|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπόθεση Αρ. 1482/2008)
13 Αυγούστου, 2009
[ΦΩΤΙΟΥ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 23 KAI 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ,
2. ΠΑΥΛΟΣ ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ,
Αιτητές,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΜΥΝΑΣ
2. ΑΡΧΗΓΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ,
Καθ' ων η αίτηση.
____________________
Λ. Παπαχαραλάμπους, για τους Αιτητές.
Α. Μαππουρίδης, Ανώτερος Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ' ων η αίτηση.
_______________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΦΩΤΙΟΥ, Δ.: Με την παρούσα προσφυγή οι αιτητές ζητούν από το Δικαστήριο την πιο κάτω θεραπεία που παραθέτω αυτούσια:
«Δήλωση και/ή απόφαση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι η πράξη και/ή απόφαση των Καθ΄ ων η Αίτηση, με την οποία έκδοσαν διάταγμα Επίταξης της ιδιωτικής ακίνητης ιδιοκτησίας των Αιτητών με αρ. τεμ. 535 (μέρος) του Κυβερνητικού Χωρομετρικού Σχεδίου XLIX/62 του χωριού Χοιροκοιτία για χρονική περίοδο 3 ετών με ισχύ από 11.7.1008 και το οποίο κοινοποιήθηκε με επιστολή των Καθ΄ ων η αίτηση ημερομηνίας 24.7.2008 (Αντίγραφο επισυνάπτεται ως ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 στην παρούσα) η οποία λήφθηκε από τους αιτητές την 1.8.2008 είναι άκυρη και/ή παράνομη και χωρίς κανένα νομικό αποτέλεσμα.»
ΓΕΓΟΝΟΤΑ.
Οι αιτητές είναι συνιδιοκτήτες του προαναφερθέντος ακινήτου. Μέρος του ακινήτου επιτάχθηκε αρχικά από το Υπουργείο Άμυνας στις 26.11.1999. Η πρώτη επίταξη, διάρκειας 3 ετών, έληξε στις 26.11.2001 και ακολούθησε νέο διάταγμα επίταξης το οποίο άρχισε στις 12.10.2004, διάρκειας επίσης 3 ετών, διότι η επίδικη ιδιοκτησία θεωρήθηκε ουσιώδους σημασίας για τις ανάγκες της Εθνικής Φρουράς. Οι αιτητές καταχώρησαν τότε την Προσφυγή αρ. 3/2005. Στις 20.7.2005 οι καθ΄ ων η αίτηση με επιστολή τους πληροφόρησαν τους αιτητές ότι το σχετικό διάταγμα έχει ανακληθεί. Ως αποτέλεσμα στις 3.8.2005 οι αιτητές πληροφόρησαν το δικηγόρο των καθ΄ ων η αίτηση ότι θα απέσυραν την προσφυγή, αλλά ζητούσαν έξοδα. ΄Ετσι στις 9.9.2005 η προσφυγή αποσύρθηκε με έξοδα υπέρ των αιτητών.
Στις 24.7.2008 οι καθ΄ ων η αίτηση με επιστολή τους πληροφόρησαν τους αιτητές ότι είχε εκδοθεί από τον Υπουργό Άμυνας νέο Διάταγμα Επίταξης μέρους του εν λόγω ακινήτου (αρ. τεμαχίου 535) με ισχύ από 11.7.2008 με αποτέλεσμα την καταχώρηση της παρούσας προσφυγής.
ΝΟΜΙΚΟΙ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ.
Με τις γραπτές τους αγορεύσεις (αρχική και απαντητική) οι αιτητές προωθούν τους ακόλουθους λόγους ακύρωσης:
(α) Ότι η συνεχής επίταξη της ιδιοκτησίας τους είναι αντίθετη με τα συνταγματικά τους δικαιώματα που κατοχυρώνει το άρθρο 23 του Συντάγματος.
(β) Έλλειψη καλής πίστης.
(γ) Αναιτιολόγητη και χωρίς δέουσα έρευνα η απόφαση, και
(δ) Δεν λήφθηκε υπόψη η αρχή του «ήττον επαχθούς μέτρου».
Από πλευράς των καθ΄ ων η αίτηση υποστηρίζεται η νομιμότητα και ορθότητα της προσβαλλόμενης απόφασης και ότι αυτή δικαιολογείται από το δίκαιο της ανάγκης.
ΕΞΕΤΑΣΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΙΣΧΥΡΙΣΜΩΝ.
Αρχίζω την εξέταση της παρούσας υπόθεσης από τον πρώτο από τους πιο πάνω λόγους, τον οποίο θεωρώ και τον πιο σημαντικό, εφόσον αφορά ισχυρισμό για παράβαση συνταγματικού δικαιώματος των αιτητών.
Εξέτασα πρόσφατα παρόμοιο ισχυρισμό (βλ. Φάνη Κατσελλή ν. Δημοκρατίας, Υποθ. αρ. 1422/07, ημερ. 7.8.09) και κατάληξα ότι δεν ήταν δυνατή η συνέχιση επίταξης του ακινήτου της αιτήτριας αφού αυτή επεκτεινόταν πέραν της τριετούς περιόδου που διαλαμβάνει η παράγραφος 8 του άρθρου 23 του Συντάγματος. Η επίταξη στην εν λόγω υπόθεση αφορούσε θέμα ανέγερσης κυβερνητικών κτιρίων.
Στην παρούσα όμως υπόθεση η επίταξη αφορά θέμα άμυνας και σύμφωνα με τον περί Επιτάξεως Ιδιοκτησίας για Σκοπούς Άμυνας (Προσωρινές Διατάξεις) Νόμο του 1992 (Ν 10/92, όπως έχει τροποποιηθεί), Άρθρο 4(5), η επίταξη για σκοπούς άμυνας, εκκρεμούσης της εκρύθμου καταστάσεως που δημιουργήθηκε από την τουρκική εισβολή, μπορεί να επεκταθεί και πέραν των 3 ετών. Το εν λόγω εδάφιο διαλαμβάνει ως ακολούθως:
«(5) Αν κατά τη λήξη του χρονικού διαστήματος των τριών ετών από την έναρξη της ισχύος του διατάγματος επίταξης, το Υπουργικό Συμβούλιο πεισθεί ότι η αμυντική ανάγκη, για την αντιμετώπιση της οποίας είχε εκδοθεί το διάταγμα επίταξης, εξακολουθεί να υφίσταται, μπορεί να εκδίδει νέο διάταγμα ή νέα διατάγματα επίταξης για την ίδια ιδιοκτησία, νοουμένου ότι το συνολικό χρονικό διάστημα κατά το οποίο οποιαδήποτε ιδιοκτησία θα τελεί υπό επίταξη για αντιμετώπιση αμυντικών αναγκών δεν θα υπερβεί το χρονικό διάστημα κατά το οποίο εξακολουθεί να υφίσταται η έκρυθμη κατάσταση.»
Οι πρόνοιες του πιο πάνω άρθρου εξετάστηκαν από την Ολομέλεια στην υπόθεση Adrian Holdings Ltd v. Δημοκρατίας (1999) 3 Α.Α.Δ. 828 και αποφασίστηκε ότι παρόλο που είναι αντίθετες με τις πρόνοιες της παραγράφου 8 του ΄Αρθρου 23 του Συντάγματος, μπορούν να διασωθούν ενόψει του δικαίου της ανάγκης, όπως τούτο διατυπώθηκε στην υπόθεση Attorney-General of the Republic v. Moustafa Ibrahim and Others (1964) C.L.R. 195. Στη σελ. 834 της υπόθεσης Adrian Holdings Ltd ο Νικολάου, Δ., όπως ήταν τότε, εκδίδοντας την απόφαση της Ολομέλειας, ανάφερε τα εξής:
«Επομένως, στην έκταση που ο Ν 10/92 βρίσκεται σε ασυμφωνία με την εν λόγω διάταξη του Συντάγματος, δεν μπορεί να επικρατήσει εκτός αν δικαιολογείται βάσει του δικαίου της ανάγκης. Οι σχετικές αρχές εκτίθενται στην Attorney-General of the Republic v. Mustafa Ibrahim and Others (1964) C.L.R. 195. Είναι προφανές, και το σημειώνουμε ως ζήτημα αναφορικά με το οποίο έχουμε δικαστική γνώση, ότι η ανάγκη για την άμυνα της Κύπρου έναντι των Τουρκικών στρατευμάτων κατοχής συνεχίζεται αμείωτη ως προϋπόθεση για την επιβίωση του τόπου και ότι στην περιοχή για την οποία γίνεται εδώ λόγος η αντιπαράταξη με τον εχθρό καθίσταται, λόγω της αμεσότητάς της, ιδιαίτερα οξεία. Η αντιμετώπιση του κινδύνου τον οποίο επάγονται αυτές οι περιστάσεις της έκρυθμης κατάστασης, οι εντελώς έξω από την ομαλή πορεία των πολιτειακών πραγμάτων, όσο και αν με τις καθημερινές ασχολίες το βλέμμα βρίσκεται συχνά στραμμένο προς τα αλλού, δικαιολογεί κατά τη γνώμη μας παρέκκλιση από την πρόνοια του Άρθρου 23.8 του Συντάγματος βάσει του δικαίου της ανάγκης.»
Η πιο πάνω απόφαση είναι δεσμευτική για το Δικαστήριο τούτο. Επίσης τα όσα αποφασίστηκαν στην εν λόγω υπόθεση εφαρμόστηκαν και στην υπόθεση Ερμιόνη Χαραλάμπους κ.α. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω Υπουργού Άμυνας, Υποθ. αρ. 791/04, ημερ. 25.9.06 (Παπαδοπούλου, Δ.), η οποία απόφαση ενώ είχε αρχικά εφεσιβληθεί με την Α.Ε. 139/06, τελικά η έφεση αποσύρθηκε.
Ενόψει των πιο πάνω το παράπονο των αιτητών ότι παραβιάστηκαν οι πρόνοιες του Άρθρου 23 του Συντάγματος, λόγω της συνεχούς επιτάξεως, απορρίπτεται.
Οι υπόλοιποι τρεις λόγοι (έλλειψη καλής πίστης, μη δέουσα έρευνα και αιτιολογία και μη εξέταση του «Ήττον επαχθούς μέτρου») αλληλοσυνδέονται και γι΄ αυτό θα εξεταστούν μαζί.
Σύμφωνα με τη νομολογία, το Δικαστήριο τούτο κατά την αναθεώρηση μιας διοικητικής πράξης και/ή απόφασης, περιορίζεται στην εξέταση κατά πόσο αυτή λήφθηκε σύμφωνα με το Σύνταγμα και τη σχετική στην κάθε περίπτωση νομοθεσία και τις αρχές του διοικητικού δικαίου και γενικά δεν ασχολείται με την εκτίμηση των γεγονότων, ιδιαίτερα εκεί που αυτά αφορούν τεχνικά θέματα.
Στην υπόθεση της Πλήρους Ολομέλειας Ince v. Δημοκρατίας (2006) 3 Α.Α.Δ. 609, σελ. 612, λέχθηκαν τα ακόλουθα:
«Επισημαίνουμε πως το Δικαστήριο δεν υπεισέρχεται στην ουσία της υπόθεσης για να εξετάσει την ορθότητά της, όπως επανειλημμένως έχει λεχθεί, αλλά υπό κρίση είναι μόνο η νομιμότητα της απόφασης και η διαπίστωση του κατά πόσο το διοικητικό όργανο ενήργησε εντός των πλαισίων της διακριτικής του ευχέρειας.»
Στην προαναφερθείσα υπόθεση Adrian Holdings Ltd, σελ. 835, διαβάζουμε τα εξής:
«Το επόμενο ζήτημα είναι το κατά πόσο εδώ οι συγκεκριμένες ανάγκες της περίπτωσης καθιστούσαν επιβεβλημένη τη δοθείσα λύση με την έκδοση του προσβληθέντος διατάγματος. Πρόκειται εδώ για ζήτημα κατ΄ εξοχήν τεχνικό σε σχέση με το οποίο δεν χωρεί επέμβαση εφόσον η Διοίκηση κινήθηκε μέσα σε λογικά όρια: βλ. την απόφαση της Ολομέλειας στη Vryonides v. Republic (1984) 3 C.L.R. 1567. Εν προκειμένω, όπως φαίνεται από τα στοιχεία του φακέλου, η Διοίκηση διερεύνησε, υπό το φως της εμπειρίας των εξελίξεων στην περιοχή από τουλάχιστο το χρόνο της εισβολής, ό,τι θα μπορούσε πρακτικά να συνέβαλλε στην εξεύρεση της όσο το δυνατό πιο ανώδυνης λύσης. Η διεξαχθείσα έρευνα ήταν ευλόγως επαρκής και πρόσφερε τη δυνατότητα για τη λήψη απόφασης. .......»
Είναι φανερό από τα πιο πάνω, ότι νοουμένου ότι γίνεται η δέουσα έρευνα και διατυπώνονται από τη διοίκηση οι λόγοι για τη λήψη της προσβαλλόμενης απόφασης, το Δικαστήριο δεν υπεισέρχεται και να εξετάσει αν αυτή είναι ορθή. Αν όμως δεν φαίνεται να έγινε οποιαδήποτε έρευνα ή αν δεν υπάρχει αιτιολογία για την κατάληξη της διοίκησης, τότε το Δικαστήριο μπορεί να επέμβει και να κηρύξει την απόφαση άκυρη ως ληφθείσα χωρίς τη δέουσα έρευνα και/ή αιτιολογία.
Στρεφόμενος στα γεγονότα της παρούσας υπόθεσης, όπως τέθηκαν ενώπιον μου βασικά από την πλευρά των καθ΄ ων η αίτηση και όπως προκύπτουν από τους διοικητικούς φακέλους που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο ως τεκμήρια, και για τους λόγους που εξηγώ στη συνέχεια, καταλήγω ότι: (α) δεν φαίνεται να έγινε η δέουσα έρευνα και (β) ούτε υπάρχει καν αιτιολογία γιατί ήταν αναγκαία η νέα επίταξη αφού σε κάποιο στάδιο οι καθ΄ ων η αίτηση ανακάλεσαν αυτή με την αιτιολογία ότι το επιταχθέν ακίνητο «δεν χρειάζεται πλέον για αντιμετώπιση αμυντικών αναγκών της Δημοκρατίας» (βλ. το Διάταγμα Ανάκλησης, Ερυθρό 307 στο διοικητικό φάκελο τεκμήριο 2).
Ορθά στην υπόθεση Vasiadou v. Republic (1973) 3 C.L.R. 241, που αφορούσε θέμα επίταξης, λέχθηκε ότι, λόγω της φύσης της υπόθεσης που αφορούσε αμυντικούς σκοπούς, ένας δεν αναμένει να λεχθούν πολλά γιατί είναι αναγκαία η επίταξη. Στην παρούσα όμως υπόθεση, μετά την ανάκληση της επίταξης με την αιτιολογία ότι το ακίνητο δεν χρειάζεται για αμυντικούς σκοπούς, δεν υπάρχει οτιδήποτε που να δικαιολογεί γιατί η επίταξη τούτου κατέστη ξανά αναγκαία. Ενόψει αυτής της μεταβολής της συμπεριφοράς της Διοίκησης επιβάλλετο όπως δοθεί αιτιολογία. Στην υπόθεση Adrian Holdings Ltd (πιο πάνω) το υπό επίταξη ακίνητο βρισκόταν δίπλα από τα τουρκικά φυλάκια στην περιοχή της Υπάτης Βρετανικής Αρμοστείας στη Λευκωσία. Επομένως δεν χρειαζόταν να λεχθούν πολλά γιατί ήταν αναγκαία η επίταξη. Στην παρούσα περίπτωση το κτήμα είναι στη Χοιροκοιτία, μακριά από τη γραμμή αντιπαράταξης και χρειαζόταν να υπάρχουν οι λόγοι για τους οποίους κατέστη ξανά αναγκαία η επίταξη. Πρέπει επίσης να σημειωθεί, ότι το ακίνητο των αιτητών, όπως φαίνεται στο σχετικό σχεδιάγραμμμα, είναι το τελευταίο, από άποψης τοποθεσίας, των υπολοίπων τεμαχίων που έχουν επιταχθεί για να αποτελούν ενιαίο σύνολο, και πιθανόν γι΄ αυτό, σε κάποιο στάδιο, όπως ήδη αναφέρθηκε πιο πάνω, οι καθ΄ ων η αίτηση έκριναν ότι αυτό δεν το χρειάζονταν πλέον. Τι μεσολάβησε όμως, για να το χρειασθούν ξανά, δεν έχει εξηγηθεί. Βέβαια εκ των υστέρων (βλ. επιστολή Υπουργείου Άμυνας, ημερ. 8.12.08 προς το Γενικό Εισαγγελέα, μέρος των εγγράφων του τεκμηρίου 1) γίνεται αναφορά ότι χρειάζεται η επίταξη για την κατασκευή άκρως απορρήτου έργου της Εθνικής Φρουράς, κάτι που δεν είναι αρκετό. Η μεταγενέστερη αιτιολογία πρέπει να υποστηρίζεται από τα στοιχεία που υπάρχουν στο φάκελο (βλ. C & N Catering Ltd ν. Δ/ντη Κτηματ. & Χωρομ. Τμήματος (1998) 3 Α.Α.Δ. 812). Αυτή η απαίτηση εδώ δεν ικανοποιείται.
Ενόψει όλων των πιο πάνω καταλήγω ότι η προσφυγή θα πρέπει να γίνει αποδεκτή λόγω έλλειψης της δέουσας έρευνας και αιτιολογίας.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με €1.200.- έξοδα υπέρ των αιτητών και εναντίον των καθ΄ ων η αίτηση.
Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται σύμφωνα με το άρθρο 146.4(β) του Συντάγματος.
Μ. ΦΩΤΙΟΥ,
Δ.
/ΕΑΠ.