ΔΗΜΟΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ κ.α. ν. ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΛΑΚΑΤΑΜΕΙΑΣ κ.α., Υποθέσεις Αρ. 947/2001 και 948/2001, 19 Φεβρουαρίου, 2003

ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ.: Με τις παρούσες προσφυγές που έχουν συνενωθεί, ο Δήμος Δημοσθένους (αιτητής στην 947/2001) και η σύζυγος του Ανδριανή Δημοσθένους (αιτήτρια στην 948/2001) αμφισβητούν τη νομιμότητα της απόφασης της Σχολικής Εφορείας Λακατάμειας (καθ'ων η αίτηση) με την οποία η προσφορά τους για την εκμετάλλευση των κυλικείων σχολείων μέσης και κατώτερης εκπαίδευσης στη Λακατάμεια για τις σχολικές χρονιές 2001-2002 και 2002-2003 δεν έγινε αποδεκτή.

(α) Τα γεγονότα.

Τον Ιούνιο του 2001 οι καθ'ων η αίτηση ζήτησαν με δημόσια προκήρυξη προσφορές για την εκμετάλλευση των κυλικείων οκτώ σχολείων μέσης και κατώτερης εκπαίδευσης. Υποβλήθηκαν 35 συνολικά προσφορές μεταξύ των οποίων και δύο προσφορές από τους αιτητές που ζητούσαν την εκμετάλλευση των κυλικείων του Γυμνασίου Αρχαγγέλου και του Λυκείου Αγ. Γεωργίου στη Λακατάμεια. Οι καθ'ων η αίτηση αποφάσισαν να καλέσουν σε συνέντευξη δύο/τρεις προσφοροδότες για κάθε σχολείο με τις ψηλότερες προσφορές, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν και οι αιτητές. Από ότι φαίνεται και στο σχετικό πρακτικό, ο Πρόεδρος της Σχολικής Εφορείας τόνισε μεταξύ άλλων στους προσφοροδότες ότι σε περίπτωση κατακύρωσης της προσφοράς τους θα έπρεπε να παρευρίσκονται οι ίδιοι μέσα στο κυλικείο, γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα τερματιζόταν το συμβόλαιο τους. Κρίνω σκόπιμο να παραθέσω το τι έχει καταγραφεί αναφορικά με τους δύο αιτητές, που είναι σχετικό με τα θέματα που εξετάζονται στην παρούσα διαδικασία.

"Δημοσθένης Δημοσθένους:

Σύζυγος της Αντριανής Δημοσθένους.

Σύμφωνα με γραπτές εμπιστευτικές πληροφορίες από τη Σχολική Εφορεία Στροβόλου - αντίγραφο της εμπιστευτικής επιστολής επισυνάπτεται (βλέπετε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3) - ο κ. Δημοσθένους έχει προβλήματα στο κυλικείο του Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως Στροβόλου το οποίο διαχειρίζεται. Του επιβλήθηκε πρόστιμο από τη Σχολική Εφορεία Στροβόλου Λ.Κ. 200= κάτι το οποίο δεν αρνήθηκε, διότι όπως δήλωσε πωλούσε απαγορευμένα είδη όπως λουκανικόπιττες και τσιπς. Επιπρόσθετα το Μάιο του 2001 ο κ. Δημοσθένους επανακαταγγέλθηκε από την Τοπική Επιτροπή Ελέγχου Σχολικών Κυλικείων. Ο κ. Δημοσθένους δεν πλήρωνε εμπρόθεσμα τις υποχρεώσεις του στη Σχολική Εφορεία Στροβόλου και έτσι του επιβλήθηκε πρόστιμο ίσο με 8,5% επί των καθυστερημένων δόσεων. Ανάφερε ότι αν του δοθεί κυλικείο μας θα παρευρίσκεται σ' αυτό. Στο σημείο αυτό ο Πρόεδρος παρατήρησε ότι θα ξεγελά μια από τις Σχολικές Εφορείες Λακατάμειας και Στροβόλου ή και τις δύο.

Αντριανή Δημοσθένους:

Σύζυγος του Δημοσθένη Δημοσθένους.

Κατέχει κυλικείο στο Λύκειο Παλιομετόχου με συμβόλαιο που λήγει στις 31/8/2003. Αντίγραφο της σχετικής επιστολής από τη Σχολική Εφορεία Παλιομετόχου επισυνάπτεται (βλέπετε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4).

Η κυρία Δημοσθένους καταγγέλθηκε από την ΤΕΕΣΚ προς το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού ότι παρανομούσε στη διαχείριση του κυλικείου του Λυκείου Παλιομετόχου.

Σημειώνεται ότι η κυρία Δημοσθένους είπε ότι θα παρευρίσκεται η ίδια στο δικό μας κυλικείο, αν της κατακυρωθεί η προσφορά. Ο Πρόεδρος παρατήρησε ότι με το να έχει δύο κυλικεία ταυτόχρονα τότε θα ξεγελά το ένα από τα δύο εφόσον δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα και στα δύο.

Ανάφερε επιπρόσθετα ότι εργάστηκε και στο κυλικείο του Λυκείου Αποστόλου Βαρνάβα στο παρελθόν."

Μετά τη συμπλήρωση των συνεντεύξεων, οι καθ'ων η αίτηση αποφάσισαν τη μη αποδοχή των προσφορών των αιτητών, σημειώνοντας ως αιτιολογία της απόφασης τους τα πιο κάτω:

"2. Οι προσφορές του κ. Δ. Δημοσθένους για το Γυμνάσιο και Λύκειο μη γίνουν αποδεκτές επειδή:

α : Ο κ. Δημοσθένους σημείωσε αρκετές παρατυπίες διαχειριζόμενος το κυλικείο του Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως Στροβόλου, μέχρι σημείου που η Σχολική Εφορεία Στροβόλου μελετά το ενδεχόμενο να τερματίσει το Συμβόλαιό του.

β : Κατέχει τη διαχείριση του Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως Στροβόλου μέχρι και τις 13.6.2002 και έτσι δεν μπορεί να είναι παρών και στα δύο κυλικεία.

3. Οι προσφορές της κας Α. Δημοσθένους για το Γυμνάσιο και το Λύκειο δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές επειδή:

α : Η κα Δημοσθένους σημείωσε παρατυπίες στη διαχείριση του κυλικείου του Λυκείου «Μ. Κουτσόφτα - Α. Παναγίδη» στο Παλιομέτοχο.

β : Η κα Δημοσθένους αφού κατέχει τη διαχείριση του κυλικείου «Μ. Κουτσόφτα - Α. Παναγίδη» στο Παλιομέτοχο δεν μπορεί να είναι παρούσα και στις δύο ταυτόχρονα. Οι όροι και των δύο Εφορειών για τα πιο πάνω κυλικεία απαιτούν όπως ο διαχειριστής του κυλικείου είναι προσωπικά παρών στη διαχείριση του κυλικείου."

(β) Οι λόγοι της προσφυγής.

Με τις παρούσες προσφυγές οι αιτητές αμφισβητούν την ορθότητα της πιο πάνω απόφασης ισχυριζόμενοι,

(i) Ελαττωματική σύνθεση του οργάνου,

(ii) Υπέρβαση και κατάχρηση εξουσίας,

(iii) Πλάνη περί τα πράγματα, και

(iv) Ελλειψη αιτιολογίας και δέουσας έρευνας.

Ελαττωματική σύνθεση του οργάνου.

Οι αιτητές προβάλλουν τον ισχυρισμό ότι η σύνθεση του συλλογικού οργάνου που απέρριψε τις προσφορές τους ήταν ελαττωματική και τούτο γιατί η παρουσία της Επιμελήτριας Νίκης Τσιάλη που κρατούσε τα πρακτικά, δεν ήταν νόμιμη.

Η εισήγηση αυτή δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.

Η απουσία συγκεκριμένης ρύθμισης στον περί Σχολικών Εφορειών Νόμο (Ν. 108(Ι)/97 όπως τροποποιήθηκε), σχετικά με τη δυνατότητα συμμετοχής προσώπου μη μέλους της Εφορείας, στις συνεδριάσεις της για την τήρηση πρακτικών, παρέχει έδαφος εφαρμογής των γενικότερων διατάξεων του Ν. 158(Ι)/99. Οι σχετικές προβλέψεις επιβάλλουν την τήρηση "λεπτομερών πρακτικών των συνεδριάσεων των συλλογικών οργάνων, στα οποία να διατυπώνονται με σαφήνεια οι αποφάσεις που λαμβάνονται", το δε Αρθρο 24(1) καθιστά την τήρηση "άρτιων πρακτικών", "υποχρέωση κάθε οργάνου που ασκεί διοικητική λειτουργία". Η νομιμότητα της παρουσίας πρακτικογράφου κατά τη συνεδρίαση συλλογικού οργάνου επιβεβαιώνεται στο Αρθρο 21(1), το οποίο νομιμοποιεί τη συμμετοχή στη συνεδρίαση οργάνου, "αρμόδιου για την τήρηση πρακτικών, υπαλλήλου", έστω και χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση. Το πρόβλημα εξετάσθηκε στην υπόθεση Μαρία Κραμβία-Καπαρδή ν. Πανεπιστημίου Κύπρου (Προσφυγή Αρ. 15/2001 της 31/12/2001), στην οποία ο Νικολάου, Δ. προέβηκε στις ακόλουθες εύστοχες παρατηρήσεις, οι οποίες βέβαια τυγχάνουν εφαρμογής και στην παρούσα:

"Παρατηρώ κατ' αρχάς σε ό,τι αφορά την τήρηση πρακτικών, πως ο Καν. 14 δεν προβλέπει για την παρουσία τρίτου προσώπου ως πρακτικογράφου κατά τις συνεδρίες - αντίθετα με ό,τι προνοείται στο άρθρο 51 του Ν. 111/85 - και περιορίζεται σε ενσωμάτωση της γενικής αρχής ότι τα δημόσια συλλογικά όργανα πρέπει να τηρούν πρακτικά. Στη Medcon Construction & others v. Republic (1968) 3 C.L.R. 535 (στη σελ. 543) (Τριανταφυλλίδης, Δ., όπως ήταν τότε) λέχθηκαν σχετικά τα εξής:

"It is essential for the propriety of proceedings of public collective organs that they should keep such written records of such proceedings as are required for purposes of good and proper administration. This was stressed in relation to the Tender Board in Petri v. The Police (1968) 2 C.L.R. 40 at p. 80; and in Georghiades and The Republic (1966) 3 C.L.R. 252 at p. 283 it was held that the total absence of any written record regarding a step in the handling of a matter by the Public Service Commission was "so inconsistent with the minimum of essential requirements of proper proceedings before a public collective organ" that its relevant decision was vitiated by a basic defect and had to be annulled."

΄Ομως χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση δεν επιτρέπεται η παρουσία τρίτου προσώπου ξένου προς τη σύνθεση του οργάνου, κατά το χρόνο συζήτησης και λήψης απόφασης: βλ. ενδεικτικά την υπόθεση Γ. Ποταμίτη ν. Κ.Ο.Τ., υπόθ. αρ. 1285/99, ημερ. 3 Ιουλίου 2001. Αλλά τώρα, στην απουσία ειδικής ρύθμισης για το ζήτημα της παρουσίας πρακτικογράφου όπως και άλλων προσώπων, γίνεται πλέον γενική ρύθμιση με το άρθρο 21(1) και (2) του περί Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου του 1999 (Ν. 158(Ι)/99) που δημοσιεύτηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1999. Διαλαμβάνεται ότι:

"21.-(1) Το συλλογικό διοικητικό όργανο πρέπει να συνεδριάζει με νόμιμη σύνθεση. Δεν είναι νόμιμα συντεθειμένο, αν στη συνεδρίασή του παρίσταται πρόσωπο που δεν είναι εξουσιοδοτημένο από το νόμο, έστω και αν δεν έλαβε μέρος στην ψηφοφορία, εκτός αν πρόκειται για υπάλληλο που είναι αρμόδιος για την τήρηση των πρακτικών.

(2) Δε συνιστά κακή σύνθεση του οργάνου η παρουσία στη συνεδρία του συλλογικού διοικητικού οργάνου αρμόδιων υπηρεσιακών ή άλλων προσώπων με σκοπό την παροχή κατατοπιστικών πληροφοριών ή την προσαγωγή στοιχείων, εφόσον αυτά αποχωρήσουν πριν από τη διαβούλευση για λήψη της απόφασης."

Προκύπτει πως στην προκείμενη περίπτωση η παρουσία πρακτικογράφου - της Ε. Χριστάκη στη συνεδρία του Εκλεκτορικού Σώματος, της Ε. Ιωαννίδου στη συνεδρία της Συγκλήτου και της Ο. Μιχαηλίδου στη συνεδρία του Συμβουλίου - ήταν νόμιμη."

Εχοντας υπόψη τα πιο πάνω και ιδιαίτερα τις πρόνοιες του Αρθρου 21(1) και (2) του Νόμου 158(Ι)/99, η εισήγηση των αιτητών για παράνομη σύνθεση του συλλογικού οργάνου απορρίπτεται.

(ii) Υπέρβαση και κατάχρηση εξουσίας.

Οι αιτητές ισχυρίζονται ότι υπήρξε υπέρβαση και κατάχρηση εξουσίας εκ μέρους των καθ'ων η αίτηση, αφού οι τελευταίοι αγνόησαν τις διαβεβαιώσεις των αιτητών ότι θα τηρούσαν πιστά τον όρο 13 της προσφοράς. Ο πιο πάνω όρος προνοεί ότι,

"Ο προσφοροδότης, στον οποίο θα κατακυρωθεί η προσφορά, δε θα δικαιούται να παραχωρήσει ή εκχωρήσει άμεσα ή έμμεσα εν όλω ή εν μέρει το δικαίωμα εκμετάλλευσης του κυλικείου σε τρίτο πρόσωπο. Ο αδειούχος υποχρεούται να παρευρίσκεται ο ίδιος προσωπικά στο κυλικείο όλες τις ώρες λειτουργίας του, εκτός, αν, λόγω ασθενείας του ή/και άλλης ευλόγου αιτίας δικαιολογείται η προσωρινή απουσία του. Σε ενάντια περίπτωση η Εφορεία θα λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα που θα μπορούν να φθάσουν και μέχρι τον χωρίς προειδοποίηση τερματισμό και/ή καταγγελία του συμβολαίου."

Όπως σημειώνεται στα σχετικά πρακτικά, ο Πρόεδρος της Σχολικής Εφορείας "υπέβαλλε σταθερά" στους ενδιαφερόμενους προσφοροδότες την παρατήρηση ότι θα πρέπει να παρευρίσκονται οι ίδιοι στο κυλικείο που θα τους δοθεί, εφιστώντας τους μάλιστα την προσοχή στις συνέπειες που θα είχε τυχόν παραβίαση του σχετικού όρου. Κατά τις συνεντεύξεις προέκυψε ότι η μεν αιτήτρια Ανδριανή Δημοσθένους κατείχε κυλικείο στο Λύκειο Παλιομετόχου με συμβατική δέσμευση μέχρι 31/8/2003, ο δε αιτητής Δημοσθένης Δημοσθένους διαχειριζόταν το κυλικείο του Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως Στροβόλου. Και οι δύο δήλωσαν πως σε περίπτωση κατακύρωσης των προσφορών τους θα παρευρίσκονταν στα κυλικεία που θα τους παραχωρούνταν, αλλά σε σχετική παρατήρηση που τους υποβλήθηκε ότι δεν ήταν δυνατή η ταυτόχρονη παρουσία τους σε δύο κυλικεία, απέφυγαν να δηλώσουν οτιδήποτε ή να δώσουν κάποιες λογικά αναμενόμενες διευκρινίσεις.

Στην παρούσα περίπτωση δεν έχει αποδειχθεί υπέρβαση ή κατάχρηση εξουσίας όπως εισηγούνται οι αιτητές και εύλογα κρίθηκε ότι οι συμβατικές υποχρεώσεις τους σε κυλικεία άλλων σχολείων θα επηρέαζαν τη δυνατότητα επιτυχούς εκτέλεσης των καθηκόντων τους με τη συνεχή προσωπική τους παρουσία, σύμφωνα με τον όρο 13 της προσφοράς.

(iii) Πλάνη περί τα πράγματα.

Οι αιτητές ισχυρίζονται ότι οι διαπιστώσεις των καθ'ων η αίτηση για τη διάπραξη διαφόρων παραβάσεων σχετικά με τη διαχείριση από τους αιτητές των κυλικείων Γυμνασίου Κωνσταντινουπόλεως Στροβόλου και του Λυκείου Παλιομετόχου, συνιστούν πλάνη περί τα πράγματα. Και τούτο γιατί θεώρησαν σαν δεδομένη τη διάπραξη ατασθαλιών κατά τη διαχείριση των πιο πάνω κυλικείων από τους αιτητές, που οδήγησε σε "αδικαιολόγητη άρνηση του αιτήματός τους".

Η πιο πάνω εισήγηση δεν είναι ορθή. Σύμφωνα με τον Δένδια ("Διοικητικό Δίκαιον" Τόμος Γ (1965) 328),

"Η πλάνη περί τα πράγματα υφίσταται, κατά την νομολογίαν, εις περίπτωσιν ανυπαρξίας των εφ' ών ερείδεται η πράξις γεγονότων ή εσφαλμένης εκτιμήσεως των πραγμάτων υπό της διοικήσεως, είτε πρόκειται περί πράξεως δεδεσμευμένης εξουσίας εις την πρώτην περίπτωσιν, είτε περί πράξεως διακριτικής εξουσίας εις την δευτέραν."

Αν δε ληφθεί υπόψη ότι σε περίπτωση προβολής ισχυρισμού για την ύπαρξη πλάνης, το βάρος της απόδειξης το έχει ο διάδικος που προβάλλει τον ισχυρισμό με τον οποίο θα πρέπει να ανατρέψει και το σχετικό τεκμήριο μη ύπαρξης πλάνης, τα γεγονότα στην παρούσα περίπτωση συνηγορούν υπέρ της απόρριψης της εισήγησης. Η πλάνη θα μπορούσε να αποδειχθεί από το περιεχόμενο του φακέλου ή από την παρουσίαση στοιχείων από τους αιτητές που θα πιθανολογούσαν την ύπαρξη της.

Οι καθ'ων η αίτηση είχαν ενώπιον τους εμπιστευτικές επιστολές των Σχολικών Εφορειών Στροβόλου και Παλιομετόχου στις οποίες γινόταν μνεία των σχετικών παραβάσεων για τις οποίες καταγγέλθηκαν οι αιτητές από τις Τοπικές Επιτροπές Ελέγχου Σχολικών Κυλικείων. Τα στοιχεία αυτά δεν αμφισβητήθηκαν και λήφθηκαν βέβαια υπόψη κατά την εκτίμηση όλων των δεδομένων.

Εχοντας υπόψη τα πιο πάνω έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι αιτητές δεν έχουν αποδείξει τον ισχυρισμό τους.

(iv) Έλλειψη αιτιολογίας και δέουσας έρευνας.

Οι αιτητές ισχυρίζονται ότι οι καθ'ων η αίτηση είχαν την υποχρέωση να διερευνήσουν τους ισχυρισμούς τους προτού καταλήξουν στην επίδικη απόφαση. Ανκαι δεν καθορίζονται ποιοί είναι ακριβώς οι επικαλούμενοι ισχυρισμοί, εντούτοις μπορεί να λεχθεί ότι οι ισχυρισμοί (όπως εξάγεται από τα πρακτικά), αναφέρονται στη δήλωση τους ότι θα παρευρίσκονταν στα κυλικεία αν κατακυρώνονταν οι προσφορές τους. Η παρουσία των αιτητών απασχόλησε τους καθ'ων η αίτηση, αφού είχε αναφερθεί στους αιτητές η αναγκαιότητα της προσωπικής τους παρουσίας στα κυλικεία, μια προϋπόθεση που δεν θα μπορούσε να ικανοποιηθεί αφού έπρεπε να διαχειρίζονται ο κάθε ένας από αυτούς δύο κυλικεία ταυτόχρονα. Οι αιτητές δεν έδωσαν οποιεσδήποτε επεξηγήσεις ή διαβεβαιώσεις και το θέμα παρέμεινε αιωρούμενο.

Ο ισχυρισμός των αιτητών δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός.

Όπως πολύ ορθά επισημαίνεται από τους δικηγόρους των καθ'ων η αίτηση, οι τελευταίοι ενήργησαν μέσα στα όρια της διακριτικής τους ευχέρειας και λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ενώπιόν τους στοιχεία, εξέδωσαν την απόφαση τους η οποία στηρίζεται στην άκρως επαρκή αιτιολογία του πρακτικού της συνεδρίας της 10/8/2001.

Η προσφυγή απορρίπτεται, με έξοδα σε βάρος των αιτητών.

Τ. ΗΛΙΑΔΗΣ,

Δ.

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο