|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2014:D901
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 1056/2010
28 Noεμβρίου, 2014
[Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ Δ/ΣΤΗΣ]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 23, 28 ΚΑΙ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΑΣΙΟΥΛΗ
2. ΑΛΙΚΗ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΑΣΙΟΥΛΗ
3. ΕΛΕΝΗ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΑΣΙΟΥΛΗ
4. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΑΣΙΟΥΛΗ
Αιτητές
- ΚΑΙ -
ΕΠΑΡΧΟΥ ΠΑΦΟΥ ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ
Καθ' ων η αίτηση
....................................
Π. Σιακαλλής για Α. Παπαχαραλάμπους για τους αιτητές
Ζ. Κυριακίδου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους καθ' ων η αίτηση
.............................
A Π Ο Φ Α Σ Η
Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ: Δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας ημερ. 31/1/92, Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης με αρ.131 και στη συνέχεια Διάταγμα απαλλοτρίωσης με αρ.1741 ημερ.30/10/92, με την οποία απαλλοτριώθηκε από τους καθ΄ ων η αίτηση μέρος του τεμαχίου με αρ. 344 (πρώην 273/1) στην κοινότητα Μεσόγης, το οποίο ήταν εγγεγραμμένο στο όνομα της Μαρίας Κλεάνθους Καραμάνου κατά τον ουσιώδη χρόνο έκδοσης της άδειας για ανάπτυξη στις 30/9/98. Αργότερα μετεγγράφηκε με αρ. εγγραφής 6183 στο όνομα των αιτητων/ριών ως συνιδιοκτητριών σε αντίστοιχα μερίδια. Ως απαλλοτριούσα αρχή οι καθ΄ ων η αίτηση κατέγραψαν στη γνωστοποίηση ότι η ακίνητη ιδιοκτησία «... είναι αναγκαία για τον ακόλουθο σκοπό δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή για τη δημιουργία δρόμου που θα εξυπηρετεί τις συγκοινωνιακές ανάγκες της ευρύτερης περιοχής της πόλεως Πάφου.».
Η απαλλοτρίωση δεν αφορούσε μόνο το ακίνητο των αιτητριών αλλά και άλλη ιδιωτική περιουσία συνολικής έκτασης 1 δεκαρίου και 910 τ.μ. Το επίδικο ακίνητο επηρεαζόταν από την κατασκευή του Δυτικού Παρακαμπτήριου δρόμου, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Δικτύου Δρόμων Πρωταρχικής σημασίας του Τοπικού Σχεδίου Πάφου που είχε δημοσιευτεί το 1990 καθώς και από την διεύρυνση /βελτίωση της Λεωφόρου Μεσόγης. Οι δικαιούχοι ιδιοκτήτες κατά τον ουσιώδη χρόνο καταχώρησαν σχετική παραπομπή για την καταβολή ευλόγων αποζημιώσεων και το Επαρχιακό Δικαστήριο αποφάσισε την αύξηση της αρχικά προσφερθείσας αποζημίωσης, η οποία μαζί με τους τόκους ανήλθε στις £ 130,752.86, ποσό που καταβλήθηκε στους δικαιούχους στις 20/3/00.
Οι αιτητές ως σημερινοί ιδιοκτήτες καταχώρησαν την παρούσα προσφυγή επιδιώκοντας δήλωση, ότι η συνεχιζόμενη παράλειψη των καθ΄ ων να επιστρέψουν το απαλλοτριωθέν ακίνητο τους, χωράφι 8.027 τ.μ. τεμάχιο 344 (πρωην 273/1), Φ./Σχ.XLV/59 με αρ. εγγραφής 6183, απαλλοτριωθείσα λωρίδα 24.37 τ.μ. (ήτοι 80 πόδια) εμβαδού 2060 τ.μ. (η περιγραφή παρατίθεται αυτούσια από την προσφυγή), η οποία απαλλοτριώθηκε (ως πιο πάνω περιγράφεται) παρόλο που ο σκοπός για τον οποία έγινε η απαλλοτρίωση έχει εγκαταλειφθεί και/ή δεν έχει επιτευχθεί παρά την παρέλευση 18 ετών, είναι άκυρη.
