|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Υπόθεση αρ. 444/95
ΕΝΩΠΙΟΝ:
Σ. ΝΙΚΗΤΑ, Δ.Αναφορικά με το Άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ -
Rochester Instrument Systems
(Middle East) Ltd.
Αιτητρίας
- και -
Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω του
Διευθυντή Τμήματος Τελωνείων
Καθού η αίτηση
----------------------
Ημερομηνία:
21 Δεκεμβρίου, 1998Για την αιτήτρια: Τ. Παπαδόπουλος
Για τον καθού η αίτηση: Δ. Παπαδοπούλου, Ανώτερη Δικηγόρος της
Δημοκρατίας
---------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Η αιτήτρια είναι υπεράκτια εταιρεία. Έχει εγγραφεί στις 7/11/88. Προηγήθηκε σχετική άδεια της Κεντρικής Τράπεζας. Κύριος μέτοχος της είναι ο Σωκράτης Χ"Μιχαήλ (ο Διευθυντής της εταιρείας). Είναι ιδιοκτήτης 800 από 1000 μετοχές, ονομαστικής αξίας £1 η καθεμιά, που εκδόθηκαν σύμφωνα με τους όρους της παραπάνω άδειας. Ο κ. Χ"Μιχαήλ έχει διπλή υπηκοότητα. Είναι Καναδός υπήκοος και ταυτόχρονα είναι και πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Γεννήθηκε στις Πάνω Αρόδες της Πάφου τον Οκτώβριο του 1950.
Υπό τις περιστάσεις και συνθήκες που θα αναφέρω στη συνέχεια η αιτήτρια αξιώνει με την προσφυγή της, ως αλλοδαπή εταιρεία, ακύρωση απόφασης η οποία περιέχεται στην επιστολή του Διευθυντή του Τμήματος Τελωνείων (ο Διευθυντής) ημερ. 10/4/95. Με την πράξη αυτή ανακλήθηκε παράνομα, κατά τους ισχυρισμούς της, προγενέστερη απόφαση, ημερ. 10/1/89, για δασμολογική απαλλαγή ορισμένων εισαχθέντων ειδών προοριζομένων για αποκλειστική χρήση της εταιρείας και του προμνησθέντος Διευθυντή της.
Θεωρώ σκόπιμο να μεταφέρω το αίτημα θεραπείας, όπως είναι διατυπωμένο στο σώμα της προσφυγής:
"(Α) Δήλωση του Σεβαστού Δικαστηρίου ότι η πράξη ή/και απόφαση των Καθ' ων η Αίτηση που περιέχεται σε επιστολή τους (Παράρτημα Α), που φέρει ημερομηνία 10/4/1995 και με την οποίαν ακυρώνουν προηγούμενη πράξη ή/και απόφαση τους η οποία περιέχετο σε επιστολή τους ημερ. 10/1/1989 (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β) και με την οποίαν παρείχαν στους Αιτητές απαλλαγή από δασμούς εισαγωγής για προϊόντα αγορασθέντα από τους Αιτητές και τον διευθυντή τους Σωκράτη Χ"Μιχαήλ και τα οποία αναφέρονται στην υποπαράγραφο 18.01 του 4ου πίνακα του περί Τελωνειακών Δασμών Νόμου (ως ετροποποιήθει), είναι άκυρη και στερείται νομίμου αποτελέσματος."
Το νομικό καθεστώς το διέπον την αναγνώριση και χορήγηση ατελείας εντοπίζεται στις πρόνοιες του Τέταρτου Πίνακα του περί Τελωνειακών Δασμών και Φόρων Καταναλώσεως Νόμου του 1988 (αρ. 58/88) γνωστό (από τη σχετική περιγραφή στον Πίνακα) ως κώδικας απαλλαγής 01.18. Στην εμβέλεια του εμπίπτουν:
"Μηχανοκίνητα οχήματα των Κλάσεων 8703 21-24, 8703 31-33 και 8703 90 εισαγόμενα, και πας γραφειακός και οικιακός εξοπλισμός, πλην των επίπλων, εισαγόμενος, υπό αλλοδαπών εταιρειών ή αλλοδαπού προσωπικού αυτών."
Θα μπορούσε από τώρα να λεχθεί ότι θα ερευνήσουμε την ουσία των ισχυρισμών της αιτήτριας μόνο στην περίπτωση που θα διαπιστωθεί πως αυτή νομιμοποιείται στην άσκηση προσφυγής. Πέραν από ότι τέτοιο ζήτημα είναι πάντοτε ανοικτό για αυτεπάγγελτη εξέταση από το δικαστήριο, ως θέμα δημόσιας τάξης, εδώ έχει εγερθεί προδικαστικά και συζητήθηκε από τους διαδίκους στις γραπτές τους αγορεύσεις. Και η έρευνα νομιμοποίησης συνεπάγεται γνώση των βασικών γεγονότων της υπόθεσης τα οποία θα προσπαθήσω να συνοψίσω.
Η αιτήτρια ζήτησε με επιστολή των λογιστών της (ημερ. 19/12/88) χορήγηση ατελείας για εισαγόμενα είδη. Σε σχετικό έντυπο (C.R. 01.18), που συμπλήρωσε και συναπέστειλε κάτω από την επκεφαλίδα "Particulars of Expatriate Personnel" αναγράφεται το όνομα του Διευθυντή της εταιρείας. Μεταξύ των εγγράφων που επισύναψε στην αίτηση της ήταν και ανάληψη υποχρέωσης, που υπογράφει ο Διευθυντής της εταιρείας εκ μέρους της, να καταβάλει στο δημόσιο οποιοδήποτε ποσό καταστεί πληρωτέο υπό μορφή δασμών ή κυρώσεων για πράξη ή παράλειψη της εταιρείας ή των εργοδοτουμένων της σχετικά με εισαγόμενα είδη κάτω από τις διατάξεις του κώδικα απαλλαγής.
Ο Διευθυντής, με επιστολή του ημερ. 10/1/89, έδωσε την έγκριση του για τις δασμολογικές απαλλαγές, που ζητήθηκαν από την εταιρεία και το αλλοδαπό προσωπικό της. Κατονομάζεται στη συνέχεια ο κ. Χ"Μιχαήλ (αρ. 13 στο Διοικητικό Φάκελο).
Τον Ιανουάριο του 1990 η Κεντρική Τράπεζα, ορμώμενη προφανώς από το γεγονός ότι ο κ. Χ"Μιχαήλ θεωρήθηκε και πολίτης της Δημοκρατίας, ζήτησε από το Διευθυντή να περιορίσει την έγκριση ατελείας μόνο σε εξοπλισμό γραφείου εφόσον η αιτήτρια δεν εργοδοτούσε αλλοδαπό πρόσωπο. Μετά από δεύτερη παρέμβαση της Κεντρικής προς το Διευθυντή το Νοέμβριο του 1991, ο τελευταίος έγραψε στην αιτήτρια και περιόρισε το δασμολογικό προνόμιο "in respect of office equipment imported by you". Ο λόγος γιαυτό ήταν, όπως την πληροφόρησε, ότι δεν εργοδοτούσε εκπατρισμένο προσωπικό (αρ. 15). Ας σημειωθεί ότι το θέμα κατά πόσον η αιτήτρια είχε στην υπηρεσία της τέτοιο προσωπικό διερευνήθηκε προηγουμένως από λειτουργό του Τμήματος Τελωνείων. Η έκθεση του είναι στο φάκελο (αρ. 16). Είχε διαπιστώσει από επιτόπια έρευνα, που είχε διεξαγάγει, πως η εταιρεία δεν απασχολούσε ξένο προσωπικό.
Η ενέργεια αυτή προκάλεσε την αντίδραση της αιτήτριας. Ο δικηγόρος της με επιστολή του ημερ. 25/2/92 διαμαρτυρήθηκε και ζήτησε από το Διευθυντή ανάκληση της απόφασης του. Στη συνέχεια κατέθεσε την προσφυγή αρ. 333/92. Την απέσυρε όμως στις 6/2/95 - και απορρίφθηκε - μετά από δήλωση του καθού ότι θα ανακαλούσε την προσβληθείσα απόφαση επειδή ήταν αναιτιολόγητη και ότι θα εξέδιδε νέα αιτιολογημένη απόφαση.
Πρέπει να έχουμε υπόψη ότι ο Διευθυντής της εταιρείας είχε εισάξει ατελώς το αυτοκίνητο WG 974, που ήταν εγγεγραμμένο στο όνομα του. Mε επιστολή των δικηγόρων του ημερ. 17/4/94 ζήτησε άδεια διάθεσης του αυτοκινήτου και αντικατάσταση του με άλλο που επρόκειτο να εισάξει. Ο Διευθυντής Τελωνείων απάντησε με επιστολή του ημερ. 12/5/94, την οποία απηύθυνε στην εταιρεία μέσω των δικηγόρων της. Με αυτή έδωσε άδεια για επιτόπια χρήση υπό τον όρο πως θα καταβάλλονταν pro rata οι φόροι και δασμοί του οχήματος από την αιτήτρια εταιρεία. Απέρριψε όμως το αίτημα για άλλο αυτοκίνητο. Με την αιτιολογία ότι η εταιρεία δεν εργοδοτούσε αλλοδαπούς υπαλλήλους με άδεια εργασίας του Τμήματος Μετανάστευσης (βλ. αρ. 18 και 19).
Ο κ. Χ" Μιχαήλ επανέλαβε την αξίωση του σχετικά με το όχημα WG 974 στις 16/12/94 (αρ. 28). Την ίδια ημερομηνία με χωριστή επιστολή, που υπογράφει ο ίδιος για λογαριασμό της εταιρείας, ζητήθηκε άδεια για διάθεση του οχήματος WΗ 141, που ήταν εγγεγραμμένο στο όνομα της. Η απάντηση - και για τις δύο περιπτώσεις - δόθηκε με την ίδια επιστολή του Διευθυντή ημερ. 5/1/95, που απευθυνόταν προς την αιτήτρια (αρ. 30). Την πληροφόρησε πως παρεχόταν άδεια διάθεσης των δύο οχημάτων πλην όμως δεν μπορούσε να δοθεί άδεια για τελωνισμό άλλου αυτοκινήτου για τους λόγους που "κατ' επανάληψη σας έχουν εξηγηθεί". Ο κ. Χ"Μιχαήλ ζήτησε αργότερα να αγνοηθεί η επιστολή του αναφορικά με το WG 974. Η άδεια δόθηκε μόνο για το αυτοκίνητο της αιτήτριας WΗ 141 (αρ. 33).
Στις 10/4/95 το Τμήμα απέστειλε στο Διευθυντή της εταιρείας προσωπική επιστολή με την οποία ανακαλείται η αρχική απόφαση παραχώρησης δασμολογικών διευκολύνσεων. Το περιεχόμενο της αποτελεί το αντικείμενο της προσφυγής. Το μεταφέρω:
"Αναφέρομαι στην επιστολή μου με τον ίδιο αριθμό φακέλου και ημερομηνία 10/1/89, με την οποία σας παραχωρήθηκε έγκριση για δασμολογικές διευκολύνσεις και σας πληροφορώ τα ακόλουθα:
Σύμφωνα με στοιχεία του Λειτουργού Μεταναστεύσεως, θεωρείστε πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας και ως εκ τούτου δεν έπρεπε να σας παραχωρηθούν δασμολογικές απαλλαγές.
Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω και για λόγους δημοσίου συμέροντος και αποκατάστασης της νομιμότητας με την παρούσα επιστολή, η πιο πάνω έγκριση, ανακαλείται.
Παρακαλείσθε όπως μέχρι τις 10/5/95 προβείτε στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να τακτοποιηθoύν δασμολογικά τα πιο κάτω αντικείμενα αφού απευθυνθείτε στον Κλάδο Υπεράκτιων Εταιρειών του Τμήματος μου:
α. ένα όχημα Saab 900i Turbo αρ. εγγραφής WG974,
β. ένα βίντεο Ηitachi,
γ. μια τηλεόραση Τοshiba."
H δικηγόρος της Δημοκρατίας υποστήριξε ότι η επίδικη απόφαση δεν προσβάλλεται παραδεκτώς γιατί, ουσιαστικά, αυτή δεν την αφορά. Υπέβαλε πως επηρεάζει μόνο το συμφέρον του κ. Χ"Μιχαήλ που, όμως, δεν ποσέφυγε. Και ότι η απόφαση δεν έχει βλαπτικές συνέπειες για την αιτήτρια εφόσον διατηρεί τα είδη που της επιτράπηκε να εισάξει αφορολόγητα. Η θέση της αιτήτριας υπέρ της νομιμοποίησης στηρίζεται στο ότι: (1) η αρχική άδεια δόθηκε σε αυτήν ως εισαγωγέα των ειδών αυτών. (2) η πρώτη ανάκληση της αρχικής άδειας (επιστολή ημερ. 29/1/92) είχε ως αποδέκτη την αιτήτρια. (3) η αιτήτρια επηρεάζεται εφόσον η ίδια αγόρασε και εισήξε τα επίδικα αντικείμενα. και (4) η επίδικη απόφαση θίγει το συνταγματικά, από το άρθρ. 23, κατοχυρωμένο δικαίωμα της ως ιδιοκτήτριας κινητής περιουσίας.
Είναι γεγονός ότι τόσο η αρχική άδεια ατελούς εισαγωγής όσο και η μετέπειτα αλληλογραφία αναφορικά με τη διαφορά απευθυνόταν πάντοτε στην αιτήτρια. Αυτό είναι σωστό όχι μόνο σχετικά με τα είδη που εισήξε ατελώς η αιτήτρια για λογαριασμό της, αλλά και εκείνα που αφορούσαν το Διευθυντή της. Έχοντας υπόψη την πραγματική βάση της υπόθεσης δεν είναι νοητός ο διαχωρισμός συμφέροντος (υπό την έννοια του άρθρ. 146.2), που επιχειρεί η Δημοκρατία. Το δικαίωμα δασμολογικής απαλλαγής το έχει από το νόμο η εταιρεία (άρθρ. 11 του ν. 58/88) σε συνδυασμό με τις πρόνοιες του Τέταρτου Πίνακα. Ο κ. Χ"Μιχαήλ επωφελήθηκε μόνο και μόνο γιατί δηλώθηκε - και αρχικά έγινε δεκτό - πως ήταν expatriate personnel. Με άλλα λόγια δεν έχουμε δύο χωριστές οντότητες με διαφορετικό συμφέρον η καθεμιά. Το εκπατρισμένο προσωπικό έλκει το δικαίωμα του από την ύπαρξη της υπεράκτιας εταιρείας. Το συμπέρασμα μου ενισχύεται πιστεύω και από την ανάληψη υποχρέωσης αποζημίωσης του δημοσίου που δόθηκε για λογαριασμό της εταιρείας και την καθιστούσε υπεύθυνη για οποιανδήποτε παρασπονδία.
Το βάρος απόδειξης του έννομου συμφέροντος, εφόσον αμφισβητήθηκε, το έχει αναμφίβολα η αιτήτρια: Papantoniou ν. The Electricity Authority of Cyprus (1986) 3 C.L.R. 105. Αλλά υπό τις συνθήκες και για τους λόγους που έχω αναλύσει έδειξε πως άσκησε με έννομο συμφέρον την κρινόμενη προσφυγή.
Γεννιέται το ερώτημα κατά πόσον η ανακλητική πράξη ήταν νόμιμη, όπως υποστήριξε ο αιτητής, ή παράνομη, όπως ήταν η θέση της Δημοκρατίας. Γύρω από το ερώτημα αυτό περιστράφηκε και ο κύριος λόγος ακύρωσης. Προέχει η επίλυση του θέματος αυτού. Η ανάκληση ισχύει για το μέλλον όταν ανακαλείται νόμιμη πράξη και αναδρομικά όταν πρόκειται για παράνομη πράξη. Στην τελευταία αυτή περίπτωση η ανάκληση είναι επιτρεπτή αν η ανακαλούμενη πράξη εκδόθηκε κατά παράβαση νόμου και/ή λόγω πλάνης. Και αν πραγματοποιείται μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα από την έκδοση της, λαμβανομένων υπόψη και των συνθηκών της υπόθεσης, εκτός αν συντρέχουν λόγοι δημόσιου συμφέροντος, που επιβάλλουν ανάκληση παρά την πάροδο εύλογου χρόνου: Yiangou & Another v. The Republic (1975) 3 C.L.R. 228, 240-244, Director of the Department of Customs and Excise v. Grecian Hotel Enterprises Ltd. (1985) 1 C.L.R. 476, προσφ. αρ. 269/87 Ανδρέα Ευστρατίου ν. Δημοκρατίας ημερ. 21/7/89, προσφ. αρ. 663/93 Γνώμη Λτδ. ν. Δημοκρατίας ημερ. 31/7/95.
Η απατηλή ενέργεια του διοικουμένου, που προκάλεσε την έκδοση της παράνομης πράξης καθιστά δυνατή, απεριόριστα, ανεξάρτητα από τον παράγοντα του χρόνου, την ανάκληση της πράξης. Εδώ ο ισχυρισμός της Δημοκρατίας πως η εταιρεία ή ο Διευθυντής της ήταν ένοχοι τέτοιας συμπεριφοράς εγκαταλείφθηκε ανεπιφύλακτα και δε θα μας απασχολήσει.
Η αιτήτρια επιστράτευσε και το διαζευκτικό επιχείρημα, αν δεν γίνει δεκτό ότι η πράξη είναι νόμιμη, πως πάλιν η ανάκληση είναι ανεπίτρεπτη γιατί αφενός παραβιάζει τις αρχές της καλής πίστης και αφετέρου υπήρξε μεγάλη καθυστέρηση από το χρόνο έκδοσης της πράξης - ο δικηγόρος της αιτήτριας την υπολογίζει από 10/1/89 μέχρι την ανάκληση της ημερ. 10/4/95.
Το παράνομο της πράξης η δικηγόρος της Δημοκρατίας το στηρίζει στις ερμηνευτικές διατάξεις του άρθρ. 2(1) του περί Πολίτου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νόμου του 1967 (αρ. 43/67), όπως τροποποιήθηκε. Η λέξη "αλλοδαπός" ερμηνεύεται ως πρόσωπο το οποίο δεν είναι πολίτης της Δημοκρατίας. Προσθέτω ότι, σύμφωνα με την ερμηνεία του όρου αυτού που δίνει το άρθρ. 2 του περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμου, Κεφ. 105, η λέξη σημαίνει "πρόσωπο το οποίο δεν είναι Βρεττανός υπήκοος ή πολίτης της Ιρλανδικής Δημοκρατίας ή ημεδαπός της Δημοκρατίας". "Ημεδαπός της Δημοκρατίας" περιλαμβάνει κυρίως τον πολίτη της Δημοκρατίας (άρθρ. 2.1 του ίδιου νόμου). Κατά την εισήγηση, η έγκριση δασμολογικών απαλλαγών στην κρινόμενη περίπτωση ήταν παράνομη πράξη και σαν τέτοια ανακλητή μετά την πάροδο εύλογου χρόνου. Πέραν τούτου συνέτρεχαν και λόγοι δημόσιου συμφέροντος, δηλαδή, όπως το έθεσε η συνήγορος, η διασφάλιση των δημοσίων προσόδων.
Αναφερόμενη στο χρονικό διάστημα που διέρρευσε από την έκδοση της πράξης, η κα Παπαδοπούλου υποστήριξε πως η περίοδος μεταξύ 29/1/92 και 10/4/95 δεν πρέπει να συνυπολογιστεί για σκοπούς προσδιορισμού του εύλογου χρόνου εφόσον κατά το διάστημα αυτό εκκρεμούσε η πρώτη προσφυγή, η δε επίδικη απόφαση αφορά επανάκριση της πράξης, που προσβλήθηκε με την πρώτη προσφυγή.
Παρατηρώ πρώτα ότι ουδέποτε αντικρούστηκε η θέση ότι ο Διευθυντής της εταιρείας είναι πράγματι πολίτης της Δημοκρατίας. Υπό το πρίσμα των νομοθετικών διατάξεων που προεκτέθηκαν δεν μπορεί να θεωρηθεί αλλοδαπός. Δεν μπορούσε να τύχει του δασμολογικού ευεργετήματος, που ο νόμος παρέχει σε αλλοδαπό. Επομένως,η πράξη της διοίκησης να παραχωρήσει άδεια για ατελή εισαγωγή ήταν παράνομη.
Υπό τις συνθήκες όμως που εξέθεσα, κρίνω ότι δεν ήταν νόμιμη η ανάκληση μετά την πάροδο τόσο μακρού χρόνου (10/1/89-29/1/92). Δεν έγινε σύμφωνα με τις γενικές αρχές που διέπουν την ανάκληση των διοικητικών πράξεων. Εκείνο όμως που έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα και επισφραγίζει θεαματικά το παράνομο της ανάκλησης είναι ότι ο Διευθυντής επέλεξε να αγνοήσει την παρανομία που διαπιστώθηκε και επίσημα από το Τμήμα του κατά την έρευνα της 19/3/90. Υπάρχει στη σχετική έκθεση (αρ. 16) η χειρόγραφη σημείωση "Να μείνει όπως έχει μέχρι αλλαγής της Νομοθεσίας", εννοώντας τις παρασχεθείσες διευκολύνσεις. Δεν είναι δυνατό πρώτα να μην αποδίδει σημασία στην παρανομία και μετά να τη θεωρεί έρεισμα για ανάκληση, πολύ περισσότερο να επικαλείται το δημόσιο συμφέρον για σκοπούς ανάκλησης.
Θα ακύρωνα την πράξη και για ένα πρόσθετο λόγο, που αφορά την αιτιολογία της. Δεν παρέχεται καμιά αιτιολογία βασιζόμενη σε λόγους δημόσιου συμφέροντος. Η επίδικη πράξη είναι τρωτή και από την άποψη αυτή. Ας σημειωθεί ότι το Δικαστήριο δικαιούται να επιληφθεί του θέματος της αιτιολογίας διότι έχει τεθεί και μάλιστα συζητήθηκε έστω και αν η συζήτηση έγινε πάνω σε κάποια διαφοροποιημένη βάση.
Η άποψη μου ενισχύεται αποφαστικά, πιστεύω, από τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας 1734-1736/86 των οποίων παραθέτω τη σύνοψη:
"Κατά γενική αρχήν του διοικητικού δικαίου, η Διοίκησις δεν δύναται να ανακαλεί και τας παρανόμους έτι πράξεις αυτής, εφ' όσον παρήλθε μακρός χρόνος από της εκδόσεώς των και εδημιουργήθη υπέρ του διοικουμένου πραγματική εξ υποκειμένου κατάστασις δεκτική περαιτέρω εννόμου προστασίας,
...............
...........εκτός εάν, παρά την πάροδον του μακρού χρόνου, συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος, επιβάλλοντες την ανάκλησιν ή εάν η Διοίκησις παρασύρθη επί την έκδοσιν της πράξεως συνεπεία απατηλής ενεργείας του εξ αυτής ωφεληθέντος,.............η περί της συνδρομής των προϋποθέσεων αυτών όμως κρίση της Διοικήσεως πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένη και υπόκειται στον έλεγχο νομιμότητος του ΣτΕ, το οποίο ελέγχει κατά πόσον τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά θεμελιώνουν την κρίση αυτή,..
.."Η επίδικη απόφαση για τους παραπάνω λόγους ακυρώνεται. Με έξοδα.
Σ. Νικήτας, Δ.
/Κασ