Δώρας Δημητρίου ν. Κυπριακής Δημοκρατίας κ.α., Υπόθεση Αρ. 867/2000, 31 Μαΐου 2001

Η Αιτήτρια κα Δημητρίου είχε εξασφαλίσει σύνταξη γήρατος στις 10.6.1997. Με το θάνατο του συζύγου της στις 5.10.1997, υπέβαλε αίτηση για σύνταξη χηρείας στις 14.10.1997. Της χορηγήθηκε αυξημένη σύνταξη γήρατος με συνυπολογισμό μέρους της σύνταξης χηρείας και της γνωστοποιήθηκε με επιστολή ημερομηνίας 17.12.1997 ότι δεν εδικαιούτο ταυτόχρονα και σύνταξη χηρείας. Η κα Δημητρίου δεν προσέβαλε την απόφαση αυτή. Μετά όμως από την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Νικολαΐδου ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 2148, 19.1.1999, με επιστολή της ημερομηνίας 2.5.2000 ζήτησε όπως ως εκ της απόφασης αυτής "ανακαλέσετε την παλαιότερη απόφαση σας και παραχωρήσετε σ΄εμένα δύο συντάξεις που νόμιμα δικαιούμαι καθώς και όλα τα δικαιώματα που παράνομα και αντισυνταγματικά μου έχετε στερήσει μέχρι σήμερα". Ο Διευθυντής Κοινωνικών Ασφαλίσεων, με επιστολή ημερομηνίας 19.5.2000 , πληροφόρησε την κα Δημητρίου, αναφερόμενος στην απόφαση της 17.12.1997, ότι:

"Δεδομένου ότι μεταξύ της ημερομηνίας που λήφθηκε η πιο πάνω απόφαση του Εξεταστή Απαιτήσεων και της επιστολής σας ημερομηνίας 2.5.2000 δεν έχει προκύψει οποιοδήποτε νέο στοιχείο που να δικαιολογεί αναθεώρηση της απόφασης του Εξεταστή Απαιτήσεων αυτή εξακολουθεί να ισχύει. Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2148 την οποία επικαλείστε δε συνιστά στην περίπτωσή σας νέο στοιχείο που να δικαιολογεί αναθεώρηση της πιο πάνω απόφασης του Εξεταστή Απαιτήσεων."

Είναι αυτή την απόφαση που προσβάλλει με την προσφυγή της η κα Δημητρίου.

Ο ευπαίδευτος συνήγορος για τη Δημοκρατία περιορίζεται ουσιαστικά στην εισήγηση, υπό τη μορφή προδικαστικής ένστασης, ότι η προσβαλλόμενη πράξη δεν είναι εκτελεστή διοικητική πράξη αλλά βεβαιωτική της απόφασης της 17.12.1997. Συμφωνώ ευθέως μαζί του. Η απόφαση της 17.12.1997 ήταν πασίδηλα εκτελεστή διοικητική πράξη απορρίπτουσα το αίτημα της κας Δημητρίου για παροχή σύνταξης χηρείας πρόσθετα προς τη σύνταξη γήρατος και, μη προσβληθείσα εμπρόθεσμα, καθορίζουσα οριστικά τα δικαιώματα της κας Δημητρίου. Όπως η ίδια η επιστολή της κας Δημητρίου αποκαλύπτει, το τι ζήτησε τώρα ήταν η ανάκληση της δεδομένα ισχύουσας απόφασης της 17.12.1997, όχι βάσει οποιωνδήποτε νέων στοιχείων που να δικαιολογούσαν επανεξέταση αλλά βάσει της μεσολαβήσασας απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου που έκρινε αντισυνταγματικό το άρθρο 61(1) του περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμου του 1980 (Ν. 41/80) βάσει του οποίου είχε απορριφθεί το αίτημα της κας Δημητρίου το 1997. Αυτό όμως δεν συνιστούσε νέο στοιχείο που να υποχρέωνε τη διοίκηση να προβεί σε επανεξέταση, ούτε η διοίκηση προέβη σε επανεξέταση παρά μόνο απόρριψε το εκ νέου αίτημα στη βάση ότι η εν λόγω απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου δεν συνιστούσε νέο στοιχείο που να δικαιολογούσε αναθεώρηση της απόφασης της 17.12.1997.

Η προκειμένη υπόθεση είναι πανομοιότυπη με την υπόθεση Χριστοδουλίδου ν. Δημοκρατίας, Προσφυγή 1163/99, 4.9.2000, με την απόφαση του αδελφού μου Γαβριηλίδη, Δ., στην οποία συμφώνησε η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Κληρίδης ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 2441, 20.10.2000. Όπως το έθεσε ο Γαβριηλίδης, Δ., στις σελίδες 4-5:

"Στην προκείμενη περίπτωση το μόνο στοιχείο στο οποίο βασίστηκε η αίτηση για επανεξέταση ήταν η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Ζωή Νικολαΐδου (πιο πάνω) με την οποία ακυρώθηκε η απόφαση που προσβλήθηκε για το λόγο ότι το άρθρο 61(1) των περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμων, πάνω στο οποίο στηρίχθηκε, κρίθηκε ότι παραβίαζε την αρχή της ισότητας που κατοχυρώνεται από το Άρθρο 28 του Συντάγματος. Με την εξαίρεση της περίπτωσης της κας Ζωής Νικολαΐδου, η απόφαση αυτή δεν συνιστούσε νέο νομικό στοιχείο από το οποίο να προκύπτει υποχρέωση επανεξέτασης οποιασδήποτε άλλης περίπτωσης, όπως αυτής της αιτήτριας ώστε η τυχόν άρνηση ή παράλειψη επανεξέτασης να μπορεί να προσβληθεί ως άρνηση ή παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας, ως εκτελεστή, δηλαδή, άρνηση ή παράλειψη. Η υποχρέωση επανεξέτασης, σε συμμόρφωση με την κυρωτική απόφαση, περιοριζόταν, βάσει του Άρθρου 146(5) του Συντάγματος, μόνο στην περίπτωση της κας Ζωής Νικολαΐδου και δεν επεκτεινόταν σε οποιαδήποτε άλλη, έστω εντελώς παρόμοια, όπως ήταν αυτή της αιτήτριας, προηγούμενη περίπτωση. Τούτο δεν σημαίνει ότι ο καθ΄ου η αίτηση δεν είχε το δικαίωμα, αν έτσι έκρινε, να επανεξετάσει και την περίπτωση της αιτήτριας, και την ικανοποιήσει, υπό το φως της απόφασης στην υπόθεση Ζωή Νικολαΐδου. Κάτι τέτοιο, όμως ανήκε στη διακριτική του αυτή εξουσία. Με την απόφασή του της 19.7.1999 άσκησε τη διακριτική του αυτή εξουσία υπέρ της μη επανεξέτασης του αιτήματος της αιτήτριας. Αποφάσισε, δηλαδή, να εμμείνει στην εκτελεστή απόφαση της 14.7.1994. Η εμμονή του αυτή, δοθέντος ότι δεν συνιστούσε, κατά τα προαναφερθέντα, άρνηση ή παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας, δεν ήταν παρά βεβαιωτική, και, επομένως, μη εκτελεστή απόφαση."

Ο δε Κωνσταντινίδης, Δ., ο οποίος έδωσε την απόφαση της Ολομέλειας στην Κληρίδης ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω, το έθεσε ως εξής στις σελίδες 5-6:

"Η πρώτη απόφαση που εκδόθηκε, εκείνη που γνωστοποιήθηκε στον εφεσείοντα με την επιστολή ημερομηνίας 1.6.95, ήταν εκτελεστή. Η νομιμότητά της συνεπώς θα ήταν δυνατό να ελεχθεί με προσφυγή που θα ασκείτο μέσα στην προθεσμία των 75 ημερών. Αφού δεν προσβλήθηκε παραμένει ισχυρή. Δεν επέδρασαν στο κύρος της οι δικαστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν σε σχέση με το κύρος άλλων αποφάσεων και δεν την εξαφάνισαν. Έλεγχος και απόφανση επί της νομιμότητάς της τώρα θα σήμαινε παράκαμψη της προθεσμίας των 75 ημερών. Ορθά, λοιπόν, αυτή η δυνατότητα εξαρτήθηκε από την ύπαρξη νέου στοιχείου, νομικού στην περίπτωση, που θα συνέθετε νέα εκτελεστή πράξη. Η απόφαση στην Αδάμου και στην Ouzounian δεν συνιστούσε τέτοιο νέο στοιχείο αφού δεν μετέβαλε το δίκαιο αλλά προσδιόρισε πως αυτό ήταν από την αρχή, όπως υποδείχθηκε με την πρωτόδικη απόφαση. Συνοψίζουμε πως η απόφαση στην Μαρούλα Χριστοδουλίδου (ανωτέρω) μας βρίσκει σύμφωνους."

Τα πιο πάνω απαντούν την αρχική εισήγηση του ευπαίδευτου συνηγόρου για την κα Δημητρίου, στην οποία δεν φαίνεται να επιμένει στην απαντητική αγόρευση του, ότι το νέο νομικό πλαίσιο που προήλθε από την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στη Νικολαΐδου, ανωτέρω, συνιστούσε νέο στοιχείο που οδήγησε σε νέα έρευνα. Απαντούν επίσης την εισήγηση του ότι η άρνηση ανάκλησης της απόφασης ως προς την κα Δημητρίου, ενώ γίνονται δεκτά αιτήματα άλλων χηρών που αποτάθησαν για πρώτη φορά για παροχή και των δύο συντάξεων μετά από την έκδοση της απόφασης στη Νικολαΐδου, παραβιάζει τη συνταγματική αρχή της ισότητας και την αρχή της καλής πίστης. Δεν υπάρχει θέμα ισότητας ή καλής πίστης εδώ αλλά θέμα τελεσίδικης διοικητικής απόφασης. Τα δικαιώματα της κας Δημητρίου καθορίσθηκαν με την απόφαση της 17.12.1997. Τον καθορισμό αυτό τον απεδέχθη και δεν επέλεξε να τον αμφισβητήσει με προσφυγή στην οποία να ισχυρίζετο, ενδεχόμενα, την αντισυνταγματικότητα του άρθρου 61(1). Δεν μπορεί τώρα να επικαλεσθεί το σκεπτικό που διέπει την απόφαση προσφυγής άλλης, της κας Νικολαΐδου, για να επιτύχει αναθεώρηση της δεσμευτικά ισχύουσας πλέον, ως μη προσβληθείσας, απόφασης της 17.12.1997. Άλλως, θα επιτρέπετο η παράκαμψη της συνταγματικής προθεσμίας των 75 ημερών και θα ανατρέπετο η βεβαιότητα των διοικητικών πράξεων.

Ούτε κρίνεται βέβαια η ηθική υποχρέωση της διοίκησης να ανακαλέσει διοικητική πράξη βασισθείσα σε μετέπειτα ανατραπείσα νομική βάση. Ως προς τούτο, συμφωνώ με τα λεχθέντα από τον αδελφό μου Κωνσταντινίδη, Δ., στην Κληρίδης, σε σχέση με τις παρατηρήσεις του Πική, Δ. (ως ήτο τότε) στην υπόθεση Χατζηνικολάου ν. ΑΤΗΚ, Προσφυγή 140/91, 17.1.1992, στις σελίδες 6-7:

"Είχε διαπιστωθεί ότι ο αιτητής δεν ενομιμοποιείτο στην άσκηση προσφυγής, η οποία και κρίθηκε απαράδεκτή, αλλά προστέθηκαν παρατηρήσεις αναφορικά με την υποχρέωση της διοίκησης να ανακαλέσει την προσβληθείσα πράξη, ως παράνομη. Αυτό, όμως, ως θέμα ενδεδειγμένης αντίδρασης ώστε να διασφαλιστεί η νομιμότητα παρά την "απουσία μέσων ή μηχανισμού για αναθεώρηση παράνομης διοικητικής απόφασης" και "άσχετα και ανεξάρτητα από πειθαναγκασμό από τη δικαστική εξουσία". Συμμεριζόμαστε αυτές τις παρατηρήσεις και θα λέγαμε πως, καθώς μας φαίνεται, θα μπορούσαν να καθοδηγήσουν τη διοίκηση στην παρούσα περίπτωση, που αφορά σε πράξη δυσμενή για τον πολίτη, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της Έφεσης. Δεν στοχεύουν όμως στη διαφοροποίηση των καθιερωμένων αρχών που διέπουν την ανάκληση και το κυριότερο δεν διευρύνουν το δικαιοδοτικό μας πλαίσιο

Η προσφυγή δεν μπορεί παρά να αποτύχει και απορρίπτεται. Λαμβάνοντας όμως υπ΄όψη την τελευταία πιο πάνω αναφορά, και το ότι η προσφυγή κατεχωρήθη πριν από τις αποφάσεις στις υποθέσεις Κληρίδη ν. Δημοκρατίας και Χριστοδουλίδου ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω, δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα.

Δ. Χατζηχαμπής

Δ.

/ΚΧ"Π

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο