ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
Έρευνα - Κατάλογος Αποφάσεων - Απόκρυψη Αναφορών (Noteup off) - Αφαίρεση Υπογραμμίσεων


ΑΝΑΦΟΡΕΣ:

Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:

Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:



ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟΦΑΣΗΣ:

ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

Υπόθεση αρ. 128/99

 

ΕΝΩΠΙΟΝ: Σ. ΝΙΚΗΤΑ, Δ.

Αναφορικά με το Άρθρο 146 του Συντάγματος.

Μεταξύ:

Αλεξάνδρας Χριστάκη Χαριδήμου, από τη Λεμεσό

Αι τήτριας

- και -

Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω του

Υπουργού Συγκοινωνιών και Έργων

Καθ'ου η αίτηση

- - - - - -

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 23 Αυγούστου, 2001

Για την αιτήτρια: Ι. Νικολάου.

Για τον καθ΄ου η αίτηση: Α. Μαππουρίδης, Δικηγόρος της

Δημοκρατίας Α΄.

- - - - - -

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

Το άρθρο 23.5 του Συντάγματος προβλέπει ότι ακίνητη ιδιοκτησία, η οποία απαλλοτριώθηκε, πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τους σκοπούς για τους οποίους έγινε η απαλλοτρίωση. Αν δε μέσα σε τρία χρόνια από τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης δεν κατέστη εφικτός ο σκοπός, η διάταξη επιβάλλει στην απαλλοτριώσασα αρχή υποχρέωση να επιστρέψει την ιδιοκτησία "ευθύς μετά την εκπνοήν της ρηθείσης προθεσμίας των τριών ετών". Τα άρθρα 14 και 15 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου αρ. 15/62, όπως τροποποιήθηκε, στην ουσία επαναθεσπίζουν την παραπάνω συνταγματική διάταξη, αλλά, πρόσθετα, ρυθμίζουν λεπτομερειακά (άρθρο 15) τη διαδικασία επιστροφής του απαλλοτριωθέντος. Το ερώτημα στην προσφυγή αυτή είναι αν η διοίκηση παράνομα απέρριψε αξίωση της αιτήτριας για επιστροφή μέρους κτήματος της (που υπολόγισε σε 627 τ.μ.) στον Άγιο Τύχωνα Λεμεσού υπό τις συνθήκες που θα περιγράψω. Η συνολική έκταση του είναι 2 δεκάρια και 267 τ.μ..

Η γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης δημοσιεύθηκε στις 22/4/94. Η απαλλοτρίωση κρίθηκε αναγκαία για σκοπούς δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή:-

"..... για τη συντήρηση ή αξιοποίηση αρχαίων μνημείων ή αρχαιοτήτων ή την ανάπτυξη των γύρω χώρων και η απαλλοτρίωσή της επιβάλλεται για τους πιο κάτω λόγους, δηλ. για τη διεξαγωγή αρχαιολογικών ανασκαφών ή τη συντήρηση των αρχαιολογικών καταλοίπων ή τη διατήρηση της στρωματογραφίας αρχαιολογικού χώρου στο χωριό Άγιος Τύχωνας της Επαρχίας Λεμεσού.".

Ακολούθησε στις 26/1/95 το διάταγμα απαλλοτρίωσης, αφού στο μεταξύ απορρίφθηκαν οι ενστάσεις που είχαν υποβληθεί. Με δήλωση της, που υπάρχει στο φάκελο (Παρ. Ζ στην ένσταση), η αιτήτρια αποδέχθηκε την αποζημίωση που της είχε προσφερθεί και συνάμα συγκατατέθηκε στην εγγραφή του επίδικου κτήματος στο όνομα της απαλλοτριούσης αρχής. Με μόνη επιφύλαξη της (που περιέχεται σε στερεότυπη ρήτρα που υπέγραψε) να αποταθεί, μέσα στην προθεσμία που τάσσει ο νόμος, στο Δικαστήριο, για καθορισμό της οριστικής αποζημίωσης. Από το υλικό που έχω δεν προκύπτει αν και πότε έγινε αυτό ή αν έδωσε καν συνέχεια στο θέμα της αποζημίωσης. Όπως και να έχει το ζήτημα, στις 11/6/98 καταβλήθηκε στην αιτήτρια η προσφερθείσα αποζημίωση (£56.001 περιλαμβανομένου και τόκου) και η ιδιοκτησία του κτήματος περιήλθε στη Δημοκρατία. Με αποτέλεσμα να εκδοθεί στο όνομα της Δημοκρατίας, στις 17/12/98, ο σχετικός τίτλος.

Παρά την εξέλιξη αυτή, η αιτήτρια ζήτησε γραπτώς, με επιστολή που έστειλε ο δικηγόρος της στο Υπουργείο στις 5/10/98, να πάρει πίσω μέρος του κτήματος της, που είναι χρωματισμένο πορτοκαλί, στο σχέδιο που επισύναψε. Ο λόγος που πρόβαλε ήταν ότι ο καθ΄ου διαφοροποίησε, αναφορικά με το τμήμα εκείνο, τους δεδηλωμένους σκοπούς της απαλλοτρίωσης. Και αυτό γιατί κατασκευάστηκε μέσα στο κτήμα τουριστικός πεζόδρομος (συνολικού εμβαδού 60 τ.μ.), που δεν εξυπηρετεί καν τον αρχαιολογικό χώρο, λόγω υψομετρικής διαφοράς του με τα αρχαία. Τη θέα των ερειπίων εξασφαλίζει χωματένιος πεζόδρομος στο τμήμα που περιλαμβάνει τις ανασκαφές, όπως δείχνει το σχέδιο, παράρτημα Χ στην αγόρευση της αιτήτριας. Πέραν τούτου, το μέρος που περιέχει τις αρχαιότητες είναι περιφραγμένο, ενώ στο υπόλοιπο (για το οποίο υποβλήθηκε η αξίωση) δεν βρέθηκαν άλλες αρχαιότητες.

Η αιτήτρια υποστήριξε την υπόθεση της με ένορκο δήλωση στην οποία επισύναψε δύο σχέδια από προσοντούχο τοπογράφο-χωρομέτρη, μέλος του Ε.Τ.Ε.Κ.. Τους ισχυρισμούς της αντέκρουσε Τεχνικός, υπεύθυνος του κλάδου απαλλοτριώσεων στο Τμήμα Αρχαιοτήτων, που, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι ο πεζόδρομος στο μέρος που διεκδικεί έγινε από την αρχή τοπικής αυτοδιοίκησης Αγίου Τύχωνα προτού η κυριότητα του ακινήτου περιέλθει στη Δημοκρατία. Περαιτέρω, ισχυρίζεται ότι δεν βρέθηκαν εκεί αρχαιότητες γιατί απλώς δεν έγιναν ανασκαφές ακόμη. Οι ανασκαφές όμως θα πραγματοποιηθούν όταν υπάρχουν οι οικονομικές δυνατότητες αφενός και όταν ο λειτουργός του Τμήματος, στον οποίο ανατέθηκε το έργο αυτό, ολοκληρώσει άλλες εργασίες με τις οποίες ασχολείται αφετέρου. Και προσθέτει, αν σωστά το καταλαμβαίνω, πως ολόκληρη η ιδιοκτησία της αιτήτριας είναι απαραίτητη για την προστασία της στρωματογραφίας του εδάφους του τεμαχίου, που είναι μεταξύ των σκοπών της απαλλοτρίωσης. Ας σημειωθεί ότι δεν κλήθηκε οποιοσδήποτε από τους ομνύσαντες για να αντεξεταστεί.

Το Υπουργείο απάντησε αρνητικά (επιστολή ημερ. 23/11/98), αφού προηγουμένως λήφθηκαν οι απόψεις του Διευθυντή του Τμήματος Αρχαιοτήτων (που δόθηκαν γραπτώς στο Υπουργείο με επιστολή ημερ. 3/11/98). Το περιεχόμενο της επιστολής ημερ. 23/11/98, όπως ρητά αναφέρεται στο αίτημα θεραπείας, αποτελεί και το αντικείμενο της προσφυγής. Σημειώνω ένα θέμα που αφορά την παραπάνω επιστολή της 3.11.98. Ο δικηγόρος της αιτήτριας υποστήριξε ότι προκύπτει από την επιστολή ότι οι ανασκαφές έχουν συμπληρωθεί. Παρόλο που το θέμα δεν φαίνεται να έχει σχέση με την προδικαστική ένσταση που έχει εγείρει η Δημοκρατία και θα εξετάσω αμέσως μετά, εντούτοις θα ήταν σωστό να παρατηρήσω ότι από την επιστολή δεν συνάγεται τέτοιο συμπέρασμα.

Υπάρχουν και άλλες πτυχές των γεγονότων. Δεν θα επεκταθώ όμως πριν εξετάσω την προδικαστική ένσταση. Το επιχείρημα είναι σύντομο. Δεν προσβάλλεται εδώ εκτελεστή διοικητική πράξη. Από τα στοιχεία δεν προκύπτει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης κατέστη ανέφικτος. Περαιτέρω δεν παρήλθε η τριετία από την ημερομηνία (11/6/98), που η ιδιοκτησία περιήλθε στην απαλλοτριούσα αρχή. Η απάντηση της αιτήτριας, εξίσου σύντομη, είναι ότι η παρούσα διακρίνεται από άλλες περιπτώσεις που ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν επιτεύχθηκε μέσα στην τασσόμενη από το Σύνταγμα και το Νόμο προθεσμία. Εδώ μέρος του ακινήτου χρησιμοποιήθηκε (από την αρχή) για σκοπούς άλλους από τους δεδηλωμένους στο διάταγμα απαλλοτρίωσης ή "δεν χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά", όπως αναφέρεται στην αγόρευσή της "για την επίτευξη του σκοπού για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση".

Στην υπόθεση Cyprus Tannery v. Republic (1980) 3 CLR 405 κρίθηκε ότι το άρθρο 23.5 του Συντάγματος και το άρθρο 15(1) του Νόμου ισχύουν μόνο σε περιπτώσεις που συντελέστηκε η απαλλοτρίωση με την καταβολή της αποζημίωσης:-

"It is in our opinion, clear from the provisions of both Article 23.5 and section 15(1), above, that they are only applicable in cases where the compulsory acquisition has been completed through the payment of compensation in respect thereof, under Article 23.4(c) of the Constitution and section 13 of Law 15/62, and not in a case, such as the present one, in which the compensation payable to the appellant has not yet even been assessed.".

Aκολούθησα την παραπάνω απόφαση της Ολομέλειας στην υπόθεση αρ. 408/95 Χρ. Παχίτας ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, ημερ. 23/12/96. Ο ισχυρισμός του αιτητή, που ζητούσε επιστροφή του απαλλοτριωθέντος κτήματός του, ήταν ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης επιτεύχθηκε χωρίς να χρειαστεί το κτήμα του ή διαζευκτικά ότι ο σκοπός εγκαταλείφθηκε. Η αποζημίωση πληρώθηκε στις 8/3/93, ενώ η προσφυγή κατατέθηκε στις 18/4/95 σε χρόνο, δηλαδή, πριν την εκπνοή τριετίας. Γιαυτό και απέρριψα την προσφυγή. Παραθέτω την καταληκτική παράγραφο:-

"Προκύπτει σαφώς ότι στην υπό κρίση υπόθεση έχουμε συντελεσμένη απαλλοτρίωση στις 8/3/93 που εξοφλήθηκε η αποζημίωση και το κτήμα περιήλθε στην απαλλοτριώνουσα αρχή σύμφωνα με το άρθρ. 13 του νόμου. Συμφωνώ επομένως ότι δεν παρήλθε η προβλεπόμενη τριετία έτσι ώστε να γεννηθεί δικαίωμα προς επανάκτηση του κτήματος. Με αποτέλεσμα η προσφυγή να είναι πράγματι πρόωρη, που είναι και ο λόγος για τον οποίο την απορρίπτω. Χωρίς έξοδα.".

Δε βρίσκω η διάκριση που επιχειρήθηκε να έχει οποιοδήποτε λογικό ή νομολογιακό έρεισμα. Ο ισχυρισμός ότι υπάρχει παρέκκλιση σκοπού σχετικά με το μέρος του κτήματος που ζητά πίσω η αιτήτρια δεν μπορεί, αφεαυτού, να θεμελιώσει αξίωση επιστοφής. Ήταν νομίζω εντελώς πλασματική η διχοτόμηση του κτήματος σε δύο ζώνες, στην οποία προέβη ο τεχνικός της αιτήτριας, για να στηριχθούν οι ισχυρισμοί της αιτήτριας. Η αποδοχή της εισήγησης θα σήμαινε και την εύκολη παραγκώνιση, αν όχι και την πλήρη εξουδετέρωση, της τρίχρονης συνταγματικής και νομοθετικής προθεσμίας.

Θα μπορούσα επομένως να επαναλάβω εδώ τα ίδια από την υπόθεση Παχίτα, έχοντας βεβαίως υπόψη και τα χρονολογικά δεδομένα της περίπτωσης αυτής. Και να υποθέσω ότι η αιτήτρια συνέχισε την προσπάθεια για μεγαλύτερη αποζημίωση, αν το θέμα δεν έκλεισε οριστικά την 11/6/98, η κατάσταση γι΄ αυτήν, για ευνόητους λόγους που αφορούν την προθεσμία, θα ήταν ακόμη χειρότερη. Ενόψει της κατάληξής μου δεν θα προχωρήσω στην ουσία του θέματος. Παρόλο που είναι για μένα φανερό ότι με το υλικό που προσκομίστηκε δε θεμελιώθηκε παρέκκλιση σκοπού. Αν μη τί άλλο το θιγόμενο ζήτημα είναι τεχνικής φύσεως και αφορά την ουσιαστική εκτίμηση της διοίκησης, που είναι ανέλεγκτη.

 

 

 

Η προσφυγή απορρίπτεται όντας πρόωρη. Με έξοδα σε βάρος της αιτήτριας.

 

Σ. Νικήτας,

Δ.

 

 

 

 

 

/ΕΠσ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο