|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Υπόθεση αρ. 747/96
ΕΝΩΠΙΟΝ:
Σ. ΝΙΚΗΤΑ, Δ.Αναφορικά με το Άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ -
SYN - HI - TEK Ltd.
Αιτητρίας
- και -
Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω
1. Κεντρικού Συμβουλίου Προσφορών
2. Τεχνικής Επιτροπής
Καθών η αίτηση
-----------------------
Ημερομηνία:
20 Nοεμβρίου, 1998Για την αιτήτρια: Χρ. Χριστοφίδης
Για τους καθών η αίτηση: Α. Μαππουρίδης, Δικηγόρος της Δημοκρατίας
--------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Η αιτήτρια μετείχε σε δημόσιο διαγωνισμό που προκήρυξε η Δημοκρατία - τους πρώτους μήνες του 1996 - για την προμήθεια, εγκατάσταση και λειτουργία τυπογραφικών μηχανημάτων στο Τυπογραφείο της Δημοκρατίας. Συγκεκριμένα αφορούσε μια δίχρωμη λιθογραφική μηχανή και μια χαρτοκοπτική. Η διοίκηση δε σχημάτισε χωριστό φάκελο για την περίπτωση. Και οι δύο πλευρές όμως με βεβαίωσαν ότι όλα τα σχετικά έγγραφα κατατέθηκαν στο φάκελο του δικαστηρίου. Μεταξύ αυτών είναι και οι όροι του διαγωνισμού. Στη σελ. 12 παρέχονται λεπτομέρειες των προδιαγραφών και για τις δύο μηχανές.
Οι πέντε προσφορές, που υπέβαλαν διάφοροι οίκοι, αξιολογήθηκαν σε πρώτο στάδιο από τριμελή επιτροπή ιθυνόντων του Τυπογραφείου της Δημοκρατίας (εφεξής Επιτροπή Τυπογραφείου ή Ε.Τ.). Η έκθεση της επισυνάπτεται ως τεκμ. Γ στην ένσταση. Οι αναφορές μου είναι πάντοτε στα συνημμένα στην ένσταση έγγραφα - τεκμήρια, εκτός όπου δηλώνεται διαφορετικά. Η έκθεση συνοδεύθηκε από συγκριτικό πίνακα με τις τεχνικές προδιαγραφές όλων των μηχανών.
Η προσφορά της αιτήτριας ήταν για λιθογραφική μηχανή, ινδικής κατασκευής, βάρους 7.800 κιλών, που πρόσφερε για ποσό £175.000. Η Ε.Τ. παρατηρεί πως, όπως προκύπτει και από το συγκριτικό πίνακα "ο εξοπλισμός που έχουν οι άλλες μηχανές ως standard αυτή (η αιτήτρια) τον έχει ως επιπρόσθετο (optional) χωρίς να αναφέρει και το κόστος του". Η προσφορά της ενδιαφερόμενης εταιρείας P. Steff & Co. ήταν για μηχανή γερμανικής προέλευσης, βάρους 13.000 περίπου κιλών, αντί ποσού £207.772 η οποία εκθειάζεται για τα πλεονεκτήματα της στο τεκμ. Γ. Επισημαίνεται συγκεκριμένα ότι οι μηχανές αυτές έχουν διεθνή φήμη με "εξέχουσα θέση" στη διεθνή αγορά "και είναι εξοπλισμένες με ανεπτυγμένη και σύγχρονη τεχνολογία και ξεχωρίζουν για την ταχύτητα τους, 15.000 i.p.h. έναντι των άλλων που προσφέρθηκαν και που είναι μεταξύ 11.000 και 12.000 i.p.h. Επίσης ξεχωρίζουν και για την μακρόχρονη ανθεκτικότητα τους". Χρησιμοποιείται ο πληθυντικός διότι η ίδια εκτίμηση έγινε και για άλλη μηχανή, γερμανικής επίσης κατασκευής, της οποίας όμως η τιμή ήταν £238.419.
Αρνητική ήταν και η εκτίμηση της Επιτροπής Τυπογραφείου για τη χαρτοκοπτική μηχανή της αιτήτριας αξίας £22.000, κινεζικής κατασκευής. Κι αυτό γιατί, όπως σημειώνει η έκθεση, δύο όμοιες μηχανές, τις οποίες είχε αγοράσει το Τυπογραφείο τον προηγούμενο χρόνο, παρουσίασαν προβλήματα, που επηρέασαν την παραγωγικότητα τους. Προτιμήθηκε η κοπτική που πρόσφερε η ενδιαφερόμενη εταιρεία. Γιατί το Τυπογραφείο είχε αποκτήσει και λειτουργούσε τέτοιου είδους μηχανές χωρίς να προκύψουν τεχνικά ή άλλα προβλήματα. Η τιμή ήταν £24.832, αλλά κρίθηκε ότι η διαφορά από τις χαμηλότερες προσφορές δεν ήταν μεγάλη, ιδιαίτερα αν λαμβάνονταν υπόψη τα πλεονεκτήματα της απέναντι στις άλλες.
