|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπόθεση Αρ. 370/2010 )
9 Ιουνίου, 2011
[ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/ΣΤΗΣ]
ΡΕΑ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΥ
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΗΣ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΧΑΤΖΗΛΑΜΠΡΗ,
Αιτήτρια,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
2. ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Καθ΄ ων η αίτηση.
_ _ _ _ _ _
Μ. Κωνσταντινίδης, για την Αιτήτρια.
Β. Χριστοφόρου, για τους Καθ΄ ων η αίτηση.
_ _ _ _ _ _
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Η αιτήτρια είναι ιδιοκτήτρια του τεμαχίου με αρ. 644, Φ/Σχ.LIV/58.5.1, Τμήμα 6, ενορία Καθολική στη Λεμεσό. Στις 31.10.06 υπέβαλε στην Πολεοδομική Αρχή (Δήμος Λεμεσού) αίτηση για χορήγηση πολεοδομικής άδειας (ΠΑ 743/06) για κατεδάφιση του κτιρίου το οποίο ενοικίαζε σε τρίτο πρόσωπο επί σειρά ετών και το οποίο λειτουργούσε ως ταβέρνα και με προοπτική τη δημιουργία χώρου στάθμευσης οχημάτων, στο πιο πάνω τεμάχιο.
Ακολούθησε αλληλογραφία μεταξύ του πληρεξουσίου αντιπροσώπου της αιτήτριας και των αρμόδιων τμημάτων, του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως και του Δήμου Λεμεσού που αφορούσαν την εξέταση αιτήματος του τελευταίου για να συμπεριληφθεί η επίμαχη οικοδομή σε διάταγμα διατήρησης.
Μετά από πολύμηνη καθυστέρηση, η Πολεοδομική Αρχή αποφάσισε στις 16.5.08 να απορρίψει την υποβληθείσα αίτηση επικαλούμενη τους πιο κάτω λόγους:
«Το Δημοτικό Συμβούλιο στην 13η συνεδρία του ημερ. 8/11/07 αποφάσισε την απόρριψη της πιο πάνω αίτησης για το λόγο ότι ο Δήμος Λεμεσού έχει προτείνει το κτίριο για να κηρυχθεί διατηρητέο. καθ΄ ότι πρόκειται για οικοδομή της εποχής του μεσοπολέμου, έργο του αρχιτέκτονα Οδυσσέα Τσαγγαρίδη και έχει ιστορική σημασία για τη Λεμεσό.»
Η αιτήτρια υπέβαλε ιεραρχική προσφυγή στις 12.6.08 σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 31 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου. Το Υπουργείο Εσωτερικών μετά από διαβούλευση με την Πολεοδομική Αρχή και τα εμπλεκόμενα τμήματα/υπηρεσίες, ετοίμασε σχετικό σημείωμα με αρ. 76/6 το οποίο υπέβαλε στην Υπουργική Επιτροπή. Θεωρώ σκόπιμο να παραθέσω κάποια αποσπάσματα που θα φωτίσουν τις βασικές πτυχές των επίδικων θεμάτων:
«4. Επιχειρήματα και εισηγήσεις της Πολεοδομικής Αρχής:
...................................
(β) Η άρνηση χορήγησης της αιτούμενης άδειας βασίζεται στις πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου Λεμεσού, αλλά και στη γενικότερη πολιτική για τη διατήρηση της ιστορίας και του πολιτισμού τόσο της Λεμεσού και της Κύπρου γενικότερα.
(γ) Το συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί ξεχωριστό μνημείο για την νεότερη κυπριακή ιστορία λόγω των γεγονότων που έλαβαν χώρα τον Ιούλιο 1974, αφού ήταν χώρος θυσίας δημοκρατικών πολιτών και μνημείο αντίστασης κατά του πραξικοπήματος. Λόγω ακριβώς της ιστορικής του σημασίας, ο Δήμος Λεμεσού θεωρεί ότι το κτίριο θα πρέπει να διατηρηθεί, και διατηρώντας μάλιστα την ονομασία «Τετάρτη Ανωτέρα».
...................................
(δ) Τη διατήρηση της οικοδομής εισηγήθηκε και η Επιτροπή Αισθητικού Ελέγχου του Δήμου Λεμεσού σε συνεδρίαση της ημερομηνίας 14/02/2007 η οποία τονίζει ότι η οικοδομή «πέραν της αρχιτεκτονικής της έχει και ιστορική σημασία». Τονίζει, επίσης, ότι ενώ παλαιότερο αίτημα του Δήμου για κήρυξη της οικοδομής σε διατηρητέα δεν έγινε αποδεκτό «ακολούθησε η κήρυξη γειτονικής οικοδομής παρόμοιας μορφολογίας και αρχιτεκτονικής έκφρασης σε διατηρητέα και ως εκ τούτου το αίτημα επανέρχεται».
(ε) Υπάρχουν παραδείγματα οικοδομών με ανάλογη αρχιτεκτονική που ανεγέρθηκαν τη δεκαετία 1930-1940 και έχουν ήδη κηρυχθεί διατηρητέα. Παράλληλα ο ισχυρισμός της αιτήτριας ότι δεν μπορεί να «υπαχθεί σε ομάδα οικοδομών και περιοχών που αποτελούν μέρος ενός ενιαίου συνόλου του ιστορικού κέντρου της Λεμεσού» δεν ευσταθεί καθότι στην περιοχή υπάρχουν ήδη διατηρητέες οικοδομές παρόμοιας αρχιτεκτονικής.»
..................................
(ζ) Ο Δήμος Λεμεσού είχε εισηγηθεί το συγκεκριμένο κτίριο για διατήρηση τον Ιούλιο 2000, μαζί με το γειτονικό κτίριο στο τεμάχιο 645, την εκκλησία της Αγίας Νάπας, την πολυκατοικία του αρχιτέκτονα Νεοπτόλεμου Μιχαηλίδη στην οδό Αγίου Ανδρέου, το ξενοδοχείο Κούριο και ακόμα 2-3 κτίρια επί της οδού Γλάδστωνος, τα οποία δυστυχώς έχουν κατεδαφιστεί. Ως εκ τούτου, η ιδέα για τη διατήρηση της αναφερόμενης οικοδομής δεν έχει καμία σχέση με την υποβολή της συγκεκριμένης αίτησης.
5. Απόψεις και εισηγήσεις Διευθυντή Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως:
5.1 Ο Διευθυντής του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως θεωρεί ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα:
(α) Ενας από τους βασικούς στόχους του Σχεδίου Περιοχής Κέντρου Λεμεσού για τη διατήρηση και αναβίωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς είναι η νομική προστασία και η εφαρμογή ειδικού ελέγχου σε περιπτώσεις οικοδομών και περιοχών με αρχιτεκτονική, πολεοδομική, ιστορική, κοινωνική, περιβαλλοντική ή αρχαιολογική αξία (παράγραφος 6.3.1 του Σχεδίου Περιοχής και παράγραφος 18.2.1(α) του Τοπικού Σχεδίου Λεμεσού).
(β) Παρά το γεγονός ότι το τεμάχιο βρίσκεται εκτός Περιοχής Ειδικού Χαρακτήρα, η υφιστάμενη σε αυτό οικοδομή (προτεινόμενη με την αίτηση προς κατεδάφιση) έχει ανεγερθεί την περίοδο της Αγγλοκρατίας, μία από τις πιο χαρακτηριστικές ιστορικές περιόδους που άφησαν τα ίχνη τους στο χώρο [παρ. 6.3.2(γ) του Σχεδίου Περιοχής Κέντρου Λεμεσού].
..................................
(ε) Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω αναφερόμενα, και ειδικά το γεγονός ότι ο Δήμος Λεμεσού θεωρεί την εν λόγω οικοδομή ως σημαντική για την πόλη της Λεμεσού λόγω της κοινωνικής και ιστορικής της αξίας και έχει υποβάλει για το λόγο αυτό σχετικό αίτημα για κήρυξη της ως διατηρητέας, ο Διευθυντής Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως θεωρεί ότι θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ουσιώδης παράγοντας για τον οποίο η ανάπτυξη (κατεδάφιση οικοδομής) δεν θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί, μέχρι να τεθούν όλα τα σχετικά στοιχεία ενώπιον του Υπουργού Εσωτερικών, για να αποφασίσει κατά πόσο η συγκεκριμένη οικοδομή θα πρέπει να κηρυχθεί ή όχι ως διατηρητέα [παράγραφος 1(θ) του Παραρτήματος Β του Σχεδίου Περιοχής Κέντρου Λεμεσού]. Ως εκ τούτου, ο Διευθυντής Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως εισηγείται όπως η Ιεραρχική Προσφυγή απορριφθεί.»
(η υπογράμμιση δική μου)
Στη 76η συνεδρία της Υπουργικής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε στις 7.12.09 αποφασίστηκε ομόφωνα υπό το φως όλων των δεδομένων η απόρριψη της ιεραρχικής προσφυγής, κρίνοντας ότι η απόφαση της Πολεοδομικής Αρχής να αρνηθεί τη χορήγηση της αιτούμενης άδειας είναι ορθή και σύμφωνη με την πολεοδομική νομοθεσία και τις πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου Λεμεσού.
Η αιτήτρια με την παρούσα προσφυγή προσβάλλει τη νομιμότητα της εν λόγω απόφασης που της κοινοποιήθηκε με επιστολή ημερ. 5.1.2010.
Η αιτήτρια προβάλλει μια σειρά λόγων ακύρωσης όπως η έλλειψη αιτιολογίας και δέουσας έρευνας, η μη τήρηση άρτιου πρακτικού, πλάνη περί το Νόμο και τα πράγματα και κατάχρηση εξουσίας.
Σε συνάρτηση με τον τελευταίο λόγο η αιτήτρια επιχειρηματολογεί ότι δεν ήταν δυνατή η απόρριψη της αιτούμενης άδειας που αποτελεί περιορισμό του περιουσιακού της δικαιώματος, εάν δεν συνέτρεχε κατά την υποβολή της ή τουλάχιστον κατά την εξέταση της, η διατήρηση της οικοδομής βάσει εκδοθέντος διατάγματος διατήρησης. Η αιτήτρια θεωρεί ότι υπήρξε παραβίαση των αρχών της χρηστής διοίκησης λόγω της καθυστέρησης και της σκόπιμης κωλυσιεργίας των εμπλεκόμενων τμημάτων στην εξέταση του αιτήματος της καθώς και της προσχηματικής διαδικασίας κήρυξης του ακινήτου της ως διατηρητέου που, παρά την παρέλευση 3 ετών από την υποβολή της αίτησης της, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Πράγματι, τα γεγονότα της παρούσας υπόθεσης καταδεικνύουν ότι η αιτιολογία που δόθηκε είναι παράνομη και η προσβαλλόμενη απόφαση παραβιάζει το προστατευόμενο από τα άρθρο 23 του Συντάγματος δικαίωμα ιδιοκτησίας.
Χρησιμοποιώντας το τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως τον όρο «ουσιώδη παράγοντα» στο πιο πάνω σημείωμα είναι φανερό ότι παραπέμπει στη νομοθετική πρόνοια του άρθρου 26(1).
Το άρθρο 26(1) καθορίζει:
«26(1) Για να καταλήξει σε πολεοδομική απόφαση δυνάμει του παρόντος Νόμου, η Πολεοδομική Αρχή λαμβάνει υπόψη τις πρόνοιες του εφαρμοστέου στην περίπτωση σχεδίου αναπτύξεως καθώς και οποιοδήποτε άλλο ουσιώδη παράγοντα.»
Οι καθ' ων η αίτηση έλαβαν απορριπτική πολεοδομική απόφαση επειδή θεώρησαν ότι το αίτημα του Δήμου Λεμεσού για κήρυξη της οικοδομής ως διατηρητέας αποτελούσε τέτοιο ουσιώδη παράγοντα. Απαιτείται να εξεταστεί κατά πόσο μελλοντική, αβέβαιη και ενδεχόμενη κήρυξη του ακινήτου της αιτήτριας ως διατηρητέου χωρίς να έχει εκδοθεί κατά τον ουσιώδη χρόνο διάταγμα διατήρησης αποτελεί «ουσιώδη παράγοντα» κατά την έννοια του άρθρου 26.
Στην υπόθεση Μυλωνάς ν. Δημοκρατίας (Αρ.2) (1997) 3 ΑΑΔ 332, λέχθηκε πως το κριτήριο για τον καθορισμό ενός παράγοντα ως ουσιώδους είναι αντικειμενικό και πως ουσιώδης είναι κάθε παράγοντας ο συνυπολογισμός του οποίου είναι αναγκαίος για τη λήψη της επίδικης απόφασης.
