|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2003) 4 ΑΑΔ 121
31 Ιανουαρίου, 2003
[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΥ,
Αιτητής,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ/ Ή
ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ/ Ή
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ/ Ή
ΕΠΑΡΧΟΥ ΠΑΦΟΥ,
Καθ' ων η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 644/2001)
Επίταξη ― Σκοπός δημόσιας ωφέλειας ― Πρέπει να προσδιορίζεται στο διάταγμα ― Τέτοιος ο σκοπός πρόσβασης σε σκυβαλότοπο για σκοπούς δημόσιας υγείας ― Ισχυρισμός για έλλειψη δέουσας έρευνας και αιτιολογίας, απορρίφθηκε.
Επίταξη ― Δικαίωμα ακροάσεως ― Δεν επιβάλλεται ― Ούτε πρόνοια για γνωστοποίηση της επίταξης, για σκοπούς υποβολής ενστάσεως, υπάρχει στο νόμο.
Επίταξη ― Αναθεωρητικός έλεγχος της νομιμότητας του διατάγματος κρίνεται με βάση τα δεδομένα του χρόνου έκδοσης της απόφασης ― Μεταγενέστερη παράλειψη διαπραγμάτευσης για την αποζημίωση, άσχετος παράγων.
Συνταγματικό Δίκαιο ― Σύνταγμα ― Άρθρο 23.8 του Συντάγματος ― Επίταξη ακίνητης ιδιοκτησίας διάρκειας μέχρι τριών ετών για σκοπούς δημόσιας ωφέλειας.
Ο αιτητής αμφισβήτησε τη νομιμότητα του διατάγματος επίταξης μέρους της επίδικης ακίνητης ιδιοκτησίας του.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας την προσφυγή, αποφάσισε ότι:
1. Το επίδικο διάταγμα προσδιορίζει το ίδιο τον σκοπό του.
Είναι, λανθασμένη η αντίληψη του αιτητή πως ο προσδιορισμός είναι γενικός και αόριστος. Σαφώς δε ο σκοπός που προσδιορίζεται, ως συνυφασμένος προς τη δημόσια υγεία, ενόψει του Άρθρου 3(1)(β) του Νόμου 21/62, είναι δημόσιας ωφέλειας.
Το διάταγμα επίταξης εκδήλως εκδόθηκε πάνω σ' αυτή τη βάση και οι ισχυρισμοί για εισήγηση αγνώστου, για έλλειψη μελέτης ή σχεδιασμού, για παράλειψη άσκησης από τον Υπουργό της αποφασιστικής του αρμοδιότητας και για έλλειψη πρακτικού ή αιτιολογίας, οι οποίοι προφανώς έχουν στη βάση τους λανθασμένη αντίληψη ως προς τα στοιχεία, όπως αυτά προκύπτουν από το φάκελο, είναι αβάσιμοι.
Η ανάγκη ήταν υπαρκτή, το ακίνητο του αιτητή προσφερόταν ως το μόνο για την αντιμετώπισή της και δεν διαπιστώνεται είτε πλάνη είτε ελλιπής έρευνα που θα άφηνε ανοικτό το ενδεχόμενο πλάνης. Είχε δε στο μεταξύ τροχιοδρομηθεί και διαδικασία για την απαλλοτρίωση του κτήματος.
2. Ο αιτητής επικαλείται το Άρθρο 5 του Νόμου, ως επιβάλλον την υποχρεωτική δημοσίευση γνωστοποίησης επίταξης στην οποία θα είχε το δικαίωμα να υποβάλει ένσταση και, συναφώς, τους κανόνες της φυσικής δικαιοσύνης. Όμως το Άρθρο 5 δεν επιβάλλει τη δημοσίευση τέτοιας γνωστοποίησης. Δυνατότητα παρέχει και αυτή όχι για να δοθεί δικαίωμα υποβολής ένστασης, αντίστοιχο προς ό,τι συμβαίνει προκειμένου περί απαλλοτρίωσης. Το Άρθρο 5 αποβλέπει στην παροχή στην επιτάσσουσα αρχή της δυνατότητας εισόδου, χωρομέτρησης και επισκόπησης ακίνητης ιδιοκτησίας "προς το σκοπό όπως εξακριβώσει εάν η τοιαύτη ιδιοκτησία είναι κατάλληλη για το σκοπό δι΄ον κατέστη αναγκαία η επίταξη". Δυνατότητα την οποία δεν χρειάστηκε η επιτάσσουσα αρχή στην προκειμένη περίπτωση, ευλόγως. Και γενικότερα επί του θέματος της υποχρέωσης παροχής δυνατότητας ακρόασης στην περίπτωση επίταξης η νομολογία είναι αρνητική.
3. Mένει, σε σχέση με τους επί μέρους ισχυρισμούς του αιτητή, το ζήτημα της αποδιδόμενης στη διοίκηση παράλειψης διαπραγμάτευσης, μετά την έκδοση του διατάγματος, της αποζημίωσης για την επίταξη. Στην υπόθεση Θεοπίστη Σ. Κισσοπόδα ν. Δημοκρατίας (1994) 4 Α.Α.Δ. 836, το Δικαστήριο αποφάσισε ότι:
"Ο αναθεωρητικός έλεγχος πρέπει να περιοριστεί σε όσα αναφέρονται στο χρόνο της έκδοσης της προσβαλλόμενης απόφασης. Οτιδήποτε το μεταγενέστερο, έστω και αν εμφανίζεται να επιδρά στην ισχύ του διατάγματος που εκδόθηκε, δεν μπορεί να είναι σχετικό ως προς το αν αυτό εκδόθηκε νόμιμα που είναι το διερευνούμενο ζήτημα".
4. Το Άρθρο 23.8 του Συντάγματος παρέχει τη δυνατότητα επίταξης ακίνητης ιδιοκτησίας για περίοδο μή υπερβαίνουσα την τριετία, προς εξυπηρέτηση σκοπού δημόσιας ωφέλειας, όπως θα τον καθορίζει γενικός νόμος περί επίταξης και θα τον εξειδικεύει με αιτιολογημένη απόφαση η επιτάσσουσα αρχή, η οποία και θα περιλαμβάνει σαφώς τους λόγους της επίταξης. Δεν διαπιστώνεται εν προκειμένω οτιδήποτε που να είναι δυνατό να αναχθεί σε αντίθεση προς το Σύνταγμα. Το διάταγμα εκδόθηκε για τριετή περίοδο, προς το σκοπό δημόσιας ωφέλειας καθοριζόμενης στο Νόμο η οποία και εξειδικεύθηκε και αιτιολογήθηκε.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Demetriou (1986) 3 C.L.R. 664,
Demetriou (1988) 3 C.L.R. 9,
Ιωσηφίδης ν. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 4599,
Κισσοπόδα ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1994) 4 Α.Α.Δ. 836.
Προσφυγή.
Ν. Ανδρέου, για τον Αιτητή.
Ε. Καρακάννα, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ΄ων η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Με διάταγμα που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας με αρ. 3336, ημερομηνίας 2.7.99, επιτάχθηκε μέρος του ακινήτου του αιτητή, τεμάχιο 160, του Κυβερνητικού Χωρομετρικού Σχεδίου LI 13, στο χωριό Αγία Μαρινούδα της Επαρχίας Πάφου.
Ο αιτητής αμφισβητεί το κύρος της απόφασης που οδήγησε στην έκδοση του για σειρά λόγων, ως ακολούθως:
1. Δεν τηρήθηκε κατάλληλο πρακτικό και, πάντως, η προσβαλλόμενη απόφαση είναι αναιτιολόγητη. Θεωρεί συναφώς πως τα αναφερόμενα στην ένσταση ως η εξήγηση της απόφασης είναι "αιτιολογία εκ των υστέρων" και πως ο Υπουργός Εσωτερικών απλώς "σφράγισε" αγνώστου προέλευσης εισήγηση, χωρίς να ερευνήσει ο ίδιος και να ασκήσει την αποφασιστική του αρμοδιότητα.
2. Το διάταγμα εκδόθηκε χωρίς να του είχε δοθεί η δυνατότητα να ακουστεί, κατά παράβαση των κανόνων της φυσικής δικαιοσύνης. Θεωρεί πως δυνάμει του άρθρου 5 του περί Επιτάξεως Ιδιοκτησίας Νόμου του 1962 (Ν. 21/62) (ο Νόμος) θα έπρεπε να είχε προηγηθεί γνωστοποίηση επίταξης, ώστε να μπορέσει να υποβάλει ένσταση.
3. Η αναφορά στη δημόσια ωφέλεια που υποτίθεται ότι θα εξυπηρετείτο, ήταν γενική και αόριστη.
4. Δεν έγινε η οφειλόμενη έρευνα και, πάντως, δεν υπήρχε μελέτη και σχεδιασμός που θα δικαιολογούσε το μέτρο. Σημειώνεται σ΄αυτό το πλαίσιο ως πλάνη της διοίκησης η θεώρηση πως το ακίνητο εχρησιμοποιείτο ήδη, στην πράξη δηλαδή, για τους σκοπούς της δημόσιας ωφέλειας την οποία υποτίθεται θέλησε να κατοχυρώσει η διοίκηση. Και υποβάλλεται και ο ισχυρισμός πως παρέλειψε η διοίκηση να αναζητήσει άλλη εναλλακτική λύση.
5. Ο Νόμος και οπωσδήποτε το διάταγμα βρίσκονται σε αντίθεση προς το άρθρο 23 του Συντάγματος, με σκεπτικό το οποίο προτιμώ να παραθέσω αυτούσιο:
"Ο Αιτητής είναι ιδιοκτήτης του τεμαχίου τούτου και έχει βαρύτατες οικονομικές και άλλες προσωπικές και οικονομικές υποχρεώσεις. Η ιδιαιτέρα επαχθής αυτή κατάσταση αποστερεί τη δυνατότητα που έχει κάθε άλλος πολίτης να αναπτύξει και να απολαύσει ελεύθερα την ιδιοκτησία του.
Τούτο γίνεται δυνάμει ενός Νόμου ο οποίος βρίσκεται σε σύγκρουση με το άρθρο 23 του Συντάγματος αφού προβλέπει δυνατότητα επίταξης η οποία δεν έχει τον περιορισμένο χρόνο και ούτε συνδέεται με την προώθηση απαλλοτρίωσης.
Στην υπόθεση Ορφανού και Άλλοι ν. Δημοκρατίας (1993) 4 Α.Α.Δ. 508, ο Έντιμος Πρόεδρος και το Ανώτατο Δικαστήριο καταγράφει ότι σύμφωνα με το άρθρο 23[8][γ] του Συντάγματος απαγορεύεται η επίταξη ιδιοκτησίας για περίοδο πέραν των τριών ετών".
Ισχυρίζομαι παράλληλα ότι η ίδια η διοικητική πράξη της επίταξης συγκρούεται με το Σύνταγμα ως επιβάλλουσα βάρος, επιλεκτικά σε κάποιο πολίτη άσχετα προς τις ανάγκες του, το οποίο ουσιαστικά λόγω της χρονικής διάρκειας του παύει να είναι προσωρινό και μετατρέπεται σε στέρηση ή βάρος της ιδιοκτησίας. Κατάσταση η οποία και πάλι συγκρούεται με το ίδιο το Σύνταγμα [άρθρο 23]".
6. Το Διάταγμα πρέπει να ακυρωθεί εξ αιτίας της στάσης της διοίκησης μετά την έκδοσή του. Συγκεκριμένα, επειδή κατά παράβαση του Άρθρου 23.8(δ) του Συντάγματος και του άρθρου 10 του Νόμου, παρέλειψε να έρθει σε διαπραγματεύσεις μαζί του για το συμβατικό καθορισμό της αποζημίωσής του.
Το διάταγμα προσδιορίζει το ίδιο τον σκοπό του. Όπως αναφέρεται σ΄αυτό η ακίνητη ιδιοκτησία
"είναι αναγκαία για τους πιο κάτω σκοπούς δημόσιας ωφέλειας, δηλ. για την προσπέλαση σε υφιστάμενο σκυβαλότοπο/λυματότοπο και η επίταξή της επιβάλλεται για τους πιο κάτω λόγους, δηλαδή για την προσωρινή διάνοιξη δρόμου που να οδηγεί στον υφιστάμενο σκυβαλότοπο/λυματότοπο Δήμου Πάφου και Περιχώρων.
Είναι, λοιπόν, λανθασμένη η αντίληψη του αιτητή πως ο προσδιορισμός είναι γενικός και αόριστος. Σαφώς δε ο σκοπός που προσδιορίζεται, όπως ορθά εισηγούνται οι καθ' ων η αίτηση, ως συνυφασμένος προς τη δημόσια υγεία, ενόψει του άρθρου 3(1)(β) του Νόμου, είναι δημόσιας ωφέλειας.
Είναι καταχωρημένα στο φάκελο τα δεδομένα που κατέστησαν αναγκαία την άμεση έκδοση του διατάγματος. Το έγγραφο του Επάρχου Πάφου προς το Υπουργείο Εσωτερικών, ημερομηνίας 29.6.99, στο οποίο όπως ανεφέρθη επισυνάφθηκε σχετικό χωρομετρικό σχέδιο, είναι σαφές. Το παραθέτω:
Επίταξη ιδιωτικής ακίνητης ιδιοκτησίας με σκοπό την
προσωρινή διάνοιξη δρόμου που να οδηγεί στον
σκυβαλότοπο/λυματότοπο του Δήμου Πάφου
και Περιχώρων
Αναφέρομαι στην επιστολή του Διευθυντή του Κτηματολογικού και Χωρομετρικού Τμήματος με αρ. ΚΧΤ 173/99 και ημερομηνία 29/6/1999 η οποία κοινοποιήθηκε και σε σας σχετικά με το θέμα της επίταξης ορισμένης ιδιωτικής περιουσίας στο χωριό Αγία Μαρινούδα και συνημμένα σας αποστέλλω Διάταγμα Επίταξης για έγκριση και δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας. Επισυνάπτεται επίσης αντίγραφο του χωρομετρικού σχεδίου κατάλληλα υπογραμμένο.
2. Η προτιθέμενη επίταξη είναι απόλυτα αναγκαία και εξαιρετικά επείγουσα για την προσωρινή διάνοιξη δρόμου που να οδηγεί στον σκυβαλότοπο/λυματότοπο του Δήμου Πάφου και Περιχώρων, επειδή ο δρόμος που σήμερα χρησιμοποιείται επηρεάστηκε από τις εργασίες κατασκευής του δρόμου Λεμεσού-Πάφου, τμήμα Τίμη-Γεροσκήπου που ήδη διεξάγονται εντός του χώρου του σκυβαλότοπου. Ο δρόμος που σήμερα χρησιμοποιείται μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποκοπεί με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί σοβαρότατο πρόβλημα στην απόρριψη των σκυβάλων και λυμάτων του Δήμου Πάφου και Περιχώρων με όλα τα δυσμενή αποτέλεσματα για τη δημόσια υγεία των κατοίκων της Πόλεως Πάφου και των άλλων κοινοτήτων που εξυπηρετούνται από τον σκυβαλότοπο Αγίας Μαρινούδας.
3. Να σημειωθεί ότι μέρος του υπό επίταξη τεμαχίου επιτόπου ήδη χρησιμοποιείται για την προσπέλαση προς το χώρο του σκυβαλότοπου χωρίς την συγκατάθεση του ιδιοκτήτη του τεμαχίου με κίνδυνο ανά πάσα στιγμή αυτή να αποκοπεί από μέρους του και η είσοδος προς τον σκυβαλότοπο να καταστεί αδύνατη."
Το διάταγμα επίταξης εκδήλως εκδόθηκε πάνω σ΄αυτή τη βάση και οι ισχυρισμοί για εισήγηση αγνώστου, για έλλειψη μελέτης ή σχεδιασμού, για παράλειψη άσκησης από τον Υπουργό της αποφασιστικής του αρμοδιότητας και για έλλειψη πρακτικού ή αιτιολογίας, οι οποίοι προφανώς έχουν στη βάση τους λανθασμένη αντίληψη ως προς τα στοιχεία, όπως αυτά προκύπτουν από το φάκελο, είναι αβάσιμοι. Ειδικά δε σε σχέση με την αμφισβήτηση, έστω με τον ατελέσφορο τρόπο της υποβολής ισχυρισμού στη γραπτή αγόρευση, του γεγονότος της ήδη χρήσης του τεμαχίου για τον προσδιορισθέντα σκοπό, σημειώνω και το ότι, όπως φαίνεται στο φάκελο, ο αιτητής, με την αγωγή 3147/99, είχε αξιώσει διατάγματα και αποζημιώσεις για παράνομη επέμβαση της διοίκησης στο ακίνητο από το 1997, ακριβώς για τη διάνοιξη δρόμου και για τοποθέτηση "σκουπιδιών". Δεν έχουμε, επομένως, αιτιολογία εκ των υστέρων. Η ανάγκη ήταν υπαρκτή, το ακίνητο το αιτητή προσφερόταν ως το μόνο για την αντιμετώπισή της και δεν διαπιστώνω είτε πλάνη είτε ελλιπή έρευνα που θα άφηνε ανοικτό το ενδεχόμενο πλάνης. Σημειώνω δε και το γεγονός ότι έχει στο μεταξύ τροχιοδρομηθεί και διαδικασία για την απαλλοτρίωση του κτήματος.