Η παραπάνω έκθεση στάληκε σε άλλη Τεχνική Επιτροπή Αξιολόγησης (εφεξής Τ.Ε.) που υπέβαλε το πόρισμα της (Τεκμ. Δ) στο καθού η αίτηση Κεντρικό Συμβούλιο Προσφορών (Κ.Σ.Π.). Αυτό πήρε, τελικά, στις 25/7/96, την προσβαλλόμενη απόφαση, με την οποία κατακύρωσε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού στην ενδιαφερόμενη. Η Τ.Ε., αφού εξέτασε την έκθεση, τεκμ. Γ, εισηγήθηκε κατακύρωση και των δύο μηχανών στην ενδιαφερόμενη, σημειώνοντας σχετικά με τη λιθογραφική μηχανή πως είχε υποβάλει "τη φθηνότερη προσφορά εντός προδιαγραφών".
Το Κ.Σ.Π., που μελέτησε και τις δύο εκθέσεις, με επιστολή του, τεκμ. Στ., ημερ. 10/7/96, ζήτησε από την Τ.Ε. να σχολιάσει την προσφορά της αιτήτριας που δεν αξιολογήθηκε στην έκθεση της (τεκμ. Δ). Όντως επανεξέτασε το θέμα η Τ.Ε., αλλά επέμεινε στην αρχική της πρόταση. Συγκεκριμένα πληροφόρησε το Κ.Σ.Π. ότι:
"1) Στην προσφορά του οίκου Syn-Hi-Tek Ltd για τη μηχανή Manugraph-Shiva 272 HP δε δόθηκε τιμή για τον προαιρετικό εξοπλισμό "Automatic blanket washing device" όπως ζητούσαν οι προδιαγραφές και έτσι η προσφορά δε μπορούσε να αξιολογηθεί πάνω στην ίδια βάση με την προσφορά που προτείνει η Τεχνική Επιτροπή για κατακύρωση.
2) Η μηχανή Hadelberg που προτείνεται από την Τεχνική Επιτροπή για κατακύρωση έχει σημαντικά πλεονεκτήματα που δεν προσφέρονται από τη μηχανή SHIVA 272 HP.
3) Η μηχανή Hadelberg είναι αναγνωρισμένης αντοχής και ποιότητας και χαίρει πολύ καλής φήμης στη διεθνή και ντόπια αγορά. Η μηχανή SHIVA 272 HP δεν υπάρχει στην κυπριακή αγορά."
Η αιτήτρια υπέβαλε ότι δικαιολογείται η ακύρωση της επίδικης πράξης για 3 λόγους. Ο πρώτος - και πιο εκτεταμένος - βασίζεται στον ισχυρισμό για πλάνη περί τα πράγματα στην οποίαν, κατά τους ισχυρισμούς της, υπέπεσαν τα όργανα που χειρίστηκαν το διαγωνισμό. Η πλάνη ήταν αποτέλεσμα της παράλειψης των καθών να προβούν σε δέουσα έρευνα και αξιολόγηση. Πρόσθετα ή διαζευκτικά προβάλλεται η κατάχρηση ή υπέρβαση εξουσίας, προφανώς με υπόβαθρο τα ίδια περιστατικά.
Στις προδιαγραφές της σελίδας 12, που αφορούν τη λιθογραφική μηχανή, κάτω από την επικεφαλίδα "Οptions", αναφέρεται "Automatic blanket washing device" (συσκευή πλυσίματος). Το θέμα, όπως είδαμε, σχολιάζεται στις εκθέσεις. Ο ισχυρισμός της αιτήτριας εδώ είναι πως πρόκειται για παρερμηνεία από τους καθών. Η αξία της συσκευής αυτής περιλαμβάνεται στην τιμή που έδωσαν για τη μηχανή. Οι καθών πλανήθηκαν (1) διότι θεώρησαν πως η αιτήτρια θα χρέωνε επιπλέον ποσό για το εξάρτημα αυτό. (2) η Ε.Τ. παρέλειψε να ερευνήσει το ζήτημα για να άρει τις αμφιβολίες της, αν αυτή ήταν η περίπτωση. και (3) θεώρησαν πως η αξία της συσκευής είναι τέτοια που προστιθέμενη στην προσφορά της, την καθιστά ακριβότερη εκείνης του ενδιαφερόμενου μέρους. Στην ίδια πλάνη υπέπεσε και η Τ.Ε. που έκρινε πως δεν είναι δυνατή η αξιολόγηση της προσφοράς πάνω στην ίδια βάση δεδομένου πως δε δόθηκε τιμή για τον προαιρετικό εξοπλισμό. Περαιτέρω η Ε.Τ. είχε αμφιβολίες αν το βάρος των προσφερθεισών μηχανών συσχετίζεται με την ποιότητα και εικοτολόγησε χωρίς να προηγηθεί έρευνα.
