ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

ΕΝΩΠΙΟΝ: ΦΡ. ΝΙΚΟΛΑΙΔΗ, Δ.

Αναφορικά με το ΄Αρθρο 146 του Συντάγματος

Mιχάλη Χ" Ρούσου

- και -

Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω

Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας

_____________

Για τον αιτητή : κα Μ. Καλλιγέρου.

Για τους καθ΄ων η αίτηση : κ. Κ. Σταυρινός, Δικηγόρος της

Δημοκρατίας, για Γενικό Εισαγγελέα

της Δημοκρατίας.

Για το ενδιαφερόμενο μέρος : κ. Α. Σ. Αγγελίδης.

______________

Με την παρούσα προσφυγή αξιώνεται η ακύρωση της προαγωγής του ενδιαφερόμενου προσώπου στη θέση Πρώτου Ηλεκτρολόγου Μηχανικού (Τακτικός Προϋπολογισμός), Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών, που έγινε σε συνεδρία της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας (στο εξής "η Επιτροπή"), ημερ. 6.12.1999. Η επιλογή έγινε με επανεξέταση, ύστερα από προηγούμενη ακύρωση της πλήρωσης της θέσης από το Ανώτατο Δικαστήριο.

Ο αιτητής προβάλλει το επιχείρημα ότι η Επιτροπή με την απόφασή της έχει παραβεί τον περί Επαγγελματικής Αποκατάστασης των Παθόντων και των Τέκνων των Εγκλωβισμένων Νόμο του 1997, Ν.55(Ι)/97 και ειδικότερα το άρθρο 3(1), το οποίο προβλέπει:

Το άρθρο 3(1) τροποποιήθηκε από το Νόμο 100(Ι)/98, ο οποίος όμως δεν εφαρμόζεται στην παρούσα υπόθεση, γιατί τέθηκε σε ισχύ στις 4.12.1998. ΄Ανκαι η προσβαλλόμενη απόφαση της Επιτροπής ελήφθη στις 6.12.1999, ο ουσιώδης χρόνος ανάγεται στις 18.9.1998, ημερομηνία κατά την οποία λήφθηκε η ακυρωθείσα απόφαση της Επιτροπής.

Μετά τη συμπλήρωση των διευκρινίσεων και την επιφύλαξη της απόφασης, εκδόθηκε η απόφαση στην υπόθεση Κωνσταντίνου ν. Δημοκρατίας, Υποθ. Αρ. 1063/99, ημερ. 22.1.1002, όπου αποφασίστηκε ότι η διάκριση που επιβάλλει το άρθρο 3 του Νόμου 100(I)/98 προσκρούει ευθέως στο ΄Αρθρο 28.1 του Συντάγματος. Ο συνήγορος του ενδιαφερόμενου μέρους ζήτησε τότε επανάνοιγμα της υπόθεσης για να θέσει παρόμοιο θέμα. Ο Νόμος 100(I)/98 τροποποίησε το άρθρο 3 του Ν.55(I)/97 που ισχύει στην υπό εξέταση υπόθεση, αλλά η τροποποίηση δεν μας αφορά.

Παρά τις αρχικές ενστάσεις η υπόθεση επανάνοιξε και τα μέρη κατάθεσαν συμπληρωματικές αγορεύσεις επί του θέματος της συνταγματικότητας και μόνο.

Κατά την έναρξη της διαδικασίας εξέτασης της συνταγματικότητας ηγέρθηκαν ορισμένες προδικαστικές ενστάσεις από τον ευπαίδευτο δικηγόρο του αιτητή. Προβλήθηκε η θέση ότι θέματα αντισυνταγματικότητας πρέπει να εξετάζονται μόνο αν ρητά, συγκεκριμένα και ειδικά, προβάλλονται στα δικόγραφα. Στην προκείμενη περίπτωση, το ενδιαφερόμενο μέρος δεν είχε εγείρει στο δικόγραφό του οποιοδήποτε σχετικό επιχείρημα.

΄Ανκαι αυστηρά ομιλούντες, η ένσταση του αιτητή δυνατόν να ευσταθεί, εν τούτοις, εν όψει της σοβαρότητας του ζητήματος που εγείρεται και ειδικότερα λόγω της έκδοσης της απόφασης στην υπόθεση Κωνσταντίνου ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω, αισθάνομαι ότι το θέμα θα έπρεπε να εξεταστεί.

Το ενδιαφερόμενο μέρος βασιζόμενο ακριβώς στην υπόθεση Κωνσταντίνου ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω, την οποία και πλήρως υιοθετεί, προβάλλει τον ισχυρισμό ότι στην παρούσα περίπτωση έχουμε ανέλιξη στη σταδιοδρομία δημόσιου υπαλλήλου, ο οποίος βρίσκεται, όπως και ο αιτητής, από πολλά χρόνια στην υπηρεσία. ΄Ετσι, ο αιτητής, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει με κάποιο νεοδιοριζόμενο, δεν έχει ανάγκη βοήθειας για την αποκατάστασή του. Σύμφωνα πάντα με το ενδιαφερόμενο μέρος, παραβιάζεται η αρχή της ισότητας.

Ο καθηγητής Δαγτόγλου στο σύγγραμμά του Συνταγματικό Δίκαιο, Ατομικά Δικαιώματα, Τόμος Β΄, σελ. 1043, παραγρ. 1352, ορθά διακρίνει ότι η δέσμευση του νομοθέτη από την αρχή της ισότητας δεν σημαίνει εξουσιοδότηση προς τα δικαστήρια να ελέγχουν αν και κατά πόσο ένας νόμος είναι δίκαιος, ορθός, εύλογος ή και σκόπιμος.

Στην υπόθεση Κωνσταντίνου ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω, το Δικαστήριο κατέληξε ότι κάθε υπάλληλος στη δημόσια υπηρεσία, ανεξαρτήτως φύλου, θρησκεύματος, οικονομικής κατάστασης, κοινωνικής τάξης ή οιουδήποτε άλλου λόγου, έχει την προσδοκία και το δικαίωμα της διεκδίκησης προαγωγής. Αυτό το δικαίωμα του αποστερεί ο Νόμος 100(Ι)/1998 ο οποίος δίδει το δικαίωμα να προάγεται υπάλληλος κατά προτίμηση, με μόνο προσόν την καταγωγή του (τέκνο εγκλωβισμένων) ή το αν έχει υποστεί κάποια συνέπεια από την ανώμαλη πολιτική κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο (παθών). Και τούτο σε πλήρη παραγνώριση των θεσμοθετημένων και νομολογημένων κριτηρίων (αξία, αρχαιότητα, προσόντα) για προαγωγή.

΄Ετσι, καταλήγει το Δικαστήριο, η διάκριση που επιβάλλει το άρθρο 3 του Νόμου 100(Ι)/98 προσκρούει ευθέως στο ΄Αρθρο 28.1 του Συντάγματος, αφού ομοιογενή υποκείμενα του δικαίου, οι δημόσιοι υπάλληλοι, δικαιούνται προαγωγής με βάση τον περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμο του 1990, Ν.1/90. Η διάκριση που γίνεται λόγω καταγωγής ή άλλων δυσμενών γι΄ αυτούς περιστάσεων αντίκειται ευθέως προς την αρχή της ισότητας που διασφαλίζεται από το ΄Αρθρο 28 του Συντάγματος. Η απόφαση καταλήγει ότι η άνευ άλλου τινός προαγωγή υπάλληλου επειδή τυγχάνει «παθών» ή «τέκνον εγκλωβισμένων» δημιουργεί ανεπίτρεπτη ανισότητα.

Με όλο το σεβασμό δεν συμμερίζομαι την πιο πάνω αντιμετώπιση.

Στην ελληνική νομολογία είναι φανερή η ανάγκη εξέτασης του κατά πόσο υπάρχει ομοιόμορφη μεταχείριση ατόμων υπό τις αυτές ή όμοιες περιστάσεις ή αν δικαιολογείται η προτίμηση που ο συγκεκριμένος νόμος επιδεικνύει υπέρ κάποιας τάξης ατόμων.

Ακόμα η διάκριση υπέρ των τέκνων πολυτέκνων, κρίθηκε συνταγματικά θεμιτή, γιατί και αυτή δικαιολογείται για λόγους γενικότερου συμφέροντος που επιβάλλει την ενθάρρυνση των γεννήσεων προς αντιμετώπιση της παρατηρουμένης μεγάλης μείωσης του πληθυσμού της χώρας.

Αντίθετα, η διάκριση υπέρ των καταγομένων εκ παραμεθορίων περιοχών της ελληνικής επικράτειας, η καθιέρωση προνομίου υπέρ ορισμένων προσώπων λόγω της εξ ορισμένων περιφερειών καταγωγής τους, κρίθηκε ότι προσκρούει στην αρχή της ισότητας, παρ΄ όλον ότι στο απώτερο παρελθόν, όταν οι ακριτικές περιοχές είχαν υποστεί το κύριο βάρος των πολεμικών δοκιμασιών, η αντιμετώπιση ήταν διάφορη.

Επίσης αντικείμενη στην αρχή της ισότητας κρίθηκε και η διάκριση υπέρ των τέκνων μονίμων ανδρών των Σωμάτων Ασφαλείας εν ενεργεία, ως άγουσα στη θέσπιση προνόμιου υπέρ ορισμένων προσώπων λόγω της καταγωγής τους.

Σύμφωνα με το άρθρο 3(1) του Νόμου 55(Ι)/97, οι παθόντες και τα τέκνα των εγκλωβισμένων που είναι υποψήφιοι για την πλήρωση θέσης στο δημόσιο τομέα, διορίζονται σε ποσοστό 10% επί του συνολικού αριθμού των θέσεων. Παθόντες καθορίζονται στον ίδιο Νόμο (άρθρο 2), ως οι σύζυγοι και τα τέκνα πεσόντων ή εξαφανισθέντων, οι ανάπηροι, η σύζυγος και τα τέκνα τους, καθώς και οι αδελφές ή οι αδελφοί άγαμων πεσόντων και εξαφανισθέντων.

Οι όροι «ανάπηρος», «εξαφανισθείς» και «πεσών» έχουν την έννοια που αποδίδεται σ΄ αυτούς από τον περί Ανακουφίσεως Παθόντων Νόμο του 1988, Ν.114/88. Ουσιαστικά περιλαμβάνονται θύματα, παθόντες, σύζυγοι και τέκνα πεσόντων ή εξαφανισθέντων σε διάφορες χρονικές περιόδους που ο λαός μας υποβαλλόταν σε δοκιμασία, όπως για παράδειγμα στον ένοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ από την 1.4.1955 μέχρι τις 9.3.1959, το πραξικόπημα της 15.7.1974 ή την επακολουθήσασα τουρκική εισβολή.

Αισθάνομαι ότι για σκοπούς της παρούσας ανάλυσης δεν είναι απαραίτητη η απαρίθμηση όλων των επί μέρους περιπτώσεων που περιλαμβάνονται. Χωρίς όμως αμφιβολία μπορεί να λεχθεί ότι τα πρόσωπα για τα οποία δημιουργείται η διάκριση είναι είτε τέκνα εγκλωβισμένων ή θύματα ή στενοί συγγενείς θυμάτων των διάφορων αγώνων ή δοκιμασιών του τόπου μας.

Βρίσκω ότι η διάκριση που γίνεται δικαιολογείται απόλυτα για λόγους γενικότερου δημοσίου συμφέροντος που επιβάλλουν τη διαφορετική αντιμετώπιση των υποστάντων θυσίες κατά τις δύσκολες στιγμές του τόπου ή των στενών συγγενών τους.

Η διάκριση αυτή και η προτίμηση που παρέχεται στις συγκεκριμένες κατηγορίες μπορεί να θεωρηθεί και ως ο ελάχιστος φόρος τιμής που οφείλεται και πρέπει να απονέμεται σε άτομα που είτε υπέφεραν, είτε ακόμα έχασαν και τη ζωή τους στις πλέον αγωνιώδεις στιγμές της πρόσφατης ιστορίας μας. Συνάμα συνιστά και ενθάρρυνση και επιβράβευση μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς.

Η διάκριση που γίνεται δεν αντίκειται προς την αρχή της ισότητας. Ακόμα και όσον αφορά τα τέκνα εγκλωβισμένων, αναφορά η οποία ευθέως παραπέμπει στον τόπο καταγωγής, το γεγονός ότι οι εγκλωβισμένοι, τα τέκνα των οποίων τυγχάνουν προνομιακής μεταχείρισης από το Νόμο υφίστανται, για είκοσι επτά τώρα χρόνια, το βάρος της κατοχής, κάτω από τις δυσμενέστερες δυνατές συνθήκες και με προσωπικές θυσίες, καθιστά τη διάκριση δικαιολογημένη.

Από την άλλη, δεν θα πρέπει οι δημόσιοι υπάλληλοι να εκλαμβάνονται ως ενιαία τάξη. Δεν μπορούν να θεωρούνται ως ομοιογενή υποκείμενα του δικαίου και δεν δικαιούνται αδιακρίτως προαγωγής.

Το γεγονός ότι ο αιτητής είναι μέλος της μαρωνιτικής κοινότητας δεν έχει σημασία στην παρούσα υπόθεση, μια και σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν.114/88, «΄Ελλην Κύπριος περιλαμβάνει και πάντα Αρμένιο, Μαρωνίτη ή Λατίνο, μόνιμο κάτοικο της Δημοκρατίας».

Στη συνέχεια θα εξετάσω την ουσία των θεμάτων που εγείρονται. Στην αρχική της συνεδρία ημερ. 18.9.1998, η Επιτροπή φαίνεται να σημείωσε ότι ο αιτητής είναι τέκνο εγκλωβισμένων γονέων, αλλά έκρινε ότι στην περίπτωσή του δεν εφαρμόζονται οι πρόνοιες του Νόμου 55(Ι)/97, γιατί, σύμφωνα πάντα με το τηρηθέν πρακτικό, ο Νόμος αναφέρεται σε διορισμό και επαγγελματική αποκατάσταση, ενώ στην προκείμενη περίπτωση ο αιτητής ήταν ήδη διορισμένος στη Δημόσια Υπηρεσία και επρόκειτο περί προαγωγής. Στη συνεδρία ημερ. 6.12.1999, η Επιτροπή σημείωσε και πάλιν ότι ο αιτητής είναι τέκνο εγκλωβισμένων γονέων, ωστόσο, αφού μελέτησε το Νόμο 55(Ι)/97 και σημείωσε ότι η υπό πλήρωση θέση είναι μία, έκρινε ότι στην περίπτωση αυτή δεν εφαρμόζονται οι πρόνοιές του.

΄Ανκαι με την προσβαλλόμενη απόφαση δεν τίθεται θέμα, όπως είχε γίνει στην αρχική απόφαση, ότι οι πρόνοιες του άρθρου 3(1) αφορούν μόνο διορισμούς και όχι προαγωγές στη Δημόσια Υπηρεσία, εν τούτοις χρήσιμο είναι να σημειωθεί ότι στην υπόθεση Χούρης κ.α. ν. Δημοκρατίας, Υποθ. Αρ. 377/96 κ.α., ημερ. 22.9.1998, σχολιάζοντας το άρθρο 3(1) του Νόμου 53(Ι)/92, που περιέχει παρόμοια πρόνοια, κατέληξα ότι ο γενικός τρόπος με τον οποίο είναι διατυπωμένο, δεν παρέχει το δικαίωμα για στενότερη ερμηνεία. ΄Ετσι, αφού η διάταξη αναφέρεται σε πλήρωση θέσεων, εφαρμόζεται, τόσο σε περιπτώσεις πρώτου διορισμού, όσο και προαγωγής. Τίποτε στο Νόμο δεν δείχνει ότι ο νομοθέτης είχε πρόθεση να περιορίσει την παροχή του ευεργετήματος μόνο στις θέσεις πρώτου διορισμού. Παρά ταύτα η επανειλημμένη επίκληση της ιδιότητας του παθόντος προς κατάκτηση αλλεπάλληλων θέσεων προαγωγής δυνατόν να δημιουργεί κάποιες επιφυλάξεις. ΄Ισως η νομοθετική εξουσία θα έπρεπε, εν όψει και κάποιων λειτουργικών προβλημάτων που όπως θα δούμε στη συνέχεια εγείρονται κατά την εφαρμογή του Νόμου, να μελετούσε κάποιες τροποποιήσεις που θα τον καθιστούσαν εναργέστερο και πιο λειτουργικό.

΄Εχω υπ΄ όψιν μου αριθμό αποφάσεων με διαφορετική προσέγγιση (για παράδειγμα Περικλέους ν. Δημοκρατίας, Υποθ. Αρ. 701/99, ημερ. 14.5.2001 και Αγαπίου κ.α. ν. Δημοκρατίας, Υποθ. Αρ. 1469/99, ημερ. 28.6.2001). ΄Ολες καταλήγουν ότι η προσέγγιση της Επιτροπής ότι το ποσοστό αναφέρεται στην πλήρωση των συγκεκριμένων θέσεων είναι η ενδεδειγμένη ή ότι λαμβάνεται υπ΄ όψιν η συγκεκριμένη διαδικασία που γίνεται το ίδιο έτος. Με όλο το σεβασμό δεν μπορώ να συμφωνήσω.

Στην παρούσα περίπτωση δεν τίθεται θέμα επιλογής μεταξύ δύο ερμηνειών. Η διατύπωση που χρησιμοποιήθηκε είναι τόσο σαφής που δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιταλάντευσης.

Εν όψει όλων των πιο πάνω η προσβαλλόμενη πράξη ακυρώνεται, με έξοδα εναντίον των καθ΄ ων η αίτηση, όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή.

Φρ. Νικολαΐδης, Δ.

/ΜΔ