Με την παρούσα προσφυγή η αιτήτρια προσβάλλει την απόφαση του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών ("o καθ΄ ου η αίτηση" ή "ο Γενικός Διευθυντής") ημερ. 10.3.98 με την οποία ο καθ΄ ου η αίτηση εξέδωσε προς το ενδιαφερόμενο μέρος Lumiere Television Ltd (στο εξής το "Ε.Μ.") άδεια ίδρυσης, εγκατάστασης και λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού (στο εφεξής η "προσβαλλόμενη άδεια") με αναδρομική ισχύ από 19.11.92.

Το Υπουργικό Συμβούλιο στις 19.11.92 αποφάσισε (Απόφαση αρ. 38.389) να χορηγήσει στο Ε.Μ. προσωρινή άδεια λειτουργίας τηλεοπτικού σταθμού κλειστού κυκλώματος με παγκύπρια κάλυψη (στο εφεξής "η πρώτη άδεια"). Κατά το χρόνο που εκδόθηκε η πρώτη άδεια, το Υπουργικό Συμβούλιο ήταν το αρμόδιο όργανο για τη χορήγηση τέτοιων αδειών σύμφωνα με τον περί Τηλεοπτικών Σταθμών Νόμο (Ν. 29(1)/92).

Το άρθρο 56(2) του Νόμου 7(1)/98 προβλέπει:

Μετά την απόρριψη των πιο πάνω εφέσεων το Ε.Μ. με επιστολή του ημερομηνίας 28.2.98 προς τον καθ΄ ου η αίτηση, ζήτησε την επανεξέταση της αρχικής του αίτησης με βάση το πραγματικό και νομικό καθεστώς που ίσχυε κατά το χρόνο που λήφθηκε η απόφαση για την έκδοση της πρώτης άδειας από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Ο καθ΄ ου η αίτηση κατόπιν επανεξέτασης εξέδωσε την προσβαλλόμενη άδεια.

Η αιτήτρια ισχυρίζεται ότι με την προσβαλλόμενη άδεια θίγονται έννομα συμφέροντά της.

Η προσφυγή της αιτήτριας βασίζεται στα πιο κάτω νομικά σημεία:

Στην γραπτή αγόρευσή του ο ευπαίδευτος συνήγορος της αιτήτριας συνοπτικά εισηγείται πως τα κρίσιμα θέματα της παρούσας προσφυγής είναι τρία και τα προσδιορίζει ως εξής:

Είχε ο Γενικός Διευθυντής εξουσία ή δικαίωμα να ασκήσει τις εξουσίες που κατά τις 19.11.92 ασκούσε το Υπουργικό Συμβούλιο με βάση τον Ν.29(1)/92;

Εφόσον η ακυρωτική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου εξάλειψε την Πρώτην Αδειαν με αποτέλεσμα να επανέλθουν τα πράγματα στο πραγματικό και νομικό καθεστώς που ίσχυε κατά τον χρόνον αμέσως πριν την έκδοση της ακυρωθείσης Πρώτης Αδειας (29.11.92) και δεδομένου ότι το Υπουργικό Συμβούλιο είναι υπαρκτό συνταγματικό σώμα:-

Κατά πόσον το Παράρτημα Α της Ενστασης του Ε.Μ. και τα νέα στοιχεία που παρουσίασε το Ε.Μ. αποτελούν αίτηση de novo για άδεια, με συνέπεια να αποκλείεται ο Γενικός Διευθυντής να εκδώσει αναδρομική άδεια και να εφαρμόσει τον νόμο που ίσχυε κατά την ημερομηνία της ακυρωθείσης άδειας.

Το πρωτόδικο δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για δυο λόγους:

Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου κατά την εξέταση των εφέσεων κατά της πρωτόδικης απόφασης δεν ασχολήθηκε με το δεύτερο λόγο ακύρωσης. Εκρινε όμως ορθή την πρωτόδικη απόφαση ότι δηλαδή δεν έγινε η δέουσα έρευνα αναφορικά με τους μετόχους του ενδιαφερόμενου μέρους.

Η απόφαση της Ολομέλειας δημιούργησε στη Διοίκηση την υποχρέωση για επανεξέταση της αίτησης που το Ε.Μ. είχε υποβάλει τον Απρίλιο 1992. Στα πλαίσια αυτής της επανεξέτασης η διοίκηση όφειλε να προβεί στη διεξαγωγή δέουσας έρευνας αναφορικά με τη μετοχική δομή του Ε.Μ. για να υπάρξει έτσι, συμμόρφωση με την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου χωρίς να λάβει υπόψη οποιαδήποτε στοιχεία ή γεγονότα μεταγενέστερα της 19.11.92.

Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου η διοίκηση μετά από ακυρωτική απόφαση του Δικαστηρίου έχει υποχρέωση να επανεξετάσει το θέμα με βάση το πραγματικό και νομικό καθεστώς που ίσχυε κατά το χρόνο που λήφθηκε η ακυρωθείσα απόφαση.

Στην προκείμενη περίπτωση η ακυρωθείσα από το Δικαστήριο απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για την έκδοση της πρώτης άδειας λήφθηκε στις 19 Νοεμβρίου, 1992. Σαφώς προκύπτει από το περιεχόμενο της επιστολής του Ε.Μ. προς τον καθ΄ ου η αίτηση ημερ. 28.2.98 ότι η επανεξέταση της αίτησης που ζητούσε το Ε.Μ. είχε την έννοια της επανεξέτασης στα πλαίσια της οφειλόμενης από τη διοίκηση ενέργειας ενόψει του αποτελέσματος των εφέσεων και όχι επανεξέτασης της αίτησης με οποιαδήποτε άλλη έννοια. Επομένως, ο ισχυρισμός της αιτήτριας ότι η επιστολή του Ε.Μ. ημερομηνίας 28.2.98 ουσιαστικά αποτελούσε νέα αίτηση, δεν ευσταθεί.

Το γεγονός ότι το Ε.Μ. με την πιο πάνω επιστολή του διαβίβασε προς τον καθ΄ ου η αίτηση στοιχεία τα οποία δεν υπήρχαν στο φάκελο της διοίκησης δεν ανατρέπει τη φύση της διαδικασίας που η διοίκηση είχε υποχρέωση να ακολουθήσει ενόψει της ακυρωτικής απόφασης.

Ο κανόνας της μη αναδρομικότητας των διοικητικών πράξεων (Βλ. Μόρσης ν. ΕΔΥ (1965) 3 CLR 1 και Μόζορας ν. ΕΔΥ (1973) 3 ΑΑΔ 210 χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση υπόκειται σε εξαιρέσεις. Στα Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, σελ. 197 αναφέρονται τα εξής:

Το ερώτημα που τίθεται είναι από ποιο όργανο και με βάση ποιο νόμο έπρεπε να γίνει η επανεξέταση της αίτησης του ενδιαφερόμενου μέρους η οποία παρέμεινε εκκρεμής ως εκ του αποτελέσματος των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Για να μην υπάρξει κενό μέχρι το διορισμό του Προέδρου, του Αντιπροέδρου και των μελών της Αρχής από το Υπουργικό Συμβούλιο, οι προβλεπόμενες από το νέο νόμο αρμοδιότητες της Αρχής, παραχωρήθηκαν προσωρινά δυνάμει του άρθρου 56(2) του εν λόγω νόμου στο Γενικό Διευθυντή.

Η διαδικασία που η διοίκηση επέλεξε για την επανεξέταση της αίτησης θεωρώ πως ήταν η πιο πρόσφορη κατά το δίκαιο υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις. Επρόκειτο για λύση εύλογη και νομικά επιτρεπτή, ως η μόνη παρέχουσα τα εχέγγυα της συνεχούς και αδιάκοπης δράσης της δημόσιας διοίκησης στον συγκεκριμένο τομέα στα πλαίσια της νομιμότητας. Η επιλογή αυτή συνάδει προς τη θεμελιώδη αρχή της χρηστής διοίκησης η οποία πρέπει να διέπει κάθε ενέργεια, πράξη ή απόφαση της δημόσιας διοίκησης έναντι ή σε σχέση με τους διοικούμενους, χωρίς ταυτόχρονα να προκαλείται σύγκρουση με την αρχή ότι στο παρόν, δεσμευτικό είναι το ισχύον δίκαιο. Οι καθ΄ ων η αίτηση εξέτασαν την αίτηση του ενδιαφερόμενου μέρους με βάση τα πραγματικά γεγονότα όπως αυτά ίσχυαν κατά τον ουσιώδη χρόνο ήτοι την 19.11.92, με βάση το ισχύον τότε νομικό καθεστώς (Ν. 29(1)/92). Βλ. Μυτίδης ν. Δημοκρατία (1988) 3 ΑΑΔ 737. Η εξέταση έγινε από τον Γενικό Διευθυντή ο οποίος, κατά τον παρόντα χρόνο, (Μάρτιος 98) ήταν προσωρινά το μόνο αρμόδιο όργανο με βάση τον ισχύοντα νόμο (άρθρο 56(2) Ν. 7(1)/98) για την έκδοση αδειών λειτουργίας τηλεοπτικών σταθμών. Στη Δημοκρατία ν. Στυλιανού κα, ΑΕ 1028, ημερ. 10.7.90, λέχθηκαν τα εξής:

Ο ισχυρισμός των αιτητών ότι οι ενέργειες του Γενικού Διευθυντή είχαν ως γνώμονα την εξυπηρέτηση αλλότριου σκοπού και ότι απέβλεπαν στην αποφυγή των συνεπειών οι οποίες προκύπτουν από την εφαρμογή του άρθρου 146.6 του Συντάγματος διαψεύδεται από τα ίδια τα γεγονότα. Η Διοίκηση διέταξε ως όφειλε τη διενέργεια ανακρίσεων για τη διαπίστωση διάπραξης ποινικού αδικήματος και προχώρησε στη διαδικασία της επανεξέτασης προς συμμόρφωση προς τις δικαστικές αποφάσεις. Ο Γενικός Διευθυντής είχε ενώπιόν του όλα τα γεγονότα και δεν είχε οποιαδήποτε υποχρέωση να ακούσει επί του θέματος τους αιτητές, ούτε οι τελευταίοι είχαν οποιοδήποτε δικαίωμα παρέμβασης για ακρόαση. Η αρχή του audi alteram partem δεν εφαρμόζεται στις περιπτώσεις έκδοσης διοικητικών πράξεων οι οποίες δεν επηρεάζουν άμεσα το συμφέρον τρίτου.

Από το περιεχόμενο της επιστολής του Γενικού Διευθυντή ημερομηνίας 10.3.98 προκύπτει ότι κατά την επανεξέταση έλαβε υπόψη τόσο την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην προσφυγή 135/93 όσο και τις αποφάσεις της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου στις δύο Αναθεωρητικές Εφέσεις 2025 και 2032. Κατά συνέπεια, ο ισχυρισμός των αιτητών ότι ο Γενικός Διευθυντής δεν είχε υπόψη ή δεν μελέτησε τις πιο πάνω αποφάσεις δεν ευσταθεί.

Στα πλαίσια της επανεξέτασης, ο Γενικός Διευθυντής είχε την ευχέρεια να λάβει υπόψη γεγονότα τα οποία, ενώ υπήρχαν κατά τον ουσιώδη χρόνο, (19.11.92) είτε δεν τέθηκαν ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου είτε βρίσκονταν ενώπιόν του αλλά δεν λήφθηκαν καθόλου ή επαρκώς υπόψη.

Η ευχέρεια του Γενικού Διευθυντή να λάβει υπόψη αυτά τα στοιχεία κατά την επανεξέταση, έστω και αν τέθηκαν μεταγενεστέρως ενώπιον του, συνάδει με το καθήκον της διοίκησης για διεξαγωγή δέουσας έρευνας συμμορφούμενη έτσι με τις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου στις δύο προαναφερθείσες εφέσεις.

Στην προκείμενη περίπτωση, ο Γενικός Διευθυντής ερεύνησε κατά την επανεξέταση το θέμα των μετόχων και του μετοχικού κεφαλαίου του Ε.Μ. με βάση το νομικό καθεστώς που ίσχυε κατά τον ουσιώδη χρόνο (19.11.92) - άρθρο 9 του Νόμου 29(1)/92. Η έκταση της έρευνας και τα στοιχεία που ερευνήθηκαν εμφαίνονται στην επιστολή του Γενικού Διευθυντή ημερομηνίας 10.3.98. Από το φάκελο της διοίκησης προκύπτει ότι τα έγγραφα τα οποία αναφέρονται στην μετοχική σύνθεση του Ε.Μ. συντάχθηκαν μετά τις 19.11.92, όλα όμως, αναφέρονται σε γεγονότα τα οποία υπήρχαν κατά την πιο πάνω ημερομηνία.

Ο Γενικός Διευθυντής ερεύνησε όλα τα έγγραφα, περιλαμβανομένων και των σχετικών εγγράφων του Εφόρου Εταιρειών, του ιδρυτικού εγγράφου και καταστατικού του Ε.Μ. καθώς και άλλα έγγραφα τα οποία αναφέρονται στη μετοχική δομή του Ε.Μ. κατά τον ουσιώδη χρόνο, ήτοι στις 19.11.92 και ορθά κατά την κρίση μου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κατά το χρόνο έκδοσης της πρώτης άδειας στο Ε.Μ. υπήρχαν και ετηρούντο οι προϋποθέσεις του άρθρου 9 του Ν.21(1)/92. Συνακόλουθα, κρίνεται ως ορθή η έκδοση της άδειας με αναδρομική ισχύ από 19.11.92 ήτοι, από το χρόνο που λήφθηκε η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου με την οποία εκδόθηκε η άδεια λειτουργίας του Ε.Μ. η οποία ακυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο. Αυτό, συνάδει με την αρχή του Διοικητικού Δικαίου σύμφωνα με την οποία νέα απόφαση η οποία εκδίδεται από τη διοίκηση μετά από ακυρωτική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου έχει πάντοτε αναδρομική ισχύ και μάλιστα από την ημερομηνία λήψης της ακυρωθείσας απόφασης.

Η συμμετοχή του κ. Κρις Οικονομίδη στη Συμβουλευτική Επιτροπή ήταν θέμα που αφορούσε τη νόμιμη συγκρότηση του συμβουλευτικού αυτού οργάνου κατά το χρόνο της εξέτασης της αίτησης του ενδιαφερόμενου μέρους και της έκδοσης της πρώτης άδειας. Ομως, κατά το χρόνο που η αίτηση εξετάστηκε από το Γενικό Διευθυντή, η Συμβουλευτική Επιτροπή δεν υπήρχε εφόσον αυτή είχε διά νόμου καταργηθεί. Αυτή η εξέλιξη, καθιστά το θέμα της συμμετοχής του κ. Κρις Οικονομίδη στην τότε Συμβουλευτική Επιτροπή χωρίς σημασία για τους σκοπούς της παρούσας προσφυγής, εφόσον η αίτηση εξετάστηκε εξ υπαρχής από το αρμόδιο κατά το ισχύον δίκαιο όργανο, η απόφαση του οποίου, αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας προσφυγής.

Καθόσον αφορά τον ισχυρισμό ότι ο Γενικός Διευθυντής παρέλειψε να εξετάσει και διαπιστώσει το γεγονός ότι το Ε.Μ. προέβη σε αλλαγές στο κεφάλαιο και το καταστατικό του χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του Υπουργικού Συμβουλίου, κατά παράβαση του άρθρου 13 του Νόμου 29(1)/92, έχω τη γνώμη πως έστω και αν έχουν διαπραχθεί τέτοιες παραβιάσεις, αυτές δεν επηρεάζουν τη νομιμότητα της προσβαλλόμενης απόφασης γιατί πρόκειται για υποχρεώσεις εκ του νόμου, τυπικής μάλλον μορφής, παρά για υποχρεώσεις ουσίας.

Α. Κραμβής,