Από την πλευρά της η Τ.Ε. δεν προέβη σε καμιά αξιολογική σύγκριση των δύο μηχανών. Περιορίστηκε σε αοριστολογίες. Η χειρότερη πλάνη, όπως τη χαρακτήρισε ο δικηγόρος της αιτήτριας, είναι ότι στην επιστολή της 17/7/96, τεκμ. Ζ, η Τ.Ε. σημειώνει πως η μηχανή αυτή δεν υπάρχει στην Κύπρο, ενώ υπάρχει προγενέστερη επιστολή της αιτήτριας περί του αντιθέτου, στην οποία μάλιστα κατονομάζονται και οι χρήστες της.
Ως προς τις χαρτοκοπτικές, που είχαν προμηθεύσει παλαιότερα το Τυπογραφείο, η πλάνη εντοπίζεται στο ότι η αιτήτρια δεν ενημερώθηκε για οποιοδήποτε πρόβλημα στη διάρκεια της λειτουργίας τους. Για τη μόνη περίπτωση, που έλαβε γνώση παραπόνου, διαπιστώθηκε πως δεν οφειλόταν στο μηχάνημα, αλλά σε ανωμαλία στην παροχή ηλεκτρισμού. Παραγνωρίστηκε, τέλος, το γεγονός ότι η προσφορά της αιτήτριας ήταν χαμηλότερη. Μόλις £197.000, ενώ του ενδιαφερόμενου μέρους ήταν £232.604.
Ο επόμενος λόγος είναι ότι δεν τηρήθηκαν πρακτικά για τα διαμειφθέντα στη συνεδρίαση της Ε.Τ. Το ίδιο ισχύει και για την Τ.Ε. Δεν καταγράφηκαν οι απόψεις των μελών της. Ούτε έκαμε δική της αξιολόγηση. Από τα προεκτεθέντα συνάγεται πως η επίδικη απόφαση πάσχει και από έλλειψη δέουσας ή επαρκούς αιτιολογίας. Είναι βολικό στο σημείο αυτό να παραθέσουμε το πρακτικό της επίδικης απόφασης, ημερ. 25/7/96:
"Ενόψει του γεγονότος ότι η Τεχνική Επιτροπή Προσφορών και στη νέα έκθεση της με ημερ. 17/7/96 εμμένει στην αρχική εισήγηση της για αγορά της μηχανής τύπου HEIDELBERG και δεδομένου ότι ο κ. Τζιοβάννης δηλώνει κατηγορηματικά ότι τα πλεονεκτήματα και η διαφορά που παρουσιάζει η μηχανή HEIDELBERG υπερκαλύπτουν τη διαφορά τιμής που έχει με τη μηχανή μάρκας SHIVA. Το Συμβούλιο κατακύρωσε την προσφορά στην εταιρεία P. Steff για δίχρωμη λιθογραφική μηχανή HEIDELBERG Model SM 74-2-P-H στην τιμή των DM 668.320,00.
Όσον αφορά το είδος 2 κατακυρώνεται σύμφωνα με τις εισηγήσεις του Κυβερνητικού Τυπογραφείου και της Τεχνικής Επιτροπής στους κους P. Steff & Co. στην τιμή των D.M. 79.876 για μηχανή POLAR, 115Ε.
Παρόντες οι κ.κ. Γ. Τζιοβάννης, Ν. Παντελάκης (μέλη της Τ.Ε.)."
