|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1999) 2 ΑΑΔ 537
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΑΡ. 343
ΕΝΩΠΙΟΝ
: ΠΙΚΗ, Π., ΝΙΚΗΤΑ, ΑΡΤΕΜΙΔΗ, ΑΡΤΕΜΗ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ,ΝΙΚΟΛΑΙΔΗ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΑΛΛΗ, ΚΡΟΝΙΔΗ, ΗΛΙΑΔΗ,
ΚΡΑΜΒΗ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗ, Δ/στών
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
- ν -
1. Χρίστου Σάββα Συμιανού,
2. Σάββα Πλαστήρα Ιωάννου, άλλως «Κινέζος»,
3. Προκόπη Νικολάου Προκοπίου,
4. Σωτήρη Γεωργίου Αθηνή,
5. Ζωής Γιαννάκη Αλεξάνδρου,
Κατηγορουμένων
------------------------
27 Οκτωβρίου, 1999
Για τη Δημοκρατία: Π. Κληρίδης, Εισαγγελέας της Δημοκρατίας,
μαζί με Μ. Παπαϊωάννου (κα), Δικηγόρο της Δημοκρατίας και
Ρ. Βραχίμη, Δικηγόρο, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα.
Για τον Κατηγορούμενο 1: Γ. Γεωργίου εκ μέρους Χρ. Πουργουρίδη.
Για τον Κατηγορούμενο 2: Ν. Κληρίδης.
Για τον Κατηγορούμενο 3: Καμιά εμφάνιση.
Για τους Κατηγορούμενους 4 και 5: Γ. Γεωργίου.
΄Ολοι οι κατηγορούμενοι παρόντες εκτός από τον κατηγορούμενο 3, ο οποίος εξέφρασε επιθυμία να μην παρίσταται στη διαδικασία.
------------------------
Την Απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Γ.Μ. Πικής, Π.
------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΙΚΗΣ, Π.: Κατά τη δίκη των κατηγορουμένων ενώπιον του Κακουργιοδικείου για φόνο εκ προμελέτης, απόπειρα φόνου και συνωμοσία για τη διάπραξη κακουργήματος, η Κατηγορούσα Αρχή επιδίωξε να προσαγάγει μαρτυρία, αποκαλυπτική των αριθμών δέκα αναπάντητων τηλεφωνικών κλήσεων, αποθηκευμένων στη «μνήμη» φορητού τηλεφώνου, το οποίο ανευρέθηκε στο αυτοκίνητο που οι δράστες εγκατέλειψαν κοντά στη σκηνή του εγκλήματος. Το φορητό τηλέφωνο ανήκε, σύμφωνα με τη μαρτυρία, στην κατηγορούμενη 5, αδελφή του κατηγορούμενου 4. Απώτερος σκοπός της Κατηγορούσας Αρχής ήταν να καταδείξει, μέσω του συσχετισμού του αριθμού του τηλεφώνου των καλούντων, την ύπαρξη επαφής μεταξύ ενός ή περισσοτέρων των κατηγορουμένων με τους φυσικούς αυτουργούς του φόνου και της απόπειρας φόνου.
Ζητήθηκε από τον υπεύθυνο του εργαστηρίου της εταιρείας, η οποία εισάγει φορητά τηλέφωνα όπως εκείνο το οποίο είχε ανευρεθεί στη σκηνή - (τεκμήριο 26) - ο οποίος κλήθηκε να καταθέσει ως μάρτυρας, να θέσει σε λειτουργία τη «μνήμη» του φορητού τηλεφώνου, ώστε να εμφανιστούν οι αριθμοί στην οθόνη του και, μέσω της διαδικασίας αυτής, το Δικαστήριο να λάβει γνώση των αριθμών των τηλεφώνων από τα οποία έγιναν οι κλήσεις.
Τόσο στο Κακουργιοδικείο όσο και ενώπιόν μας, ο κ. Κληρίδης, ο οποίος εκπροσώπησε το Γενικό Εισαγγελέα, υποστήριξε ότι η μαρτυρία είναι αποδεκτή, βάσει του περί Αποδείξεως Νόμου, ΚΕΦ. 9, όπως διαμορφώθηκε με το ΄Αρθρο 5Α, που προστέθηκε με τον περί Αποδείξεως (Τροποποιητικός) Νόμο του 1994, (Ν. 54(Ι)/94). Εξομοιώνεται, σύμφωνα με την εισήγησή του, το φορητό τηλέφωνο με ηλεκτρονικό υπολογιστή και η αναπαραγωγή του περιεχομένου της «μνήμης» του με δήλωση, η οποία πηγάζει και εξάγεται από τη συστηματική λειτουργία του.
Το Κακουργιοδικείο αποδέχτηκε την ένσταση της υπεράσπισης και απέρριψε το αίτημα για την προσαγωγή της σχετικής μαρτυρίας. Θεώρησε τη μαρτυρία ως αναπόσπαστο μέρος τηλεφωνικής επικοινωνίας και, συνεπώς, μαρτυρία, η προσαγωγή της οποίας αποκλείεται από τις διατάξεις του περί Προστασίας του Απόρρητου της Ιδιωτικής Επικοινωνίας (Παρακολούθηση Συνδιαλέξεων) Νόμου του 1996, (Ν. 92(Ι)/96). Το Κακουργιοδικείο έκρινε το νομικό θέμα, το οποίο ηγέρθη, λελυμένο από την απόφαση της Ολομέλειας στη Δημοκρατία ν. Αεροπόρου κ.ά., Υπόμνημα 324, 15/4/98. Στην απόφασή του, η οποία συνάπτεται στο Υπόμνημα, το Κακουργιοδικείο αναφέρεται, επίσης, στις πρόνοιες του ΄Αρθρου 15 και, ιδιαίτερα, σ' εκείνες του ΄Αρθρου 17 του Συντάγματος, που διασφαλίζουν το απόρρητο κάθε μορφής επικοινωνίας. Μνημονεύεται, ωσαύτως, και η απόφαση της Ολομέλειας στην Αστυνομία ν. Γιάλλουρου (1992) 2 Α.Α.Δ. 147, από την οποία αναπαράγεται απόσπασμα, όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρεται:- (σελ. 156)
«Κανένας τρίτος, εκτός αν του παρέχεται εξουσιοδότηση από το νόμο για τους σκοπούς που ορίζει το Σύνταγμα, δεν έχει δικαίωμα να εποπτεύσει ή να διεισδύσει στις τηλεφωνικές επικοινωνίες μεταξύ των πολιτών.»
Μετά από αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα, το Δικαστήριο παρέπεμψε σειρά νομικών ερωτημάτων για γνωμάτευση από το Ανώτατο Δικαστήριο. Αυτά περιστρέφονται γύρω από το παραδεκτό της μαρτυρίας, η προσαγωγή της οποίας δεν επετράπη από το Κακουργιοδικείο.
Τα ερωτήματα, τα οποία τέθηκαν μετά από αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα, κατ' επίκληση των διατάξεων του ΄Αρθρου 148(1) του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, ΚΕΦ. 155
, είναι τα ακόλουθα:-«1(α) Αποτελεί πραγματική ή εξ ακοής μαρτυρία η ανάκληση στην οθόνη του κινητού τηλεφώνου, Τεκμήριο 26 και ανάγνωση των καταγραφέντων στην μνήμη του αριθμών των τηλεφώνων που προέβηκαν σε αναπάντητες κλήσεις προς το Τεκμήριο 26, δεδομένου ότι η ανάκληση αυτή γίνεται ενώπιον του Δικαστηρίου από τον ΜΚ 50 αφού το έθεσε σε λειτουργία;
1(β) Αν η απάντηση είναι ότι πρόκειται για πραγματική μαρτυρία, για τη δεκτικότητα της είναι αναγκαία η συνδρομή των προϋποθέσεων του άρθρου 5Α του περί Αποδείξεως Νόμου, Κεφ. 9 όπως αυτός τροποποιήθηκε από το Νόμο 54(1)/94;
2. Σκοπός του άρθρου 5Α του Κεφ. 9 ως το άρθρο τούτο εμφαίνεται στο Νόμο 54(1)/94 είναι η θεσμοθέτηση και εξειδίκευση των όρων αποδοχής μαρτυρίας προερχόμενης από ηλεκτρονικό υπολογισή ως πραγματικής μαρτυρίας ή των όρων και αποδοχή μαρτυρίας και για μη αποδεκτικότητα εξ ακοής μαρτυρίας;
3. Απαιτείται η συνδρομή των προϋποθέσεων του εδαφίου (2) του άρθρου 5Α του Κεφ. 9 όπως το άρθρο τούτο εμφαίνεται στο Νόμο 54(1)/94, λαμβανομένου υπόψη και του εδαφίου (1) του εν λόγω άρθρου, για την αποδεκτικότητα της προτεινόμενης μαρτυρίας;
4. Οι ενδείξεις της οθόνης κινητού τηλεφώνου εμπίπτουν εντός της έννοιας των όρων «δήλωση» και «έγγραφο» ως οι όροι αυτοί ορίζοναι από το Κεφ. 9 ως τροποποιήθηκε από το Νόμο 54(1)/94;
5(α) Αποτελεί μαρτυρία η αποδοχή της οποίας προσκρούει στον περί Προστασίας του Απορρήτου της Ιδιωτικής Επικοινωνίας (Παρακολούθηση Συνδιαλέξεων) Νόμο του 1996 (Ν.92(Ι)/96) η ανάγνωση στην οθόνη κινητού τηλεφώνου των αριθμών των αναπάντητων κλήσεων που καταγράφησαν στη μνήμη του όταν η εμφάνιση στην οθόνη του τηλεφώνου των αριθμών γίνεται από το Μάρτυρα με τον κατάλληλο χειρισμό;
5(β) Αν η απάντηση στο (α) είναι καταφατική, διαφοροποιείται η απάντηση όταν το κινητό τηλέφωνο αποτελεί τεκμήριο που βρέθηκε στο αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν οι δράστες του εγκλήματος και το οποίο αυτοκίνητο εγκαταλείφθηκε στη σκηνή του εγκλήματος;
6. Είναι με τον κατάλληλο χειρισμό η αποκάλυψη στην οθόνη κινητού τηλεφώνου των αριθμών των αναπάντητων κλήσεων που καταγράφησαν στη μνήμη του, ασυμβίβαστη με τα δικαιώματα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και του απορρήτου της επικοινωνίας όπως αυτά κατοχυρώνονται από τα άρθρα 15 και 17 του Συντάγματος και το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δεδομένου ότι το κινητό τηλέφωνο βρέθηκε στο αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν οι δράστες του εγκλήματος και το οποίο αυτοκίνητο εγκαταλείφθηκε στη σκηνή του εγκλήματος;»
Ο κ. Κληρίδης υπέβαλε ότι οι αριθμοί τηλεφώνων, οι οποίοι θα εμφανίζονταν στην οθόνη του φορητού τηλεφώνου, με την παρέμβαση του ειδικού στην ενεργοποίηση της «μνήμης» του, θα καθιστούσαν το Δικαστήριο άμεσα κοινωνό της μαρτυρίας. Η αναπαραγωγή των αριθμών στην οθόνη παραλληλίζεται ή εξομοιώνεται με πραγματική μαρτυρία, η προσαγωγή της οποίας είναι παραδεκτή βάσει των προνοιών του ΄Αρθρου 5Α του περί Αποδείξεως Νόμου. Το ΄Αρθρο 5Α αποτελεί, όπως επεσήμανε, αντιγραφή του ΄Αρθρου 5 του αγγλικού νομοθετήματος
Civil Evidence Act 1968, το οποίο έτυχε ερμηνείας σε σειρά αγγλικών αποφάσεων και σχολιασμού σε νομικά συγγράμματα, στα οποία έκαμε αναφορά - (βλ. R. v. Spiby (1990) 91 Cr. App. R. 187, (1991) Crim. L.R. 199. R. v. Neville (1991) Crim. L.R. 288. The Admissibility of Statements by Computer (1981) Crim. L.R. 387. Archbold 1999, para 9-11, 9-15. R. v. Shepherd (1993) A.C. 380, (1993) Crim. L.R. 295. Castle v. Cross (1984) Crim. L.R. 682. Reg v. Governor of Brixton Prison, Ex Parte Levin (1997) A.C. 741. Cross on Evidence, 7th ed 541, 543, 558. Phipson on Evidence, 14th ed 589. Civil Evidence Act 1968, Halsbury's Statutes of England, 2nd ed. vol. 48, 1211). Μας παρέπεμψε, επίσης, και σε κυπριακές αποφάσεις, που πραγματεύονται την ερμηνεία και το πεδίο εφαρμογής των ΄Αρθρων 15 και 17 του Συντάγματος - (Police v. Georghiades (1983) 2 C.L.R. 33. Psaras & Another v. Republic (1987) 2 C.L.R. 132 και Αστυνομία ν. Γιάλλουρου (1992) 2 Α.Α.Δ. 147) - καθώς και σε δύο αποφάσεις του Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, αναφορικά με την ερμηνεία προνοιών της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Προάσπισης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που αντιστοιχούν, σε γενικές γραμμές, με τις πρόνοιες των προαναφερθέντων ΄Αρθρων του Συντάγματος - (Friedl v. Austria A 305-B. Costello-Roberts v. U.K. A-247-C (1993)).Σε ερώτηση του Δικαστηρίου προς τον κ. Κληρίδη, σχετικά με την παράλειψή του να αναφερθεί στην απόφασή μας στο Υπόμνημα 324
- (Δημοκρατία ν. Αεροπόρου κ.ά., (ανωτέρω)) - εισηγήθηκε ότι αυτή είναι άσχετη με τα επίδικα θέματα. υποστήριξε ότι δεν υπεισέρχονται στο παραδεκτό της επίμαχης μαρτυρίας οι πρόνοιες του περί Προστασίας του Απόρρητου της Ιδιωτικής Επικοινωνίας (Παρακολούθηση Συνδιαλέξεων) Νόμου του 1996, (Ν. 92(Ι)/96). Η θέση του επί του προκειμένου προσδιορίζει και την αρνητική απάντηση που πρέπει να δοθεί, κατά την εισήγησή του, στο ερώτημα 5(α). Δέχτηκε όμως ότι, αν η απάντηση στο ερώτημα 5(α) είναι καταφατική, αρνητική πρέπει να είναι η απάντηση στο ερώτημα 5(β), αναγνωρίζοντας ότι το γεγονός ότι το φορητό τηλέφωνο αποτελεί τεκμήριο, το οποίο εγκαταλείφθηκε στη σκηνή του εγκλήματος, δε μεταβάλλει τους κανόνες αποδοχής του περιεχομένου της «μνήμης» του ως μαρτυρίας.Ο κ. Γεωργίου υποστήριξε την ορθότητα της ενδιάμεσης απόφασης του Κακουργιοδικείου, που αποτέλεσε την αφετηρία για τη διατύπωση των ερωτημάτων που εξετάζουμε. Κατά πρώτο, εισηγήθηκε ότι δεν ικανοποιήθηκαν οι προϋποθέσεις που θέτει το ΄Αρθρο 5Α του περί Αποδείξεως Νόμου και, ειδικά, το εδάφιο (2), για την προσαγωγή του περιεχομένου της «μνήμης» του φορητού τηλεφώνου ως μαρτυρίας. Μετά την περισυλλογή του τηλεφώνου από την Αστυνομία ως τεκμηρίου του εγκλήματος, αυτό τέθηκε, ως απεκάλυψε η μαρτυρία, εκτός λειτουργίας. Δε βάσισε όμως τη θέση των κατηγορουμένων στην εφαρμογή των προνοιών του ΄Αρθρου 5Α του περί Αποδείξεως Νόμου. Η θέση του είναι ότι η προσαγωγή της μαρτυρίας διέπεται αποκλειστικά από τις διατάξεις του Νόμου 92(Ι)/96, όπως φωτίζεται ο ορίζοντας της εφαρμογής του από την απόφαση της Ολομέλειας στο Υπόμνημα 324. Κοινή υπήρξε η αντίληψη, όπως σημειώνεται στην απόφαση (Υπόμνημα 324) ότι «εάν κριθεί ότι η προσαγωγή της εκτύπωσης ηλεκτρονικού υπολογιστή ως μαρτυρίας απαγορεύεται από το Νόμο, δε θα μπορεί να υπάρξει άλλο έρεισμα για την αποδοχή της.»
Το ΄Αρθρο 16(1) του Ν. 92(Ι)/96 αποκλείει την προσαγωγή μαρτυρίας αναφορικά με ιδιωτική επικοινωνία, η οποία προκύπτει μετά από υποκλοπή της επικοινωνίας ή παρακολούθηση του περιεχομένου της. Το ακόλουθο απόσπασμα από την απόφασή μας στο Υπόμνημα 324 εξηγεί τη φύση της απαγόρευσης και προσδιορίζει τις συνέπειες της παράβασής της:-
«Το ΄Αρθρο 3(1) του Νόμου απαγορεύει και ποινικοποιεί την υποκλοπή και παρακολούθηση κάθε πτυχής και λεπτομέρειας ιδιωτικής επικοινωνίας, περιλαμβανομένης και της τηλεφωνικής. Οι όροι 'υποκλοπή' και 'παρακολούθηση', που προσδιορίζονται στο ΄Αρθρο 2 του Νόμου, περιλαμβάνουν, εκτός από το περιεχόμενο της επικοινωνίας, και κάθε στοιχείο που σχετίζεται με αυτή. Η καταγραφή αυτής τούτης της επικοινωνίας, η ώρα και η διάρκειά της, περικλείονται τόσο στον όρο 'υποκλοπή' όσο και στον όρο 'παρακολούθηση'.»
Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το «περιεχόμενο» της τηλεφωνικής επικοινωνίας, του οποίου η προσαγωγή ως μαρτυρίας απαγορεύεται, περιλαμβάνει και «... τους αριθμούς κλήσεων, όταν πρόκειται για τηλεπικοινωνία.», ως προβλέπει ο ορισμός του σχετικού όρου - (΄Αρθρο 2 - Ν. 92(Ι)/96). Η εξαίρεση από τις πρόνοιες του Νόμου, η οποία τίθεται στην παράγραφο (β) του εδαφίου (2) του ΄Αρθρου 3, αναφορικά με την καταγραφή των αριθμών τηλεφωνικών κλήσεων, περιορίζεται, όπως διαπίστωσε η Ολομέλεια, στη «... χρέωση του συνδρομητή, ενέργεια η οποία εντάσσεται στη συμβατική σχέση μεταξύ συνδρομητή και Αρχής Τηλεπικοινωνιών.». Επομένως, δεν ήταν απαραίτητο στην απόφασή μας στο Υπόμνημα 324 να δοθεί απάντηση στο ερώτημα κατά πόσο η εξαίρεση ήταν συμβατή με τις πρόνοιες των ΄Αρθρων 15 - (Police v. Georghiades (1983) 2 C.L.R. 33) - και 17 του Συντάγματος - (Αστυνομία ν. Γιάλλουρου (1992) 2 Α.Α.Δ. 147).
Η διαπίστωση, ως προς το αντικείμενο της εξαίρεσης στον κανόνα αποκλεισμού του περιεχομένου τηλεφωνικής επικοινωνίας, προσδιορίζει, και στην προκείμενη περίπτωση, το νομικό πλέγμα θεώρησης των ερωτημάτων τα οποία εγείρονται. ΄Οπως υποδείξαμε και στην απόφασή μας στο Υπόμνημα 324, εάν η εξαίρεση του κανόνα, που προβλέπεται στο ΄Αρθρο 3(2)(β) του Νόμου, δεν περιοριζόταν στο πεδίο που διαπιστώθηκε, θα καθίστατο αναγκαίο να εξετάσουμε τη συνταγματικότητα της εξαίρεσης υπό το πρίσμα των διατάξεων των ΄Αρθρων 15 και 17 του Συντάγματος, που είναι το ερώτημα το οποίο, ουσιαστικά, τίθεται με την παράγραφο 6 του παρόντος υπομνήματος.
Στην προκείμενη περίπτωση, η μαρτυρία, της οποίας επιδιώχθηκε η προσαγωγή, αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος του περιεχομένου τηλεφωνικής επικοινωνίας, η προσαγωγή της οποίας, με οποιαδήποτε μορφή, απαγορεύεται από το Ν. 92(Ι)/96. Η κατάληξη αυτή καθιστά θεωρητικά τα ερωτήματα που τίθενται στις παραγράφους 1 - 4 του Υπομνήματος. Επίσης, δεν είναι αναγκαίο να δοθεί απάντηση στο συνταγματικό ερώτημα, το οποίο τίθεται στην παράγραφο 6 του Υπομνήματος, εφόσον η επίλυσή του δεν είναι απαραίτητη για την απόφαση ως προς το παραδεκτό της μαρτυρίας - (βλ., μεταξύ άλλων,
Police v. Ekdodiki Eteria (1982) 2 C.L.R. 63, 78).Η κατάληξή μας είναι ότι η μαρτυρία, γύρω από το παραδεκτό της οποίας περιστρέφονται τα νομικά ερωτήματα, είναι απαράδεκτη.
Γ.Μ. Πικής, Π.
Σ. Νικήτας, Δ.
Χρ . Αρτεμίδης, Δ.
Π. Αρτέμης, Δ.
Γ. Κωνσταντινίδης, Δ.
Φρ . Νικολαΐδης, Δ.
Γ. Νικολάου, Δ.
Π. Καλλής, Δ.
Μ. Κρονίδης, Δ.
Τ. Ηλιάδης, Δ.
Α. Κραμβής, Δ.
Ρ. Γαβριηλίδης, Δ.
Δ. Χατζηχαμπής, Δ.
/ΜΠ