Ο αιτητής επικαλείται το άρθρο 5 του Νόμου ως επιβάλλον την υποχρεωτική δημοσίευση γνωστοποίησης επίταξης στην οποία θα είχε το δικαίωμα να υποβάλει ένσταση και, συναφώς, τους κανόνες της φυσικής δικαιοσύνης. Όμως το άρθρο 5 δεν επιβάλλει τη δημοσίευση τέτοιας γνωστοποίησης. Δυνατότητα παρέχει και αυτή όχι για να δοθεί δικαίωμα υποβολής ένστασης, αντίστοιχο προς ό,τι συμβαίνει προκειμένου περί απαλλοτρίωσης. Το άρθρο 5 αποβλέπει στην παροχή στην επιτάσσουσα αρχή της δυνατότητας εισόδου, χωρομέτρησης και επισκόπησης ακίνητης ιδιοκτησίας "προς το σκοπό όπως εξακριβώσει εάν η τοιαύτη ιδιοκτησία είναι κατάλληλη για το σκοπό δι΄ον κατέστη αναγκαία η επίταξη". Δυνατότητα την οποία δεν χρειάστηκε η επιτάσσουσα αρχή στην προκειμένη περίπτωση, ευλόγως όπως κρίνω. Προσθέτω πως και γενικότερα επί του θέματος της υποχρέωσης παροχής δυνατότητας ακρόασης στην περίπτωση επίταξης η νομολογία μας, την οποία ενώ επικαλέστηκαν οι καθ' ων η αίτηση ο αιτητής δεν σχολίασε, είναι αρνητική. (Βλ. Lavrentiοs Demetriou (1986) 3 C.L.R. 664, Lavrentiοs Demetriou (1988) 3 C.L.R. 9 και Kώστας Ιωσηφίδης ν. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 4599).
Mένει, σε σχέση με τους επί μέρους ισχυρισμούς του αιτητή, το ζήτημα της αποδιδόμενης στη διοίκηση παράλειψης διαπραγμάτευσης, μετά την έκδοση του διατάγματος, της αποζημίωσης για την επίταξη. Στην οποία, οφείλω να σημειώσω, δεν περιέχεται απάντηση στην αγόρευση για τους καθ' ων η αίτηση. Είναι γεγονός πως στην υπόθεση Κώστας Ιωσηφίδης (ανωτέρω) την οποία επικαλέστηκε ο αιτητής, κρίθηκε πως τέτοια παράλειψη στοιχειοθετεί λόγο ακυρότητας στο πλαίσιο προσφυγής κατά του διατάγματος επίταξης, όπως αυτό είχε εκδοθεί. Όμως, στην υπόθεση Θεοπίστη Σ. Κισσοπόδα ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1994) 4 Α.Α.Δ. 836, ακριβώς με αναφορά στην πιο πάνω υπόθεση, είχα καταλήξει διαφορετικά. Με παραπομπή στη σχετική νομολογία επί των παραμέτρων του θέματος, σε σχέση με το όμοιο επί του προκειμένου ζήτημα διατάγματος απαλλοτρίωσης, έκρινα ως ακολούθως:
"Ο αναθεωρητικός έλεγχος πρέπει να περιοριστεί σε όσα αναφέρονται στο χρόνο της έκδοσης της προσβαλλόμενης απόφασης. Οτιδήποτε το μεταγενέστερο, έστω και αν εμφανίζεται να επιδρά στην ισχύ του διατάγματος που εκδόθηκε, δεν μπορεί να είναι σχετικό ως προς το αν αυτό εκδόθηκε νόμιμα που είναι το διερευνούμενο ζήτημα".
Εξακολουθώ να έχω την ίδια άποψη και δεν θεωρώ ότι στοιχειοθετείται τέτοιος λόγος ακυρότητας
Καταλήγω με τη συνταγματική διάσταση του ζητήματος. Το Άρθρο 23.8 του Συντάγματος παρέχει τη δυνατότητα επίταξης ακίνητης ιδιοκτησίας για περίοδο μή υπερβαίνουσα την τριετία, προς εξυπηρέτηση σκοπού δημόσιας ωφέλειας, όπως θα τον καθορίζει γενικός νόμος περί επίταξης και θα τον εξειδικεύει με αιτιολογημένη απόφαση η επιτάσσουσα αρχή, η οποία και θα περιλαμβάνει σαφώς τους λόγους της επίταξης. Έχω παραθέσει το σχετικό απόσπασμα από την αγόρευση του αιτητή. Δεν μπορώ να δώ οτιδήποτε που να είναι δυνατό να αναχθεί σε αντίθεση προς το Σύνταγμα. Το διάταγμα εκδόθηκε για τριετή περίοδο, προς το σκοπό δημόσιας ωφέλειας καθοριζόμενης στο Νόμο η οποία και εξειδικεύθηκε και αιτιολογήθηκε.
Δεν έχει στοιχειοθετηθεί οποιοσδήποτε λόγος ακυρότητας και η προσφυγή απορρίπτεται, με έξοδα. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.