Κατά γενική αρχή του δικαίου, για να τελεσφορήσει ο ισχυρισμός για πλάνη περί τα πράγματα πρέπει η πλάνη αφενός να είναι ουσιώδης, δηλαδή, να επηρέασε το διοικητικό όργανο στη λήψη της προσβαλλόμενης απόφασης και να αποδεικνύεται από τα στοιχεία του φακέλου αφετέρου. Ως πλάνη νοείται η λανθασμένη αντίληψη της πραγματικότητας με βάση την οποία διαμορφώθηκε η διοικητική απόφαση. Ένα εύστοχα περιεκτικό ορισμό της πλάνης παρέχει ο καθηγητής Π. Δ. Δαγτόγλου "Γενικό Διοικητικό Δίκαιο" τρίτη έκδοση, σελ. 305, παράγραφος 685:
".............................. η πλήρως εσφαλμένη αντίληψη της διοικήσεως για την ύπαρξη ή μη ύπαρξη των πραγματικών προϋποθέσεων της διοικητικής πράξεως, είτε αυτές απαιτούνται αμέσως από τον νόμο, είτε στήριξε σε αυτές η διοίκηση την άσκηση της διακριτικής της ευχέρειας.".
Μόνο η αληθινή εικόνα της πραγματικότητας μπορεί να αποτελέσει στέρεη βάση για τη διοικητική απόφαση. Η παραπάνω θέση απηχεί την κεντρική ιδέα των αναλύσεων της νομολογίας για την έννοια της πλάνης: βλέπε Νιόβη Παπαϊωάννου και Άλλοι (αρ. 2) ν. Δημοκρατίας (1991) 3 Α.Α.Δ. 713, 723-724 και Κωνσταντίνου ν. Συμβουλίου Αμπελουργικών Προϊόντων (1992) 3 Α.Α.Δ. 228, 234-235.
Στη σελίδα 12 της προκήρυξης προσδιορίζονται οι τεχνικές προδιαγραφές των μηχανημάτων. Είναι επομένως από κάθε άποψη ουσιώδης όρος που διέπει τις προσφορές και δεσμεύει τόσο τη διοίκηση όσο και τους διαγωνιζόμενους. Είναι θεμελιώδες πως παράβαση ουσιωδών όρων συνεπάγεται ακύρωση των διοικητικών πράξεων: βλέπε Tamassos Tobacco Suppliers & Co. v. Δημοκρατίας (1992) 3 Α.Α.Δ. 60, 72, Εταιρεία Γενικών Κατασκευών Λτδ. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1992) 3 Α.Α.Δ. 80 και Βασίλης Χαράκης & Υιοί Λτδ. ν. Δημοκρατίας (1994) 3 Α.Α.Δ. 10, 14-15.
Η διαπίστωση ότι για τη λιθογραφική η αιτήτρια δεν έδωσε τιμή για τον προαιρετικό εξοπλισμό "Αutomatic blanket washing device", όπως απαιτούν οι προδιαγραφές, είναι απόλυτα σωστή. Είναι επομένως αβάσιμος ο λόγος με τον οποίο προβάλλεται πλάνη περί τα πράγματα, γιατί δεν στηρίζεται στα στοιχεία που κατατέθηκαν στο δικαστικό φάκελο. Δεν υπήρξε παρανόηση ή παρερμηνεία από πλευράς της διοίκησης. Ήταν υποχρέωση της αιτήτριας να αναφέρει την τιμή για το μέρος αυτό του εξοπλισμού της λιθογραφικής. Δεν ήταν υποχρέωση της διοίκησης να κάμει έρευνα ή να προστρέξει στην αιτήτρια για διευκρινίσεις ή πρόσθετη πληροφόρηση. Πέραν τούτου τέτοιες ενέργειες συγκρούονται με βασικές αρχές που διέπουν τις δημοπρασίες. Και ιδιαίτερα την αρχή της ίσης μεταχείρισης.
H μαρτυρία στο δικαστήριο του διευθυντή της αιτήτριας Δ. Βαλιαντή ότι το εξάρτημα αυτό στοίχιζε μόνο £2.500 καταντά άσχετη. Δεν είναι νοητό να λαμβάνεται εκ των υστέρων υπόψη, με τον τρόπο που έγινε εισήγηση, τέτοια μαρτυρία. Η παραπάνω παράλειψη της αιτήτριας να δώσει συμπληρωμένη προσφορά σημαίνει το τέλος της υπόθεσης. Συνεπαγόταν αποκλεισμό ή απόρριψη της προσφοράς της αιτήτριας.
Θα προχωρήσω ωστόσο να εξετάσω και τις άλλες πλημμέλειες που προσάπτονται στην απόφαση. Αλλά σύντομα. Εν πρώτοις οι υπόλοιποι ισχυρισμοί ότι πλανήθηκαν οι καθών. Συγκεκριμένα ότι η Επιτροπή Τυπογραφείου αμφέβαλλε για τις προδιαγραφές που αφορούσαν το βάρος των μηχανών ή τα υλικά κατασκευής τους. Δεν προκύπτει από τα σχετικά πραγματικά περιστατικά οποιαδήποτε ταλάντευση της Ε.Τ., που αμέσως μετά το σχετικό σχόλιο της εισηγείται την κατακύρωση μιας εκ των δύο γερμανικών μηχανών: "και οι δύο αυτές μηχανές είναι βαριάς κατασκευής, βάρους 13.000 κιλών περίπου, γεγονός που φαίνεται ότι και τα μέταλλα τους αλλά και ο εξοπλισμός τους υπερτερεί των άλλων προσφερομένων μηχανών."
