|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Συνεκδικαζόμενες Προσφυγές αρ. 755/03, 756/03,
758/03 και 759/03).
19 Σεπτεμβρίου, 2005
[Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
---------------
(Υπόθεση Αρ.755/03 )
ΜΑΡΙΟΣ ΛΟΙΖΟΥ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ,
Αιτητής,
ν.
ΕΠΑΡΧΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ,
Καθ΄ ου η αίτηση.
-----------
(Υπόθεση Αρ.756/03 )
ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ,
Αιτήτρια,
ν.
ΕΠΑΡΧΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ,
Καθ΄ ου η αίτηση.
-----------
(Υπόθεση Αρ.758/03 )
ΜΑΡΙΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ,
Αιτήτρια,
ν.
ΕΠΑΡΧΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ,
Καθ΄ ου η αίτηση.
-----------
(Υπόθεση Αρ.759/03 )
ΜΑΡΩ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ,
Αιτήτρια,
ν.
ΕΠΑΡΧΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ,
Καθ΄ ου η αίτηση.
-----------
Χρ. Τιμοθέου για Χρ. Πουργουρίδη, για τους Αιτητές.
Χρ. Χριστοφόρου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α΄, για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τον Καθ΄ ου η αίτηση.
-----------
Οι αιτητές διεκδίκησαν κρατικό οικόπεδο στην Επισκοπή, με βάση το Σχέδιο για Διάθεση Κρατικών Οικοπέδων σε Πτωχές Οικογένειες (το Σχέδιο). Οι αιτήσεις τους και οι ενστάσεις που υπέβαλαν απορρίφθηκαν και, με τις συνεκδικασθείσες προσφυγές τους, επιδιώκουν ακύρωση της απόρριψης και της χορήγησης οικοπέδων σε άλλα πρόσωπα. Με τις προσφυγές 755/03, 756/03 και 758/03 στους Μαρία Χατζημηνά, Ελευθέριο Χαπέσιη, ΄Αντρη Γεωργίου και Ελένη Πολυκάρπου (οι ενδιαφερόμενοι). Και με την προσφυγή 759/03 στους τρεις πρώτους.
Ο καθ΄ ου η αίτηση διατύπωσε αμφιβολία αναφορικά με το επιτρεπτό της εμπλοκής των ενδιαφερομένων στη διαδικασία εφόσον, όπως εξηγεί, η απορριπτική απόφαση δεν αναφέρεται σε αυτούς. Θεωρώ πως κατ΄ ανάγκην οι αιτητές προσβάλλουν τις χορηγήσεις που έγιναν προς τους ενδιαφερόμενους. Ο αριθμός των οικοπέδων ήταν ορισμένος (39), οι διεκδικητές ήταν περισσότεροι και, υπό τον όρο της νομιμοποίησής τους ως πληρούντων τα κριτήρια που καθόρισε το Υπουργικό Συμβούλιο, καθηκόντως έγινε επιλογή που απέληξε στην εκτελεστή πράξη της χορήγησης οικοπέδων, με γνώμονα την κατά περίπτωση προτεραιότητα. ΄Οσα εκτενέστερα προσπάθησα να εξηγήσω στις υποθέσεις Φειδίας Μεταξά ν. Επιτροπής Κρατικών Υποτροφιών κ.α., Προσφυγή 754/98 ημερομηνίας 11.8.00 και Χρίστος Παπαϊωάννου ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, Προσφυγή 1260/99, ημερομηνίας 8.4.02, είναι σχετικά.
Κρίθηκε ότι οι αιτητές Μάριος Λοΐζου Πολυκάρπου και Γεωργία Καραϊσκάκη δεν πληρούσαν τα κριτήρια και, βεβαίως, σ΄ αυτή τη βάση, η διεκδίκησή τους δεν συγκρίθηκε προς τις άλλες για προσδιορισμό της προτεραιότητάς της. Εισηγούνται πως στην πραγματικότητα πληρούσαν τα κριτήρια και πως κατά πλάνη αποκλείστηκαν.
Προκύπτει ως η αιτιολογία του αποκλεισμού του το γεγονός ότι ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης τεμαχίου στην περιοχή, έκτασης 5.000 τ.π., που θεωρήθηκε υπεραρκετό "για να καλυφθούν οι στεγαστικές ανάγκες των υπολοίπων τεσσάρων παιδιών του, συμπεριλαμβανομένου και του αιτητή Μάριου Πολυκάρπου". Η περαιτέρω αναφορά σε "παραχώρηση" αυτού του τεμαχίου, επεξηγήθηκε στη συνέχεια. Επρόκειτο για ανταλλαγή. Το ζήτημα είναι αν, στο πλαίσιο των κριτηρίων, ήταν δικαιολογημένος ο αποκλεισμός. Το πιο κάτω κριτήριο αναδεικνύεται ως το σχετικό:
"Ο αιτητής να μη διαθέτει ιδιόκτητο οικόπεδο εις το χωρίον ή/και αλλαχού και να μη διαθέτει γη πλησίον κατοικημένης περιοχής ή εις περιοχή ώριμο προς ανάπτυξη επί της οποίας να δύναται να ανεγείρει οικοδομή ή να την διαχωρίσει εις οικόπεδα".
Υπό το δεδομένο ότι ο ίδιος ο αιτητής δεν ήταν ιδιοκτήτης οποιασδήποτε γης, ο καθ΄ ου η αίτηση επισήμανε τη διάκριση μεταξύ "ιδιόκτητου οικοπέδου" και "διαθέσιμης γης". Με την εισήγηση ότι μόνο στην περίπτωση οικοπέδου αποκτά σημασία το ότι ο αιτητής δεν είναι ιδιοκτήτης. Στην περίπτωση γης, αρκεί να την έχει στη διάθεσή του, χωρίς δηλαδή να είναι ιδιοκτήτης της. ΄Οπως εξηγεί, "η παραδοσιακή αντίληψη που φέρει τους γονείς να διαθέτουν ακίνητη ιδιοκτησία τους για στέγαση των παιδιών τους και η πρακτική της προικοδότησης (και των αρρένων δηλαδή, κατά την εισήγηση) υιοθετείται στο Σχέδιο, όχι μόνο έμμεσα με τον πιο πάνω τρόπο, αλλά και ευθέως με τη χρήση του όρου αποκατάσταση".
Δεν μπορώ να συμμεριστώ αυτή την προσέγγιση. Σημειώνω κατ΄ αρχάς την έλλειψη στοιχείων που θα έδειχναν ότι η γη του πατέρα του αιτητή ήταν καν στη διάθεσή του. ΄Οταν, μάλιστα, ο πατέρας του αιτητή πληροφόρησε, εν τέλει, πως δεν είχε πρόθεση να του δωρίσει μέρος της αφού ήδη είχε καλύψει τις σπουδές του. Ούτως ή άλλως, θα απέληγε σε παράλογο αποτέλεσμα διάκριση μεταξύ οικοπέδου και γης, όπως η προταθείσα. Δεν θα μπορούσε να εντοπιστεί οτιδήποτε ως λογικό έρεισμα ώστε να δεχτούμε πως εκείνο που δεν είναι αρκετό για οικόπεδο, είναι αρκετό για γη. Στο πλαίσιο του κριτηρίου, παρά το ότι η διατύπωσή του θα μπορούσε να ήταν διαφορετική, το "ιδιόκτητο" πρέπει να ερμηνευθεί ως αναφερόμενο και σε γη. Στοιχειοθετείται, επομένως, λόγος ακυρότητας και των τεσσάρων χορηγήσεων που προσβάλλονται. Ο αιτητής κατά πλάνη αποκλείστηκε και θα εναπόκειται στη διοίκηση να επανεξετάσει το θέμα και με τον ίδιο ως πληρούντα τα κριτήρια.
Αποκλείστηκε επειδή κρίθηκε ότι δεν πληρούσε τα εισοδηματικά κριτήρια. Αυτά καθορίστηκαν "να είναι παρόμοια με εκείνα που ισχύουν για σκοπούς αυτοστέγασης εκτοπισθέντων σε κυβερνητικά οικόπεδα". Για να προστεθεί, όμως, αριθμητικός προσδιορισμός τους, δηλαδή, όπως αναφέρει και η ίδια η αιτήτρια στην αγόρευσή της, "για διμελή οικογένεια £6.440, για τριμελή οικογένεια £6.670, για τετραμελή οικογένεια £7.570 κ.ο.κ.".
Είχε καθοριστεί ως ουσιώδης χρόνος το 1999 και το οικογενειακό εισόδημα της αιτήτριας, τότε, ανερχόταν σε £6.464. Κατά £24, δηλαδή, ψηλότερο του αναφερομένου για διμελή οικογένεια, όπως ήταν η δική της. Κρίθηκε, επομένως, πως δεν κάλυπτε τα εισοδηματικά κριτήρια και το πρώτο της επιχείρημα είναι πως η διοίκηση έπρεπε να αποφύγει την ανεπιεική και άδικη, όπως τη θεωρεί, λύση της αυστηρής προσέγγισης αυτής της τόσο μικρής υπέρβασης. Ιδιαιτέρως, αφού το Σχέδιο καθορίζει τα εισοδηματικά κριτήρια ως "παρόμοια" με εκείνα για την αυτοστέγαση, που εξυπακούει διακριτική εξουσία και όχι δέσμευση προς οτιδήποτε επακριβώς καθορισμένο. Το δεύτερο επιχείρημά της αφορά στο γεγονός ότι μετά τον αποκλεισμό της απέκτησε δίδυμα παιδιά. Οπότε, κατά το 2003, όταν εξετάστηκε η ένστασή της, ενέπιπτε πλέον στο κριτήριο των £7.870.
Δεν έχω ικανοποιηθεί ότι στοιχειοθετείται λόγος ακυρότητας. Η αιτήτρια απομονώνει τη λέξη "παρόμοια" ως υποδηλώνουσα διακριτική εξουσία, χωρίς βεβαίως και να εξηγεί γιατί σε τέτοια περίπτωση, τέτοια εξουσία θα παρεχόταν μόνο προς αύξηση και όχι και προς μείωση. Εν πάση περιπτώσει, η λέξη δεν μπορεί να εξεταστεί κατά απομόνωση. Ακολουθεί συγκεκριμένος καθορισμός ποσών και δεν μπορώ να συμφωνήσω πως η διοίκηση είχε την ευχέρεια να διαφοροποιεί όσα καθόρισε το Υπουργικό Συμβούλιο.
Σε σχέση με το δεύτερο από τα επιχειρήματα, σημειώνω κατ΄ αρχάς πως δεν ήταν με οποιοδήποτε τρόπο θεσμοθετημένη η υποβολή ενστάσεων. Το αίτημα κρίθηκε υπό τα δεδομένα του 1999, όπως είχε καθοριστεί για όλους και, πάντως, δεν τίθεται θέμα πλάνης με αναφορά στο χρόνο της απόρριψής του. Η άρνηση της διοίκησης, όταν υποβλήθηκε ένσταση, να κρίνει την περίπτωση στη βάση μεταγενέστερων εξελίξεων, ήταν ευλόγως επιτρεπτή.
Η αιτήτρια επεκτείνεται και σε επιχειρήματα που αφορούν στα ιδιαίτερα περιστατικά των ενδιαφερομένων, όπως εξηγεί, για να καλυφθεί η περίπτωση της απόρριψης της πιο πάνω επιχειρηματολογίας της. Η διαπίστωση, όμως, πως νομίμως αποκλείστηκε ως μη πληρούσα τα κριτήρια, της στερεί το έννομο συμφέρον για έλεγχο της νομιμότητας των χορηγήσεων που έγιναν. Συνεπώς, η προσφυγή της πρέπει να απορριφθεί.
Κρίθηκε ότι οι αιτήτριες Μαρία Ευσταθίου και Μάρω Χαραλάμπους πληρούσαν όλα τα κριτήρια. Δεν προτιμήθηκαν, όμως, επειδή η διεκδίκησή τους θεωρήθηκε ως χαμηλής προτεραιότητας. Επομένως, το βάσιμο των προσφυγών που άσκησαν, θα κριθεί με αναφορά στα δεδομένα τα δικά τους και των ενδιαφερομένων. Με πρώτο θέμα το κατά πόσο και οι ενδιαφερόμενοι πληρούσαν τα κριτήρια ώστε να ήταν δυνατό να ενταχθούν στο Σχέδιο, το οποίο εισάγουν οι αιτήτριες με αναφορά και σε σχετική έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως.
Από τη μελέτη των στοιχείων των φακέλων, προκύπτει ζήτημα μη ανταπόκρισης στα κριτήρια, μόνο στην περίπτωση της ενδιαφερομένης Μαρίας Χατζημηνά. ΄Ηταν, κατά τον καθορισθέντα ως ουσιώδη χρόνο, μόνιμη εκπαιδευτικός αλλά δεν θεωρήθηκε ότι θα έπρεπε στην περίπτωσή της να επιδράσουν τα εισοδηματικά κριτήρια. Αυτό επειδή, όπως εξηγήθηκε, το αίτημά της είχε ήδη τύχει έγκρισης από το 1997, όταν δεν εφαρμόζονταν τα εισοδηματικά κριτήρια και στο μεταξύ δεν διαφοροποιήθηκαν τα δεδομένα της.
Εισοδηματικά κριτήρια καθορισμένα από το Υπουργικό Συμβούλιο υπήρχαν και τότε και ξενίζει η αναγνώριση πως δεν εφαρμόζονταν. ΄Ομως, δεν είναι ο χειρισμός του 1997 το αντικείμενο της προσφυγής. Αυτός παρέμεινε εσωτερικό θέμα, μάλιστα για να ακολουθήσουν και περαιτέρω διερευνήσεις. Αντικείμενο της προσφυγής είναι η εκτελεστή πράξη που προσβάλλεται, με την οποία χορηγήθηκε στην ενδιαφερομένη κρατικό οικόπεδο. Δεν έχει αμφισβητηθεί, όπως άλλωστε και στην περίπτωση των υπολοίπων, ότι η προσφυγή ασκήθηκε εμπροθέσμως μετά την κοινοποίηση της χορήγησης και στοιχειοθετείται λόγος ακυρότητας. ΄Ηταν καθήκον της διοίκησης να την αποκλείσει, όπως απέκλεισε άλλους, εφόσον δεν ικανοποιούσε τα εισοδηματικά κριτήρια.
Η διοίκηση αναφέρεται και σε ακίνητη περιουσία της μητέρας της αλλά, όπως προκύπτει, δεν ήταν γι΄ αυτό που η διεκδίκησή της θεωρήθηκε ως χαμηλής προτεραιότητας. ΄Η, πάντως, δεν εξειδικεύθηκε οτιδήποτε με αναφορά σ΄ αυτό. Επομένως, δεν θα επεκταθώ στα επιχειρήματα που αναπτύχθηκαν υπό την αντίληψη ότι η απορριπτική απόφαση περιλάμβανε τέτοια αιτιολογία. Την κρίση ότι είναι χαμηλής προτεραιότητας ακολουθεί επεξήγηση ως ακολούθως: "Ο σύζυγός της είναι εκτοπισθείς και θα μπορούσαν να στεγαστούν με ένα από τα άλλα στεγαστικά σχέδια της Κυβέρνησης".
Τέτοιος παράγοντας ήταν πράγματι σχετικός. Παραθέτω το σχετικό κριτήριο:
"Σε ορισμένες περιπτώσεις νεαρών ζευγαριών, που ο ένας από τους δύο προέρχεται από προσφυγική οικογένεια και ο άλλος από φτωχή αυτόχθονα οικογένεια του χωριού και υποβάλλεται αίτημα για παραχώρηση οικοπέδου απ΄ αυτά που διαχωρίζονται στο χωριό για τις φτωχές οικογένειες, γιατί τα προτιμούν, ενώ θα μπορούσαν κάλλιστα να εγκριθούν από την ΥΜΑΠΕ για παραχώρηση οικοπέδου απ΄ αυτά που υπάρχουν διαθέσιμα στο Συνοικισμό του ιδίου χωριού, για τις ανάγκες των Εκτοπισθέντων, τότε προτεραιότητα θα έχουν οι αιτητές που είναι και οι δύο αυτόχθονες, εφόσον ο πρόσφυγας μπορεί να ικανοποιηθεί από διαθέσιμο οικόπεδο για τους πρόσφυγες."
Για να τίθεται, όμως, ζήτημα αναγνώρισης προτεραιότητας, σε τέτοια βάση, θα πρέπει εκείνοι με τους οποίους γίνεται η σύγκριση, να είναι "και οι δύο αυτόχθονες". Αυτό δεν φαίνεται να απασχόλησε στην περίπτωση των ενδιαφερομένων Ελένης Πολυκάρπου, Ελευθέριου Χαπέσιη και Μαρίας Χατζημηνά. Περιγράφονται και οι τρεις ως εκτοπισθέντες και δεν ήταν νόμιμο, τουλάχιστον χωρίς διερεύνηση και διαπίστωση των γεγονότων, να πιστωθούν με προτεραιότητα, με γνώμονα τέτοιο κριτήριο. Στοιχειοθετείται, λοιπόν, λόγος ακυρότητας, στην περίπτωση της Μαρίας Χατζημηνά πρόσθετος, και θα είναι έργο της διοίκησης να καθορίσει την προτεραιότητα μεταξύ των πληρούντων τα κριτήρια στη βάση των ορθών δεδομένων υπό το πρίσμα των κριτηρίων. Συνυπολογίζοντας στην περίπτωση του Ελευθέριου Χαπέσιη το γεγονός ότι διεκδίκησε και του χορηγήθηκε κρατικό οικόπεδο όχι για δικές του άμεσες ανάγκες αλλά για να το διαθέσει στη δωδεκάχρονη θυγατέρα του. Για να εκτιμηθεί αν, και υπό τη θεώρηση ότι διεκδίκηση για τέτοιο λόγο εμπίπτει στο Σχέδιο, δικαιολογείται αναγνώριση προτεραιότητας προς μελλοντική αποκατάσταση ανήλικης θυγατέρας, στο πλαίσιο των συσχετισμών ενόψει των δεδομένων των υπολοίπων.
Η προσφυγή 759/03 της Μάρως Χαραλάμπους
Το αίτημά της απορρίφθηκε, ως δεύτερης προτεραιότητας "γιατί διαμένει με το γιο και την κόρη της, σε κατοικία που ανήκει στην κόρη της". Και η ένστασή της αφού "λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικοοικονομικών τους δεδομένων (η ίδια είναι 49 ετών και ο σύζυγός της 53 και το οικόπεδο το θέλουν για τους ίδιους), κρίθηκε δικαιολογημένη η μη παραχώρηση οικοπέδου".
Η αιτήτρια καταλογίζει πλάνη στη διοίκηση αποδίδοντάς της ένθεση ανύπαρκτου κριτηρίου, εκείνου της ηλικίας, αλλά δεν έχει δίκαιο επ΄ αυτού. Οι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου καθορίζουν ελάχιστα προαπαιτούμενα και για σκοπούς επιλογής μεταξύ εκείνων που τα ικανοποιούν, αναγνωρίζει στη διοίκηση διακριτική εξουσία στη βάση σχετικών δεδομένων. Η διοίκηση δεν απέκλεισε την αιτήτρια ως μη ικανοποιούσα τα ελάχιστα προαπαιτούμενα αλλά άσκησε διακριτική εξουσία με αναφορά στα στοιχεία που εξειδίκευσε. Ενώ, όμως, τέτοια στοιχεία μπορεί να είναι σχετικά, η σημασία τους δεν μπορεί να είναι σταθερή και προκαθορισμένη. Θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα συσχετισμού προς τα στοιχεία των άλλων. Θα έλεγα ότι το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που τα ίδια τα κριτήρια που καθορίστηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο κατατάσσουν ορισμένες διεκδικήσεις ως χαμηλής προτεραιότητας. ΄Οχι αυτοτελώς αλλά σε σύγκριση προς άλλες για τις οποίες δεν ισχύουν τα ίδια ή όταν, παρ΄ όλο τούτο, συντρέχουν άλλοι παραδεκτοί λόγοι. Η αιτήτρια παραπέμπει στα δεδομένα των ενδιαφερομένων, όπως έχω σημειώσει στην περίπτωση των Μαρίας Χατζημηνά και Ελευθέριου Χαπέσιη (υπενθυμίζω πως δεν προσβάλλει τη χορήγηση στην Ελένη Πολυκάρπου) τίθεται ζήτημα χαμηλής προτεραιότητάς τους με βάση τα κριτήρια που καθόρισε το Υπουργικό Συμβούλιο και στοιχειοθετείται ως προς αυτούς λόγος ακυρότητας. Για να επανεξετάσει η διοίκηση τα δεδομένα υπό το φως και αυτού του στοιχείου.
Οι προσφυγές 755/03, 758/03 και 759/03 επιτυγχάνουν, με έξοδα. Οι προσβαλλόμενες αποφάσεις ακυρώνονται στο σύνολό τους. Η προσφυγή 756/03 απορρίπτεται, με έξοδα.
Γ. Κωνσταντινίδης, Δ.
/ΕΣΓ
C:\WINDOWS\Application Data\Microsoft\Templates\Normal.dot