Η βασική επιχειρηματολογία των αιτητών βασίζεται στο γεγονός ότι παρά την παρέλευση πολλών ετών από τη γνωστοποίηση της απαλλοτρίωσης, το ακίνητο τους δεν χρησιμοποιήθηκε για τον δηλωθέντα σκοπό και έπρεπε να τους είχε προσφερθεί για επιστροφή δυνάμει του άρθρου 23(5) του Συντάγματος και του 15 του Ν.15/1962. Με αναφορά σε όσα λέχθηκαν από την Ολομέλεια στην υπόθεση Ζήνων Ευθυμιάδης Εστεϊτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 Α,Α,Δ, 166, ισχυρίζονται ότι δεν έχουν ολοκληρωθεί καν τα κατασκευαστικά σχέδια ούτε προέβησαν οι καθ' ών η αίτηση σε οποιαδήποτε ενέργεια που να υποδηλοί την πρόθεση τους και την δυνατότητα να υλοποιηθεί ο σκοπός εντός ευλόγου χρόνου.
Από την άλλη μεριά οι καθ' ών η αίτηση θεωρούν ότι δεν αρκεί η παρέλευση άπρακτης περιόδου πέραν της 3 ετίας για να αρθεί η απαλλοτρίωση, αλλά το κρίσιμο που πρέπει να εξεταστεί από το Δικαστήριο είναι αν ο σκοπός κατέστη ανέφικτος και όχι η εγκατάλειψη του. Με αναφορά στη νομολογία ότι ο όρος ΄΄εφικτός΄΄ δεν ενέχει την έννοια του πραγματοποιηθείς αλλά του δυνάμενος να πραγματοποιηθεί. εισηγούνται ότι τα γεγονότα εδώ δείχνουν ότι το εφικτά υλοποιήσιμο του έργου παραμένει ισχυρό, ότι οι καθ΄ ων έλαβαν όλες τις ενδεδειγμένες ενέργειες για προώθηση του έργου και επομένως δεν παραβιάστηκε η αρχή της αναλογικότητας. Ο Δυτικός παρακαμπτήριος ,πάντα κατά τους καθ΄ ών, έχει τροχοδρομηθεί και το μέρος του επίδικου τεμαχίου εξακολουθεί να είναι αναγκαίο. Περαιτέρω θεωρούν ότι τόσο ο σκοπός όσο και το διάταγμα απαλλοτρίωσης έχουν εξοπλιστεί με αμάχητο τεκμήριο νομιμότητας και ότι οι αιτητές που επωμίζονται το βάρος απόδειξης δεν στοιχειοθέτησαν οποιοδήποτε λόγο ακυρότητας.
Όπως έχει υποδειχθεί στην υπόθεση Συμεωνίδη ν.Δημοκρατίας (2000) 4 Α.Α.Δ. 824, στην οποία έγινε με επιδοκιμασία αναφορά στην Ευθυμιάδης (2006) 3 Α.Α.Δ. 166, η ορθή ερμηνεία ως προς το εύρος του Άρθρου 23.5, πρέπει να συνάδει με το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα ιδιοκτησίας, γι΄ αυτό και η απαλλοτριούσα αρχή μέσα στην προβλεπόμενη από το Σύνταγμα περίοδο πρέπει να λαμβάνει ουσιαστικά μέτρα που να καθιστούν το σκοπό της απαλλοτρίωσης «εφικτό», υλοποιήσιμο, δηλαδή, σε εύλογο χρονικό διάστημα. Μέσα από την ανασκόπηση της νομολογίας που έγινε στην Ευθυμιάδης, εξηγήθηκε στη σελ. 183:
«Συμμεριζόμαστε την ανησυχία που εκφράστηκε στη Συμεωνίδης και φρονούμε ότι η παραπομπή στο εφικτά υλοποιήσιμο του σκοπού της απαλλοτρίωσης αποκαθιστά την ορθή διατύπωση του συνταγματικού κριτηρίου η οποία συναρτά την εφαρμογή του Άρθρου 23.5 προς τη διαρκή υποχρέωση της διοίκησης να χρησιμοποιήσει το κτήμα για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε και έτσι να καθιστά συνεχώς, και βεβαίως όχι μόνο μέσα στην περίοδο των τριών ετών από την απαλλοτρίωση, εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό αυτό. Το να τίθεται το ερώτημα με άλλους όρους, δηλαδή κατά πόσο ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, δεν συνιστά απλώς αλλαγή έμφασης αλλά εμπεριέχει τον κίνδυνο να διολισθήσει η διερεύνηση από τα πραγματικά αντικειμενικά δεδομένα που διέπουν το εφικτά πραγματοποιήσιμο του σκοπού σε πεδίο όχι πολύ πέραν των υποκειμενικών διαθέσεων της διοίκησης με ανάλογες συνέπειες, ως εκ της προκύπτουσας διαφοροποίησης του επιπέδου των απαιτούμενων ενεργειών της διοίκησης, στο αποτέλεσμα της όποιας συγκεκριμένης υπόθεσης. Το βάρος στον πρώην ιδιοκτήτη δεν είναι να αποδείξει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες που, αναλόγως βεβαίως της περίπτωσης, θα εκρίνοντο ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου. Η σαφής ορολογία του Άρθρου 23.5 αντανακλά δεόντως την αντίληψη μας για την ουσιαστική διάσταση του όπως την έχουμε εκφράσει.»
(Η υπογράμμιση είναι δική μου).
Όπως δε επιβεβαιώθηκε και στη σχετικά πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας, Δήμος Αραδίππου ν. Χριστοθέας Λοΐζου Καλλικά κ.ά., Α.Ε. 174/08, ημερ. 15.5.2012, το βάρος στον πρώην ιδιοκτήτη του τεμαχίου
«.. δεν είναι να αποδείξει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει εγκαταλειφθεί ή κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη σε όλες τις εύλογα αναγκαίες στη βάση των αντικειμενικών δεδομένων της κάθε περίπτωσης ενέργειες για την υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης με αναφορά στις "ιδιάζουσες περιστάσεις" της παρούσας περίπτωσης ..».
Από τα ενώπιον του Δικαστηρίου στοιχεία, ήτοι το περιεχόμενο της ένστασης (παρ.2-5) αλλά και της επιστολής Τεκ. Α του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως που αναφέρεται στις μέχρι τώρα ενέργειες και την τρέχουσα πρόοδο του έργου, θεωρώ ότι η Διοίκηση δεν έχει προβεί ακόμη, 22 χρόνια μετά την απαλλοτρίωση, στις εύλογα αναγκαίες ενέργειες προς υλοποίηση του έργου.
Δεν παραγνωρίζω ότι πρόκειται για ένα πολύπλοκο και μεγάλο έργο που χωρίσθηκε σε τρεις φάσεις κατασκευής, εκ των οποίων μόνο η πρώτη έχει ήδη κατασκευαστεί. Πιο συγκεκριμένα οι καθ' ών η αίτηση αναφέρονται στα γεγονότα ως εξής:
«Για το αναφερόμενο Πολεοδομικό Έργο, έχει ετοιμαστεί με βάση το Τοπικό Σχέδιο Πάφου, Ρυθμιστικό Σχέδιο από το Τμήμα αυτό, το οποίο ξεκινά από τη συμβολή με τη Λεωφόρο Τάφων των Βασιλέων, εκτείνεται προς τα Διπλαρκάτζια διασταυρώνοντας τις Λεωφόρους Αρχ. Μακαρίου και Έμπας, διασχίζει την περιοχή Απ. Παύλου και καταλήγει στη συμβολή με τη Λεωφόρο Μεσόγης, παρά το υπό μελέτη τεμάχιο. Το Ρυθμιστικό Σχέδιο, διαλαμβάνει διατομή με τέσσερις λωρίδες κυκλοφορίας πλάτους 3.30 μ., πεζοδρόμια εκατέρωθεν του δρόμου πλάτους 2.20 μ, κεντρική διαχωριστική νησίδα πλάτους 3.60μ, με διαμόρφωση λωρίδας αναμονής για δεξιόστροφες κινήσεις, με ανάλογη μείωση του πλάτους της νησίδας στα 60 εκατοστά στις συμβολές, ποδηλατοδρόμο πλάτους 2.20μ και διαχωριστική λωρίδα πρασίνου πλάτους 1.00μ. Επισυνάπτεται αντίγραφο του Ρυθμιστικού Σχεδίου, ως παράρτημα3. Το Σχέδιο αυτό έχει εγκριθεί από τις επηρεαζόμενες Τοπικές Αρχές (Δήμος Πάφου, Κοινότητες Χλώρακας και Έμπας), αλλά ακόμη εκκρεμεί η έγκριση του από το Κοινοτικό Συμβούλιο Μεσόγης. Στο ίδιο σχέδιο περιλαμβάνεται και μέρος της Λεωφόρου Μεσόγης η διατομή της οποίας στο τμήμα μπροστά από το υπό μελέτη τεμάχιο, διαλαμβάνει διατομή με δύο λωρίδες κυκλοφορίας και διαμόρφωση τρίτης λωρίδας αναμονής για τις δεξιόστροφες κινήσεις, πλακόστρωτα πεζοδρόμια, κεντρική διαχωριστική νησίδα και χώρους στάθμευσης. Σημειώνεται ότι, στη συμβολή των δύο δρόμων, παρά το αναφερόμενο τεμάχιο, μελετάται η πιθανή χωροθέτηση κυκλικού κόμβου.
Αναμένεται ότι, σύντομα το Ρυθμιστικό Σχέδιο θα ολοκληρωθεί και θα σταλεί στο Τμήμα Δημοσίων Έργων, για την προώθηση της διαδικασίας προκήρυξης προσφορών για την ετοιμασία κατασκευαστικών σχεδίων.
Στο στάδιο μελέτης των κατασκευαστικών σχεδίων, θα προωθηθεί η δημοσίευση Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης για όλα τα επηρεαζόμενα από τον δρόμο τεμάχια. Αναφέρεται ότι, το υπό μελέτη τεμάχιο θα επηρεασθεί περισσότερο από ότι, έχει ήδη απαλλοτριωθεί με την αναφερόμενη στην παράγραφο 1γ, απαλλοτρίωση και η πρόσθετη έκταση γης θα περιληφθεί στην νέα απαλλοτρίωση»
Επιπρόσθετα με την επιστολή Τεκμήριο Α που κατατέθηκε στις διευκρινίσεις, εξηγούν περαιτέρω τα ακόλουθα:
«Η Β΄Φάση διαλαμβάνει το μεγαλύτερο μήκος του Έργου και αφορά το τμήμα από τη συμβολή του με τη Λεωφόρο Τάφων των Βασιλέων μέχρι τον προτεινόμενο κυκλικό κόμβο στην περιοχή Πετρίδια στον οποίο συμβάλλουν και οι άλλες δύο Φάσεις. Για το αναφερόμενο τμήμα του Δρόμου έχει ετοιμαστεί Ρυθμιστικό Σχέδιο από το Τμήμα αυτό και εγκρίθηκε τόσο από τις επηρεαζόμενες Τοπικές Αρχές, όσο και από την Τεχνική Επιτροπή του Κεντρικού Φορέα Επίλυσης Κυκλοφοριακών Προβλημάτων. Προωθήθηκε ήδη και στην Περιβαλλοντική Αρχή και σύντομα θα συζητηθεί στην αρμόδια Επιτροπή Περιβάλλοντος για έκδοση σχετικής Γνωμάτευσης. Αμέσως μετά θα προωθηθεί η ετοιμασία μελέτης κατασκευαστικών σχεδίων. Σημειώνεται ότι το Ρυθμιστικό Σχέδιο, διαλαμβάνει διατομή με τέσσερις λωρίδες κυκλοφορίας πλάτους 3.30 μ., πεζοδρόμια εκατέρωθεν του δρόμου πλάτους 2.20μ., κεντρική διαχωριστική νησίδα πλάτους 3.60μ, με διαμόρφωση λωρίδας αναμονής για δεξιόστροφες κινήσεις, με ανάλογη μείωση του πλάτους της νησίδας στα 60 εκατοστά στις συμβολές, ποδηλατοδρόμο πλάτους 2.20μ και διαχωριστική λωρίδα πρασίνου πλάτους 1.00μ.
Η Γ΄Φάση αποτελεί το σκέλος του Δυτικού Παρακαμπτήριου από τον προτεινόμενο κυκλικό κόμβο στην περιοχή «Πετρίδια», μέχρι τη συμβολή με τη Λεωφόρο Μεσόγης και μέρος της Λεωφόρου Μεσόγης. Για τη Φαση αυτή δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί το Ρυθμιστικό Σχέδιο, αλλά αναμένεται αυτό να γίνει εντός του 2014.
Με βάση τα πιο πάνω είναι φανερό ότι, οι μελέτες για το αναφερόμενο Πολεοδομικό Έργο βρίσκονται σε εξέλιξη και μόλις ενταχθεί επαρκές ποσό στον Προϋπολογισμό, στο άρθρο του Έργου, θα ξεκινήσει η κατασκευή των Φάσεων Β και Γ.»
Είναι φανερό ότι η Β΄ και Γ΄φάση του έργου, για τις οποίες απαλλοτριώθηκε το επίδικο ακίνητο, βρίσκονται ακόμη στο στάδιο μελέτης χωρίς να έχουν οριστικοποιηθεί όπως ούτε για τα ρυθμιστικά σχέδια, δεν έχουν καν προωθηθεί διαδικασίες προσφορών για ετοιμασία κατασκευαστικών σχεδίων ενώ στο άρθρο του προϋπολογισμού για το εν λόγω πολεοδομικό έργο δεν έχουν ενταχθεί επαρκή ποσά. Επίσης είναι αβέβαιη ακόμα και η ακριβής έκταση του τεμαχίου των αιτητών που θα περιληφθεί σε ενδεχόμενη νέα απαλλοτρίωση.
Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι ο διοικητικός φάκελος που κατατέθηκε είναι ελλιπής και δεν επιτρέπει το δικαστικό έλεγχο ούτε καν για τα σχέδια που έχουν γίνει μέχρι τώρα ή για τις συντονισμένες ενέργειες μεταξύ των τμημάτων που όφειλαν να είχαν γίνει για την υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης.
Η νομολογία όμως είναι σαφής στο ότι θα πρέπει να γίνεται από πλευράς διοίκησης η αναγκαία προετοιμασία πριν ακόμη την απαλλοτρίωση ώστε να υπάρχουν όσα χρειάζονται για την άμεση υλοποίηση του έργου, καθιστώντας έτσι τον σκοπό εφικτό το ενωρίτερο δυνατό, περιλαμβανομένης της αναγκαίας μελέτης των αρχιτεκτονικών και άλλων σχεδίων και γενικά ό,τι είναι αναγκαίο για την απαλλοτρίωση, (δέστε Σπύρου ν. Δημοτικού Συμβουλίου Κάτω Πολεμιδιών (1998) 3 Α.Α.Δ. 307, Καραολή ν. Υπουργείου Εσωτερικών (2004) 3 Α.Α.Δ. 76, Ολυμπία Πιερίδη ν. Δημοκρατίας (2007) 3 Α.Α.Δ. 543 και Χωματένος ν. Δήμου Ιδαλίου (2009) 3 Α.Α.Δ. 13).
Η προσφυγή επιτυγχάνει. Η προσβαλλόμενη απόφαση των καθ' ων η αίτηση για μη επιστροφή του επίδικου κτήματος σύμφωνα με το Άρθρο 23(5) του Συντάγματος και το άρθρο 15 του Ν. 15/62, κηρύσσεται άκυρη και παν το παραλειφθεν ως προς τούτο, δέον όπως εκτελεσθεί.
Τα έξοδα, τα οποία υπολογίζονται κατ' αποκοπή σε €1200 να είναι σε βάρος των καθ' ων η αίτηση.
Λ. Παρπαρίνος, Δ.
/ΚΑΣ