Ο λόγος ότι οι καθών πλανήθηκαν ως προς την κοπτική μηχανή, σε επίρρωση του οποίου η αιτήτρια κάλεσε τον ηλεκτρονικό μηχανολόγο Μ. Σουροπέτση είναι αβάσιμος. Από τη μαρτυρία του, που σχετίζεται με τα προβλήματα των δύο κοπτικών, που ήδη είχε αγοράσει το Τυπογραφείο, δεν κλονίζεται η αντικειμενική υπόσταση των πραγματικών περιστατικών, που έγινε δεκτή από τους καθών.
Η επιστολή της αιτήτριας που αναφέρει ότι τη λιθογραφική χρησιμοποιούσαν ήδη στην Κύπρο τρεις άλλες εταιρείες και ότι είχε πωληθεί και σε άλλες χώρες στάληκε απευθείας στον Πρόεδρο του Κ.Σ.Π. μόνο. Το στοιχείο αυτό ήταν επομένως ενώπιον του Κ.Σ.Π. και στις δύο συνεδρίες που πραγματοποίησε πριν τη λήψη της επίδικης απόφασης. Το ότι αρκετές τέτοιες μηχανές είχαν πωληθεί στο εξωτερικό από την κατασκευάστρια εταιρεία φαίνεται και στην ίδια την προσφορά της αιτήτριας (16/5/96).
Είναι ορθό ότι η προσφορά της αιτήτριας ήταν φθηνή. Αλλά το κράτος δεν ήταν υπόχρεο να τη δεχθεί ενόψει των μειονεκτημάτων των προσφερόμενων μηχανημάτων και της ποιοτικής υπεροχής εκείνης της ενδιαφερόμενης, όπως μπορεί να διαπιστωθεί από το υλικό του φακέλου καθώς και το συγκριτικό πίνακα που αφορά όλες τις υποβληθείσες προσφορές.
Το θέμα τήρησης πρακτικών σε σχέση με δημόσιους διαγωνισμούς πραγματεύεται η απόφαση της Ολομέλειας Α.Ε. 1516 Panayiotis Georgiou (Catering) Ltd. v. Kυπριακής Δημοκρατίας ημερ. 12/6/97. Παρόλο που δεν τηρήθηκε αυτοτελές πρακτικό της Υπουργικής Επιτροπής, που χειρίστηκε το θέμα, θεωρήθηκε ότι η πρόταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο, στην οποία μνημονεύθηκε η σύσταση της Υπουργικής Επιτροπής για τις προσφορές, από την οποία μπορούσε να συναχθεί η απόφαση της και
οι λόγοι που την υπαγόρευσαν, θεωρήθηκε επαρκές για την άσκηση του δικαστικού ελέγχου. Σχετική είναι η παρακάτω παρατήρηση:"Η νομολογιακή αρχή πως οι διοικητικές αποφάσεις πρέπει να είναι δεόντως αιτιολογημένες δεν απαιτεί, κατά τη γνώμη μας, και την πλήρη καταγραφή όλων των επαφών, επικοινωνιών και ανταλλαγής απόψεων, ενδεχομένως διαφόρων τμημάτων, από τα οποία διέρχεται μια υπόθεση. Εκείνο που επιβάλλεται είναι η αιτιολόγηση της απόφασης και, ανάλογα με την περίπτωση, η τήρηση επαρκών πρακτικών ώστε να μπορεί να ασκηθεί ο έλεγχος από το Ανώτατο Δικαστήριο."
Από το μέρος του πρακτικού που έχω αναφέρει προκύπτει αφενός ότι υπήρχαν πολύ περισσότερα στοιχεία από την υπόθεση
Georgiou για να ικανοποιήσουν την αρχή τήρησης πρακτικών από τη διοίκηση και αφετέρου να αποτυπώσει ικανοποιητικά την αιτιολογία της επίδικης απόφασης.Με τις σκέψεις αυτές απορρίπτω - με έξοδα - την προσφυγή της αιτήτριας. Η επίδικη απόφαση επικυρώνεται.
Σ. Νικήτας,
Δ.
/Κασ