|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 260/2015)
11 Σεπτεμβρίου, 2024
[ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, ΕΦΡΑΙΜ, Δ/στές]
ΔΡ. ΤΑΣΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Εφεσείοντας,
ν.
1. ΠΑΝΙΚΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ
2. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΟΥΡΣΑΡΗ
3. ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Εφεσίβλητων.
...............
Ν. Γεωργιάδης, για Γ. Γεωργιάδης & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε., για τον Εφεσείοντα.
Θ. Κορφιώτης, για Κούσιος, Κορφιώτης, Παπαχαραλάμπους Δ.Ε.Π.Ε., για τους Εφεσίβλητους.
ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.: Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη και
θα δοθεί από την Εφραίμ, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΕΦΡΑΙΜ, Δ.: Η παρούσα Έφεση στρέφεται εναντίον απόφασης με την οποία η αγωγή του Εφεσείοντα εναντίον των Εφεσίβλητων για δυσφήμιση και επιζήμια ψευδολογία απερρίφθη στη βάση του ότι οι επίδικες δηλώσεις στις οποίες προέβησαν οι τελευταίοι σε δημοσιογραφική διάσκεψη ήταν μεν δυσφημιστικές, πλην όμως καλύπτονταν από την υπεράσπιση της αλήθειας και του προνομίου υπό επιφύλαξη.
Αποτέλεσε κοινό έδαφος ότι ο εφεσείων είναι οφθαλμίατρος και ίδρυσε την εταιρεία T.A.S. Ophthalmos Laser Centre Ltd μαζί με τον ’κη Ιωάννου (ΑΙ), η οποία τον Μάιο του 2005 εισήγαγε το μηχάνημα Allegretto Wave Eye-Q 400 H2 Excimer Laser. Για την προώθηση του μηχανήματος, περί τα τέλη Μαΐου του 2005 ο ΑΙ έδωσε συνέντευξη η οποία μεταδόθηκε στο δελτίο ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού Αντέννα για τις ιδιότητες του εν λόγω μηχανήματος και την αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων των οφθαλμών.
Δηλώθηκε επίσης ως παραδεκτό γεγονός ότι και οι Εφεσίβλητοι είναι οφθαλμίατροι και ότι κατά τον ουσιώδη χρόνο ήταν μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Οφθαλμολογικής Εταιρείας Κύπρου (ΟΕΚ), ο Εφεσίβλητος 1 ο πρόεδρος, ο Εφεσίβλητος 2 ο ταμίας και ο Εφεσίβλητος 3 ο γραμματέας. Ήταν επίσης μέτοχοι στην εταιρεία Ακτίς Λτδ με συνολικό ποσοστό 17%, μαζί με άλλους οφθαλμίατρους, η οποία ασχολείτο με τη διόρθωση διαθλαστικών παθήσεων των οφθαλμών με τη χρήση λέιζερ, χρησιμοποιώντας μηχανήματα λέιζερ.
Μετά τη συνέντευξη του ΑΙ, στις 7.6.2005 η ΟΕΚ κάλεσε δημοσιογραφική διάσκεψη σε ξενοδοχείο στη Λευκωσία, κατά την οποία οι Εφεσίβλητοι 1 και 3 προέβησαν στις επίδικες δηλώσεις σε σχέση με τα όσα είχε αναφέρει ο ΑΙ. Μέρος των δηλώσεων των Εφεσίβλητων αναμεταδόθηκε σε τηλεοπτικά κανάλια και αναδημοσιεύτηκε σε εφημερίδες. Παρόλο που οι δηλώσεις έγιναν μόνο από τους Εφεσίβλητους 1 και 3, δεν αποτέλεσε αντικείμενο αμφισβήτησης ότι και οι τρεις Εφεσίβλητοι ήταν υπεύθυνοι για την σύγκληση της δημοσιογραφικής διάσκεψης και των όσων λέχθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής.
Ο Εφεσείων ισχυρίστηκε ότι οι επίδικες δηλώσεις ήταν ψευδείς και δυσφημιστικές και ότι είχαν γίνει κακόβουλα, προκαλώντας σε αυτόν δυσμενή οικονομικό επηρεασμό. Οι Εφεσίβλητοι, με τη σειρά τους, προέβαλαν τη θέση πως οι δηλώσεις του ΑΙ ήταν λανθασμένες και προκαλούσαν σύγχυση και παραπλάνηση στους πάσχοντες από οφθαλμολογικά προβλήματα καθότι παρουσίαζαν (λανθασμένα) πως το μηχάνημα μπορούσε να αντιμετωπίσει σχεδόν όλα τα οφθαλμολογικά προβλήματα, με αποτέλεσμα η παρέμβαση της ΟΕΚ να ήταν απαραίτητη για την προάσπιση των συμφερόντων των μελών της και για να θέσει το ορθό και πραγματικό πλαίσιο λειτουργίας του εν λόγω μηχανήματος.
Οι επίδικες δηλώσεις αφορούσαν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Εφεσίβλητος 1:
Δεν πρόκειται για νέα και επαναστατική ΅έθοδο. Δεν πρόκειται για νέο ΅ηχάνη΅α. Αυτό είναι το μήνυμα. Δεν μπορεί χάριν του κέρδους και χάριν της διαφήμισης να παραπληροφορείται ο κυπριακός λαός και μάλιστα σε τέτοια θέ΅ατα τα οποία αγγίζουν το λεπτό συναίσθη΅α της υγείας των ΅ατιών, της όρασης. Μας έχουν πάρει άτομα τυφλά, τυφλοί άνθρωποι, πονε΅ένοι άνθρωποι, γιατρέ ήρθε το ΅ηχάνη΅α, το επαναστατικό ΅ηχάνη΅α ΅ε το λέιζερ, τη νέα ΅έθοδο; πέστε ΅ας που είναι να πά΅ε να κάνου΅ε θεραπεία να βρού΅ε το φως ΅ας. Αν είναι δυνατόν δηλαδή.
...............................
Το έχου΅ε καταγγείλει στην πειθαρχική επιτροπή του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου το γεγονός αυτό, το έχου΅ε αναφέρει, πήρα΅ε και τον ίδιο προσωπικά δυο φορές τηλέφωνο και του κάνα΅ε παρατηρήσεις έντονες.
...............................
Τα ΅ηχανή΅ατα που υπάρχουν και λειτουργούν τώρα είναι όλα της τελευταίας γενεάς, δεν υπερβαίνουν την ηλικία των δυο έως τριών ετών και είναι περίπου των ιδίων ικανοτήτων και προδιαγραφών.
Διορθώνονται πλήρως και ΅ε πολύ καλά αποτελέσ΅ατα ΅υωπίες ΅έχρι 8 βαθ΅ών και από 12 βαθ΅ούς και πάνω λόγω σοβαρών επιπλοκών προτι΅ούνται άλλες χειρουργικές ΅εθόδοι ... ’νω των 12 προτι΅ούνται λόγω σοβαρών ... άλλες ΅έθοδοι ... εγχείρηση.
Εφεσίβλητος 3:
... ο γιατρός αυτός ναι καταγγέλθη και θα καταγγελθεί ξανά διότι συνεχίζει ΅ε διαφη΅ιστικά φυλλάδια πάνω στα οποία αναγράφει ότι θεραπεύει την πρεσβυωπία και ΅άλιστα ΅ε κάποιο τρόπο λέει ότι το νέο ΅ηχάνη΅α διορθώνει ανω΅αλίες που δη΅ιουργούν τα παλαιοτέρα ΅ηχανή΅ατα. Δηλαδή κανένα ΅ηχάνη΅α στον κόσ΅ο δεν θεραπεύει πρεσβυωπία και υπήρχε και παραπληροφόρηση όσον αφορά το ότι σε κάποια δευτερόλεπτα κάνει τη ΅υωπία, όλα τα ΅ηχανή΅ατα στις ίδιες ταχύτητες δουλεύουν.
...................................................................................................
Μας έχουν πάρει άτομα τυφλά, τυφλοί άνθρωποι, πονεμένοι άνθρωποι, γιατρέ ήρθε αυτό το μηχάνημα, το επαναστατικό μηχάνημα με το λέιζερ, τη νέα μέθοδο, πέστε μας που είναι να πάμε να κάνουμε θεραπεία να βρούμε το φως μας. Αν είναι δυνατόν δηλαδή.
...............................
Επισημάναμε κάποια παραπληροφόρηση και δυστυχώς ένα σημείο το οποίο είναι καθαρό ψεύδος. Δηλαδή κανένα μηχάνημα στον κόσμο δεν θεραπεύει πρεσβυωπία και υπήρχε και παραπληροφόρηση όσον αφορά το ότι σε κάποια δευτερόλεπτα κάνει τη μυωπία.
...............................
Το κατά πόσον αυτός ο γιατρός κατέχει τόσο τα λέιζερ αυτό ας το κρίνουν .
...............................
. ο γιατρός αυτός ναι καταγγέλθη και θα καταγγελθεί ξανά διότι συνεχίζει με διαφημιστικά φυλλάδια πάνω στα οποία αναγράφει ότι θεραπεύει την πρεσβυωπία και μάλιστα με κάποιο τρόπο λέει ότι το νέο μηχάνημα διορθώνει ανωμαλίες που δημιουργούν τα παλιότερα μηχανήματα.»
Επίσης κατά τη δημοσιογραφική διάσκεψη διανεμήθηκε και σχετικό φυλλάδιο υπό τον τίτλο «Συνέντευξη Τύπου Οφθαλμολογικής Εταιρείας Κύπρου» με ημερομηνία 7.6.2005 και με το ακόλουθο περιεχόμενο:
«Αξιότιμοι κύριοι,
Μετά από δηλώσεις που έχουν γίνει πρόσφατα σε τηλεοπτικό σταθμό Παγκύπριας εμβέλειας, σε ώρα υψηλής ακροαματικότητας στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων, για νέα επαναστατική μέθοδο από νέο μηχάνημα laser που έχει έρθει στην Κύπρο και διορθώνει σχεδόν τα πάντα, δηλώσεις που έχουν γίνει από άτομο που δεν είναι γιατρός, ούτε καν τεχνικός για τα laser, η Οφθαλμολογική Εταιρεία Κύπρου θεωρεί υποχρέωση και καθήκον της να ενημερώσει σωστά και υπεύθυνα, έγκυρα και ανεπηρέαστα τον Κύπριο ασθενή και Πολίτη.
Οι δηλώσεις αυτές δημιούργησαν έντονες ανησυχίες, απορίες και αμφιβολίες στους Κύπριους ασθενείς και πολίτες, αλλά και έντονες αντιδράσεις από τους Κύπριους Οφθαλμιάτρους που έχουν δεχθεί εκατοντάδες τηλεφωνημάτων από ασθενείς, άλλοι για απορίες και άλλοι δηλώνοντας έτοιμοι να υποβληθούν στη νέα και επαναστατική θεραπεία με το νέο μηχάνημα laser που θα τους λύσει το πρόβλημα τους.
Γι' αυτό η Οφθαλμολογική Εταιρεία Κύπρου προς άρση όλων των παρεξηγήσεων που έχουν δημιουργηθεί από τις δηλώσεις αυτές, αλλά και από άλλες κατά καιρούς ελλιπής ενημερώσεις δηλώνει υπεύθυνα τα ακόλουθα:
Στην Κύπρο υπάρχουν 4 κέντρα laser, δύο στην Λευκωσία, ένα στην Λεμεσό και ένα στη Λάρνακα.
Τα τέσσερα αυτά κέντρα διαθέτουν μηχανήματα laser που είναι τα πλέον σύγχρονα και διορθώνουν διαθλαστικές ανωμαλίες όπως είναι η μυωπία ο αστιγματισμός, και η υπερμετρωπία, μέχρις ενός ορίου και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και δεν διορθώνουν πρεσβυωπία.
Πρέπει να αναφέρουμε ότι στην Κύπρο άρχισαν να γίνονται τέτοιες επεμβάσεις από 12ετίας περίπου και τα μηχανήματα που υπάρχουν και λειτουργούν τώρα είναι όλα της τελευταίας γενεάς, δεν υπερβαίνουν την ηλικία των 2-3 ετών και είναι περίπου των ιδίων ικανοτήτων και προδιαγραφών.
Οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται, ο θεράπων ιατρός τις γνωρίζει πλήρως και είναι υποχρεωμένος να ενημερώσει τον ασθενή για την επέμβαση αυτή και για τυχόν επιπλοκές.
Ορισμένες από τις βασικές προϋποθέσεις και αντενδείξεις είναι οι ακόλουθες:
1. ΗΛΙΚΙΑ: συνήθως άνω των 20 ετών και αποδεδειγμένα να μην έχει αυξηθεί η μυωπία τον τελευταίο χρόνο.
2. ΒΑΘΜΟΙ ΜΥΩΠΙΑΣ: διορθώνονται πλήρως και με πολύ καλά αποτελέσματα μυωπίες μέχρι 8 βαθμούς, από 8-12 με καλά αποτελέσματα και από 12 βαθμούς και άνω λόγω σοβαρών επιπλοκών, προτιμούνται άλλες χειρουργικές μέθοδοι, όπως ενδοφθάλμιοι φακοί, αφαίρεση φυσιολογικού φακού του ματιού κλπ.
3. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΦΘΑΛΜΩΝ:
π.χ. κερατόκωνος είναι απόλυτος αντένδειξης, αλλά και άλλες παθήσεις που θα κρίνει ο θεράπων ιατρός.
Υπάρχουν διάφορες μεθόδοι για την διόρθωση των διαθλαστικών ανωμαλιών, όπως η PRK, LASIK, LASEK, EPILASIK, την επιλογή της μεθόδου θα κρίνει ο ιατρός ανάλογα με την περίπτωση.
Στην Κύπρο εφαρμόζονται οι δύο πρώτες μεθόδοι δηλ. Η PRK και η LASIK που είναι οι πιο δημοφιλής Παγκοσμίως.
Ίσως όμως η EPILASIK να είναι η μέθοδος επιλογής στο άμεσο μέλλον.
Ως εκ τούτου η Οφθαλμολογική Εταιρεία Κύπρου παροτρύνει τους ασθενείς που θέλουν να υποβληθούν σε τέτοια θεραπεία να αποταθούν στον Οφθαλμίατρο της αρεσκείας τους και θα τους καθοδηγήσει πλήρως.»
Το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν δέχθηκε τη μαρτυρία του Εφεσείοντα ως αξιόπιστη, ενώ έκρινε τους Εφεσίβλητους πλήρως αξιόπιστους. Κατέληξε πως οι επίδικες δηλώσεις ήταν δυσφημιστικές όμως δέχθηκε την υπεράσπιση της αλήθειας και του προνομίου υπό επιφύλαξη, απορρίπτοντας έτσι την αγωγή.
Με τον πρώτο λόγο έφεσης προσβάλλεται ως εσφαλμένη η αξιολόγηση της μαρτυρίας από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Ο δεύτερος λόγος αφορά ως λανθασμένο το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι στοιχειοθετούνταν οι δύο υπερασπίσεις και με τον τρίτο λόγο έφεσης προβάλλεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν αιτιολόγησε ή δεν αιτιολόγησε δεόντως την απόφαση του και ή τα ευρήματα του.
Όπως έχει ήδη λεχθεί, ο πρώτος λόγος έφεσης αφορά στην αξιολόγηση των μαρτύρων και συνακόλουθα στην κατάληξη των ευρημάτων του πρωτόδικου Δικαστηρίου το οποίο βασίστηκε στη μαρτυρία των Εφεσίβλητων την οποία έκρινε ως πλήρως αξιόπιστη. Στο πλαίσιο του πρώτου λόγου έφεσης γίνεται αναφορά και στην κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι είχε αποδειχθεί η υπεράσπιση της αλήθειας και του προνομίου υπό επιφύλαξη, κάτι το οποίο αποτελεί το αντικείμενο του δεύτερου λόγου έφεσης και θα εξεταστεί στο πλαίσιο εκείνου του λόγου.
Έχει επανειλημμένα τονισθεί πως το Εφετείο επεμβαίνει μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις στον τρόπο αξιολόγησης από το πρωτόδικο Δικαστήριο της αξιοπιστίας των μαρτύρων, το οποίο βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση να το πράξει εφόσον αυτό παρακολουθεί τους μάρτυρες ζωντανά στη δίκη. Το Εφετείο επεμβαίνει στα συμπεράσματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου για την αξιοπιστία των μαρτύρων όταν αυτά, αντικειμενικά ιδωμένα, αντιστρατεύονται την κοινή λογική, δεν δικαιολογούνται από τη μαρτυρία, είναι εξ αντικειμένου ανυπόστατα ή όταν διαπιστώνονται αντιφάσεις ουσιαστικής μορφής. Σχετικές είναι οι υποθέσεις Εργοληπτική Εταιρεία Αμφιάραος Λτδ v. Mikeilov, Πολ. Έφ. Αρ. 173/2012, ημερ. 28.9.2018, Ellinas Finance Public Company Ltd v. Χατζηιωάννου κ.ά., Πολ. Έφ. Αρ. 238/2014 ημερ. 20.12.2022 και S. K. Master Developments Ltd v. Κυρατζή κ.ά., Πολ. Έφ. Αρ. 49/2015, ημερ. 22.6.2023.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο ήταν λακωνικό στην αξιολόγηση των Εφεσίβλητων. Περιορίστηκε στο να αναφέρει πως και οι τρεις Εφεσίβλητοι άφησαν πολύ καλή εντύπωση, «παραθέτοντας με άνεση και σαφήνεια τα όσα είχαν να πουν σχετικά με την παρούσα υπόθεση, αναφερόμενοι πάντοτε σε γεγονότα τα οποία φαινόταν ότι γνώριζαν». Πρόσθεσε ότι από το περιεχόμενο της μαρτυρίας τους δεν εντοπίστηκε οποιοδήποτε σημείο «ικανό να κλονίσει την αξιοπιστία τους ως μάρτυρες», αποδεχόμενο έτσι τα λεγόμενα τους.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο ανέφερε ακόμα πως δεν πείστηκε ούτε και διαπίστωσε «ότι το όποιο μετοχικό συμφέρον των εναγομένων στην εταιρείας ΑΚΤΙΣ ΛΤΔ σχετιζόταν με τις ενέργειες τους», αντιθέτως πείστηκε ότι αυτοί ενεργούσαν ως μέλη του Συμβουλίου της Οφθαλμολογικής Εταιρείας, «προωθώντας τις ανησυχίες τους ως ιατροί και σύμφωνα με τους σκοπούς της εν λόγω εταιρείας».
Θεωρούμε ότι αυτή η αξιολόγηση είναι γενικόλογη και κυρίως παραγνωρίζει σημαντικές πτυχές της μαρτυρίας των τριών αυτών μαρτύρων που θα έπρεπε να απασχολούσαν το πρωτόδικο Δικαστήριο εφόσον έπλητταν καίρια την αξιοπιστία τους.
Κατ' αρχάς είναι σημαντικό να λεχθεί ότι οι Εφεσίβλητοι ουδέποτε παρουσίασαν, σε οποιαδήποτε μορφή, αυτούσιες τις δηλώσεις στις οποίες προέβη ο ΑΙ, για τις οποίες έκριναν απαραίτητη τη σύγκληση της δημοσιογραφικής διάσκεψης και την προβολή των επίδικων δηλώσεων. Μέσα από το σύνολο της μαρτυρίας, προκύπτει ότι οι Εφεσίβλητοι δεν είχαν προσωπική γνώση των λεγόμενων του ΑΙ αλλά το τι τους είχε μεταφερθεί από τρίτους, όπως άλλωστε παραδέχθηκαν και οι ίδιοι, στοιχείο το οποίο παρερμήνευσε το πρωτόδικο Δικαστήριο καθότι θεώρησε πως οι Εφεσίβλητοι κατέθεσαν με βάση όσα οι ίδιοι «φαινόταν ότι γνώριζαν». Παρά ταύτα οι Εφεσίβλητοι προέβησαν στη δημοσιογραφική διάσκεψη κάποιες μέρες αργότερα, καθ' ον διάστημα είχαν τη δυνατότητα να ενημερωθούν πλήρως, ακριβώς για να διασφαλίσουν το ζητούμενο που ήταν η ορθή ενημέρωση του κοινού για το μηχάνημα. Σε αυτό το πλαίσιο, η μαρτυρία των Εφεσίβλητων πως ο ΑΙ είπε ότι το μηχάνημα θεραπεύει τη μυωπία, τον αστιγματισμό, την υπερμετρωπία, τον αστιγματισμό και άλλες οφθαλμολογικές παθήσεις, χωρίς αναφορά σε περιορισμούς ή επιπλοκές, ότι θεραπεύει ακόμα και τυφλούς, ότι διορθώνει προβλήματα που δημιούργησαν παλαιότερα μηχανήματα και παρότρυνε όσους ονειρεύονται μια νέα ζωή απαλλαγμένη από γυαλιά/φακούς επαφής και προβλήματα όρασης να αξιοποιήσουν τη «νέα τεχνολογία 2005» δεν ανταποκρίνεται επακριβώς στα όσα διεφάνη ότι δήλωσε ο ΑΙ.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν ασχολήθηκε με την προσπάθεια και των τριών Εφεσίβλητων να αποστασιοποιηθούν από την εταιρεία Ακτίς και ειδικότερα από την πορεία και γενικά την κερδοφορία αυτής, κάτι το οποίο σαφώς δεν συνάδει με τη λογική εφόσον οι Εφεσίβλητοι ήταν μέτοχοι αυτής και επαγγελματίες ιατροί. Ειδικότερα, σε αυτό το πλαίσιο ο Εφεσίβλητος 1 απέφυγε να τοποθετηθεί επί του ποσοστού επεμβάσεων λέιζερ στις οποίες προέβαινε η Ακτίς, αποφεύγοντας έτσι να απαντήσει σε ερώτηση-υποβολή ότι η Ακτίς είχε το μεγαλύτερο ποσοστό τέτοιων επεμβάσεων στην αγορά.
Επιπλέον, το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν εκτίμησε ορθά το γεγονός ότι η ίδια η Ακτίς αργότερα όντως αγόρασε το ίδιο μηχάνημα, το οποίο μάλιστα διαφήμιζε στην ιστοσελίδα της ότι θεραπεύει τα προβλήματα μυωπίας, υπερμετρωπίας και αστιγματισμού.
Θεωρούμε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να στρέψει την προσοχή του στα ουσιώδη σημεία της μαρτυρίας των τριών αυτών μαρτύρων και τα οποία επηρέαζαν αρνητικά την αξιοπιστία τους, ειδικότερα για τη γνώση τους αναφορικά με τις δηλώσεις του ΑΙ, τη σχέση τους με την Ακτίς και τα κίνητρα για την επίδικη συμπεριφορά τους. Βασικά το πρωτόδικο Δικαστήριο περιορίστηκε στην έκφραση μιας γενικής εντύπωσης των Εφεσίβλητων, αποφεύγοντας να εντοπίσει τα ουσιώδη σημεία της μαρτυρίας τους και να τα αξιολογήσει ορθά και ιδωμένα σφαιρικά στο σύνολο της προσκομισθείσας ενώπιον του μαρτυρίας.
Αναφορικά με τον Εφεσείοντα, το πρωτόδικο Δικαστήριο έδωσε κάποιες εξηγήσεις γιατί δεν πείστηκε για την αλήθεια των θέσεων του, οι οποίες όμως δεν ήταν ικανές να το οδηγήσουν σε αυτές τις διαπιστώσεις του. Οι εν λόγω διαπιστώσεις είτε αφορούσαν σε επουσιώδη ζητήματα, είτε δεν προέκυπταν από την ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου μαρτυρία.
Η θέση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο Εφεσείων επέμενε πως το μηχάνημα ήταν «νέας τεχνολογίας 2005» ενώ από τις δικές του αναφορές προέκυψε πως αυτό είχε αδειοδοτηθεί στην Ευρώπη από το 2004, δεν είναι ουσιώδους σημασίας που να πλήττει την αξιοπιστία του. Μάλιστα, μέσα από τη μαρτυρία του προκύπτει ότι ο Εφεσείων αναφέρθηκε στην τεχνολογία του μηχανήματος η οποία κυκλοφόρησε μεν στην αγορά περί τα τέλη του 2004, όμως έφθασε κοντά στους Κύπριους ασθενείς το 2005, προβάλλοντας μια καθόλα λογική εξήγηση γι' αυτό το ζήτημα.
Οι αναφορές του Εφεσείοντα σε ποσοστά μυωπίας για να ισχυριστεί πότε κάποιος θεωρείται τυφλός αφορούσε καθαρά την επιστημονική του τοποθέτηση για τη δυνατότητα όρασης. Το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν εκτίμησε ορθά αυτό το πλαίσιο της μαρτυρίας του, θεωρώντας ότι ο Εφεσείων υπερέβαλε και προέβαλε μια παράλογη θέση, χωρίς όμως αυτή η εκτίμηση να υποστηρίζεται από οποιαδήποτε μαρτυρία. Περαιτέρω, ο Εφεσείων ουδέποτε επεδίωξε να καταδείξει ότι οι δικές του ανακοινώσεις ήταν από μόνες τους επαρκείς, εξού και ανέφερε πως σε αυτές καταγράφονταν τα στοιχεία επικοινωνίας με τον ίδιο, για περισσότερες πληροφορίες και ενημέρωση καθότι όποιος ασθενής ενδιαφερόταν για το μηχάνημα θα έπρεπε να συμβουλευτεί ειδικό οφθαλμίατρο. Ούτε και σε αυτό προσανατολίστηκε ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο, κρίνοντας ότι οι ανακοινώσεις δεν ήταν σαφείς και αποσκοπούσαν στην άγρα πελατών.
Βασική παράλειψη του πρωτόδικου Δικαστηρίου ήταν το ότι δεν έστρεψε την προσοχή του στη μαρτυρία του Εφεσείοντα αναφορικά με τις ιδιότητες του μηχανήματος Allegretto και τις δηλώσεις του ΑΙ οι οποίες αφενός δεν παρουσίαζαν την εικόνα που επεδίωξαν να παρουσιάσουν οι Εφεσίβλητοι και αφετέρου έβρισκαν έρεισμα στο εγχειρίδιο της κατασκευάστριας εταιρείας, το οποίο κατατέθηκε ως τεκμήριο, σύμφωνα με το οποίο το μηχάνημα αφορούσε νέα τεχνολογία και θεράπευε μέχρι και 14 βαθμούς μυωπίας.
Η θέση του πρωτόδικου Δικαστηρίου για την «ευκολία» και τον «αφοριστικό τρόπο» με τον οποίο ο Εφεσείων προσπάθησε να ταυτίσει τους Εφεσίβλητους με την Ακτίς, ήταν άστοχη. Πέραν των όσων αναφέρονται ανωτέρω, διεφάνη ότι ο Εφεσείων προέβαλε αυτή την εκτίμηση του με βάση τα όσα γνώριζε και κυρίως τα όσα οι ίδιοι οι Εφεσίβλητοι προέβαλαν μέσω των δικών τους αναρτήσεων στην ιστοσελίδα της εταιρείας τους μετά την απόκτηση από την εταιρεία τους του ίδιου μηχανήματος, έστω και μεταγενέστερα. Αυτό, όπως έχει ήδη λεχθεί, ήταν στοιχείο ενδεικτικό των κινήτρων των Εφεσίβλητων.
Η δε διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο Εφεσείων αναγνώρισε πως η ανακοίνωση κατά τη δημοσιογραφική διάσκεψη δεν περιείχε οτιδήποτε το δυσφημιστικό εναντίον του δεν είναι ακριβής. Ο Εφεσείων αναφέρθηκε στο ότι δεν υπήρχε κάτι δυσφημιστικό για το όνομα του σε εκείνη την ανακοίνωση, παράλληλα όμως ήταν διάχυτο από το σύνολο της μαρτυρίας του ότι οι επίδικες δηλώσεις που περιέχονταν στην εν λόγω ανακοίνωση ήταν δυσφημιστικές για τον ίδιο. ’λλωστε αυτή η διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου αναιρέθηκε από το ίδιο το Δικαστήριο το οποίο προέβη σε εύρημα ότι οι επίδικες δηλώσεις ήταν δυσφημιστικές για τον ίδιο.
Θεωρούμε ότι η αξιολόγηση στην οποία προέβη το πρωτόδικο Δικαστήριο ήταν ακροσφαλής και δεν βρίσκει έρεισμα στην ενώπιον του προσαχθείσα μαρτυρία. Το πρωτόδικο Δικαστήριο όφειλε να αποδεχθεί τη μαρτυρία του Εφεσείοντα και να απορρίψει αυτή των Εφεσίβλητων, καταλήγοντας ότι οι δηλώσεις του ΑΙ αφορούσαν στην προώθηση των δυνατοτήτων του μηχανήματος Allegro όπως αυτές αναφέρονταν και στο εγχειρίδιο, εφόσον ο ασθενής συμβουλευτεί ιατρό και ότι οι Εφεσίβλητοι θα μπορούσαν να προβούν σε καταγγελία στον Παγκύπριο Ιατρικό Σύλλογο για παραπλανητική διαφήμιση όπως και έπραξαν, η οποία δεν είχε οποιαδήποτε κατάληξη εναντίον του Εφεσείοντα.
Επομένως, ο πρώτος λόγος έφεσης στον βαθμό που αφορά στην αξιολόγηση της μαρτυρίας κρίνεται βάσιμος και επιτυγχάνει.
Ανεξαρτήτως της επιτυχίας του πρώτου λόγου έφεσης, το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε πως οι επίδικες δηλώσεις ήταν δυσφημιστικές για τον Εφεσείοντα, καθότι παρέπεμπαν σαφώς και σε αυτόν. Η κατάληξη του πως αποδείχθηκαν οι υπερασπίσεις της αλήθειας και του προνομίου υπό επιφύλαξη αποτελεί το αντικείμενο του δεύτερου λόγου έφεσης.
Με βάση την αξιολόγηση των μαρτύρων, η παράλειψη των Εφεσίβλητων να αποδείξουν το περιεχόμενο των δηλώσεων του ΑΙ τους αποστερούσε τη δυνατότητα να αποδείξουν και την αλήθεια των δικών τους ισχυρισμών τους σε σχέση με τι εν λόγω δηλώσεις του ΑΙ και γενικότερα τις ιδιότητες του μηχανήματος. Επομένως, η μαρτυρία τους δεν ήταν ικανή να αποσείσει το βάρος απόδειξης που είχαν ότι οι επίδικες δηλώσεις καλύπτονταν από την υπεράσπιση της αλήθειας (βλ. ΡΙΚ v. Καψού (2009) 1(Β) Α.Α.Δ. 1175 και Φιλίππου v. Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ (2006) 1(Β) Α.Α.Δ. 1124).
Η σχέση των Εφεσίβλητων με την Ακτίς και γενικά η όλη τους στάση τόσο κατά τη δημοσιογραφική διάσκεψη όσο και με τη μεταγενέστερη αγορά, χρήση και διαφήμιση του ίδιου μηχανήματος και των ιδιοτήτων τους για θεραπεία παθήσεων των οφθαλμών, καταδεικνύει ότι οι Εφεσίβλητοι δεν ενήργησαν με καλή πίστη, στοιχείο το οποίο είναι απαραίτητο για απόδειξη της υπεράσπισης του προνομίου υπό επιφύλαξη. Οι δηλώσεις των Εφεσίβλητων ήταν τέτοιες που σαφώς υπερέβαιναν τα όρια της αναφοράς των όποιων ενδεχόμενων κινδύνων του μηχανήματος και προέβησαν σε μια επίθεση προσβλητική και μειωτική κατά των εισαγωγέων και χειριστών αυτού. Όπως λέχθηκε στην υπόθεση Ονουφρίου κ.ά. v. Εταιρείας «ΚΚ Σύγχρονες Κούρσες Λτδ» κ.ά. (2006) 1 Α.Α.Δ. 742:
«. ένα δημοσίευμα θεωρείται ότι έγινε με κακή πίστη όπου αποδεικνύεται ότι ο εναγόμενος ενήργησε με σκοπό να βλάψει τον ενάγοντα σε βαθμό σχετικά μεγαλύτερο, με τρόπο σχετικά διαφορετικό του εύλογα αναγκαίου, το δε βάρος απόδειξης κακής πίστης φέρει ο ενάγων.»
Υπό το φως των πιο πάνω, θεωρούμε ότι οι Εφεσίβλητοι δεν απέσεισαν το βάρος απόδειξης ούτε και της υπεράσπισης του προνομίου υπό επιφύλαξη.
Ως εκ τούτου ο δεύτερος λόγος έφεσης και ο πρώτος λόγος έφεσης στον βαθμό που αφορά τις δύο αυτές υπερασπίσεις κρίνονται βάσιμοι και επιτυγχάνουν. Η πιο πάνω κατάληξη μας καθιστά μη αναγκαία την εξέταση του τρίτου λόγου έφεσης.
Παραμένει η εξέταση του ζητήματος των αποζημιώσεων, με το οποίο δεν ασχολήθηκε το πρωτόδικο Δικαστήριο.
Θεωρούμε διαφωτιστική την ανάλυση του ζητήματος από την παρόμοια φύσης υπόθεση Α.Ι. κ.ά. v. Π.Φ. κ.ά, Πολ. Έφεση Αρ. 283/2012, ημερ. 27.9.2019, ECLI:CY:AD:2019:D402, η οποία αφορούσε αγωγή του ΑΙ και της εταιρείας T.A.S. εναντίον των ίδιων Εφεσίβλητων για τις ίδιες δηλώσεις τους και στην οποία έγινε παραπομπή από τον Εφεσείοντα. Παραπέμπουμε αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα:
«Στο δίκαιο της δυσφήμισης ο προσδιορισμός του ύψους των αποζημιώσεων είναι θέμα πολύπλοκο και γίνεται με βάση τη συνεκτίμηση διαφόρων παραμέτρων. Παρά την ιδιομορφία που καλύπτει τις περιπτώσεις υποθέσεων λιβέλου, εφαρμόζονται οι γενικές αρχές για τον καθορισμό αποζημιώσεων που υιοθετούνται σε όλες τις υποθέσεις αστικών αδικημάτων. Ως θέμα αρχής η αποζημίωση πρέπει να είναι δίκαιη και εύλογη. Δίκαιη υπό την έννοια να αποκαθιστά, ουσιαστικά, το θύμα της δυσφήμισης, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, με μέτρο αποκατάστασης το χρήμα. Να βρίσκει δε, ως εύλογη, αντικειμενικό έρεισμα στον κοινωνικό χώρο (Λουκαϊδης κ.α. ν. Εκδοτική Εταιρεία Αλήθεια Λτδ κ.α. (2003) 1 Α.Α.Δ. 22). Οι παράγοντες που επηρεάζουν το ύψος των αποζημιώσεων συναρτώνται, μεταξύ άλλων, από τη θέση του ενάγοντα στην κοινωνία, την έκταση και μορφή του δημοσιεύματος και τη γενικότερη συμπεριφορά του εναγομένου πριν και μετά τη δυσφήμιση, τον τρόπο διεξαγωγής της Υπεράσπισης, την τυχόν απολογία, το στάδιο που αυτή δίδεται και την επανάληψη της δυσφήμισης. Ο ενάγοντας δικαιούται σε αποζημιώσεις στις περιπτώσεις γραπτής δυσφήμισης, ασχέτως αν έχει αποδείξει ή όχι πραγματική ζημιά. Η νομολογία των Κυπριακών Δικαστηρίων ακολουθεί τα τελευταία χρόνια μια σταθερά αυξητική τάση στην απόδοση αποζημιώσεων - όπως συμβαίνει και με τις αγωγές για σωματικές βλάβες - ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι το αντικείμενο της δικαστικής προστασίας είναι η προσωπικότητα και η αξία του ανθρώπου (Ηνωμένοι Δημοσιογράφοι Δίας Λτδ κ.α. ν. Σταύρου Ναθαναήλ (1993) 1 Α.Α.Δ. 893, Αλήθεια Εκδοτική Εταιρεία Λτδ κ.α. ν. Αλωνεύτης (2002) 1 Α.Α.Δ. 1864. Στην υπόθεση Αλήθεια Εκδοτική Εταιρεία Λτδ ν. Νικολάου (1993) 1 Α.Α.Δ. 285, εντοπίζεται ότι το μέτρο των αποζημιώσεων συναρτάται με τη φύση, το χαρακτήρα και την έκταση της προσβολής της υπόληψης του ανθρώπου.»
Χρήσιμη παραπομπή γίνεται και στην πολύ πρόσφατη απόφαση στην υπόθεση Α.Ι. κ.ά. v. Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου, Πολ. Έφεση Αρ. 214/2015, ημερ. 15.7.2024, η οποία αφορούσε αναμετάδοση μέρους των επίδικων δηλώσεων των Εφεσίβλητων από το ΡΙΚ και στην οποία περιέχεται μια διαφωτιστική ανάλυση για το ζήτημα των αποζημιώσεων.
Στην υπό κρίση υπόθεση λαμβάνουμε υπόψη ότι ο Εφεσείων αναγνωρίστηκε και από τους Εφεσίβλητους ως ένας έμπειρος οφθαλμίατρος. Οι επίδικες δηλώσεις σαφώς μείωναν το καλό του όνομα και τη φήμη, εφόσον τον παρουσίαζαν ως ανέντιμο και πρόσωπο που ήθελε να παραπλανήσει το κοινό και πως αυτός ήταν ουσιαστικά ένας ψεύτης, τσαρλατάνος και κερδοσκόπος, προκαλώντας κλονισμό της εμπιστοσύνης και της εκτίμησης του κοινού προς τον ίδιο ως οφθαλμίατρου και συναισθήματα στεναχώριας και αδικίας στον ίδιο. Οι επίδικες δηλώσεις έλαβαν και έκταση δημοσιότητας, καθότι αναμεταδόθηκαν σε τηλεοπτικά κανάλια και εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας, όπως δηλώθηκε ως παραδεκτό γεγονός. Επιπλέον, αναντίλεκτη παρέμεινε η μαρτυρία του Εφεσείοντα ότι ενώ διεξάγονταν περί τις 60 επεμβάσεις μηνιαίως, μετά τις επίδικες δηλώσεις πολλοί ασθενείς ακύρωσαν τις επεμβάσεις τους με αποτέλεσμα αυτές να είχαν μειωθεί σε δέκα περίπου μηνιαίως και σε απώλεια περί των 730 επεμβάσεων μέχρι το τέλος του 2005, με κόστος 2.000 για την κάθε επέμβαση.
Με βάση όλα τα πιο πάνω, θεωρούμε ότι το ποσό των αποζημιώσεων στην υπό κρίση περίπτωση δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο αυτού που επιδικάστηκε υπέρ του Α.Ι., ως η εισήγηση του Εφεσείοντα. Θεωρούμε ότι αυτό θα πρέπει να είναι αντίστοιχο με το εν λόγω ποσό λόγω ακριβώς της φύσης και της έκτασης δημοσίευσης των επίδικων δηλώσεων και των συνεπειών που έπληξαν την επαγγελματική πορεία και την καλή επιστημονική φήμη του Εφεσείοντα.
Ως εκ τούτου θεωρούμε ότι το ποσό των 40.000 αποτελεί εύλογη και δίκαιη αποζημίωση.
Επομένως, η Έφεση επιτυγχάνει αναφορικά με τους λόγους έφεσης 1 και 2. Η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται. Εκδίδεται απόφαση υπέρ του Εφεσείοντα και εναντίον των Εφεσίβλητων αλληλέγγυα και ή κεχωρισμένα για το ποσό των 40.000.
Τα έξοδα της πρωτόδικης διαδικασίας επιδικάζονται υπέρ του Εφεσείοντα και εναντίον των Εφεσίβλητων αλληλέγγυα και/ή κεχωρισμένα όπως θα υπολογιστούν από τον αρμόδιο Πρωτοκολλητή στην ανάλογη κλίμακα και εγκριθούν από το αρμόδιο Δικαστήριο, πλέον ΦΠΑ εάν υπάρχει.
Τα έξοδα της Έφεσης που ανέρχονται στο ποσό των 5.000, επιδικάζονται υπέρ του Εφεσείοντα και εναντίον των Εφεσίβλητων, πλέον ΦΠΑ εάν υπάρχει.
Χ. ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.
Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, Δ.
Ε. ΕΦΡΑΙΜ, Δ.
/κβπ