Εξετάζοντας τη θέση που διατυπώνουν οι καθ' ων η αίτηση, διαπιστώνω ότι η αναφορά σε ανάγκη διατήρησης του συγκεκριμένου κτιρίου γίνεται αφηρημένα κατ' επίκληση γενικής πρόνοιας του Τοπικού Σχεδίου και καθιστώντας ως ουσιώδη παράγοντα, ένα γεγονός μελλοντικό και αβέβαιο. Παρατηρώ ότι ακόμη και η πρόθεση προς υλοποίηση του επικαλούμενου σκοπού δε είναι πάντοτε ξεκάθαρη, αφού το Τμήμα Πολεοδομίας ως κατεξοχήν αρμόδιο τμήμα εκφράζει διιστάμενες απόψεις. Στην επιστολή ημερ. 6.2.08 εκφράζονται οι ακόλουθες απόψεις:
«α. Η οικοδομή είναι νεώτερη (δεκαετία 50-60) χωρίς ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία και μορφολογικό ενδιαφέρον που να δικαιολογούν από μόνα τους την κήρυξη της σε διατηρητέα. Επιπλέον, βρίσκεται έξω από την περιοχή Ειδικού Χαρακτήρα. Στις περιοχές αυτές για να κηρυχθεί μια οικοδομή ως διατηρητέα πρέπει να διαθέτει πολύ αξιόλογα αρχιτεκτονικά στοιχεία ή να αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κτίριο για την ιστορία της περιοχής στην οποία βρίσκεται.
β. Η πολιτική του Τμήματος είναι η κήρυξη ως διατηρητέων παραδοσιακών ιστορικών κτιρίων που αποτελούν αξιόλογα χαρακτηριστικά δείγματα τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του περασμένου ή των αρχών του 20ού αιώνα. Κτίρια μεταγενέστερα/ σύγχρονα κηρύσσονται διατηρητέα κατ΄ εξαίρεση μόνο σε περίπτωση που αυτά αποτελούν πολύ αξιόλογα έργα αρχιτεκτονικής και σταθμό για την εποχή τους. Τα κτίρια αυτά νεώτερης αρχιτεκτονικής (δεκαετίας του 1950) θα αξιολογηθούν μελλοντικά και θα κηρυχθούν διατηρητέα τα χαρακτηριστικά και πιο αξιόλογα παραδείγματα.»
Αντίθετα στην επιστολή ημερ. 17.6.09 η Πολεοδομική Αρχή μεταβάλλει άποψη και θεωρεί το κτίριο αξιόλογο από αρχιτεκτονικής άποψης.
Επίσης παρατηρώ από το διοικητικό φάκελο ότι η πρόθεση κήρυξης του ακινήτου ως διατηρητέου, εκδηλώθηκε για πρώτη φορά μετά την υποβολή της αίτησης κατεδάφισης από την αιτήτρια και αυτή δεν υλοποιήθηκε, παρά την τριετή εκκρεμότητα της διαδικασίας εξέτασης της πολεοδομικής αίτησης, ούτε και μέχρι την εκδίκαση της παρούσας προσφυγής.
Όλα τα πιο πάνω καταδεικνύουν ότι το επικαλούμενο διάταγμα διατήρησης ήταν ένα ενδεχόμενο, μελλοντικό, απομακρυσμένο και αβέβαιο γεγονός. Δεν θα μπορούσε μια τέτοια προοπτική χωρίς την έκδοση διατάγματος διατήρησης να αποτελέσει ουσιώδη παράγοντα για σκοπούς πολεοδομίας και χωροταξίας που να οδηγήσει στην απόρριψη της πολεοδομικής αίτησης.
Σχετική είναι η νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου με την οποία κρίθηκε ότι η ύπαρξη απλώς προτεινόμενης ρυμοτομίας ή η δημοσίευση διατάγματος απαλλοτρίωσης ή επίταξης δεν διαταράσσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς ενός ακινήτου και δεν αποτελεί νόμιμη δικαιολογία για την άρνηση έκδοσης άδειας οικοδομής, διαχωρισμού ή και πολεοδομικής άδειας. Η συγκλίνουσα αυτή νομολογία καταδεικνύει πως δεν μπορεί να συνιστά ουσιώδη παράγοντα ένα γεγονός μέλλον και αβέβαιο (βλ. Δημοκρατία ν. Ηρακλέους κ.α. (2004) 3 ΑΑΔ 630, Αλίκη Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακας (Αρ.2) (1998) 3 ΑΑΔ 821, Renos Pitros Homes Ltd v. Δημοκρατίας (2004) 3 ΑΑΔ 728, Maurice Brown κ.α. ν. Δημοκρατίας, υπόθ. αρ. 987/2003, ημερ. 31.1.05.)
Με την πιο πάνω κατάληξη δεν θεωρώ σκόπιμο να υπεισέλθω στους υπόλοιπους λόγους ακύρωσης που έθεσε η αιτήτρια.
Η προσφυγή επιτυγχάνει και η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται. Εξοδα υπέρ της αιτήτριας τα οποία να υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και να εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.
ΣΦ.