|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπόθεση Αρ. 653/2007)
22 Σεπτεμβρίου, 2009
[Ε. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 23, 28, 29 ΚΑΙ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΜΑΙΡΗ Μ. ΕΛΕΥΘ., ΓΕΝΝΑΡΗ,
2. ΗΛΙΑΣ ΜΙΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ,
3. ΧΡΙΣΤΟΣ ΜΙΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ,
4. ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΣ ΜΙΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ,
Αιτητές,
ν.
ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
2. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Καθ' ων η Αίτηση.
________________________
Δανάη Κυνηγοπούλου Νικολάου (κα), για τους Αιτητές.
Μαρία Στυλιανού - Λοττίδη (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα, για τους Καθ' ων η Αίτηση.
________________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Δ.: Με την παρούσα προσφυγή, οι αιτητές ζητούν δήλωση του Δικαστηρίου ότι η άρνηση και/ή παράλειψη των καθ' ων η αίτηση να τους επιστρέψουν την ακίνητη ιδιοκτησία τους με αρ. Τεμαχίων 100 και 101 και υπ' Αρ. Εγγραφής 340 Φ/Σχ. ΧΧΙ/46.3.ΧΙΙ και 341 Φ/Σχ. ΧΧΙ/46.3.ΧΙΙ, αντίστοιχα, στη Λεωφόρο Αθηνάς, στη Χρυσαλινιώτισσα, Λευκωσία, που απαλλοτριώθηκε για σκοπούς Σχεδίου Αναβίωσης Χρυσαλινιώτισσας, Αγίου Κασσιανού και Ταχτ-ελ-Καλέ, είναι άκυρη, παράνομη και στερημένη εννόμου αποτελέσματος.
Σύμφωνα με τα γεγονότα, όπως αυτά προκύπτουν από την ένσταση και το διοικητικό φάκελο, μετά την τουρκική εισβολή του 1974, η Λευκωσία, κατά μήκος της πράσινης γραμμής, εγκαταλείφθηκε, με αποτέλεσμα ο Δήμος Λευκωσίας, σε συνεργασία με το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, υπό την αιγίδα του Προγράμματος Αναπτύξεως των Ηνωμένων Εθνών, να εκπονήσουν σχέδιο αναβίωσης της παλιάς Λευκωσίας, το οποίο κάλυπτε την περιοχή Χρυσαλινιώτισσας, Αγίου Κασσιανού και Ταχτ-ελ-Καλέ. Στις 18/12/1987, δημοσιεύθηκε στο Τρίτο Παράρτημα της Επίσημης Εφημερίδας της Δημοκρατίας Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης, Α.Δ.Π. 1897, το περιεχόμενο της οποίας θεωρώ χρήσιμο να παραθέσω αυτούσιο, ως αποκαλυπτικό των λόγων που οδήγησαν στην απαλλοτρίωση:-
«Επειδή εδώ και αρκετά χρόνια έχει παρατηρηθεί σταδιακή και συνεχής εγκατάλειψη της εντός των τειχών Λευκωσίας ιδίως της περιοχής Χρυσαλινιώτισσας, Αγίου Κασσιανού και Ταχτ-ελ-Καλέ, που έχει επιταθεί, ιδιαίτερα μετά το 1974, δημιουργώντας συνθήκες μόνιμης κοινωνικοοικονομικής αποδιοργάνωσης της όλης περιοχής και φυσικής φθοράς, καθώς και εμφάνισης χρήσεων που όχι μόνο δε συμβιβάζονται με τον παραδοσιακό οικιστικό και κοινωνικό χαρακτήρα της περιοχής αλλά και αποτελούν ανασχετικό παράγοντα στην επιθυμητή επαναδραστηριοποίηση της περιοχής από τους κατ' ιδίαν ιδιοκτήτες, χωρίς ν' αλλοιωθεί η χωροταξική μορφή και ο χαρακτήρας της.
Και επειδή δεν υπήρξε κατά τα τελευταία χρόνια οποιαδήποτε ανάπτυξη ή προσπάθεια ανάπτυξης, ούτε και προβλέπεται να υπάρξει στο προσεχές μέλλον οποιαδήποτε συντονισμένη και συγχρονισμένη προσπάθεια αποκατάστασης και αναβίωσης της περιοχής ως συνόλου με την πρωτοβουλία των κατ' ιδίαν ιδιοκτητών, σε σημείο που να δικαιολογείται πλέον η ανάληψη της πρωτοβουλίας αυτής από το Κράτος, το οποίο ήδη έχει προβεί στην ετοιμασία Σχεδίου Αναβίωσης Χρυσαλινιώτισσας, Αγίου Κασσιανού και Ταχτ-ελ-Καλέ.
