ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

 

(Υπόθεση Αρ. 1564/2008)

 

14 Μαΐου, 2010

 

[K. ΚΛΗΡΙΔΗΣ, Δ/στής]

 

ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 23 ΚΑΙ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

 

 

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΚΥΚΚΟΥ ΚΑΙ ΤΗΛΛΥΡΙΑΣ

ΥΠΟ ΤΟΥ Κ.Κ. ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ,

 

Αιτητής,

 

-ν-

 

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,

Καθ΄ων η Aίτηση.

- - - - - -

Α. Μάγος, για τον Αιτητή.

 

Θ. Πιπερή, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ΄ων η Αίτηση.

 

- - - - - -

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

ΚΛΗΡΙΔΗΣ, Δ.: Την άρνηση ή παράλειψη των καθ΄ων η αίτηση να επιστρέψουν στους αιτητές ένα οικόπεδο στο χωριό Πολέμι, Πάφου, το οποίο είχε απαλλοτριωθεί κατά το 1953 για σκοπούς στέγασης σεισμοπλήκτων, προσβάλλουν με την παρούσα προσφυγή τους οι αιτητές, ζητώντας την ακύρωσή της. Κύριο επιχείρημα το οποίο προβάλλουν προς προώθηση της αξίωσής τους είναι ο ισχυρισμός τους ότι το ακίνητο δεν χρησιμοποιήθηκε για τους σκοπούς για τους οποίους απαλλοτριώθηκε, μέσα στις προθεσμίες που θέτει το Σύνταγμα, και/ή ότι ο σκοπός για τον οποίο είχε απαλλοτριωθεί το ακίνητο κατέστη ανέφικτος.

 

Μια συνοπτική αναδρομή στα γεγονότα που μεσολάβησαν μεταξύ του 1953 που απαλλοτριώθηκε το ακίνητο, μέχρι σήμερα, αποκαλύπτει την ακόλουθη εικόνα:

 

Με το Διάταγμα αρ. 553, ημερομηνίας 5.11.1953, που δημοσιεύτηκε με βάση τον περί Απαλλοτρίωσης Γης (Σεισμοί Πάφου) Νόμο αρ. 37/1953 και 7/1954, απαλλοτριώθηκε ακίνητη περιουσία στο Πολέμι, μεταξύ της οποίας περιλαμβανόταν και η ακίνητη περιουσία των αιτητών με διακηρυγμένο σκοπό τη στέγαση σεισμοπλήκτων της Πάφου. Η απαλλοτριωθείσα γη διαχωρίστηκε σε οικόπεδα στα οποία κτίστηκαν από την Κυβέρνηση αντισεισμικές παράγκες και αυτά παραχωρήθηκαν και μεταβιβάστηκαν σε δικαιούχους. Στο επίδικο οικόπεδο, σύμφωνα με τους καθ΄ων η αίτηση, κτίσθηκε παράγκα, πλην όμως δεν παραχωρήθηκε σε κανένα, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκαν σ΄ αυτή, και με την ανοχή ή έγκριση των αρχών, γύρω στο 1955, κάποια πρόσωπα που είχαν πρόβλημα στέγης, όχι λόγω των σεισμών, αλλά λόγω καταστροφής της κατοικίας τους από πυρκαϊά ενώ, γύρω στο 1965, εγκαταστάθηκε στην παράγκα κάποιο άλλο πρόσωπο. Κατά το 2001 υπέβαλε αίτηση στο Κτηματολόγιο Πάφου η θυγατέρα του εγκατασταθέντος εκεί προσώπου για να της παραχωρηθεί το κτήμα και η παράγκα για οικιστική χρήση, ενώ παράλληλα επίσης υπέβαλε αίτηση για παραχώρηση σ΄ αυτό, του ίδιου επίδικου κτήματος και το Κοινοτικό Συμβούλιο Πολεμίου για να το χρησιμοποιήσει για σκοπούς του παρακείμενου Πολιτιστικού Κέντρου. Κατόπιν μελέτης του θέματος και μετά από γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα, το επίδικο ακίνητο παραχωρήθηκε στο Κοινοτικό Συμβούλιο Πολεμίου στις 24.7.2007, με την κατάρτιση Σύμβασης Μίσθωσης. Εν τω μεταξύ όμως, οι αιτητές με επιστολή τους ημερομηνίας 6.6.2007, ζητούσαν επιστροφή του τεμαχίου. Λίγο αργότερα και προτού υπογραφεί η Σύμβαση Μίσθωσης, με νεότερη επιστολή ημερομηνίας 19.7.2007, οι αιτητές ζήτησαν όπως αγνοηθεί η προηγηθείσα επιστολή τους ως μη ληφθείσα. Παρά ταύτα, οι αιτητές επανήλθαν με επιστολή του δικηγόρου τους ημερομηνίας 18.4.2008 και ζητούσαν την επιστροφή του κτήματος στους ίδιους, υποστηρίζοντας ότι το οικόπεδο δεν χρησιμοποιήθηκε για τους σκοπούς που είχε απαλλοτριωθεί, σύμφωνα με το Άρθρο 23.5 του Συντάγματος και του άρθρου 15 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης Νόμου του 1962. Σ΄ αυτή την επιστολή και στο αίτημα, οι καθ΄ων η αίτηση δεν ανταποκρίθηκαν, ούτε απάντησαν.

 

Σύμφωνα με τις θέσεις των αιτητών, με βάση νομολογία στην οποία παρέπεμψαν, θα έπρεπε η απαλλοτριούσα αρχή, μέσα στα τρία χρόνια που προβλέπονται στο Άρθρο 23.5 του Συντάγματος, να είχε λάβει ουσιαστικά μέτρα που να καθιστούσαν το σκοπό της απαλλοτρίωσης εφικτό, δηλαδή υλοποιήσιμο, μέσα σε εύλογο διάστημα. (Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέιτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 ΑΑΔ 166, Kaniklides v. Republic and others, 2 RSCC 49). Εισηγούνται οι αιτητές ότι στην υπό εξέταση περίπτωση, ενώ ολόκληρο το κτήμα είχε απαλλοτριωθεί για σκοπούς στέγασης των σεισμοπλήκτων του 1953 στο Πολέμι, και ενώ διαχωρίστηκε σε αυτόνομα οικόπεδα, όλα τα οικόπεδα έχουν χρησιμοποιηθεί για τους σκοπούς της απαλλοτρίωσης, πλην του επίδικου το οποίο περίσσευε. Επομένως, ο σκοπός της απαλλοτρίωσης για το οικόπεδο εκείνο, δεν κατέστη εφικτός και το οικόπεδο θα πρέπει να επιστραφεί.

 

Διαφωνώντας με τις πιο πάνω θέσεις, οι καθ΄ων η αίτηση δίδουν έμφαση στο γεγονός ότι, σύμφωνα με το σκοπό για τον οποίο είχε απαλλοτριωθεί η επίδικη γη, ανηγέρθηκε σ΄ αυτό κάποιο υποστατικό για στέγαση σεισμοπλήκτων. Δεδομένου δε ότι όποια δικαιώματα είχαν οι αιτητές αυτά αποκρυσταλλώθηκαν ήδη πριν την ανακήρυξη της Δημοκρατίας και την εισαγωγή νέου νομικού καθεστώτος, αυτά απωλέσθηκαν με τη χρησιμοποίηση του ακινήτου για οικοδομικούς σκοπούς από το 1955. (Despina Hadjiloizou and others v. Improvement Board of Ayios Dhometios (1987) 3 CLR 646, Ελένη Κωνσταντή ν. Δημοκρατίας (1994) 3 ΑΑΔ 307). Η συνήγορος των καθ΄ων η αίτηση προέβηκε σε αναλυτική εξέταση της εξελικτικής πορείας της νομοθεσίας σε σχέση με το υπό εξέταση θέμα, στα κύρια σημεία της οποίας θα αναφερθώ αργότερα, εκεί όπου τούτο κρίνεται σκόπιμο.

 

Όπως διαπιστώνεται, η απαλλοτρίωση του επίδικου ακινήτου στο Πολέμι, είχε διενεργηθεί επί Αγγλοκρατίας με σχετικά διατάγματα τα οποία είχαν εκδοθεί και δημοσιευθεί δυνάμει των Νόμων αρ. 37/1953 και 7/1954 που ενσωματώθηκαν στον περί Απαλλοτρίωσης Γαιών (Σεισμοί Πάφου) Νόμο, Κεφ. 227. Συγκεκριμένα, με  βάση το άρθρο 3(1), δινόταν στο Διοικητή Πάφου η δυνατότητα αναγκαστικής απαλλοτρίωσης γαιών οπουδήποτε κειμένων, μεταξύ άλλων, προς το σκοπό γενικά της διάθεσης κατοικιών για πρόσωπα τα οποία είχαν καταστεί άστεγα λόγω του σεισμού. Με βάση το άρθρο 4 του Κεφ. 227 η εγγραφή των απαλλοτριωθεισών γαιών θα γινόταν στο όνομα της Κυβέρνησης μετά τη δημοσίευση στην επίσημη εφημερίδα και ακίνητη περιουσία η οποία αποκτάτο δυνάμει εκείνης της πρόνοιας, θα μπορούσε να μεταβιβαστεί ή μισθωθεί με ή χωρίς αντιπαροχή σε οποιοδήποτε πρόσωπο, υπό τον όρο ότι αυτή θα εχρησιμοποιείτο σε σχέση με τους σκοπούς οι οποίοι προνοούντο στο άρθρο 3 του Νόμου. Στο άρθρο 5 του Νόμου γινόταν πρόνοια ότι ο τρόπος καθορισμού καταβλητέας αποζημίωσης για απαλλοτριωθείσα γη θα ήταν ο προνοούμενος στον περί Απαλλοτριώσεως Γαιών Νόμο, Κεφ. 226. Πέραν όμως τούτου, καμιά πρόνοια δεν γινόταν στο Νόμο εκείνο (Κεφ. 227) για ενδεχόμενη επιστροφή γης ή μέρους αυτής σε περίπτωση που δεν χρησιμοποιείται για τους σκοπούς για τους οποίους αυτή είχε απαλλοτριωθεί. Όμως, στον περί Απαλλοτριώσεως Γαιών Νόμο, Κεφ. 226, υπήρχε σχετική πρόνοια και συγκεκριμένα στο άρθρο 13, το οποίο προνοούσε ότι εντός ενός έτους από την περίοδο συμπλήρωσης των έργων ή κατά τη λήξη της περιόδου που είχε καθοριστεί προς συμπλήρωση των εργασιών ή από το χρόνο εγκατάλειψης της υποχρέωσης σε σχέση με την οποία η γη είχε απαλλοτριωθεί, η Κυβέρνηση θα μπορούσε να πωλήσει ή διαθέσει οποιαδήποτε γη η οποία περίσσεψε ή δεν απαιτείτο πλέον για το σκοπό, εκτός εάν στο μεταξύ αυτή η γη απαιτείτο για κάποια άλλη υποχρέωση δημόσιας ωφελείας, οπότε και θα μπορούσε να κρατηθεί για ένα τέτοιο σκοπό. Προτού όμως η γη η οποία περίσσευε ή δεν επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για τους σκοπούς της απαλλοτρίωσης, θα μπορούσε να διατεθεί, ετίθεντο οι εξής περιορισμοί με βάση το άρθρο 13(2)(α) του Νόμου:

 

"(2)(a) Before any sale as in subsection (1), the land shall, unless -

 

(i)     It has, in the meantime, been built upon or used for building purposes; or

 

(ii)   The abandonment, as in the said subsection provided, takes place more than ten years after the date of the acquisition,

 

be offered for sale, as in paragraph (b) of this subsection provided, to the person from whom the land has been acquired who shall signify his desire to purchase the land within six weeks from the date when the offer was made, otherwise he shall be deemed to have refused the offer; ..."

 

Ενυπήρχε δηλαδή σε περίπτωση μη χρησιμοποίησης της απαλλοτριωθείσας γης, η υποχρέωση όπως αυτή προσφερθεί προς αγορά στον ιδιοκτήτη της από τον οποίο είχε απαλλοτριωθεί, νοουμένου όμως ότι σε αυτήν δεν είχε εν τω μεταξύ ανεγερθεί οικοδομή ή δεν χρησιμοποιήθηκε για οικοδομικούς σκοπούς. Αυτή η συγκεκριμένη πρόνοια, θα συνιστούσε πράγματι εμπόδιο στο να προσφερόταν το επίδικο ακίνητο στους εδώ αιτητές, δεδομένου ότι σ΄ αυτό είχε ανεγερθεί κατοικία προς στέγαση σεισμοπαθών, έστω και αν τελικά χρησιμοποιήθηκε για στέγαση άλλων αστέγων. Το ερώτημα που ανακύπτει σε σχέση με τούτο, έγκειται στο εάν εκείνη η πρόνοια στον περί Απαλλοτριώσεως Γαιών Νόμο, Κεφ. 226, επεβίωσε μετά την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας και ιδιαίτερα μετά την εφαρμογή του Συντάγματος και τη θέσπιση του περί Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης Νόμου αρ. 15/1962, ο οποίος και περιέχει ειδικές πρόνοιες περί της προσφοράς επιστροφής ακινήτου στο πρόσωπο από το οποίο απαλλοτριώθηκε, σε περίπτωση μη χρησιμοποίησης του για το σκοπό για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση. Συγκεκριμένα, με το άρθρο 15(1) του Νόμου αρ. 15/1962 προνοείται ότι οσάκις ακίνητη ιδιοκτησία απαλλοτριώθηκε μετά την έναρξη της ισχύος του Συντάγματος, και εντός τριών ετών από της ημερομηνίας κατά την οποία η ιδιοκτησία περιήλθε στην απαλλοτριούσα αρχή, δεν επιτεύχθηκε ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση ή η επίτευξη του σκοπού εγκαταλείφθηκε, ή το όλο ή μέρος της ιδιοκτησίας αποδείχθηκε ότι υπερβαίνει τις πραγματικές ανάγκες της απαλλοτριούσας αρχής, τότε η απαλλοτριούσα αρχή προσφέρει την ιδιοκτησία στο πρόσωπο στο οποίο ανήκε στην ίδια τιμή στην οποία η απαλλοτριούσα αρχή την είχε αποκτήσει. Όμως, όπως είναι σαφές από το λεκτικό του Νόμου, οι πρόνοιες του εφαρμόζονται σε σχέση με απαλλοτριώσεις που έγιναν δυνάμει των προνοιών του Νόμου, δηλαδή μετά τη θέσπιση του κατά το 1962 και επίσης, μετά τη έναρξη της ισχύος του Συντάγματος. Σε σχέση με απαλλοτριώσεις όπως η επίδικη, η οποία είχε γίνει πριν από την έναρξη ισχύος του Συντάγματος του 1960 με βάση την προϋπάρχουσα νομοθεσία, ο Νόμος περιέχει δύο σημαντικές πρόνοιες:

 

α. Με το άρθρο 24 του Νόμου, ο περί Απαλλοτριώσεως Γαιών Νόμος, Κεφ. 226, καταργήθηκε, τηρουμένων των διατάξεων του άρθρου 23.

 

β. Με το άρθρο 23(2) του Νόμου (Μεταβατικαί Διατάξεις), παρά την κατάργηση του Κεφ. 226, οι διατάξεις του αναφορικά με απαλλοτριώσεις ακινήτων που έγιναν δυνάμει του και υπερέβαιναν τις σκοπούμενες ανάγκες ή δεν ήσαν πλέον αναγκαίες (όπως η υπό εξέταση), προνοούνταν τα ακόλουθα:

 

"(2) Τηρουμένων των διατάξεων του εδαφίου (1) του άρθρου 14, ανεξαρτήτως όμως πάσης ετέρας διατάξεως του παρόντος Νόμου, ακίνητος ιδιοκτησία απαλλοτριωθείσα προ της ενάρξεως της ισχύος του παρόντος Νόμου, δυνάμει των διατάξεων της τότε εν ισχύϊ νομοθεσίας, ήτις είτε αποδεικνύεται ότι υπερβαίνει τας πραγματικάς ανάγκας, ή μη ούσα περαιτέρω αναγκαία, διά τον σκοπόν δι΄ ον εγένετο η απαλλοτρίωσις, δύναται να διατεθή καθ΄ ον τρόπον προβλέπεται εν τω περί Απαλλοτριώσεως Γαιών Νόμω τω καταργηθέντα διά του παρόντος Νόμου, ως εάν ο παρών Νόμος δεν εθεσπίζετο."

 

Επομένως, το νομικό καθεστώς το οποίο διέπει τα της εξεταζόμενης στην παρούσα προσφυγή απαλλοτρίωσης, είναι εκείνο το οποίο προϋπήρχε του Νόμου αρ. 15/1962 και του Συντάγματος. Αυτό δε είναι το καθεστώς που προβλεπόταν στις προαναφερθείσες διατάξεις του περί Απαλλοτριώσεως Γαιών Νόμου οι οποίες περισώθηκαν αλώβητες, τόσο επειδή έτσι επέλεξε ο νομοθέτης του νόμου 15/1962, όσο και επειδή το Σύνταγμα της Δημοκρατίας δεν είχε ασφαλώς αναδρομική ισχύ. [Despina Hadjiloizou (ανωτέρω), Ελένη Κωνσταντή (ανωτέρω)].

 

Με αυτά ως δεδομένα, και με επιπρόσθετο το δεδομένο ότι μετά την απαλλοτρίωση του επίδικου ακινήτου ανηγέρθηκε οικοδομή επ΄ αυτού για προώθηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης, με βάση τις πρόνοιες του άρθρου 13(2)(α) του Κεφ. 226, δεν υφίστατο η υποχρέωση προσφοράς του ακινήτου στον ιδιοκτήτη από τον οποίο απαλλοτριώθηκε, προτού αυτό διατεθεί σε τρίτα πρόσωπα έστω και αν τελικά το ακίνητο δεν χρησιμοποιήθηκε για το σκοπό στέγασης σεισμοπλήκτων ή ο σκοπός εκείνος εγκαταλείφθηκε σε σχέση με το συγκεκριμένο τεμάχιο.

 

Για τούτο, η προσφυγή δεν μπορεί να επιτύχει και απορρίπτεται με €1.2000 έξοδα εναντίον των αιτητών.

 

 

   Κ. Kληρίδης,

Δ.

 

 

 

 

 

 

/ΧΤΘ

---

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο