|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2000) 4 ΑΑΔ 899
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Υπόθεση αρ. 713/99
ΕΝΩΠΙΟΝ:
Σ. ΝΙΚΗΤΑ, Δ.Αναφορικά με το Άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ -
Ανδρέα Πέτσα από το Πλατύ Αγλαντζιάς
Αιτητή
- και -
Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω
Υπουργού Άμυνας
Καθού η αίτηση
----------------------
Ημερομηνία:
22 Σεπτεμβρίου, 2000Για τον αιτητή: Σ. Οικονομίδης
Για τον καθού η αίτηση: Γ. Γεωργαλλής, Δικηγόρος της Δημοκρατίας
------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Ο αιτητής είναι ταγματάρχης του Στρατού της Δημοκρατίας, αποσπασμένος στην Εθνική Φρουρά. Κατά τον κρίσιμο χρόνο υπηρετούσε ως Διοικητής του 4ου Λόχου Τεχνικού. Στις 9/12/97 τιμωρήθηκε από τον προϊστάμενο του Διοικητή Διεύθυνσης Τεχνικού (Δ.Δ.Τ.) για πειθαρχικά παραπτώματα για τα οποία τον έκρινε ένοχο, αφού προηγουμένως του δόθηκε η ευκαιρία να απολογηθεί γραπτώς. Συγκεκριμένα, του επέβαλε πειθαρχική ποινή οκταήμερης φυλάκισης, την οποία θα εξέτιε στο σπίτι του.
Είναι δυνατή, με βάση τις διατάξεις του Καν. 12 των Πειθαρχικών Κανονισμών της Εθνικής Φρουράς, η αμφισβήτηση πειθαρχικών ποινών με την υποβολή αναφορών παραπόνων, όπου ο τιμωρούμενος στρατιωτικός εκθέτει τις απόψεις του για τα αποδιδόμενα σ' αυτόν πειθαρχικά αδικήματα με συνέπεια την επανεξέταση κατά το νόμο και την ουσία της πειθαρχικής υπόθεσης.
Τα παράπονα που υπέβαλε ο αιτητής απορρίφθηκαν διαδοχικά από το Διοικητή του (Δ.Δ.Τ.) και τον Προϊστάμενο του τελευταίου Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς . Οι σχετικές αποφάσεις ημερ. 2/1/98 και 29/3/98 είναι τα τεκμήρια 5 και 7 στην ένσταση. Ο αιτητής, επικαλούμενος τον Καν. 12(9), προώθησε νέα υπηρεσιακή αναφορά ζητώντας να αρθεί η επιβληθείσα ποινή. Δεν του δόθηκε απάντηση. Για το λόγο αυτό απευθύνθηκε στον Υπουργό Άμυνας προϊστάμενο του Αρχηγού, όπως είχε δικαίωμα [(Καν. 12(14)].
Στις 29/12/98 με την απόφαση, τεκμ. 10, Ο Υπουργός έκρινε το παράπονο αβάσιμο. Με την εξής αιτιολογία:
"Αφού εξέτασα τις παραστάσεις και/ή ισχυρισμούς που ο Ταγματάρχης Πέτσας υπόβαλε εναντίον της πειθαρχικής του καταδίκης και έλαβα υπόψη τα έγγραφα στοιχεία που μου υποβλήθηκαν, ασκώντας τις εξουσίες που μου παρέχουν οι διατάξεις του Κανονισμού 12 των Πειθαρχικών Κανονισμών της Εθνικής Φρουράς του 1964 έως 1979, κρίνω το παράπονο του αβάσιμο."
Αυτή η απόφαση, που κοινοποιήθηκε στον αιτητή την 4/3/99, αποτελεί το αντικείμενο της προσφυγής. Είναι όμως αμοιβαία αποδεκτό - υπάρχει προς τούτο νομολογία - ότι με την τελευταία αυτή πράξη συμπροσβάλλεται κάθε προγενέστερη. Θεωρείται ότι ενσωματώθηκε σ'αυτήν: βλ. Α.Ε. 1907 Κυπριακή Δημοκρατία ν. Γεώργιου Κυριάκου ημερ. 5/3/98.
Έτσι υπόκειται σε αναθεώρηση η αρχική απόφαση του Διευθυντή Τεχνικού ημερ. 9/12/97 (τεκμ. 3) με την οποία ο αιτητής κρίθηκε ένοχος των πειθαρχικών παραπτωμάτων και τιμωρήθηκε, καθώς και οι αποφάσεις τεκμ. 5 και 7.Η υπόθεση αφορά τον τρόπο με τον oποίο ο αιτητής αντιμετώπισε θέμα επισκευής οχήματος τύπου ΣΤΑΓΕΡ (και συγκεκριμένα τον κινητήρα του οχήματος) καθώς και τη συμπεριφορά του στο όλο ζήτημα. Χρειάζεται να έχουμε υπόψη την απόφαση του Διευθυντή Τεχνικού, τεκμ. 3. Περιγράφει τα αδικήματα που του καταλογίστηκαν και περιέχει την αιτιολογία για την καταδίκη του στο καθένα από αυτά.
Ο αιτητής με την απόφαση (τεκμ. 3) πληροφορείται ότι τιμωρήθηκε με 8ήμερη φυλάκιση διότι:
"Καθυστέρησε ο Λόχος σας να ενεργήσει κατά δεκαπέντε (15) ημέρες για την επισκευή εισερχομένου την 4 Νοε.97 οχήματος τύπου ΣΤΑΓΕΡ (ΕΦ 3281 του 211 ΤΠ), παρά το ότι δεν υπήρχε φόρτος εργασίας στο αρμόδιο επισκευαστικό τμήμα όπως προκύπτει από τις εβδομαδιαίες αναφορές παραμενόντων κυρίων υλικών και από το βιβλίο παρακολούθησης της απασχόλησης των τεχνικών - Ε/Τ που τηρείτε.
(β) Εκδόσατε πιστοποιητικό ακαταλληλότητας (ΕΦ 157) με αριθμό 177312, κρίνοντας ΠΕΕ ( που σημαίνει πέραν επί τόπου επισκευής) κινητήρα οχήματος με αιτιολογικό που δεν συνάδει με τις γνώσεις Αξκού (ΤΧ) βαθμού Τχη αλλά και που δεν προβλέπεται από την Π.Δ. 6-34/1992/ΓΕΕΦ/ΔΤΧ.
(γ) Δεν εκτελέσατε προφορική διαταγή του Δντή ΔΤΧ αλλά και έγγραφη που ακολούθησε της ΔΤΧ/ΓΕΕΦ [(δ) σχετικό], παρά τις εισηγήσεις των υφισταμένων σας, για την επισκευή μεγάλων συγκροτημάτων, όπως γινόταν στο παρελθόν στο ίδιο τμήμα, με τους ίδιους τεχνίτες και με τα ίδια μέσα.
(δ) Μετά τη διαταγή του Δντή ΔΤΧ που σας δόθηκε δηλώσατε δημοσίως, παρουσία του Τχη (ΤΧ) Γαβριηλίδη Στυλιανού, Λγού (ΤΧ) Καρακώστα Παναγιώτη, Υπλγού (ΤΧ) Μαλιάπη Φώτιου, Υπλγού (ΤΧ) Πλαστάρα Γεωργίου, και Υπλγού (ΤΧ) Κεττένη Νικολάου, στο γραφείο του Δκτή 2ου ΛΤΧ, ότι δεν θα προβαίνετε σε επισκευή κινητήρων, προτρέποντας και τον 2ο ΛΤΧ να πράττει το ίδιο, παραβλέποντας το γεγονός ότι η επισκευή αυτή από τον Λόχο σας, αφού έχετε τις προϋποθέσεις, αποβλέπει στην άμεση άρση της ακινησίας οχημάτων που τόσο πάσχουν οι μονάδες της Ε.Φ. από την έλλειψη τους."
Ο δικηγόρος του αιτητή υπέβαλε ότι τόσο η απόφαση του Υπουργού όσο και οι προγενέστερες που συγχωνεύθηκαν σ' αυτή δεν περιέχουν νόμιμη και επαρκή αιτιολογία. Αυτός είναι ο κυριότερος λόγος ακύρωσης που πρόβαλε και καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της γραπτής του αγόρευσης. Συνοψίζω παρακάτω τα επιχειρήματα. Η απόφαση του Υπουργού είναι εξώφθαλμα αναιτιολόγητη. Η αναφορά του ότι εξέτασε τους ισχυρισμούς του αιτητή και έλαβε υπόψη τα έγγραφα στοιχεία που τέθηκαν στη
διάθεση του, χωρίς οτιδήποτε άλλο, δεν συνιστά αιτιολογία. Είναι μια στερεότυπη έκφραση κατάλληλη για κάθε περίσταση. Δεν υπάρχει δε το ενδεχόμενο συμπλήρωσης της από τα στοιχεία του φακέλου, εφόσον η απόφαση δεν προβαίνει σε αξιολόγηση τους.Και να γινόταν ακόμη δεκτό ότι η αιτιολογία μπορούσε να συμπληρωθεί ή αναπληρωθεί από τα στοιχεία του φακέλου και ότι υφίστανται στο φάκελο τέτοια στοιχεία, δεν υπάρχει ένδειξη με ποιο τρόπον αυτά έχουν αξιολογηθεί. Η αιτιολογία που εν πρώτοις ο Διευθυντής έδωσε είναι αντιφατική. Ενώ στην παρ. 1(α) του τεκμ. 3 αποδίδεται στον αιτητή καθυστέρηση να ενεργήσει για επισκευή του κινητήρα, στην παραγ 1(γ) κατηγορείται ότι δεν εκτέλεσε τη σχετική προφορική διαταγή των προϊσταμένων του, που δόθηκε μετά και γραπτώς για την επισκευή. Η φερόμενη ως αιτιολογία για το θέμα 1(β) δεν είναι νόμιμη γιατί το συμβάν δεν συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα. Η ελλιπής γνώση του αιτητή στο προκείμενο δεν μπορεί να εξομοιωθεί με παράπτωμα.
Επικρίνεται και η αιτιολογία που έδωσε ο Αρχηγός ως ουσιαστικά ανύπαρκτη (τεκμ. 7). Είναι βολικό να την παραθέσουμε τώρα:
".........με βάση τα στοιχεία που ετέθησαν ενώπιον μας προέκυψαν τα παρακάτω:
α. Η ποινή που σας επιβλήθηκε είναι σύννομος τόσο από τυπικής όσο και από ουσιαστικής απόψεως.
β. Η απάντηση που σας δόθηκε στην αναφορά παραπόνου σας από την ΔΤΧ είναι πλήρως τεκμηριωμένη και αιτιολογημένη.
γ. Η ανατεθείσα εργασία σε εσάς από τον Δντή σας ήταν εν γνώση της ιεραρχίας του ΓΕΕΦ και ήτο κατόπιν εντολής του Αρχηγού της Εθνικής Φρουράς.
δ. Εκτός των γραπτών διαταγών δίδονται και προφορικές εντολές από τους εκάστοτε προϊστάμενους στους υφιστάμενους των, οι οποίοι οφείλουν να υπακούουν και να συμμορφώνονται πλήρως προς τις δοθείσες δγές χωρίς οποιαδήποτε αντίρρηση, εφόσον είναι υπηρεσιακές διαταγές, και εάν πιστεύουν ότι αδικούνται ή κακώς διατάχθηκαν μπορούν να υποβάλουν αναφορά πράγμα το οποίον δεν πράξατε."
Κατά την άποψη του συνηγόρου όλα αυτά είναι γενικότητες που μπορεί να χρησιμοποιούνται παντού. Ο αιτητής δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει ότι ήταν σε γνώση της ιεραρχίας του ΓΕΕΦ και του Αρχηγού η διαταγή του Διευθυντή που ήταν αντίθετη με πάγια Διαταγή, αφού ο τελευταίος δεν του το ανέφερε.
Ο αιτητής ήγειρε και θέμα δέουσας έρευνας. Στην ουσία είπε ότι θα δικαιωνόταν αν τα στοιχεία που περιέλαβε στην αναφορά του, τεκμ. 4, τύγχαναν κανονικής διερεύνησης. Σ' αυτήν ισχυρίστηκε ότι οι ενέργειες για την επιδιόρθωση του κινητήρα άρχισαν από την επομένη που εισήχθη το όχημα και ολοκληρώθηκαν μετά 15 ημέρες στις 19/11/97, οπόταν διαπιστώθηκε ότι ο κινητήρας δεν ήταν επισκευάσιμος.
Ο επόμενος - και τελευταίος - ουσιαστικά λόγος ακύρωσης είναι ότι η απόφαση ήταν αποτέλεσμα πλάνης περί τα πράγματα και το νόμο. Ο δικηγόρος του αιτητή αναφέρει στην αγόρευση του ότι ο λόχος του αιτητή ήταν νεοσύστατος. Δημιουργήθηκε με συγκεκριμένη διαταγή του Υπουργού Άμυνας (δεν είναι ενώπιον μου), που καθόριζε και τα χρονικά όρια σύστασης και λειτουργίας του. Η αποστολή του λόχου ήταν, μεταξύ άλλων, όπως η ίδια διαταγή καθορίζει "η επισκευή τρίτου κλιμακίου".
Ο αιτητής, που είχε υπόψη του τη διαταγή αυτή, εξέφρασε προς το διοικητή του, στην παρουσία άλλων αξιωματικών, τις επιφυλάξεις του ως προς τη νομιμότητα της προφορικής διαταγής του προϊσταμένου του "και διερωτήθηκε αν θα είναι καλυμμένος" σε περίπτωση που κάτι δεν πήγαινε καλά κατά την επισκευή. Φαίνεται πως επρόκειτο για επισκευή "του κλιμακίου" που αφορούσε μεγαλύτερο όχημα. Ο συνήγορος εικάζει ότι ο προϊστάμενος δε θα γνώριζε τις πρόνοιες της Υπουργικής Διαταγής όταν έδινε την προφορική εντολή για την επισκευή.
Ο αιτητής αποδίδει ελατήριο για την πειθαρχική του δίωξη στον προϊστάμενο του. Λέγει ότι η αμφισβήτηση της νομιμότητας της διαταγής "ενόχλησε το Διευθυντή του, ο οποίος και για να διαφυλάξει το κύρος του, όχι μόνο υπεραμύνθηκε της νομιμότητας της διαταγής του, αλλά ξεκίνησε και μια πειθαρχική διαδικασία κατά του αιτητή, καταλογίζοντας του συναφή προς την περίπτωση παραπτώματα". Ψέγεται δε ο Διευθυντής γιατί δεν είπε στον υφιστάμενο του ότι η δοθείσα διαταγή ήταν σε γνώση των ανωτέρων του Διευθυντή. Τέλος, ο συνήγορος σχολιάζει την "παράδοξη" στάση του Υπουργού να ενεργήσει κατά της διαταγής του.
Για τους παραπάνω λόγους έγινε εισήγηση πως δεν ήταν εύλογα επιτρεπτή η επίδικη απόφαση.
Ο δικηγόρος της Δημοκρατίας υπέβαλε ότι ο Υπουργός πήρε την απόφαση του αφού μελέτησε με κάθε λεπτομέρεια το υλικό που του στάληκε στο σύνολο του και στηρίχθηκε σ΄αυτό. Ως προς την επάρκεια της έρευνας, ο Υπουργός προμηθεύθηκε όλα τα έγγραφα και στοιχεία της υπόθεσης. Τέλος, υπέβαλε ότι ο ισχυρισμός περί πλάνης δεν ευσταθεί ενόψει του συνόλου των γεγονότων της υπόθεσης και του περιεχομένου του φακέλου.
Πρέπει να παρατηρήσω ότι η Δημοκρατία δεν σχολίασε καθόλου τη Διαταγή του Υπουργού που, μεταξύ άλλων, καθόρισε και την αποστολή του νεοσύστατου λόχου του αιτητή, ο οποίος την είχε υπόψη του. Παρόλο που ο δικηγόρος του αιτητή έδωσε κάθε δυνατή λεπτομέρεια για τη Διαταγή αυτή, εντούτοις δεν περιλήφθηκε στο φάκελο. Ωστόσο, δεν αμφισβητήθηκε η ύπαρξη ή το περιεχόμενο της. Η Διαταγή αποτέλεσε τη βάση και το πλαίσιο όλων ουσιαστικά των λόγων ακύρωσης που έθιξε ο αιτητής. Η υπόθεση του είναι ότι είχε - και εξέφρασε - τους ενδοιασμούς του για τη νομιμότητα της προφορικής διαταγής του προϊσταμένου του και τις συνέπειες εκτέλεσης της για τον ίδιο.
Ο προϊστάμενος του αιτητή στην απάντηση του τεκμ. 5 στην αναφορά παραπόνου θίγει εμμέσως, πλην σαφώς, το θέμα με τα εξής:
"ζ. Τέλος θα πρέπει να ξέρετε ότι, εκείνος που εκδίδει μια διαταγή έχει και την όποια ευθύνη αν αυτή είναι αντίθετη άλλων διαταγών ή νόμων. Οι κανονισμοί και οι διαταγές καθορίζουν πως πρέπει να ενεργεί ο Αξκός στις περιπτώσεις αυτές και όχι να αρνείται δημοσίως την εκτέλεσή τους ή όπως λέτε να δηλώνει τις επιφυλάξεις του................"
Δε συμφωνώ με τη θέση αυτή. Το δίκαιο της Κύπρου δεν την επικρότησε ποτέ είτε πρόκειται για στρατιωτική υπηρεσία είτε άλλη δημόσια υπηρεσία ιεραρχικώς διαρθρωμένη. Διαφορετικά μπορούσε να εκθεμελιωθεί το καθεστώς του κράτους δικαίου. Στην υπόθεση Χρίστου ν. Δημοκρατίας (1991) 2 Α.Α.Δ. 43, έγινε αναφορά στην
Grigoropoullos v. Republic (1984) 3 C.L.R. 449 και σε όλη την προγενέστερη νομολογία που αναφέρεται στις προσταγές των ανωτέρων. Στην τελευταία υπόθεση κρίθηκε, όπως αναφέρει η Χρίστου (σελ. 51) ότι:".....διαταγή ανωτέρου.............. δεν παρέχει, λόγω της προέλευσής της και μόνο, νομικό έρεισμα για την εκτέλεσή της. Συναρτάται η νομική της ισχύς με την εξουσιοδότηση που παρέχει το δίκαιο για την έκδοσή της. Παράνομη διαταγή ανωτέρου μπορεί να αγνοηθεί με ασφάλεια
Είναι φανερό ότι κανένα από τα όργανα που επιλήφθηκε της υπόθεσης δεν ερεύνησε την πτυχή αυτή της νομιμότητας της επίδικης απόφασης στα πλαίσια της πάγιας διαταγής του Υπουργού Άμυνας, που ο αιτητής με τη στάση του ήγειρε ευθύς εξαρχής. Όπως διαφάνηκε, το θέμα άπτεται όλων των παραπτωμάτων που καταλογίστηκαν στον αιτητή. Περαιτέρω δεν υπάρχει, συναφώς με το θέμα της νομιμότητας, αιτιολογία. Από δε την ομολογουμένως στερεότυπη απόφαση του Υπουργού δεν προκύπτουν, όπως θα έπρεπε, ευθέως και αμέσως, τα
στοιχεία που συμπληρώνουν την ελλείπουσα από την απόφαση αιτιολογία. Έχοντας υπόψη τα δεδομένα, το ενδεχόμενο η απόφαση να λήφθηκε υπό καθεστώς πλάνης, αφού σε καμιά περίπτωση δεν απασχόλησε η νομιμότητα της επίδικης διαταγής, δεν μπορεί να αποκλειστεί.Και για τους τρεις αυτούς λόγους ακυρώνω την επίδικη απόφαση. Με έξοδα σε βάρος της Δημοκρατίας.
Σ. Νικήτας, Δ.
/ΚΑΣ