Γι' αυτό γνωστοποιείται ότι η ακίνητη ιδιοκτησία που περιγράφεται στον Πίνακα της παρούσας Γνωστοποίησης είναι αναγκαία για τους ακόλουθους σκοπούς δημόσιας ωφέλειας:
(α) την πολεοδομία, χωροταξία και οικιστική·
(β) την προμήθεια ή διατήρηση ή ανάπτυξη προμηθειών και υπηρεσιών που είναι αναγκαίες για τη ζωή ή προάγουν την ευημερία ή την αναψυχή του κοινού·
(γ) τη δημιουργία ή συντήρηση ή ανάπτυξη δημόσιων οικημάτων ή δημόσιων έργων·
(δ) τη δημιουργία ή συντήρηση ή ανάπτυξη τόπων αναψυχής·
(ε) τη δημιουργία ή συντήρηση ή ανάπτυξη των συγκοινωνιών· και
(στ) την καλύτερη για τη δημόσια ωφέλεια χρησιμοποίηση και ανάπτυξη ιδιοκτησίας.
Και η απαλλοτρίωση αυτή επιβάλλεται για τους ακόλουθους λόγους, δηλαδή:
(α) Τη συντήρηση και ανακαίνιση των παραδοσιακών οικιστικών μονάδων της παλιάς Λευκωσίας με τρόπο ενιαίο και συντονισμένο και την ανέγερση οικιστικών μονάδων που να συνάδουν με το περιβάλλον·
(β) την αναζωογόνηση της κοινότητας των ενοριών Χρυσαλινιώτισσας, Αγίου Κασσιανού και Ταχτ-ελ-Καλέ της πόλης Λευκωσίας με την προσέλευση νεαρών και οικονομικά δραστήριων οικογενειών με παιδιά, αυξάνοντας τον αριθμό των κατοίκων και ενθαρρύνοντας την ιδιοκατοίκηση·
(γ) τη διατήρηση, κατά το δυνατόν, σε χαμηλό επίπεδο των δαπανών βελτίωσης των κατοικιών και της υποδομής της πιο πάνω περιοχής για να είναι προσιτή στα στρώματα του πληθυσμού με χαμηλά ή μεσαία εισοδήματα·
(δ) την ανέγερση ή τη μετατροπή χώρων ως καταστημάτων και άλλων υποστατικών για τη χρήση, διευκόλυνση ή παροχή ανέσεων στους κατοίκους της περιοχής και την παραχώρηση βασικών κοινοτικών υπηρεσιών προς αυτούς γι' ανάπτυξη αισθημάτων κοινότητας·
(ε) τη δημιουργία διευκολύνσεων στάθμευσης και την εφαρμογή κυκλοφοριακής ρύθμισης κατάλληλης για οικιστική περιοχή συντήρησης·
(στ) τη δημιουργία δυνατοτήτων περαιτέρω ανάπτυξης της κοινότητας των πιο πάνω ενοριών μέσα από τις διαδικασίες δημόσιας πληροφόρησης και οργανωμένης συμμετοχής των κατοίκων·
(ζ) την αναβάθμιση των υπηρεσιών υδατοπρομήθειας, ηλεκτροδότησης, τηλεπικοινωνιών και αποχετευτικού δικτύου μέσα στην πιο πάνω περιοχή·
(η) τη δημιουργία χώρων πρασίνου και αναψυχής και τη βελτίωση του περιβάλλοντος της περιοχής αυτής· και
(θ) τη διάθεση των κατοικιών ή/και των άλλων υποστατικών που θα ανεγερθούν ή θα συντηρηθούν με μίσθωση πάνω σε μακροχρόνια βάση σε οικογένειες πολιτών της Δημοκρατίας με χαμηλά ή μεσαία εισοδήματα.
Κάθε πρόσωπο που ισχυρίζεται πως έχει οποιοδήποτε δικαίωμα ή συμφέρον πάνω στην ιδιοκτησία που αναφέρεται πιο κάτω και φέρει ένσταση στη σκοπούμενη απαλλοτρίωσή της, καλείται μέσα σε 15 ημέρες από τη δημοσίευση της γνωστοποιήσεως αυτής στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας, να στείλει στον Υπουργό Εσωτερικών, μέσω του Επάρχου Λευκωσίας, λεπτομερή στοιχεία για το δικαίωμα ή συμφέρον του, αποδείξεις γι' αυτά, καθώς και πλήρως αιτιολογημένη έκθεση για τους λόγους της ένστασής του.»
Το 1988 άρχισε η εκτέλεση του έργου και συνεχίζεται η συμπλήρωση του - (σε μεγάλο μέρος έχει εκτελεστεί). Τα τεμάχια των αιτητών βρίσκονται εντός της περιοχής που τελεί υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Εθνών, δεν περιέχουν οποιαδήποτε κτίσματα και, σύμφωνα με το Σχέδιο, θα διαμορφώνονταν σε πάρκο ή χώρο στάθμευσης για την περιοχή. Το γεγονός ότι βρίσκονται υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Εθνών αναγκάζει τους καθ' ων η αίτηση, για οποιαδήποτε ενέργεια σε αυτά, να απευθύνονται στα Ηνωμένα Έθνη. Αίτημά τους που υποβλήθηκε για τη δημιουργία πάρκου απορρίφθηκε, υποβλήθηκε, όμως, νέο αίτημα για καθαρισμό των τεμαχίων, το οποίο εγκρίθηκε και τροχιοδρομήθηκαν οι απαιτούμενες ενέργειες.
Οι αιτητές, με επιστολή της συνηγόρου τους προς τους καθ' ων η αίτηση, ημερομηνίας 22/1/2007, ζήτησαν την επιστροφή της απαλλοτριωθείσας ιδιοκτησίας, δηλώνοντας ότι είναι πρόθυμοι να επιστρέψουν το ποσό το οποίο εισέπραξαν, αφού ο σκοπός για τον οποίο αυτή απαλλοτριώθηκε δεν έχει πραγματοποιηθεί και ούτε έχει υπάρξει οποιαδήποτε ανάπτυξη. Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης, καταλήγουν, τελικά, έχει εγκαταλειφθεί.
Οι καθ' ων η αίτηση, με επιστολή τους ημερομηνίας 6/2/2007, ενημέρωσαν τους αιτητές ότι το αίτημά τους μελετάται και θα επικοινωνήσουν μαζί τους, όταν εξασφαλιστούν οι απόψεις των εμπλεκομένων τμημάτων.
Με τη γραπτή τους αγόρευση, οι καθ' ων η αίτηση εγείρουν προδικαστικά ζήτημα εκτελεστότητας της προσβαλλόμενης απόφασης και εκπροθέσμου της προσφυγής. Ισχυρίζονται ότι, από τη στιγμή που δεν υπάρχει απάντηση στο αίτημα για επιστροφή της απαλλοτριωθείσας περιουσίας των αιτητών αλλά το αίτημά τους εξετάζεται, δεν υπάρχει εκτελεστή διοικητική απόφαση, δεκτική προσβολής δυνάμει του ΄Αρθρου 146.2 του Συντάγματος. Περαιτέρω, η προσφυγή είναι εκπρόθεσμη, αφού, από τις 6/2/2007 - ημερομηνία της προσβαλλόμενης απόφασης - μέχρι την καταχώριση της προσφυγής, 11/5/2007, παρήλθαν πέραν των 75 ημερών που προβλέπονται από το Σύνταγμα για άσκηση προσφυγής.
Σ' ό,τι αφορά την ουσία της προσφυγής, οι καθ' ων η αίτηση προβάλλουν ότι τα επίδικα τεμάχια βρίσκονται εντός της νεκρής ζώνης, υπό τη διαχείριση των Ηνωμένων Εθνών, γεγονός που καθιστά την αξιοποίησή τους δυσκολότερη. Εν πάση, όμως, περιπτώσει, ο σκοπός για τον οποίο αυτά απαλλοτριώθηκαν όχι μόνο δεν έχει εγκαταλειφθεί αλλά έχει επιτευχθεί, αφού, σε μεγάλο μέρος, το έργο έχει εκτελεστεί. Παρά τις δυσκολίες, ισχυρίζονται, που αντιμετωπίζουν για τα συγκεκριμένα τεμάχια, οι ενέργειές τους - αιτήματα προς τα Ηνωμένα Έθνη - φανερώνουν την προσπάθειά τους για ολοκλήρωση του έργου.
Η συνήγορος των αιτητών, σε σχέση με το ζήτημα της εκτελεστότητας της προσβαλλόμενης απόφασης, προέβαλε ότι εκείνο το οποίο προσβάλλεται δεν είναι το περιεχόμενο της επιστολής των καθ' ων η αίτηση ημερομηνίας 6/2/2007 αλλά η συνεχής παράλειψή τους να εκπληρώσουν οφειλόμενη ενέργεια. Η προσφυγή, υπέβαλε, ασκήθηκε μετά την πάροδο τριών μηνών από την υποβολή του αιτήματος στους καθ' ων η αίτηση για επιστροφή των τεμαχίων και παρέπεμψε στο ΄Αρθρο 36 του περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου του 1999, (Ν. 158(Ι)/99), σύμφωνα με το οποίο, εφ' όσον δεν υπάρχει απάντηση σε αίτημα, ο αιτητής μπορεί να θεωρήσει την παράλειψη αυτή ως άρνηση ικανοποίησης του αιτήματός του και να την προσβάλει.
Στη Δήμος Λάρνακας ν. Mobil Oil Cyprus Ltd. (1995) 3 Α.Α.Δ. 400, αναφέρεται ότι:- (σελ. 401-402)
«Παράλειψη διοικητικού οργάνου να εκπληρώσει καθήκον υπόκειται σε αναθεώρηση μόνο όπου αυτή συνίσταται στη μη εκπλήρωση θετικής υποχρέωσης την οποία επιβάλλει ο νόμος. Σ' εκείνη την περίπτωση, η αδράνεια ελέγχεται εφόσον η παράλειψη της Διοίκησης την εκτρέπει από το νομοθετημένο καθήκον της. Αυτή είναι η έννοια την οποία ενέχει ο όρος 'παράλειψη' στο ΄Αρθρο 146.1 του Συντάγματος, γιατί μόνο σ' εκείνη την περίπτωση η παράλειψη είναι αφ' εαυτής παράγωγος εννόμων αποτελεσμάτων και, συνεπώς, εκτελεστή.»
Στην Παχίτα ν. Υπουργού Εσωτερικών, Υπόθεση Αρ. 292/98, 5/4/01, ο αιτητής είχε αποταθεί για επιστροφή απαλλοτριωθέντος κτήματος, δεν έλαβε απάντηση και καταχώρισε προσφυγή, η οποία, όμως, απορρίφθηκε. Κρίθηκε ότι αυτός θα έπρεπε να στραφεί εναντίον της παράλειψης του οργάνου να απαντήσει εντός της υπό του ΄Αρθρου 29 του Συντάγματος προθεσμίας των 30 ημερών και όχι να προσβάλει την άρνηση ή παράλειψη της Διοίκησης να δεχτεί την αξίωσή του.
Στην παρούσα περίπτωση, προκύπτει, από το αιτητικό της προσφυγής, ότι εκείνο το οποίο προσβάλλεται είναι η συνεχιζόμενη παράλειψη των καθ' ων η αίτηση και όχι το περιεχόμενο της επιστολής ημερομηνίας 6/2/2007, όπου αναφέρεται ότι το ζήτημα εξετάζεται. Η αναφορά στο αιτητικό της προσφυγής σε άρνηση και/ή παράλειψη είναι αναφορά όχι στην πιο πάνω επιστολή αλλά στη συνεχιζόμενη παράλειψη της διοίκησης να καταστήσει εφικτό το σκοπό της απαλλοτρίωσης. Αυτό είναι σαφές και από τα γεγονότα, όπου φαίνεται να έχουν παρέλθει πέραν των τριών μηνών από την υποβολή του αιτήματος, γεγονός που παρέχει στους αιτητές το δικαίωμα να θεωρήσουν ότι οι καθ' ων η αίτηση αρνούνται να τους επιστρέψουν τα επίδικα τεμάχια. Ενόψει των πιο πάνω, οι προδικαστικές ενστάσεις απορρίπτονται και προχωρώ να εξετάσω την προσφυγή στην ουσία της.
Το ΄Αρθρο 23.5 του Συντάγματος προβλέπει τα εξής:-
«5. Οιαδήποτε ακίνητος ιδιοκτησία, ή δικαίωμα ή συμφέρον επί τοιαύτης ιδιοκτησίας απαλλοτριωθείσα αναγκαστικώς θα χρησιμοποιηθή αποκλειστικώς προς τον δι' ον απηλλοτριώθη σκοπόν. Εάν εντός τριών ετών από της απαλλοτριώσεως δεν καταστή εφικτός ο τοιούτος σκοπός, η απαλλοτριώσασα αρχή, ευθύς μετά την εκπνοήν της ρηθείσης προθεσμίας των τριών ετών υποχρεούται να προσφέρη την ιδιοκτησίαν επί καταβολή της τιμής κτήσεως εις το πρόσωπον παρ' ου απηλλοτρίωσεν αυτήν. Το πρόσωπον τούτο δικαιούται εντός τριών μηνών από της λήψεως της προσφοράς να γνωστοποιήση την αποδοχήν ή μη ταύτης. Εφ' όσον δε γνωστοποιήση ότι αποδέχεται την προσφοράν, η ιδιοκτησία επιστρέφεται ευθύς άμα αποδοθή παρά του προσώπου το τίμημα εντός περαιτέρω προθεσμίας τριών μηνών από της τοιαύτης αποδοχής.»
Το ΄Αρθρο 15(1) του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962, (Ν. 15/62), (όπως τροποποιήθηκε), προβλέπει:-
«15. - (1) Οσάκις ακίνητος ιδιοκτησία απηλλοτριώθη μετά την έναρξιν της ισχύος του Συντάγματος, και εντός τριών ετών, από της ημερομηνίας καθ' ην η ιδιοκτησία περιήλθεν εις την απαλλοτριούσαν αρχήν, δεν επετεύχθη ο σκοπός δι' ον εγένετο η απαλλοτρίωσις ή η επίτευξις του τοιούτου σκοπού εγκατελείφθη υπό της απαλλοτριούσης αρχής, ή το όλον ή μέρος της τοιαύτης ιδιοκτησίας απεδείχθη ότι υπερβαίνει τας πραγματικάς ανάγκας της απαλλοτριούσης αρχής, θα εφαρμόζωνται αι ακόλουθοι διατάξεις, ήτοι -
(α) η απαλλοτριούσα αρχή δι' εγγράφου αυτής γνωστοποιήσεως προσφέρει την ιδιοκτησίαν εις ην τιμήν απέκτησεν ταύτην, εις το πρόσωπον εις ο αύτη ανήκε προ της απαλλοτριώσεως ή, εάν τούτο απέθανεν, εις τους προσωπικούς αντιπροσώπους ή τους κληρονόμους αυτού, οίτινες υποχρεούνται όπως εντός τριών μηνών από της τοιαύτης γνωστοποιήσεως αποστείλωσιν εις την απαλλοτριούσαν αρχήν έγγραφον αποδοχής ή μη αποδοχής της γενομένης προσφοράς· εάν εντός της προμνησθείσης περιόδου δεν δοθή απάντησις εις την γενομένην προσφοράν αύτη λογίζεται ως μη γενομένη αποδεκτή :
Νοείται ότι εάν διαρκούσης της κατοχής ακινήτου ιδιοκτησίας διά τον σκοπόν δι' ον εγένετο η απαλλοτρίωσις δυνάμει του παρόντος Νόμου, εγένετο επί ταύτης οιαδήποτε προσθήκη, αφαίρεσις ή ετέρα τροποποίησις, ή εάν μέρος μόνον της απαλλοτριωθείσης, δυνάμει του παρόντος Νόμου ακινήτου ιδιοκτησίας προσφέρεται υπό της απαλλοτριούσης αρχής δυνάμει του παρόντος άρθρου, η απαλλοτριούσα αρχή καθορίζει εύλογόν τινα τιμήν ην αναγράφει εν τη ανωτέρω αναφερθείση γνωστοποιήσει· και το πρόσωπον εις ο εδόθη η τοιαύτη γνωστοποίησις δύναται εν τω εγγράφω της αποδοχής της γενομένης προσφοράς της ιδιοκτησίας ν' αμφισβητήση την ως ανωτέρω καθορισθείσαν και δηλωθείσαν τιμήν· εάν δεν επιτευχθή συμφωνία, η τιμή καθορίζεται υπό του δικαστηρίου·»
Το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο στην υπόθεση Jason Kaniklides and The Republic (Attorney-General) and Others, 2 R.S.C.C. 49, σε σχέση με τις λέξεις στο ελληνικό κείμενο του ΄Αρθρου 23.5 του Συντάγματος «καταστή εφικτός», ανέφερε ότι αυτές έχουν την έννοια που αποδίδεται στη λέξη "attained" του αγγλικού κειμένου του Συντάγματος, δηλαδή "has become attainable" ή "is attainable". Συγκεκριμένα, αναφέρονται τα εξής:- (σελ. 58)
"The Court, is therefore, of the opinion that the provisions of paragraph 5 of Article 23 take effect if within three years of the acquisition the purpose for which the land in question had been acquired has not become 'attainable'. Any other interpretation would lead to absurdity in that there are bound to be many purposes for which land has been acquired in the sense of paragraph 5 of Article 23, which, by their very nature, cannot be fulfilled within the said period of three years."
(Ελεύθερη μετάφραση:-
«Το Δικαστήριο είναι της άποψης ότι οι πρόνοιες της παραγράφου 5 του ΄Αρθρου 23 εφαρμόζονται, εάν, εντός τριών ετών από την απαλλοτρίωση, ο σκοπός για τον οποίο η συγκεκριμένη ιδιοκτησία αποκτήθηκε δεν έχει καταστεί εφικτός. Οιαδήποτε άλλη ερμηνεία θα οδηγούσε σε παραδοξότητα, για το λόγο ότι είναι αναπόφευκτο να υπάρχουν πολλοί σκοποί για τους οποίους ακίνητη ιδιοκτησία απαλλοτριώνεται στην έννοια της παραγράφου 5 του ΄Αρθρου 23, οι οποίοι, λόγω της ιδιαίτερης φύσης τους, δεν μπορούν να ολοκληρωθούν εντός της περιόδου των τριών ετών.»)
Στη Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέιτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 Α.Α.Δ. 166 - (απόφαση της Πλήρους Ολομέλειας) - όπου γίνεται ανασκόπηση της νομολογίας σε σχέση με την ερμηνεία του ΄Αρθρου 23.5 του Συντάγματος, αναφέρονται τα εξής:- (σελ. 183-184)
«. φρονούμε ότι η παραπομπή στο εφικτά υλοποιήσιμο του σκοπού της απαλλοτρίωσης αποκαθιστά την ορθή διατύπωση του συνταγματικού κριτηρίου η οποία συναρτά την εφαρμογή του ΄Αρθρου 23.5 προς τη διαρκή υποχρέωση της διοίκησης να χρησιμοποιήσει το κτήμα για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε και έτσι να καθιστά συνεχώς, και βεβαίως όχι μόνο μέσα στην περίοδο των τριών ετών από την απαλλοτρίωση, εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό αυτό. Το να τίθεται το ερώτημα με άλλους όρους, δηλαδή κατά πόσο ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, δεν συνιστά απλώς αλλαγή έμφασης αλλά εμπεριέχει τον κίνδυνο να διολισθήσει η διερεύνηση από τα πραγματικά αντικειμενικά δεδομένα που διέπουν το εφικτά πραγματοποιήσιμο του σκοπού σε πεδίο όχι πολύ πέραν των υποκειμενικών διαθέσεων της διοίκησης με ανάλογες συνέπειες, ως εκ της προκύπτουσας διαφοροποίησης του επιπέδου των απαιτούμενων ενεργειών της διοίκησης, στο αποτέλεσμα της όποιας συγκεκριμένης υπόθεσης. Το βάρος στον πρώην ιδιοκτήτη δεν είναι να αποδείξει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες που, αναλόγως βεβαίως της περίπτωσης, θα εκρίνοντο ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου. Η σαφής ορολογία του ΄Αρθρου 23.5 αντανακλά δεόντως την αντίληψη μας για την ουσιαστική διάσταση του όπως την έχουμε εκφράσει.»
Οι αιτητές εισηγούνται ότι η οποιαδήποτε ενέργεια προς την κατεύθυνση υλοποίησης του έργου, για το οποίο απαλλοτριώθηκαν τα επίδικα ακίνητα, θα έπρεπε να λάβει χώρα πριν από τη συμπλήρωση της περιόδου των τριών χρόνων. Το διάβημα των καθ' ων η αίτηση να απευθυνθούν στα Ηνωμένα Έθνη για τη δημιουργία πάρκου και, στη συνέχεια, για καθαρισμό των τεμαχίων, 19 χρόνια μετά την απαλλοτρίωση, δεν αποτελεί απάντηση στην υποχρέωσή τους, εντός τριών χρόνων, να υλοποιήσουν το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκαν τα κτήματα.
Προκύπτει, από τα ενώπιον μου τεθέντα - (Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης, Διοικητικό Φάκελο), ότι η απαλλοτρίωση έγινε στα πλαίσια ενιαίου έργου, το οποίο, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει την επιδιόρθωση/συντήρηση παλιών οικοδομών, την παροχή νέων υπηρεσιών, πεζοδρομήσεις, χώρους στάθμευσης, τοπιοτεχνήσεις και άλλα συναφή έργα για την αναζωογόνηση της περιοχής Χρυσαλινιώτισσας στην Παλαιά Λευκωσία. Η υλοποίηση του έργου άρχισε το 1988 και προχώρησε κατά φάσεις μέχρι το 2002, με χρηματοδότηση από τα Ηνωμένα Έθνη και, στη συνέχεια, με πρόνοια στον Προϋπολογισμό Αναπτύξεως. Ο σκοπός του όλου Σχεδίου Αναβίωσης της περιοχής έχει επιτευχθεί σε σημαντικό βαθμό. Οι περισσότερες κατοικίες που απαλλοτριώθηκαν επιδιορθώθηκαν και ενοικιάστηκαν στα πλαίσια του Σχεδίου Αναβάθμισης της περιοχής, η οποία έχει προσελκύσει νέους κατοίκους και ιδιαίτερα οικογένειες με μικρά παιδιά. Τα επίδικα τεμάχια, στα οποία δεν υπάρχουν κτίσματα ή ο,τιδήποτε άλλο, βρίσκονται εντός της νεκρής ζώνης, γεγονός που δυσχεραίνει τις όποιες ενέργειες τροχιοδρομούνται από τους καθ' ων η αίτηση.
Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω και το γεγονός ότι τα επίδικα τεμάχια απαλλοτριώθηκαν με σκοπό τη δημιουργία πάρκου ή χώρου στάθμευσης, που είναι απόλυτα αναγκαία για την εξυπηρέτηση της ήδη διαμορφωθείσας περιοχής, σύμφωνα με το Σχέδιο Αναβίωσής της, που είναι ενιαίο, καταλήγω ότι δεν έχει καταδειχθεί ότι δεν είναι εφικτά πραγματοποιήσιμος ο σκοπός για τον οποίο αυτά απαλλοτριώθηκαν. Προκύπτει, από τα ενώπιόν μου τεθέντα, ότι οι καθ' ων η αίτηση έχουν προβεί στις εύλογα αναγκαίες ενέργειες, στη βάση των περιστατικών της περίπτωσης. Δικαίωμα επιστροφής ακίνητης ιδιοκτησίας που έχει απαλλοτριωθεί γεννάται μόνο, εφόσον διαπιστώνεται μέσα στα χρονικά πλαίσια που θέτει το Σύνταγμα ότι η πραγμάτωση του έργου, για το οποίο έγινε η απαλλοτρίωση, δεν είναι εφικτή. Εδώ, ό,τι διαφαίνεται είναι πως, στο μεγαλύτερό του μέρος, το έργο έχει συμπληρωθεί, δηλαδή ο σκοπός είναι εφικτά πραγματοποιήσιμος. Οι όποιες δυσκολίες προέκυψαν για τη διαμόρφωση των τεμαχίων των αιτητών, τα οποία, εν πάση περιπτώσει, δεν μπορούν να αντικρίζονται μεμονωμένα, στην ουσία, οφείλονται στους λόγους που οδήγησαν στη δημοσίευση του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, δηλαδή, στα προβλήματα που προέκυψαν από την τουρκική εισβολή του 1974 στις ενορίες Χρυσαλινιώτισσας, Αγίου Κασσιανού και Ταχτ-ελ-Καλέ, που αναφέρονται ως το ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας.
Η προσφυγή απορρίπτεται, με €1,000.00 έξοδα υπέρ των καθ' ων η αίτηση.
Ε. Παπαδοπούλου,
Δ.
/ΜΠ