CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(1999) 2 ΑΑΔ 616

Ποινικές Εφέσεις αρ. 6759, 6801, 6802.

Σύνθεση Δικαστηρίου: ΠΙΚΗΣ, Π., HΛΙΑΔΗΣ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, ΔΔ.

Ποινική Έφεση αρ. 6759.

Γιωργούλλας Γεωργίου,

Εφεσείουσας,

- ν -

Αστυνομίας,

Εφεσίβλητης.

Ποινική Έφεση αρ. 6801.

Ποινική Έφεση αρ. 6802.

ΠΙΚΗΣ, Π.: Η εφεσείουσα, στην Ποινική Έφεση 6759, είναι υπάλληλος και ο εφεσείων στην Ποινική Έφεση 6801, διευθυντής της εφεσείουσας στην Ποινική Έφεση 6802, ιδιοκτήτριας καταστήματος το οποίο ήταν ανοικτό το απόγευμα Τετάρτης, ημιαργία κατά την οποία απαγορεύεται το άνοιγμα των καταστημάτων. Το Επαρχιακό Δικαστήριο καταδίκασε τους τρεις εφεσείοντες ότι παρέβησαν τις σχετικές διατάξεις του περί Βοηθών Καταστημάτων Νόμου, Κεφ. 185, (ο νόμος), και των σχετικών Κανονισμών που απαγορεύουν, (με ορισμένες εξαιρέσεις), τη λειτουργία των καταστημάτων, το απόγευμα της Τετάρτης. Το άρθρο 5 του νόμου ορίζει ότι τα καταστήματα παραμένουν κλειστά δύο απογεύματα της εβδομάδος^. αυτά καθορίστηκαν ως τα απογεύματα του Σαββάτου και της Τετάρτης (Κ.3 - Κ.Δ.Π. 105/97).

Καθώς προκύπτει από το περιεχόμενο και τη διάρθρωσή του ο νόμος σκοπεί στη ρύθμιση, (α) της λειτουργίας των καταστημάτων, και (β) των όρων απασχόλησης του προσωπικού των καταστημάτων. Το άρθρο 5, αποτελεί μέρος μιας ενότητας διατάξεων με τις οποίες ρυθμίζονται, (i) οι ώρες λειτουργίας των καταστημάτων, (άρθρο 4), (ii) η καθιέρωση της Κυριακής ως αργίας, (άρθρο 6), (iii) ο συνολικός αριθμός των ωρών εργασίας των βοηθών καταστημάτων κατά εβδομάδα (άρθρο 7), (iv) η καθιέρωση δύο ημιαργιών (άρθρο 5), και (v) η απαγόρευση κάθε εργασίας από τους βοηθούς καταστημάτων κατά τη διάρκεια μιάς των ημιαργιών (άρθρο 8).

Διαφαίνεται από την απόφαση στην In re Ali Ratip of Ktima, 3 R.S.C.C. 102, 105, ότι η ελευθερία την οποία κατοχυρώνει το Άρθρο 25 δεν αποτιμάται θεωρητικά αλλά λειτουργικά στο πλαίσιο του κοινωνικού χώρου. Στην Police v. Georghios D. Liveras, 3 R.S.C.C. 65, δημοτικοί κανονισμοί, περιοριστικοί του δικαιώματος στάθμευσης, κρίθηκαν παραδεκτοί χάριν του δημοσίου συμφέροντος. Προκύπτει από την απόφαση αυτή ότι περιορισμοί στη χρήση δημοσίων χώρων ανάγονται στη ρυθμιστική εξουσία του Κράτους το εύρος της οποίας είναι μεγάλο.

Χάριν του δημοσίου συμφέροντος κρίθηκε δικαιολογημένη στη District Officer Nicosia & Others and Demosthenis Michael, 4 R.S.C.C. 126, η απαγόρευση πώλησης κρέατος έξω από τα κρεοπωλεία στην κοινότητα Αστρομερίτη. Η προστασία της υγείας του κοινού που αποτελεί ιδιαίτερο κεφάλαιο προστασίας κάτω από το Άρθρο 25.2, δικαιολογούσε εξ ίσου τον περιορισμό που επιβλήθηκε.

Σημαντική είναι η απόφαση στη Police and Lanitis Bros. Ltd (Coca-Cola) 3 R.S.C.C. 10, λόγω της εμβέλειας του περιορισμού αφενός και του συσχετισμού του δημοσίου συμφέροντος με γενικής φύσεως επιδιώξεις, αφετέρου. Γενική απαγόρευση ανάρτησης διαφημιστικών πινακίδων στην ύπαιθρο σε χώρους άλλους από το σημείο στο οποίο πωλούνται τα αγαθά, θεωρήθηκε δικαιολογημένη για την προστασία του περιβάλλοντος στην ύπαιθρο (Άρθρο 23.2 του Συντάγματος), όσο και παραδεκτή ως όρος άσκησης του δικαιώματος του εμπορεύεσθαι χάριν του δημοσίου συμφέροντος (Άρθρο 25.2 του Συντάγματος).

Εφόσον καταδεικνύεται ότι ο σκοπός για τον οποίο επιβάλλεται ο περιορισμός δεν προάγεται, η νομοθετική διάταξη η οποία τον θεσμοθετεί καταστέλλεται ως αντισυνταγματική. Με αυτά υπόψη αποφασίστηκε στη Nicosia Police and Evgenia Georghiou & Others 4 R.S.C.C. 36, ότι η απαγόρευση που έθετε ο περί Αρτοποιείων (Νυκτερινή Εργασία), Νόμος, Κεφ. 177, στη νυκτερινή λειτουργία των αρτοποιείων, δεν ήταν αναγκαία είτε για την προστασία της υγείας του κοινού γενικά, ή των υπαλλήλων των αρτοποιείων ειδικά, που ήταν οι σκοποί για τους οποίους θεσμοθετήθηκε. Κατά συνέπεια το άρθρο 3 του νόμου που επέβαλλε τον περιορισμό, κρίθηκε αντισυνταγματικό.

Η νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου διασαφηνίζει ότι η λελογισμένη ρύθμιση των όρων άσκησης του δικαιώματος εργασίας στον κοινωνικό χώρο δεν συνιστά άρνηση του δικαιώματος^. μόνο όπου οι γενόμενες ρυθμίσεις περιορίζουν την άσκηση του δικαιώματος σε όρια που είναι ασυμβίβαστα με την ελευθερία που εγγυάται το Σύνταγμα, παραβιάζεται το δικαίωμα. (Βλ. μεταξύ άλλων The Board for Registration of Architects & Civil Engineers v. Christodoulos Kyriakides (1966)3 C.L.R. 640, Joseph Hadjiloukas v. The Board for Registration of Architects & Civil Engineers (1966)3 C.L.R. 666.) Οι όροι και περιορισμοί οι οποίοι ανάγονται στα «συνήθως απαιτούμενα» για την άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλματος προσόντα, γίνονται δεκτοί εφόσον εκ της φύσεώς τους ανάγονται στα κοινώς παραδεκτά στον συγκεκριμένο τομέα εργασίας. Αυτή είναι η πρώτη κατηγορία όρων και περιορισμών στους οποίους μπορεί να υπαχθεί η άσκηση του δικαιώματος που κατοχυρώνει η παράγραφος 1 του Άρθρου 25. Η δεύτερη, αφορά όρους και περιορισμούς οι οποίοι κρίνονται απαραίτητοι προς εξυπηρέτηση ενός ή περισσοτέρων σκοπών που εξειδικεύονται, περιλαμβανομένου και του δημοσίου συμφέροντος.

Χρήσιμη αναφορά μπορεί να γίνει και σε σειρά άλλων αποφάσεων που καταδεικνύουν ότι επάγγελμα ή επιτήδευμα ασκείται μέσα στον κοινωνικό χώρο λαμβανομένης υπόψη της οργάνωσής του, υπό τον όρο πάντα ότι αυτή δεν συρρικνώνει τις βασικές παραμέτρους του δικαιώματος. Από αυτό το πνεύμα διαπνέεται η Dinos Kontos v. Republic (Permits Authority) (1974)3 C.L.R. 112, στην οποία αποφασίστηκε ότι περιορισμοί στη στάθμευση στο χώρο του αεροδρομίου δεν συνιστούσαν επέμβαση στην άσκηση του επιτηδεύματος ή της επιχείρησης του δημόσιου μεταφορέα. Ανάλογη υπήρξε η προσέγγιση του Δικαστηρίου στη Marabou Floating Restaurant Ltd., v. Republic (Council of Ministers) (1973)3 C.L.R. 397, όπου αποφασίστηκε ότι η απαγόρευση της λειτουργίας εστιατορίου μέσα στο χώρο του λιμανιού της Κερύνειας δεν συνιστούσε περιορισμό του δικαιώματος άσκησης του επαγγέλματος του εστιάτορα. Εξάλλου στη Meridien Trading v. Minister of Commerce (1987)3 C.L.R. 1930, θεωρήθηκε ότι περιορισμοί στο εισαγωγικό εμπόριο και συγκεκριμένα η ανάγκη εξασφάλισης άδειας για την εισαγωγή εμπορευμάτων, δεν συνιστούσε περιορισμό της ελευθερίας του εμπορεύεσθαι. (Βλ. επίσης Eleourgia Pettemerides v. Republic (1988)3 A.A.Δ. 1880.) Σχετική με το θέμα είναι και η απόφαση στη Vorkas and Others v. Republic (1984)3 C.L.R. 757.

Όροι και περιορισμοί που τίθενται για την προαγωγή ενός ή περισσοτέρων επιτρεπτών, κατά το Άρθρο 25.2 σκοπών, πρέπει να συσχετίζονται προς αυτούς και να συμβάλλουν στην ευόδωσή τους. Στην Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (Αρ. 2) (1993)3 Α.Α.Δ. 165, περιορισμοί στην άσκηση του επαγγέλματος του μεταπωλητή οχημάτων κρίθηκαν αυθαίρετοι και αποκηρύχθηκαν ως αντισυνταγματικοί. Δεν ανάγονταν στα συνήθως απαιτούμενα για την άσκηση του συγκεκριμένου επαγγέλματος, ούτε είχαν σχέση με διαφαινόμενο συμφέρον του δημοσίου στην επιβολή τους. Σκοπούσαν, όπως τονίζεται στην απόφαση της Ολομέλειας, στη δημιουργία ενός κλειστού κύκλου μεταπωλητών, οικογενειακού χαρακτήρα, και ως τέτοιου απαράδεκτου.

Ο κ. Τριανταφυλλίδης έθεσε το ερώτημα, - πού μπορεί να ανευρεθεί δικαιολογία για τη δεύτερη ημιαργία δοθέντος ότι οι ώρες λειτουργίας των καταστημάτων είναι καθορισμένες όπως και οι ώρες εργασίας των βοηθών καταστημάτων; - Το ίδιο ερώτημα θα μπορούσε να τεθεί και για την ημιαργία του Σαββάτου και για την αργία της Κυριακής. Η επέκταση του ερωτήματος εμφανίζει το πρόβλημα στις σωστές του διαστάσεις. Τόσο η καθιέρωση ημέρας αργίας όσο και η καθιέρωση ημερών ημιαργίας συναρτάται με την οργάνωση του κοινωνικού συνόλου και την προαγωγή των σύνθετων σκοπών του δημοσίου^. σκοπών τους οποίους δεν θα απαριθμήσουμε. Θα υπογραμμίσουμε μόνο ότι σχετίζονται με κάθε πτυχή της ζωής και της λειτουργίας του ανθρώπου στο κοινωνικό πεδίο. Μόνο όπου ρυθμίσεις συνήθεις για την άσκηση επαγγέλματος, επιτηδεύματος ή τη διεξαγωγή εμπορίου όπως είναι ο καθορισμός των ωρών και ημερών λειτουργίας των καταστημάτων πλήττουν τον πυρήνα του δικαιώματος που κατοχυρώνει το Άρθρο 25.1 και τείνουν να εξουδετερώσουν την ελευθερία που εγγυάται, δικαιολογείται η αποκήρυξή τους ως αντισυνταγματικών.

Και για τους βοηθούς καταστημάτων η καθιέρωση ημερών αργίας και ημιαργίας δεν σχετίζεται μόνο με το συνολικό επιτρεπτό χρόνο απασχόλησής τους, αλλά και με τη διασφάλιση προκαθορισμένου ελεύθερου χρόνου, κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας για την επίδοσή τους σε άλλες επιδιώξεις του ανθρώπου στον ιδιαίτερο χώρο του και στον κοινωνικό περίγυρο. Αρκεί να αναφέρουμε μερικούς από τους σκοπούς στους οποίους οι βοηθοί καταστημάτων μπορεί να διαθέσουν το χρόνο της ημιαργίας για να καταφανεί το συμφέρον του δημοσίου στην εξασφάλισή τους^. παιδεία, πολιτισμός, αθλητισμός, οικογένεια, και συμμετοχή στα κοινά. Στην εξασφάλιση των συνθηκών σύντονης λειτουργίας του ανθρώπου στον κοινωνικό χώρο, το δημόσιο έχει μεγάλο συμφέρον^. προς την εξυπηρέτηση αυτού του συμφέροντος συναρτάται η καθιέρωση της δεύτερης ημιαργίας για τους βοηθούς καταστημάτων. Η καθιέρωση και δεύτερης ημιαργίας συνιστά, σε τελική ανάλυση, ρύθμιση της λειτουργίας των καταστημάτων. Και ερωτάται, συρρικνώνει η καθιέρωση δεύτερης ημιαργίας το δικαίωμα του εμπορεύεσθαι σε βαθμό που να πλήττει την ελευθερία που εγγυάται το Άρθρο 25.1; Κρίνουμε, όχι. Τα καταστήματα λειτουργούν έξι ημέρες της εβδομάδος, έξι πρωϊνά και τέσσερα απογεύματα.

Αυτή τούτη η καθιέρωση ημέρας αργίας και δεύτερης ημέρας ως ημιαργίας την εβδομάδα που θεσμοθετήθηκε με το νόμο του 1942 και η επικράτησή τους έκτοτε, χαρακτηρίζει την κοινή πεποίθηση περί της αναγκαιότητας του κλεισίματος των καταστημάτων σε προκαθορισμένες ημέρες και ώρες της εβδομάδος, ώστε να παρέχεται ο χρόνος στους βοηθούς να επιδίδονται σε άλλες δραστηριότητες. Η μεταβολή των συνθηκών της ζωής στο ατομικό, οικογενειακό - λαμβανομένης υπόψη και της μεγάλης αύξησης του αριθμού των εργαζομένων μητέρων - και κοινωνικό πεδίο, έκτοτε, και η πολυπλοκότητά τους προσδίδουν έρεισμα στην υιοθέτηση το 1979 δεύτερης ημιαργίας^. περιορισμός που εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Και στη δημόσια υπηρεσία ίσχυαν, για μεγάλο χρονικό διάστημα δύο ημιαργίες, γεγονός που επίσης αντανακλά την αναγκαιότητα παροχής στους εργαζόμενους επαρκούς ελεύθερου χρόνου κατά τη διάρκεια της ημέρας ώστε να τους παρέχεται η ευχέρεια επίδοσης στις άλλες επιδιώξεις και δραστηριότητες του ανθρώπου.

Καταλήγουμε ότι το Άρθρο 5 του περί Βοηθών Καταστημάτων Νόμου, Κεφ. 185, δεν είναι αντισυνταγματικό. Οι εφέσεις απορρίπτονται.