CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(1998) 1 ΑΑΔ 1000

Χρυσοστομής, Δ.: Οι δυο εφεσίβλητοι ναυτικοί, Εμμανουήλ Σιδηρόπουλος και Δημήτριος Τζανέτος, από την Ελλάδα, με τις δυο αγωγές τους που συνεκδικάστηκαν, αξιούσαν από το εφεσείων-εναγόμενο πλοίο Παναγία Μυρτιδιώτισσα, υπό Κυπριακή σημαία και ιδιοκτησία, ορισμένα ποσά σαν υπόλοιπα μισθών τους, άδειες, υπερωρίες και αποζημιώσεις για ισχυριζόμενες παράνομες απολύσεις.

Όπως διαπίστωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο, το ταξίδι του ήταν ομαλό χωρίς προβλήματα μέχρι που έφτασε στο Σουηδικό λιμάνι της Udevalla την 1.11.82. Εκεί επιβιβάστηκαν στο πλοίο μέλη της International Transport (Workers) Federation (ITF), που είναι διεθνής ομοσπονδία εργατών μεταφορών και ζήτησαν να ελέγξουν τους όρους και τις συνθήκες εργοδότησης του πληρώματος και ιδιαίτερα το ύψος του μισθού τους. Βρήκαν ότι οι όροι εργασίας και ιδιαίτερα ο μισθός δεν ήταν ικανοποιητικοί και κατόπιν δικής τους πρωτοβουλίας και εντολής, η φόρτωση στο πλοίο ανεστάλη και άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους πλοιοκτήτες μέσον του πλοιάρχου και άλλων αντιπροσώπων. Οι εφεσίβλητοι και τα άλλα μέλη του πληρώματος σταμάτησαν την εργασία τους εν αναμονή του αποτελέσματος της παρέμβασης της ITF.

Οι διαπραγματεύσεις υπήρξαν επιτυχείς και στις 4.11.82 συνήφθησαν νέες συμβάσεις μεταξύ του πληρώματος και του πλοιάρχου, ο οποίος ενεργούσε από μέρους των ιδιοκτητών, οι οποίες προνοούσαν σημαντικές αυξήσεις των μισθών του πληρώματος. Επίσης οι πλοιοκτήτες κλήθηκαν να πληρώσουν και πλήρωσαν 10.293 δολάρια Η.Π.Α. στο Ταμείο Ευημερίας Ναυτικών της ITF. Οι νέες συμβάσεις αντικατέστησαν τις συμβάσεις της 25.9.82 και υπεγράφησαν από τον πλοίαρχο χωρίς διαμαρτυρία. Η διαφορά του μισθού μεταξύ των προηγουμένων και των νέων συμβάσεων επληρώθη στους ναυτικούς βάσει των όρων των νέων συμβάσεων. Ακολούθως επανάρχισε η εργασία στο πλοίο το οποίο και συνέχισε την πορεία του σύμφωνα με το πρόγραμμα.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο αξιοποίησε την ενώπιον του μαρτυρία, κατάληξε σε ευρήματα και πραγματεύθηκε σε έκταση τις εισηγήσεις του δικηγόρου του εφεσείοντος πλοίου περί αβεβαιότητας των όρων των νέων συμβάσεων, περί ανυπαρξίας ανταλλάγματος και περί εξαναγκασμού και οικονομικού εξαναγκασμού (economic duress-coercion). Ακολούθως κατάληξε ότι οι εισηγήσεις αυτές δεν ευσταθούσαν, θεώρησε τις νέες συμβάσεις έγκυρες και αφού απεδέχθη ότι οι πλοιοκτήτες τις παρέβησαν σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των εφεσιβλήτων, εξέδωσε απόφαση ως η απαίτηση των εφεσιβλήτων στις δυο συνεκδικασθείσες αγωγές τους και απέρριψε τις ανταξιώσεις του εφεσείοντος πλοίου.

Σαν συγκεντρωτικός λόγος έφεσης παρουσιάζεται το παράπονο του εφεσείοντος πλοίου ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο έσφαλε με το να εκδώσει απόφαση υπέρ των εφεσιβλήτων και να απορρίψει τις ανταξιώσεις του, με τις οποίες αξιούσε διάταγμα του Δικαστηρίου ή δήλωση ότι οι νέες συμφωνίες της 4.11.82 ήσαν άκυρες, γιατί δεν έγιναν με την ελεύθερη βούληση ή συγκατάθεση των πλοιοκτητών. Υποστηρίζεται επίσης η θέση ότι οι νέες συμβάσεις ήσαν το αποτέλεσμα βίας και/ή οικονομικών κυρώσεων και/ή απειλών και οικονομικού εξαναγκασμού. Επίσης είναι η θέση του εφεσείοντος πλοίου, ότι οι νέες συμβάσεις είναι ασαφείς με το να ενσωματώνεται σ΄αυτές η συλλογική σύμβαση της ITF, χωρίς αυτή να επισυνάπτεται, ότι στερούνται αντιπαροχής ή ότι η αντιπαροχή που δόθηκε στις νέες συμβάσεις από τους εφεσίβλητους αφορούσε υπηρεσίες που αυτοί είχαν ήδη συμφωνήσει με τις πρώτες συμβάσεις να προσφέρουν.

Θα ασχοληθούμε πρώτα με τα προσβαλλόμενα ευρήματα γεγονότων του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Ο δικηγόρος του εφεσείοντος πλοίου ισχυρίζεται ότι δεν δόθηκε μαρτυρία που να δικαιολογεί το εύρημα ότι υπήρξε εργατική διαφορά ή απεργία από το πλήρωμα ή ότι υπήρξαν διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στις νέες συμβάσεις. Αμφισβητείται επίσης ο ρόλος της ITF, όπως τον διατύπωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο και προς υποστήριξη της εισήγησης του ο δικηγόρος του εφεσείοντος πλοίου αναφέρθηκε στις υποθέσεις Universe Tankships Inc. of Monrovia v. International Transport Workers' Federation (1982) 2 All E.R. 67, και The "Hoegh Apapa" (1983) 2 Lloyd's Law Reports 9 και κάλεσε το Εφετείο να αποδεχθεί ότι οι νέες συμβάσεις επιβλήθηκαν με βία και εξαναγκασμό των πλοιοκτητών και κατά συνέπεια θα πρέπει να ακυρωθούν.

Επίσης οι ενέργειες και η πολιτική της ITF εξάγονται από τη μαρτυρία του Μ.Ε.3 Όμηρου Νεοκλέους, την οποία το Δικαστήριο απεδέχθη. Ο μάρτυς αυτός ανάφερε, ότι η πολιτική της ΙΤF είναι να επεμβαίνει όπου οι όροι εργασίας των ναυτικών συμπεριλαμβανομένης και της αμοιβής τους, δεν βασίζονται σε συλλογικές συμβάσεις που συνομολογήθηκαν στη χώρα προέλευσης του πλοίου ή σε συλλογική σύμβαση που είναι εγκεκριμένη από την ITF. Δεν υπάρχει μαρτυρία που έγινε αποδεκτή από το Δικαστήριο που να αποδεικνύει τον ισχυρισμό των εφεσειόντων ότι η ITF σε πλοία που κατά τη γνώμη τους είναι πλοία σημαίας ευκολίας, εφαρμόζεται εμπάρκο ή μαυροπινακισμός ή άλλοι μέθοδοι παράνομης ακινητοποίησης των πλοίων.

Σύμφωνα με την ανάλυση των προνοιών του άρθρου 29 του περί Συμβάσεων Νόμου Κεφ. 149, που έγινε στην Petrou v. Petrou (1978) 1 CLR 257, στη σελ. 267 και στην Saab and Other v. Holy Monastery of Ay. Neophytos (1982) 1 CLR 499, στις σελ. 513, 515, με την οποία συμφωνούμε, καταλήγουμε και εμείς όπως και το πρωτόδικο Δικαστήριο και ευρίσκουμε ότι οι όροι των νέων συμβάσεων είναι σαφείς και δεν επιδέχονται παρά μόνο μιας ερμηνείας. Από τους όρους αυτούς απεικονίζεται το αντικείμενο των συμβάσεων, η ταυτότητα των συμβαλλομένων και η συμβατική πρόθεση τους είναι καθοριστική και ακριβής. Με το να μην επισυναφθεί στις νέες συμβάσεις η συλλογική σύμβαση της ITF δεν δημιουργείται ασάφεια, αφού η πρόθεση των συμβαλλομένων μπορεί με σαφήνεια να γίνει αντιληπτή αν γίνει αναφορά στη συλλογική αυτή σύμβαση. Πέραν τούτου έχει νομολογηθεί πως όροι συλλογικής σύμβασης μπορούν να ενσωματωθούν σε σύμβαση εργοδότησης και να θεωρούνται ότι ισχύουν οι πλέον πρόσφατες τροποποιήσεις. (Βλ. National Coal Board v. Galley (1958) 1 W.L.R. 16 και Chitty on Contract, Volume II, Para. 3420).

Ο λόγος που αναφέρεται στην μη ύπαρξη νόμιμης αντιπαροχής στις νέες συμβάσεις δεδομένου ότι οι εφεσίβλητοι με αυτές συμφώνησαν να προσφέρουν τις ίδιες υπηρεσίες που συμφώνησαν να προσφέρουν με τις προηγούμενες συμβάσεις, μας προβλημάτισε. Γιατί αν πράγματι έτσι έχουν τα πράγματα, οι νέες συμβάσεις θα πρέπει να θεωρηθούν άκυρες για έλλειψη αντιπαροχής. Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Από την εισήγηση αυτή του δικηγόρου του εφεσείοντος πλοίου, ελλείπει η νομική εξέλιξη που δημιουργήθηκε όταν η νέα σύμβαση είναι το προϊόν και αποτέλεσμα διευθέτησης μιας εργατικής διαφοράς η οποία εκδηλώθηκε και προωθήθηκε με νόμιμο τρόπο και υπεγράφη με ελεύθερη βούληση χωρίς οικονομικό εξαναγκασμό.

Η ύπαρξη εργατικής διαφοράς, που θεωρείται ότι υπάρχει όταν περιορίζεται μεταξύ εργοδότη και εργοδοτουμένου και που δεν είναι αναγκαίο να εκδηλώνεται με απειλή στάσης εργασίας ή στάση εργασίας ή απεργία, δημιουργεί νέα κριτήρια και νέα τάξη πραγμάτων και ανατρέπει τα ισχύοντα όπου μια τέτοια διαφορά δεν υπάρχει. Στην υπόθεση Pao On and Others v. Lau Yiu and Another (1979) 3 All E.R. 65, διατυπώθηκε με σαφήνεια η θέση του Ανακτοβουλίου και ο Λόρδος Scarman ανάφερε στις σελ. 77 και 78, τα ακόλουθα:

Ο όρος "εξαναγκασμός" που αναφέρεται στο άρθρο 15 του περί Συμβάσεων Νόμου Κεφ. 149, αναιρεί την "ελεύθερη συναίνεση", αλλά όπως είναι διατυπωμένος ο νόμος μας, δεν καλύπτει απειλές στις επιχειρήσεις ή το εμπόριο. Οι μετέπειτα εξελίξεις που σημειώθηκαν στον αγγλικό νόμο στον τομέα αυτό αναφέρονται στην Universe Tankships v. ITF (ανωτέρω) και μας φέρνουν στο δόγμα του οικονομικού εξαναγκασμού που είναι αποτέλεσμα και έκφραση του δικαίου της επιείκειας (equity) που οδηγεί και αυτό σε ακύρωση της σύμβασης αν ανατρέπει την ελεύθερη βούληση του εξαναγκασθέντος. Το δόγμα αυτό σαν δόγμα του δικαίου της επιείκειας εφαρμόζεται κατά συνέπεια και στην Κύπρο και καλύπτει τις εμπορικές συναλλαγές και εμπορικές συμβάσεις. Με βάση την αγγλική νομολογία που υιοθετήθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο στην Κούτας ν. Δήμου Λευκωσίας (1989) 1(Ε) 516, οικονομικός εξαναγκασμός υπάρχει εκεί που δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση και είναι επομένως σημαντικό να διαπιστωθεί κατά πόσο το άτομο που υπέστη την πίεση δεν διαμαρτυρήθηκε ή κατά πόσο είχε υπαλλακτική οδό και δεν την έλαβε, π.χ. δικαστικά μέτρα για άρση του εξαναγκασμού ή για ακύρωση της σύμβασης ή που επιβεβαίωσε τη σύμβαση. Ο οικονομικός εξαναγκασμός εφαρμόζεται εκεί που η φαινομενική συγκατάθεση της μιας πλευράς είναι προϊόν πίεσης που ασκείται από την άλλη πλευρά, την οποία ο νόμος δεν θεωρεί νόμιμη.

Στην υπό κρίση υπόθεση επαναλαμβάνουμε ότι υπήρξε μια απεργιακή δραστηριότητα και ακολούθως απεργία, η οποία εκδηλώθηκε με πρωτοβουλία της ITF προς προώθηση των συμφερόντων των μελών του πληρώματος του πλοίου και ειδικότερα προς το σκοπό βελτίωσης της αμοιβής τους. Η ITF όπως προκύπτει από τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου και από τις νέες συμβάσεις, είναι μια διεθνής ανεξάρτητη συντεχνιακή οργάνωση η οποία έδρασε προς το σκοπό διακανονισμού της εργοδότησης των μελών του πληρώματος του πλοίου, δια της υιοθέτησης νέων όρων εργασίας και αμοιβής και δια της ενσωμάτωσης της συλλογικής σύμβασης της ITF στις νέες συμβάσεις εργασίας του πληρώματος, προς βελτίωση των όρων εργασίας του. Υπήρξε επομένως μια εργατική διαφορά και εκδήλωση απεργίας που υποστηρίχθηκε από άλλους κλάδους μελών της ITF στο λιμάνι της Udevalla. Τα μέσα που χρησιμοποίησε η ITF δεν μπορούν, με βάση τον ημεδαπό νόμο, να χαρακτηρισθούν παράνομα. Η ακινητοποίηση του πλοίου με τον τρόπο που επιτεύχθηκε ήταν το αποτέλεσμα της άσκησης του δικαιώματος της απεργίας και δεν αποδείχθηκε το ισχυριζόμενο εμπάρκο ή μαυροπινακισμός του πλοίου. Η συλλογική ενέργεια που παρατηρήθηκε είναι δικαίωμα των εργαζομένων όπως και η απεργία, η οποία αναγνωρίζεται σε πλείστες χώρες ως νόμιμο όπλο των συντεχνιών προς προώθηση των συμφερόντων των μελών τους.

Το δικαίωμα αυτό, που στοχεύει στην βελτίωση των όρων αμοιβής, όπως ορθά παρατήρησε το πρωτόδικο Δικαστήριο, δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί σαν παράνομη άσκηση πίεσης ενόψει του Άρθρου 27.1 του Συντάγματος που κατοχυρώνει μια τέτοια ενέργεια σαν βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Ακόμα προσθέτουμε πως οι ενέργειες που έγιναν από την ITF και το πλήρωμα, συνάδουν πλήρως με τα δικαιώματα των εργαζομένων όπως αυτά διατυπώθηκαν στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη και στην περί Εφαρμογής των Αρχών του Δικαιώματος Οργανώσεως και Συλλογικής Διαπραγματεύσεως Συμβάσεως (Αρ. 98) του 1949 που κυρώθηκαν από την Κυπριακή Δημοκρατία από τους Κυρωτικούς Νόμους 64/67 και 17/66, αντίστοιχα, και αποτελούν ημεδαπό δίκαιο με αυξημένη ισχύ. Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε πως το πρωτόδικο Δικαστήριο ορθά εφάρμοσε το ημεδαπό δίκαιο ελλείψει εισήγησης για εφαρμογή αλλοδαπού δικαίου και μαρτυρίας που να το αποδεικνύει.

Η υπόθεση Universe Tankships v. ITF (ανωτέρω), στην οποία αναφέρθηκε ο ευπαίδευτος συνήγορος του εφεσείοντος πλοίου και μας κάλεσε να την υιοθετήσουμε, διαφοροποιείται από τα γεγονότα της παρούσας υπόθεσης. Επίσης η αιτία της αγωγής είναι διάφορος. Ο οικονομικός εξαναγκασμός ήταν αποδεκτός, αλλά η ITF επικαλέστηκε ατιμωρησία με βάση τις πρόνοιες του Τrade Union and Labour Relations Act 1974. Τελικά η Δικαστική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων απεφάνθη πως για να γίνει επίκληση της ατιμωρησίας έπρεπε να υπάρχει εργατική διαφορά και τέτοια διαφορά δεν μπορούσε να υπάρξει αφού η αγωγή βασιζόταν στην ειδική σύμβαση μεταξύ της ITF και των πλοιοκτητών και όχι επί σύμβασης εργοδότησης μεταξύ των εργοδοτουμένων και πλοιοκτητών. Το ίδιο συνέβη και στην The "Hoegh Apapa" (ανωτέρω). Από τις υποθέσεις αυτές γίνεται φανερό ότι ο Αγγλικός Νόμος διαφέρει από τον ημεδαπό και καλύπτει ορισμένα μέτρα εξαναγκασμού και οικονομικού εξαναγκασμού με ατιμωρησία. Σε μας όμως υπάρχει η συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος της απεργίας και μια τέτοια ενέργεια που εκδηλώνεται νόμιμα, δεν μπορεί να στοιχειοθετήσει εξαναγκασμό ή οικονομικό εξαναγκασμό έτσι που να καταστήσει μια νέα συμφωνία που επιτυγχάνεται ακυρώσιμη (voidable) κατ΄εκλογή του εργοδότη. Μια τέτοια θέση θα κατέληγε αναμφιβόλως στην εξουδετέρωση του βασικού ανθρώπινου δικαιώματος της απεργίας.

Δ.