ΜΑΡΙΑ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ν. ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΑΙΝΟΥ, Συνεκδικαζόμενες Υποθέσεις Αρ. 1665/2009, 1666/2009 και 1667/2009, 25 Ιανουαρίου 2012

Α Π Ο Φ Α Σ Η

ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ.: Με τις προσφυγές τους οι τρεις αιτητές ζητούν δήλωση του δικαστηρίου ότι η απόφαση του καθ΄ ου η αίτηση, που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, ημερ. 9.10.2009 και με την οποίαν απαλλοτριώθηκαν τα κτήματα τους, τεμάχια 15, 16 και 1852, Φ/Σχ 31/4202V01, με αρ. εγγραφής 0/34008 στην Αθηαίνου, είναι άκυρη και στερημένη εννόμου αποτελέσματος.

Οι τρεις προσφυγές, οι οποίες συνεκδικάζονται, βασίζονται στο ότι οι προσβαλλόμενες αποφάσεις λήφθηκαν χωρίς να προηγηθεί ενδελεχής έρευνα και μελέτη και στο ότι αυτές λήφθηκαν χωρίς να ασκηθεί χρηστά η εξουσία της διοίκησης (καθ΄ ου η αίτηση).

Οι τρεις αιτητές είναι ιδιοκτήτες των προαναφερομένων τεμαχίων τα οποία απαλλοτριώθηκαν από τον καθ΄ ου η αίτηση για σκοπούς δημοσίας ωφελείας, δηλαδή για να δημιουργηθεί χώρος στάθμευσης που να εξυπηρετεί τον καθ΄ ου η αίτηση και γενικά την κοινότητα Αθηαίνου.

Όπως ήδη αναφέρθηκε οι λόγοι ακυρότητας είναι δύο:

(α) Η έλλειψη δέουσας έρευνας και μελέτης, και

(β) Η παράβαση των κανόνων της χρηστής διοίκησης.

Ως προς το δεύτερο ζήτημα είναι ισχυρισμός των αιτητών ότι ο Δήμαρχος και η σύζυγος του είχαν συμφέρον στην πραγματοποίηση της επίδικης απαλλοτρίωσης και τη δημιουργία χώρου στάθμευσης στο μέρος που βρίσκονταν τα προαναφερόμενα κτήματα των αιτητών, επειδή κατ΄ αυτό τον τρόπο θα ωφελείτο η παρακείμενη οικία του Δημάρχου και της συζύγου του. Εξέτασα όλα τα ενώπιον μου στοιχεία και δεν βρήκα οποιαδήποτε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου στην οποία να εξετάστηκε το ζήτημα της επίδικης απαλλοτρίωσης και σ΄ αυτή να μετείχε είτε ο Δήμαρχος είτε η σύζυγος του. Αντίθετα η σύζυγος του Δημάρχου ουδέποτε αναφέρεται ως λαμβάνουσα μέρος στις συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου στις οποίες συζητήθηκαν ή λήφθηκαν οι προσβαλλόμενες αποφάσεις, ενώ ο Δήμαρχος δήλωνε προσωπικό κώλυμα και δεν παρίστατο σ΄ αυτές.

Ο μόνος άλλος λόγος που εγείρεται στις προσφυγές, ως λόγος ακυρότητας, είναι η έλλειψη ενδελεχούς έρευνας και μελέτης. Αναφέρονται διάφορα στοιχεία που, κατά τον ισχυρισμό των αιτητών, δείχνουν ότι δεν έγινε επαρκής και σωστή έρευνα. Στις τρεις προσφυγές αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι ο χώρος που απαλλοτριώθηκε και που ανέρχεται σε σχεδόν 5.000 τ.μ. δεν είναι απαραίτητος για το σκοπό της δημιουργίας χώρου στάθμευσης, σε μια κοινότητα όπως αυτήν της Αθηαίνου, και ότι ο χώρος είναι ακατάλληλος για στάθμευση επειδή βρίσκεται μακριά από το κέντρο της κοινότητας.

Στην ένσταση των αιτητών, ημερ. 17.6.2009, που υποβλήθηκε στη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης των προαναφερομένων τεμαχίων, αναγράφεται συγκεκριμένα ότι η γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης έγινε χωρίς οποιαδήποτε προηγούμενη μελέτη. Ο χώρος είναι μεγαλύτερος απ΄ ότι απαιτείται και δεν βρίσκεται στην κατάλληλη περιοχή για να εξυπηρετούνται οι απαιτήσεις στάθμευσης. Σημειώνεται επίσης ότι ο επηρεαζόμενος χώρος βρίσκεται σε αραιοκατοικημένη περιοχή της Αθηαίνου.

Είναι θεμελιωμένο ότι η διοίκηση δεν προχωρεί σε αναγκαστική απαλλοτρίωση ακίνητης περιουσίας, η οποία συνιστά επαχθές μέτρο, όταν ο σκοπός που επιδιώκεται με αυτήν μπορεί να επιτευχθεί με μέσο λιγότερο επαχθές (Δέστε: Μεστάνα κ.α. ν. Δημοτικού Συμβουλίου Αθηαίνου (1991) 4 Α.Α.Δ. 2288, Εταιρεία Γενικών Κατασκευών Λτδ ν. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 2694 και Χαραλάμπους κ.α. ν. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 22). Η προσφυγή στην αναγκαστική απαλλοτρίωση γίνεται μόνον όταν υπάρχει απόλυτη ανάγκη και αφού εξαντληθεί κάθε πρόσφορο μέτρο, αφενός για να χρησιμοποιηθεί κρατική ακίνητη περιουσία αν υπάρχει και, αφετέρου, για να εξευρεθεί ακίνητο που προσφέρεται οικειοθελώς (Δέστε: Α.Ν. Λοίζου, Σύνταγμα Κυπριακής Δημοκρατίας, σελ. 147). Η διοίκηση έχει καθήκον να διερευνά αν υπάρχουν και άλλα εξίσου κατάλληλα ακίνητα και να προτιμά εκείνο, η απαλλοτρίωση του οποίου, θα επιφέρει στέρηση λιγότερο επαχθή για τον ιδιοκτήτη, έναντι των άλλων ιδιοκτητών (Δέστε: Pissas (No. 2) v. The Republic (1966) 3 C.L.R. 784). Συνιστά παραβίαση των αρχών της χρηστής διοίκησης αλλά και του καθήκοντος διεξαγωγής δέουσας έρευνας, το να μην εξεταστούν προηγουμένως τα σχέδια του έργου που διαγράφουν τη φύση, την έκταση και τις ανάγκες του έργου, και να προχωρήσει η διοίκηση σε αναγκαστική απαλλοτρίωση. Η απαλλοτριούσα Αρχή οφείλει να εξετάζει όλα τα στοιχεία που συνδέονται με την υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης, πράγμα που επιβάλλει την προετοιμασία ολοκληρωμένης μελέτης (Δέστε: Δημοκρατία ν. Δημητριάδου κ.α. (1998) 3 Α.Α.Δ. 777). Σχετικές είναι επίσης και οι αποφάσεις Φιλίππου κ.α. ν. Δήμου Ιδαλίου (1999) 4Β Α.Α.Δ. 907 και οι πρόσφατες αποφάσεις Κέλης κ.α. ν. Δημοκρατίας, Υποθ. 590/09, ημερ. 16.9.11 και Ησαϊα ν. Δημοκρατίας, Υποθ. 1397/08, ημερ. 14.10.11.

Το απαύγασμα από τις προαναφερόμενες αποφάσεις είναι ότι η έρευνα που πρέπει να γίνεται πριν την απαλλοτρίωση είναι συνυφασμένη με τα περιστατικά της κάθε υπόθεσης. Η επάρκεια της έρευνας έγκειται στη συλλογή και διερεύνηση του συνόλου των ουσιωδών στοιχείων τα οποία παρέχουν βάση για ασφαλή συμπεράσματα. Αντικείμενο του αναθεωρητικού ελέγχου είναι το κατά πόσον η έρευνα που διενεργήθηκε ήταν η δέουσα και η επιβαλλόμενη υπό τις περιστάσεις και ότι στη λήψη της προσβαλλόμενης απόφασης λήφθηκαν υπόψη όλοι οι σχετικοί παράγοντες.

Στην προκείμενη περίπτωση η έρευνα στην οποία βασίστηκε ο καθ΄ ου η αίτηση είναι αυτή στην οποίαν προέβηκε η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Αθηαίνου. Αυτό αναφέρεται ρητά στα πρακτικά συνεδρίας του καθ΄ ου η αίτηση ημερ. 16.7.2009. Η Τεχνική Υπηρεσία, με υπηρεσιακό σημείωμα προς το Δήμαρχο και τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου Αθηαίνου, ημερ. 19.2.2009, αναφέρεται λεπτομερώς στη μελέτη η οποία ανατέθηκε στην Τεχνική Υπηρεσία από το Δήμο Αθηαίνου στα πλαίσια της απόφασης του Δήμου ημερ. 18.12.2008 για την εξεύρεση κατάλληλου χώρου για τη δημιουργία οργανωμένου χώρου στάθμευσης για τις ανάγκες του Καλλινίκειου Δημοτικού Μεγάρου και του εμπορικού κέντρου της Λεωφ. Αρχ. Μακαρίου. Όπως αναγράφεται στο υπηρεσιακό αυτό σημείωμα, για την ετοιμασία της μελέτης λήφθηκαν υπόψη οι τρέχουσες ανάγκες του εμπορικού κέντρου της Λεωφ. Αρχ. Μακαρίου, οι ανάγκες από τη λειτουργία των υπηρεσιών του Δήμου και οι ανάγκες που θα προκύψουν από τη λειτουργία μουσείων που στεγάζονται στο κτίριο του Δημοτικού Μεγάρου. Στις παραγράφους 4 και 5 της έκθεσης (η οποία βρίσκεται στις σελ. 16-18 του υπηρεσιακού φακέλου του Δήμου Αθηαίνου που κατατέθηκε ως τεκμήριο 1) γίνεται υπολογισμός του εμβαδού του απαιτούμενου χώρου στάθμευσης, ο οποίος υπολογίζεται σε 5.000 τ.μ.. Στις παραγράφους 8 και 9 του ίδιου υπηρεσιακού σημειώματος γίνεται η τελική πρόταση και παρατίθενται τα πλεονεκτήματα και τα κύρια χαρακτηριστικά των προτεινόμενων (προς απαλλοτρίωση) τεμαχίων.

Στο προαναφερόμενο υπηρεσιακό σημείωμα, στην παράγραφο 8 αναγράφονται τα εξής:

«Τελική πρόταση.

Μετά από εξέταση των κτηματικών σχεδίων και επιτόπου έρευνα, φαίνεται να μην υπάρχουν πολλές επιλογές στην περιοχή, με κρατικά ή άλλα τεμάχια, κατάλληλα για τη δημιουργία χώρου στάθμευσης. Τα τεμάχια με αριθμούς 1852, 1916 και 16, Φύλλο/Σχέδιο 45/4202V01, με αριθμούς εγγραφής 34008, 34869 και 29497, τα οποία βρίσκονται στην βόρεια πλευρά του Καλλινίκειου Δημοτικού Μεγάρου είναι κενά και κρίνονται ως τα μόνα κατάλληλα για την δημιουργία υπαίθριου χώρου στάθμευσης. Τα συγκεκριμένα τεμάχια ανήκουν στους κ.κ. Μαρία Προδρόμου, Ευέλθων Προδρόμου και Ανδρέα Προδρόμου αντίστοιχα.»

Στην παράγραφο 9 αναγράφονται τα εξής:

«Πλεονεκτήματα - κύρια χαρακτηριστικά των προτεινόμενων τεμαχίων.

Τα συγκεκριμένα τεμάχια βρίσκονται δίπλα από το Μουσείο, πολύ κοντά στο εμπορικό κέντρο της Λεωφόρου Μακαρίου και στις παρυφές του παραδοσιακού εμπορικού κέντρου του Δήμου και έτσι μπορούν να εξυπηρετήσουν καλύτερα το κοινό, ιδιαίτερα τις βροχερές μέρες.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορούν να εξυπηρετήσουν τις διάφορες υπηρεσίες του Δήμου, του Μουσείου και των καταστημάτων, ενώ το βράδυ θα εξυπηρετούν τα εστιατόρια, τα σωματεία και τα cafe.

Από θέμα αξίας τα δύο τεμάχια βρίσκονται στις βόρειες περιοχές του Δήμου όπου η αξία της γης είναι μειωμένη σε σχέση με τις νότιες περιοχές.

Ο προτεινόμενος χώρος περιβάλλεται από δύο δρόμους οι οποίοι οδηγούν σε συλλεγκτήριο δρόμο και έτσι θα υπάρχει εύκολη πρόσβαση χωρίς να επιβαρύνεται με πρόσθετη τροχαία κίνηση το κέντρο του Δήμου.»

Μελέτησα με προσοχή το προαναφερόμενο υπηρεσιακό σημείωμα στο οποίο φαίνεται η μελέτη που προηγήθηκε των επίδικων αποφάσεων απαλλοτρίωσης. Εξέτασα το κατά πόσον η μελέτη αυτή ικανοποιεί τις προϋποθέσεις που θέτει το Σύνταγμα και ο Νόμος, όπως επεξηγήθηκαν στην προαναφερόμενη νομολογία. Κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η μελέτη που έγινε στην προκείμενη περίπτωση δεν είναι επαρκής και δεν ικανοποιεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις. Κατά την εκτίμηση μου η θέση που διατυπώνεται στην παράγραφο 8 του υπηρεσιακού σημειώματος ότι μετά από εξέταση των κτηματικών σχεδίων και επί τόπου έρευνα φαίνεται να μην υπάρχουν πολλές επιλογές στην περιοχή, με κρατικά ή άλλα τεμάχια κατάλληλα για τη δημιουργία χώρου στάθμευσης, είναι αυθαίρετη και μη δεόντως αιτιολογημένη. Δεν φαίνεται δηλαδή ποιες είναι οι άλλες επιλογές που υπήρχαν, έστω και αν αυτές δεν είναι πολλές. Στην παράγραφο 8 αναγράφονται μόνον τα τρία απαλλοτριωθέντα τεμάχια που ανήκουν στους αιτητές (με κάποιες ανακρίβειες στην περιγραφή, όπως φαίνεται) χωρίς να αναφέρονται οποιαδήποτε άλλα κατάλληλα τεμάχια και χωρίς να γίνεται οποιαδήποτε σύγκριση ώστε να καταλήξει ο καθ΄ ου η αίτηση στη λιγότερο επαχθή και την πιο πρόσφορη επιλογή. Η φράση «φαίνεται να μην υπάρχουν πολλές επιλογές στην περιοχή» δεν έχει νόημα, εφόσον δεν αναφέρεται καμιά άλλη προσφερόμενη επιλογή. Στην παράγραφο 9 του υπηρεσιακού σημειώματος αναγράφονται τα, κατ΄ ισχυρισμό, πλεονεκτήματα που έχουν τα τεμάχια των αιτητών αλλά και πάλι αυτό δεν έχει ιδιαίτερη αξία και βαρύτητα, κατά την κρίση μου, εφόσον δεν γίνεται σύγκριση με άλλα κατάλληλα και ίσως προσφερόμενα ή κρατικά τεμάχια. Απομονώθηκαν δηλαδή μόνον τα τρία τεμάχια των αιτητών τα οποία θεωρήθηκαν ως τα μόνα κατάλληλα ή τα μόνα προσφερόμενα, χωρίς, όμως, οποιαδήποτε σύγκριση με άλλα (κατάλληλα) τεμάχια. Κατ΄ αυτό τον τρόπο όμως δεν ικανοποιούνται οι προϋποθέσεις για ενδελεχή μελέτη, πριν τη λήψη των αποφάσεων, και δεν μπορεί να γίνει ο απαραίτητος δικαστικός έλεγχος των προσβαλλομένων αποφάσεων.

Για τους λόγους που προσπάθησα να εξηγήσω οι προσφυγές πετυχαίνουν και εκδίδονται δηλωτικές αποφάσεις του δικαστηρίου ως η παράγραφος 1 του αιτητικού των τριών προσφυγών. Έξοδα υπέρ των αιτητών, πλέον Φ.Π.Α., αν υπάρχει, να υπολογιστούν από τον αρμόδιο Πρωτοκολλητή και να υποβληθούν για έγκριση από το δικαστήριο.

Μ.Μ. ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ,

Δ.

/ΕΑΠ.

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο

	CyLaw \| Αναφορικά μ'εμάς \| Επικοινωνία