|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπόθεση Αρ.506/2008)
18 Ιουνίου 2009
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΚΩΣΤΑΣ ΧΡ. ΣΚΟΥΡΟΥΜΟΥΝΗ,
2. ΑΝΤΩΝΗΣ ΧΡ. ΣΚΟΥΡΟΥΜΟΥΝΗ,
Αιτητές,
- ΚΑΙ -
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΤΟΥ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ
ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ,
Καθ΄ων η αίτηση.
-------------------------------
Α. Μαθηκολώνης, για τους Αιτητές.
Α. Καλησπέρα (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας,
για τους Καθ΄ ων η αίτηση.
-------------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Προσβάλλεται ως παράνομη και άκυρη η απόφαση των καθ΄ ων όπως αυτή περιέχεται στην επιστολή τους ημερ. 3.3.08, με την οποία απορρίφθηκε το αίτημα των αιτητών για τη χορήγηση πολεοδομικής άδειας προς ανάπτυξη του συνιδιόκτητου τεμαχίου τους στην Αραδίππου στην επαρχία Λάρνακας.
Οι αιτητές, ιδιοκτήτες ανά ½ μερίδιο του τεμαχίου αρ. 782 συνολικού εμβαδού πέντε στρεμμάτων, τριών προσταθιών και 2.500 τ.π., εγγεγραμμένο ως χωράφι, υπέβαλαν στις 17.3.06 αίτηση στο σχετικό έντυπο για πολεοδομική άδεια προς διαίρεση του τεμαχίου τους σε εννέα οικόπεδα. Όπως παρουσιάζεται στο συνημμένο κτηματικό σχέδιο προτείνεται και ανάλογος χώρος πρασίνου. Οι καθ΄ ων, όμως, καθυστερούσαν τη λήψη απόφασης και μετά από ανταλλαγή επιστολών μεταξύ των δικηγόρων των αιτητών και των καθ΄ ων, οι τελευταίοι απέρριψαν τελικά στις 3.3.08 την αίτηση με τη δικαιολογία ότι το τεμάχιο εμπίπτει στη ζώνη Αα4 και συγκεκριμένα σε χώρο που με βάση τις πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου Λάρνακας έχει καθορισθεί ως χώρος ανέγερσης γυμνασίου, αποκλειομένης οποιασδήποτε άλλης ανάπτυξης. Στην προσβαλλόμενη πράξη αναφέρεται υπό τύπο σημειώματος ότι η αρμόδια Πολεοδομική Αρχή πριν καταλήξει στην απόφαση της είχε διαβουλευθεί δεόντως με τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, αφού δε διαπιστώθηκε ότι συνέχιζε η αναγκαιότητα δέσμευσης του τεμαχίου προς ανέγερση γυμνασίου, λήφθηκαν οι απόψεις και της ad hoc Επιτροπής που ορίστηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο για τη χωροθέτηση δημοσίων εκπαιδευτηρίων, η οποία αποφάσισε ότι ο συγκεκριμένος χώρος παραμένει αναγκαίος για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών της ευρύτερης αστικής περιοχής και επομένως δεν ήταν δυνατή η αποδέσμευση του τεμαχίου. Η απορριπτική αυτή απάντηση κοινοποιείται προς τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού με παρενθετική παράκληση όπως προωθηθεί άμεσα η διαδικασία επίταξης ή απαλλοτρίωσης του τεμαχίου, όπως προνοεί το Άρθρο 23 του Συντάγματος.
Αποτελεί τη θέση των αιτητών ότι η πιο πάνω απόφαση δέσμευσε το τεμάχιο και επομένως παρενέβη στο συνταγματικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας, στέρηση του οποίου μπορεί να επισυμβεί μόνο εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του Άρθρου 23.4 του Συντάγματος, με την αντίστοιχη καταβολή στον ιδιοκτήτη της γης δίκαιης αποζημίωσης. Το Τοπικό Σχέδιο Λάρνακας το οποίο επικαλούνται οι καθ΄ ων δεν υπερτερεί του Συντάγματος και σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατή η στέρηση του δικαιώματος χωρίς να πληρούνται οι προϋποθέσεις του εν λόγω Άρθρου. Επομένως, λόγω πλάνης περί το νόμο και τα πράγματα, κακώς οι καθ΄ ων προσπάθησαν να αιτιολογήσουν την απόφαση τους για δέσμευση του ακινήτου χωρίς προηγούμενη απαλλοτρίωση ή επίταξη για τους σκοπούς της ανέγερσης γυμνασίου. Εκτός από την εσφαλμένη αιτιολογία, η απόφαση λήφθηκε με κατάχρηση εξουσίας διότι δεν νομιμοποιείτο η απόρριψη της αίτησης διαχωρισμού αποστερώντας τους αιτητές από το δικαίωμα της ανάπτυξης της ιδιοκτησίας τους, χωρίς να είχε προηγηθεί απαλλοτρίωση ή επίταξη.
Η αντίθετη θέση τονίζει τη διάκριση μεταξύ στέρησης και περιορισμού του δικαιώματος στην ιδιοκτησία, ο καταρτισμός δε Τοπικών Σχεδίων με βάση τον περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμο αρ. 90/72, ως τροποποιήθηκε, είναι επιτρεπτή δέσμευση ή περιορισμός μέσα στην έννοια του Άρθρου 23.3 του Συντάγματος. Οι καθ΄ ων ισχυρίζονται περαιτέρω ότι ο περιορισμός στην ανάπτυξη του τεμαχίου επιβλήθηκε για την ωφέλεια του κοινωνικού συνόλου, οι δε αιτητές θα μπορούσαν κάλλιστα να χρησιμοποιήσουν το τεμάχιο τους για την ανέγερση γυμνασίου ή να το πωλήσουν σε άλλο ιδιώτη που θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει για την ανέγερση γυμνασίου. Δεν εξαλείφθηκε έτσι το δικαίωμα ιδιοκτησίας και κατοχής, αλλά περιορίστηκε μόνο η χρήση του ακινήτου, οι δε καθ΄ων προσπάθησαν με κάθε τρόπο να επιβεβαιώσουν την αναγκαιότητα συνέχισης της δέσμευσης του τεμαχίου των αιτητών. Όταν δε κρίθηκε μη ικανοποιητική η αρχική απάντηση του Υπουργείου Παιδείας, οι καθ΄ ων, σεβόμενοι και αναγνωρίζοντας τα συνταγματικά δικαιώματα των αιτητών, προώθησαν το ζήτημα επιμένοντας ούτως ώστε να ληφθούν τελικές αποφάσεις λαμβάνοντας τη θέση και της ad hoc Επιτροπής. Επομένως οι καθ΄ ων έλαβαν την απόφαση τους μετά από δέουσα έρευνα, νόμιμα και ορθά, ακολουθώντας όλες τις διαδικασίες εξέτασης και χειρισμού πολεοδομικών αιτήσεων εξαντλώντας κάθε προσπάθεια να μην απορρίψουν την αίτηση. Προς τούτο παρακάλεσαν το αρμόδιο Υπουργείο, εφόσον οι ίδιοι οι καθ΄ ων δεν ήταν το καθ΄ ύλην αρμόδιο όργανο, να προωθήσει άμεσα τη διαδικασία επίταξης ή απαλλοτρίωσης, έστειλαν δε για τον σκοπό αυτό μετά την απορριπτική απάντηση και νέα επιστολή στο Υπουργείο ημερ. 10.6.08, για να ενημερωθούν ως προς τις ενέργειες του για απαλλοτρίωση του τεμαχίου, χωρίς όμως να λάβουν απάντηση.
Είναι πρόδηλο από τα προηγηθέντα ότι η προσβαλλόμενη πράξη έχει ληφθεί υπό το κράτος πλάνης περί το νόμο και αποτελεί προϊόν κατάχρησης εξουσίας. Το αναφαίρετο δικαίωμα στην ιδιοκτησία με βάση το Άρθρο 23 του Συντάγματος όχι μόνο περιλαμβάνει το δικαίωμα απόκτησης και κατοχής, αλλά και το δικαίωμα, με αντίστοιχη υποχρέωση σεβασμού του, απόλαυσης και διάθεσης της ως καθορίζει το εδάφιο 1 του Άρθρου. Οποιαδήποτε στέρηση ή περιορισμός του δικαιώματος κατά το εδάφιο 2, δεν μπορεί να επιβληθεί εκτός ως προβλέπεται από το Άρθρο 23. Κατά το εδάφιο 3, η άσκηση του δικαιώματος μπορεί να υποβληθεί σε όρους, δεσμεύσεις ή περιορισμούς «.. απολύτως απαραιτήτους προς το συμφέρον της δημοσίας ασφαλείας ή της δημοσίας υγείας ή των δημοσίων ηθών ή της πολεοδομίας ή της αναπτύξεως και χρησιμοποιήσεως οιασδήποτε ιδιοκτησίας προς προαγωγή της δημοσίας ωφελείας ή προς προστασία των δικαιωμάτων τρίτων.» Αν η δέσμευση ή περιορισμός ή όρος μειώνει «ουσιωδώς» την οικονομική αξία της ιδιοκτησίας, καταβάλλεται το ταχύτερο δίκαιη αποζημίωση. Κατά το εδάφιο 4, είναι δυνατή η αναγκαστική απαλλοτρίωση ακίνητης ιδιοκτησίας από τη Δημοκρατία ή τις δημοτικές αρχές, μεταξύ άλλων, και, για εκπαιδευτικούς σκοπούς προς εξυπηρέτηση σκοπού δημοσίας ωφελείας.
Οι ίδιοι οι καθ΄ ων αναγνωρίζουν μέσα από την ένσταση, αλλά και τη γραπτή αγόρευση τους, την αναγκαιότητα να προχωρήσει η αρμοδία αρχή στην απαλλοτρίωση ή επίταξη του τεμαχίου των αιτητών, εξ ου και απηύθυναν παράκληση προς το Υπουργείο αρχικά μέσω της απορριπτικής επιστολής και μετέπειτα με την πρόσθετη επιστολή τους ημερ. 10.6.08 (σελ. 6 της γραπτής αγόρευσης τους). Επομένως, τα όσα ταυτόχρονα εισηγούνται ότι είναι δυνατή η συνέχιση δέσμευσης του τεμαχίου κάτω από το Άρθρο 23.3, αναγόμενης της δέσμευσης αυτής σε αναγκαίο περιορισμό που δεν στερεί την περιουσία των αιτητών, είναι αντιφατική και λανθασμένη. Άλλωστε, η δέσμευση ή περιορισμός πρέπει να είναι απολύτως απαραίτητοι σύμφωνα με το εδάφιο 3 του Άρθρου 23 και μόνο εφόσον επιβάλλεται διά νόμου. Εδώ, δεν έχει αναφερθεί οποιαδήποτε σχετική νομοθετική διάταξη για την επιβολή της δέσμευσης του τεμαχίου και η επίκληση ότι αυτό είναι αναγκαίο για την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών με βάση το Τοπικό Σχέδιο, δεν μπορεί παρά να περάσει μέσα από τη διαδικασία της απαλλοτρίωσης για να αποκτήσει νομιμότητα. Και δεν είναι ορθή βεβαίως η θέση των καθ΄ ων ότι δεν έχουν στερήσει το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και στην ανάπτυξη του τεμαχίου εφόσον στην ουσία απαγόρευσαν οι ίδιοι το διαχωρισμό του σε οικόπεδα εισηγούμενοι, με θεωρητική πλέον προσέγγιση, ότι οι ίδιοι οι αιτητές θα μπορούσαν να ανεγείρουν γυμνάσιο στο τεμάχιο τους ή να το πωλήσουν σε ιδιώτη που θα επιθυμούσε να ανεγείρει τέτοιο εκπαιδευτήριο. Όλα αυτά τη στιγμή που η δεδηλωμένη πρόθεση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, επιβεβαιωμένη και από την ad hoc Επιτροπή, είναι η εκ μέρους του κράτους ανέγερση δημόσιου σχολείου.
Σειρά αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου πιστοποιεί ότι σε παρόμοιες συνθήκες δεν είναι δυνατό να γίνει επίκληση της προοπτικής ανέγερσης σχολείου ως νομιμοποιητικού όρου για δέσμευση ακινήτου χωρίς την προς τούτο απαλλοτρίωση του. Στην Ata Leza Ltd ν. Δημοκρατίας, υπόθ. αρ. 34/97, ημερ. 11.8.2000, κρίθηκε ότι ο καθορισμός χώρου για την ανέγερση σχολικών κτιρίων συνεπάγεται την ολοκληρωτική στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας και επομένως η απορριπτική απόφαση της Πολεοδομικής Αρχής να μην επιτρέψει τη χορήγηση πολεοδομικής άδειας λόγω επηρεασμού του από το Τοπικό Σχέδιο Λεμεσού προς χωροθέτηση λυκείου, αντέβαινε το δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Στη Μαρούλλα Σοφοκλή ν. Δημοκρατίας, υπόθ. αρ. 1141/03, ημερ. 15.4.05, κρίθηκε ορθή η θέση της αιτήτριας ότι Τοπικό Σχέδιο που προνοούσε για το ενδεχόμενο μελλοντικής ανέγερσης σχολείου, δεν μπορούσε να αποτελέσει καλό λόγο δέσμευσης της ιδιοκτησίας ή αποκλεισμού αιτήματος για ανάπτυξη της χωρίς προηγούμενη απαλλοτρίωση. Κρίθηκε, μάλιστα, ότι η άρνηση της δυνατότητας οποιασδήποτε μελλοντικής ανάπτυξης λόγω του καθορισμού του χώρου του τεμαχίου ως χώρου για ανέγερση σχολείου «... ουσιαστικά επάγεται την εξ ολοκλήρου στέρηση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας, στέρηση η οποία όμως, είναι επιτρεπτή εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του Άρθρου 23.4 για απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας.». Υιοθετήθηκε η απόφαση Ελευθερίου ν. Δήμου Λάρνακας, υπόθ. αρ. 293/93, ημερ. 10.7.98, όπου παραμερίστηκε όρος σε πολεοδομική άδεια και κατ΄ επέκταση ολόκληρης της απόφασης της διοίκησης, ο οποίος επέβαλλε τη διαφύλαξη του τεμαχίου για ανέγερση σχολείου σύμφωνα με τις πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου Λάρνακας. Κρίθηκε ότι ο καθορισμός χώρου για ανέγερση σχολείων αποτελεί εξ ολοκλήρου στέρηση δικαιώματος ιδιοκτησίας και προϋποθέτει την απαλλοτρίωση της. Προς την ίδια κατάληξη και η υπόθεση Ευφροσύνη Παρπαρίνου ν. Δήμου Λάρνακας, υπόθ. αρ. 664/01, ημερ. 20.5.02, όπου και πάλι ακυρώθηκε σχετική απόφαση δέσμευσης χώρου για σκοπούς ανέγερσης λυκείου με βάση το Τοπικό Σχέδιο της πόλης της Λάρνακας, αυτής θεωρουμένης ότι «... ισοδυναμεί με στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας και όχι απλώς περιορισμούς στη χρήση της απόλυτα απαραίτητους προς το συμφέρον, μεταξύ άλλων, της Πολεοδομίας ή της ανάπτυξης και χρήσης της περιουσίας για σκοπούς δημόσιας ωφέλειας.».
Οι πιο πάνω αποφάσεις υιοθέτησαν επίσης τα λεχθέντα στην υπόθεση The Holy See of Kitium v. Municipal Council of Limassol 1 R.S.C.C. 15, ότι σε κάθε περίπτωση αίτησης για πολεοδομική άδεια αποτελεί τόσο πραγματικό ζήτημα, όσο και θέμα βαθμού, κατά πόσο οι όροι που τίθενται ή, γενικότερα, η απόφαση της αρμοδίας αρχής, μπορούν να χαρακτηριστούν ως περιορισμοί στην έννοια του εδαφίου 3 του Άρθρου 23 ή αποτελούν στέρηση εντός της εννοίας του εδαφίου 4, οπότε και είναι αναγκαία η απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας.
Στα δεδομένα της παρούσας υπόθεσης, εφόσον και οι ίδιοι οι καθ΄ ων αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα απαλλοτρίωσης, είναι φανερό ότι η άρνηση της χορήγησης της πολεοδομικής άδειας ισοδυναμεί με εξ ολοκλήρου στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας και είναι ως εκ τούτου παράνομη και άκυρη. Είναι δε αξιοκατάκριτο το γεγονός ότι η αίτηση των αιτητών έτυχε εξέτασης από τους καθ΄ ων κατά τρόπο που οδήγησε σε μεγάλη καθυστέρηση μέχρι τη λήψη της τελικής απόφασης, οι δε θέσεις των καθ΄ ων και ευρύτερα της αρμοδίας αρχής, δηλαδή του Υπουργείου Παιδείας, ως προς την ανέγερση σχολείου, παρέμειναν ελλιπέστατες και χωρίς συγκεκριμένες τοποθετήσεις, με χαρακτηριστικό το γεγονός ότι παρά την επιστολή ημερ. 10.6.08, προς το Υπουργείο, ουδεμία απάντηση λήφθηκε, ούτε λέχθηκε οτιδήποτε προς αυτή την κατεύθυνση κατά την ημέρα των διευκρινίσεων.
Ενόψει όλων των πιο πάνω η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα €1.500 πλέον Φ.Π.Α. υπέρ των αιτητών και εναντίον των καθ΄ ων.
Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται με βάση το Άρθρο 146.4(β) του Συντάγματος.
Στ. Ναθαναήλ,
Δ.
/ΕΘ