Demades Bros Ltd ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (2004) 4 ΑΑΔ 868

Αναγκαστική Απαλλοτρίωση ― Επιστροφή απαλλοτριωθέντος, λόγω εγκατάλειψης του σκοπού για τον οποίο απαλλοτριώθηκε ― Άρθρο 23.5 του Συντάγματος ― Ερμηνεία από τη νομολογία και εφαρμογή της στα γεγονότα της κριθείσας περίπτωσης.

Οι αιτητές ζήτησαν με την προσφυγή την ακύρωση της αρνητικής απάντησης σε αίτημά τους να τους επιστραφεί, ως αχρησιμοποίητο, μέρος ακινήτου τους που είχε απαλλοτριωθεί προ δεκατιών με σκοπό τη βελτίωση του οδικού δικτύου της βιομηχανικής περιοχής Παλλουριώτισσας/Καϊμακλίου.

Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας την προσφυγή, αποφάσισε ότι:

1. Το Άρθρο 23.5 του Συντάγματος ερμηνεύτηκε ήδη από πολύ παλιά. Η ουσία της υφιστάμενης νομολογίας είναι πως η ρηθείσα συνταγματική πρόνοια εφαρμόζεται, αν μέσα στα τρία χρόνια από την απαλλοτρίωση ο σκοπός για τον οποίο η περιουσία απαλλοτριώθηκε δεν έχει καταστεί εφικτός.

2. Η υφιστάμενη νομολογία είναι δεσμευτική. Στην παρούσα υπόθεση, σύμφωνα με τα κατατεθέντα γεγονότα, παρά το γεγονός ότι η κατασκευή του δρόμου δεν ολοκληρώθηκε, έγιναν κάποιες εργασίες κατασκευής του δρόμου, κάθε άλλο παρά ικανοποιητικές. Είναι η θέση των καθ' ων η αίτηση, και αυτό δεν αμφισβητείται, ότι επί του παρόντος αυτή ήταν η πρόθεσή τους, δηλαδή να μην ασφαλτοστρωθεί ο δρόμος, αλλά να παραμείνει χωμάτινος.

Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.

Αναφερόμενες υποθέσεις:

Kaniklides ν. Republic 2 R.S.C.C. 49,

Cyprus Tannery Ltd v. Republic (1977) 3 C.L.R. 75,

Δημοκρατία ν. Κωνσταντή κ.ά. (1994) 3 Α.Α.Δ. 307,

Καλλικά ν. Δημοκρατίας (1998) 3 A.A.Δ. 177,

Κυπριανού ν. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 1144,

Συμεωνίδη ν. Δημοκρατίας (2000) 4 Α.Α.Δ. 824.

Προσφυγή.

Ι. Ν. Αβρααμίδης, για τους Αιτητές.

Α. Μαππουρίδης, Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α΄, για τους Καθ' ων η αίτηση.

Cur. adv. vult.

ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Οι αιτητές είναι ιδιοκτήτες του Τεμαχίου 722, Φύλλο/Σχέδιο ΧΧΙ/47 Ε.Ι., σύμπλεγμα "F", επί της οδού Κολοκοτρώνη, στην Παλλουριώτισσα. Το 1983 μέρος του κτήματος απαλλοτριώθηκε και το σχετικό Διάταγμα Απαλλοτρίωσης υπ΄ αρ. 1343, δημοσιεύτηκε στο Τρίτο Παράρτημα της Επίσημης Εφημερίδας της Δημοκρατίας, ημερ. 11.11.1983. Σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η βελτίωση του οδικού δικτύου εντός της βιομηχανικής περιοχής Παλλουριώτισσας/Καϊμακλίου (βλέπε Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης υπ΄αρ. 1309, Τρίτο Παράρτημα της Επίσημης Εφημερίδας της Δημοκρατίας, ημερ. 19.11.1982).

Οι αιτητές υποστηρίζουν ότι το απαλλοτριωθέν μέρος του κτήματος ουδέποτε χρησιμοποιήθηκε για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε. Ζήτησαν την επιστροφή του, η αξίωσή τους όμως απορρίφθηκε. Έτσι, με την παρούσα προσφυγή αξιώνουν δήλωση, ότι η απόφαση που τους κοινοποιήθηκε με επιστολή προς τους δικηγόρους τους ημερ. 10.12.2002 να μην τους επιστραφεί το απαλλοτριωθέν μέρος του Τεμαχίου 722, είναι άκυρη.

Τα γεγονότα της υπόθεσης δεν είναι εντελώς ξεκάθαρα. Σύμφωνα με παραδεκτά γεγονότα που κατατέθηκαν κατά τις διευκρινίσεις, η έκταση της αρχικής απαλλοτρίωσης ήταν λωρίδα για κατασκευή δρόμου συνολικού εμβαδού 804 τ.μ. Σε άδεια οικοδομής που υπέβαλαν οι αιτητές στην αρμόδια αρχή τέθηκε ως όρος η δωρεάν παραχώρηση λωρίδας γης. Οι όροι τέθηκαν προγενεστέρως της δημοσίευσης της Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης. Με την μερική ανάκληση της απαλλοτρίωσης, υποθέτω λόγω του γεγονότος ότι μέρος του τεμαχίου είχε ήδη παραχωρηθεί δωρεάν ως ανωτέρω, εγκαταλείφθηκε έκταση εμβαδού 182 τ.μ. ενώ παρέμεινε εμβαδόν 622 τ.μ., για το οποίο η απαλλοτριούσα αρχή πρόσφερε ποσό £5.750.

Σύμφωνα με πραγματογνωμοσύνη για την επί τόπου κατάσταση που συνέταξε ο κ. Δημήτριος Παπαδόπουλος, Σύμβουλος Πολιτικός Μηχανικός, η οποία επίσης κατατέθηκε από κοινού, το 1974 οι αιτητές υπέβαλαν αίτηση στο Δήμο Λευκωσίας για έκδοση άδειας ανέγερση εργοστασίου στο πιο πάνω τεμάχιο. Αφού παρήλθαν άπρακτα έξι χρόνια, τελικά προτάθηκε στους αιτητές από το Δήμο Λευκωσίας, ως όρος για την έκδοση άδειας, η παραχώρηση λωρίδας γης, για δημιουργία δρόμου εγκάρσιου στην οδό Κολοκοτρώνη, πλάτους 35 ποδών. Προτάθηκε ακόμα όπως η ανέγερση του εργοστασίου πραγματοποιηθεί σε απόσταση 20 ποδών από τον κύριο δρόμο και 10 ποδών από τον εγκάρσιο.

Επειδή οι αιτητές είχαν αρχίσει την ανέγερση της οικοδομής πριν την έκδοση της άδειας, ο Δήμος προχώρησε σε δικαστικά μέτρα ζητώντας αναστολή των εργασιών, αλλά πριν την εκδίκαση της υπόθεσης επήλθε συμφωνία και οι εργασίες του εργοστασίου συνεχίστηκαν και ολοκληρώθηκαν.

Το 1982 δημοσιεύτηκε Διάταγμα Απαλλοτρίωσης για δημιουργία του εγκάρσιου δρόμου, σε πλήρες πλάτος 42 ποδών αντί 35 που προβλέπετο αρχικά κατά την έκδοση της άδειας οικοδομής. Ενώ τότε βάσει του όρου αδείας οικοδομής οι αιτητές παραχώρησαν λωρίδα γης πλάτους 17.5 ποδών, με την απαλλοτρίωση επηρεαζόταν πρόσθετο πλάτος 19.5 ποδών. Παρά την αρχική τους ένσταση οι αιτητές, τελικά, αποδέχτηκαν την αποζημίωση που τους προσφέρθηκε το 1984.

Σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο, έκτοτε η κατασκευή του εγκάρσιου δρόμου δεν ολοκληρώθηκε. Στην πραγματικότητα η εντύπωση που δημιουργείται είναι ότι δεν πρόκειται περί δρόμου, αλλά περί διατηρήσεως μιας χωμάτινης λωρίδας γης, για εσωτερική διακίνηση των οχημάτων παρακειμένου εργοστασίου που κατασκευάζει τσιμεντένιες σωλήνες. Στη μια πλευρά μάλιστα της λωρίδας είναι στοιβαγμένες τέτοιες σωλήνες, με αποτέλεσμα να περιορίζεται το διαθέσιμο πλάτος της δημόσιας λωρίδας γης. Σύμφωνα πάντα με τον κ. Παπαδόπουλο έγινε κάποια ισοπέδωση του εδάφους, ίσως και αφαίρεση του επιφανειακού φλοιού πάχους 20 - 30 εκ. αλλά το έδαφος δεν έχει οποιανδήποτε επίστρωση στα άκρα, ενώ στο μέσο υπάρχει επίστρωση από λεπτόκοκκο σκυρωτό υλικό, πάχους 15 εκ.

Σύμφωνα με την πραγματογνωμοσύνη η υφιστάμενη κατάσταση πόρρω απέχει από μίαν πλήρη κατασκευή δρόμου η οποία, εκτός από την αφαίρεση επιφανειακού φλοιού, την ισοπέδωση και την επίστρωση στρώσης υποθεμελίου, απαιτεί την κατασκευή ρείθρων και πεζοδρομίων, επίστρωση θεμελίου από σκυρωτό υλικό, ασφαλτική βάση πρέμιξ πάχους 8-10 εκ., ασφαλτική τελική επίστρωση πρέμιξ πάχους 3-5 εκ. και συμπλήρωση υποθεμελίου στα πεζοδρόμια μέχρι της σωστής στάθμης. Πριν από την επίστρωση υποθεμελίου κατασκευάζονται οι οχετοί ομβρίων υδάτων και οι συνδέσεις των σχαρών υδροσυλλογής και εγκαθίστανται τα δίκτυα υπηρεσιών κοινής ωφελείας, αν υπάρχουν. Από τις πιο πάνω φάσεις κατασκευής φαίνεται ότι μόνο η αφαίρεση του επιφανειακού φλοιού και πιθανόν η ισοπέδωση της επιφάνειας έχουν γίνει.

Οι αιτητές υποστηρίζουν ότι έχουμε παράβαση του Άρθρου 23.5 του Συντάγματος και του Άρθρου 15(1) του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962, Ν.15/62. Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης στην παρούσα περίπτωση ήταν η βελτίωση του οδικού δικτύου στην περιοχή αλλά, παρά την πάροδο είκοσι ολόκληρων χρόνων, η Δημοκρατία ουδέν έπραξε προς υλοποίησή του. Αυτό δημιουργεί πραγματικό τεκμήριο ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκαταλείφθηκε ή έχει καταστεί ανέφικτος. Το τεκμήριο δεν ανατρέπεται από τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου, αφού τίποτε δεν καταδεικνύει ότι έχει εκτελεστεί οποιοδήποτε έργο επί του απαλλοτριωθέντος μέρους του κτήματος. Η εγκατάλειψη του σκοπού της απαλλοτρίωσης επιβεβαιώνεται, σύμφωνα πάντα με τους αιτητές, και από το γεγονός ότι σημαντικό τμήμα του απαλλοτριωθέντος κτήματος χρησιμοποιείται από τους ιδιοκτήτες γειτονικού εργοστασίου, για την αποθήκευση τσιμεντένιων σωλήνων, χωρίς η Δημοκρατία να προβεί σε οποιανδήποτε ενέργεια για να καταστήσει το εν λόγω κτήμα χρησιμοποιήσιμο.

Αντίθετα, οι καθ' ων η αίτηση ισχυρίζονται ότι ο δρόμος, άνκαι δεν έχει ασφαλτοστρωθεί, χρησιμοποιείται και επομένως ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει εκπληρωθεί και δεν έχει εγκαταλειφθεί. Σημειώνουν ακόμα πως ολόκληρο το απαλλοτριωθέν οδικό δίκτυο της Βιομηχανικής Ζώνης Παλλουριώτισσας-Καϊμακλίου, περιλαμβάνεται στο τροποποιημένο Τοπικό Σχέδιο της Λευκωσίας που έχει πρόσφατα δημοσιευθεί, ενώ μεγάλο μέρος του οδικού αυτού δικτύου έχει παλαιότερα ασφαλτοστρωθεί.

Το Άρθρο 23.5 του Συντάγματος ερμηνεύτηκε ήδη από πολύ παλιά. Η ουσία της υφιστάμενης νομολογίας είναι πως η ρηθείσα συνταγματική πρόνοια εφαρμόζεται, αν μέσα στα τρία χρόνια από την απαλλοτρίωση ο σκοπός για τον οποίο η περιουσία απαλλοτριώθηκε δεν έχει καταστεί εφικτός (βλέπε μεταξύ άλλων Iason Kaniklides and the Republic 2 R.S.C.C. 49, Cyprus Tannery Ltd v. Republic (1977) 3 C.L.R. 75, Δημοκρατία ν. Κωνσταντή κ.ά. (1994) 3 Α.Α.Δ. 307 και Καλλικά ν. Δημοκρατίας (1998) 3 A.A.Δ. 177).

Με άλλα λόγια όταν ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση δεν έχει εγκαταλειφθεί ή δεν έχει καταστεί ανέφικτος, δεν ενεργοποιούνται οι πρόνοιες του Άρθρου 23.5 και η απαλλοτριούσα αρχή δεν υπέχει υποχρέωση επιστροφής της απαλλοτριωθείσας περιουσίας. Το ζητούμενο είναι κατά πόσο υπήρξε ή όχι εγκατάλειψη του σκοπού για τον οποίο αποκτήθηκε η γη, κατά πόσο δηλαδή το επίδικο τεμάχιο δεν χρειάζεται πλέον και δεν υπάρχει καμιά προοπτική ή αναγκαιότητα χρησιμοποίησής του για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε (Κυπριανού ν. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 1144).

Παρ' όλες τις επιφυλάξεις που έχω και ήδη εξέφρασα (βλέπε Συμεωνίδη ν. Δημοκρατίας (2000) 4 Α.Α.Δ. 824 για το εύρος της ερμηνείας που δόθηκε τόσο στο Άρθρο 23.5 του Συντάγματος, όσο και στην υπόθεση Iason Kaniklides and the Republic, ανωτέρω, είμαι αναγκασμένος να ακολουθήσω την πιο πάνω νομολογία η οποία είναι δεσμευτική.

Στην παρούσα υπόθεση, σύμφωνα με τα κατατεθέντα γεγονότα, παρά το γεγονός ότι η κατασκευή του δρόμου δεν ολοκληρώθηκε, έγιναν κάποιες εργασίες κατασκευής του δρόμου, αντιλαμβάνομαι κάθε άλλο παρά ικανοποιητικές. Είναι η θέση των καθ' ων η αίτηση, και αυτό δεν αμφισβητείται, ότι επί του παρόντος αυτή ήταν η πρόθεσή τους, δηλαδή να μην ασφαλτοστρωθεί ο δρόμος, αλλά να παραμείνει χωμάτινος.

Ο δρόμος θεωρείται μέρος του Τοπικού Σχεδίου Λευκωσίας. Ακόμα με επιστολή του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εμπορίου Βιομηχανίας και Τουρισμού προς το Δήμαρχο Λευκωσίας, ζητείται όπως ο Δήμος ως αρμόδια αρχή, λάβει τα αναγκαία μέτρα για την άρση της παράνομης επέμβασης στο δρόμο, καθώς και μέριμνα για ασφαλτόστρωσή του για καλύτερη εξυπηρέτηση της βιομηχανικής ζώνης. Αυτά όλα υποδεικνύουν ότι, ούτε ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση έχει εγκαταλειφθεί, ούτε και έχει καταστεί ανέφικτος. Δεν παραγνωρίζω βέβαια το γεγονός ότι η επιστολή είναι μεταγενέστερη της καταχώρησης της προσφυγής. Σημειώνω όμως ότι, όπως ισχυρίζονται οι καθ' ων η αίτηση, αρμοδιότητα για τη διαμόρφωση και ασφαλτόστρωση των δρόμων στις βιομηχανικές ζώνες, έχει η τοπική αρχή, δηλαδή ο Δήμος Λευκωσίας, στον οποίο το Υπουργείο Εμπορίου προέβη σε παραστάσεις για ασφαλτόστρωσή του.

Κάτω από τις περιστάσεις και εν όψει της νομολογίας θεωρώ ότι η προσφυγή θα πρέπει να απορριφθεί και απορρίπτεται, με έξοδα εναντίον των αιτητών.

Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο

	CyLaw \| Αναφορικά μ'εμάς \| Επικοινωνία