ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος.

Μεταξύ:

YISCO DEVELOPMENTS,

Αιτητών

και

Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω

Υπουργού Εσωτερικών,

Καθ΄ ων η αίτηση.

____________________

Για τους αιτητές: Ε. Χειμώνας και Α. Ταλιαδώρος για Κ. Χρυσοστομίδη.

Για τους καθ΄ ων η αίτηση: Γ. Κυριακίδου (κα.), Δικηγόρος της Δημοκρατίας

εκ μέρους του Γεν. Εισ.

____________________

Με την παρούσα προσφυγή οι αιτητές ζητούν την πιο κάτω θεραπεία:

Τα γεγονότα που περιβάλλουν την προσφυγή έχουν ως πιο κάτω:

Κατά τον Απρίλιο του 1995 το Επαρχιακό Γραφείο Λευκωσίας του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας ("το Τμήμα") αντιμετώπιζε πρόβλημα χώρου στάθμευσης για τους υπαλλήλους του. Με το πρόβλημα απασχολήθηκε αρχικά ο Λειτουργός Διοίκησης του Τμήματος, Αντ. Παναγιώτου, ο οποίος σε σημείωμα του απευθυνόμενο προς τον Πρώτο Κτηματολογικό Λειτουργό Διοίκησης, ημερ. 18.4.95 (κ. 3 στο Φακ. Τεκ. 1) ανέφερε ότι:

Το σημείωμα κατέληγε με την εξής εισήγηση:

Ο δέκτης του πιο πάνω σημειώματος με σημείωμα του προς τον κ. Παναγιώτου, ημερ. 18.4.95, (κ. 3 στο Φακ. Τεκ. 1), ανέφερε τα πιο κάτω:

Το πιο πάνω σημείωμα ακολούθησε επιστολή του Τμήματος προς το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, ημερ. 3.5.95 (κ. 6-7 στο Φακ. Τεκ. 1) με την οποία είχε επισυνάψει πίνακα περιγραφής των επιδίκων οικοπέδων με 5 αντίγραφα του σχεδίου που αναφέρονται στον πίνακα με την παράκληση όπως ο πίνακας ενσωματωθεί στο σκοπούμενο διάταγμα σύμφωνα με το άρθρο 4 του περί Επίταξης Ιδιοκτησίας Νόμου του 1962. Ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εσωτερικών απάντησε ότι πρίν προβούν σε οποιαδήποτε περαιτέρω ενέργεια και ενόψει του γεγονότος ότι η επίταξη μπορεί να γίνει μόνο για 3 χρόνια πρέπει να ζητηθεί η γνώμη της Νομικής Υπηρεσίας (βλ. επιστολή ημερ. 11.5.95, κ. 8 στο Φακ. Τεκ. 1).

Η γνώμη της Νομικής Υπηρεσίας ζητήθηκε με επιστολή του Τμήματος ημερ. 19.9.95 (κ. 10-11, στο Φακ. Τεκ. 1). Με την απάντηση του ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας ζήτησε όπως πληροφορηθεί, για το σκοπό δημόσιας ωφέλειας, τη χρονική διάρκεια της επίταξης και κατά πόσο επρόκειτο για μόνιμο έργο (βλ. επιστολή του ημερ. 4.7.95, κ. 12 στο Φακ. Τεκ. 1). Το Τμήμα πληροφόρησε τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας ότι ο σκοπός δημόσιας ωφέλειας που προτίθεται το Τμήμα να ικανοποιήσει με την επίταξη των δύο οικοπέδων είναι η ομαλή και ικανοποιητική λειτουργία και συντήρηση των προσφερομένων υπηρεσιών του Επαρχιακού Κτηματολογίου Λευκωσίας προς το κοινό το οποίο καθημερινά κατακλύζει το πιο πάνω γραφείο για διάφορες κτηματολογικές εργασίες αλλά και η εξυπηρέτηση των υπαλλήλων του γραφείου οι οποίοι είναι γύρω στα 230 άτομα, οι πλείστοι των οποίων χρησιμοποιούν δικά τους οχήματα. Με την επίταξη των δύο οικοπέδων θα τερματιστεί κατά το δυνατό η οχληρία και παρενόχληση που δημιουργείται στους περιοίκους από τη στάθμευση των πολλών οχημάτων μπροστά στις κατοικίες τους. ΄Ολοι οι πιο πάνω λόγοι σύμφωνα με την επιστολή μπορεί να καλυφθούν από τους σκοπούς δημόσιας ωφέλειας που αναφέρονται στο άρθρο 3(2) του Ν 21/62.

Αναφορικά με τη διάρκεια της επίταξης αναφέρθηκε ότι το μέτρο ήταν προσωρινό γιατι τα κτίρια στα οποία στεγάζεται σήμερα το Επαρχιακό Κτηματολόγιο Λευκωσίας είναι ιδιωτικά και ενοικιάζονται από το Τμήμα, η δε τελευταία σύμβαση μίσθωσης άρχισε την 1.8.95 και είναι διαρκείας 5 χρόνων.

Με την απάντηση του ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας πληροφόρησε το Τμήμα, ανάμεσα σ΄ άλλα, ότι σύμφωνα με το άρθρο 23.8 (γ) του Συντάγματος η περίοδος επίταξης ιδιοκτησίας δεν μπορεί να υπερβαίνει τα τρία έτη και ότι εν πάση περιπτώσει αρμοδιότητα για τον καθορισμό χώρων στάθμευσης μέσα σε όρια Δήμου έχει το οικείο Δημοτικό Συμβούλιο (βλ. άρθρο 88 του περί Δήμων Νόμου, 1985 (Ν111/85)). Η επιστολή του Γενικού Εισαγγελέα καταλήγει με την γνώμη πως θα ήταν καλύτερα να αποταθούν σχετικά στο Δήμο Λευκωσίας (βλ. επιστολή ημερ. 5.10.95, κ.15-16 στο Φακ. Τεκ. 1).

Το Τμήμα επανήλθε επί του θέματος με επιστολή του προς το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ημερ. 3.11.95 (κ. 17-18 στο Φακ. Τεκ. 1). Πληροφόρησε τον Γενικό Εισαγγελέα ότι:

"Η επίταξη είναι προσωρινό μέτρο που θα κάλυπτε,

(α) την τριετία για να απαμβλυνθεί το πρόβλημα,

(β) με τη λήξη της τριετίας θα γίνει προσπάθεια να διευθετηθεί το θέμα

διαφοροτρόπως και σύμφωνα με τις καταστάσεις που θα επιτραπούν,

(γ) δεν πρόκειται για θέμα καθορισμού του χώρου στάθμευσης διότι ο χώρος

αυτός είναι απαραίτητος για στάθμευση κυρίως των 250 κτηματολογικών

υπαλλήλων που εργάζονται στο χώρο του Επαρχιακού Κτηματολογικού

Γραφείου Λευκωσίας και ο οποίος είναι ο μοναδικός πλησίον κενός χώρος

που μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Από πληροφορίες που είχε το Τμήμα

συνάγεται ότι οι συνιδιοκτήτες, που είναι μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδος,

δεν σκοπεύουν για την περίοδο της επίταξης να αξιοποιήσουν το κτήμα

καθ΄ οιονδήποτε τρόπο. Γι΄ αυτό και μας επέτρεψαν, με προφορική συνεννόηση, να χρησιμοποιήσουμε το χώρο για σκοπούς στάθμευσης

πράγμα που έγινε."

Ο Γενικός Εισαγγελέας αφού μελέτησε τα στοιχεία που είχαν τεθεί ενώπιον του κατέληξε στο συμπέρασμα πως αφού οι ιδιοκτήτες επιτρέπουν με προφορική συγκατάθεση τους την χρήση των επιδίκων οικοπέδων για σκοπούς στάθμευσης οχημάτων δεν συντρέχει λόγος εξαναγκασμού τους μέσω επίταξης για τον ίδιο σκοπό. Συμβούλευσε το Τμήμα ότι υπό το φως των ανωτέρω μπορούσε, αν ήθελε, να έλθει σε διαπραγματεύσεις με τους ιδιοκτήτες είτε για την ενοικίαση του χώρου είτε για την εξασφάλιση της γραπτής άδειας των ιδιοκτητών έναντι χρηματικής αντιπαροχής (βλ. επιστολή ημερ. 28.11.95, κ. 19 στο Φακ. Τεκ. 1).

Ο Διευθυντής του Τμήματος με επιστολή του ημερ. 20.12.95 (κ. 20 στο Φακ. Τεκ. 1) στην οποία επισύναψε τις πιο πάνω επιστολές του Γενικού Εισαγγελέα, ημερ. 5.10.95 και 28.11.95, πληροφόρησε τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών ότι η επίταξη του χώρου ήταν αναγκαία και επιβεβλημένη για τους πιο κάτω λόγους:

"(1) Οι συνιδιοκτήτες με κανένα τρόπο δεν διαπραγματεύονται για την ενοικίαση, φοβούμενοι τις εγγράφους συμφωνίες όσο αφορά την

μελλοντική αποδέσμευση των οικοπέδων. Για το θέμα αυτό έχουμε

έλθει σε επαφή μαζί τους επανειλημμένα και η απάντηση τους είναι

αρνητική τελεσίδικα.

(2) Επειδή στο στάδιο αυτό σταθμεύουμε τα αυτοκίνητα χωρίς δέσμευση

εκ μέρους των συνιδιοκτητών, υπάρχει το ενδεχόμενο ανά πάσα στιγμή να μας απαγορεύσουν τη στάθμευση. Τούτο θα συνεπαγόταν τεράστια

ταλαιπωρία για τους 250 υπαλλήλους του Επαρχιακού με απρόβλεπτες

συνέπειες για την οχληρία των παρακείμενων κατοικιών και της προσπέλασης στην περιοχή."

Η επιστολή κατέληγε με τα πιο κάτω: "Ενόψει των πιο πάνω παρακαλώ όπως μεριμνήσετε προσωπικά και θέσετε το θέμα και ενώπιον του Υπουργού."

Το τί ακολούθησε φαίνεται στο πιο κάτω σημείωμα του Πρώτου Γραμματειακού Λειτουργού προς τον Υπουργό μέσω του Γενικού Διευθυντή:

Κάτω από το πιο πάνω σημείωμα υπάρχει η λέξη "Εγκρίνεται" και κάποια υπογραφή, η οποία, όπως έγινε δεκτό, ανήκει στον αρμόδιο Υπουργό.

Μετά την πιο πάνω εξέλιξη ακολούθησε η δημοσίευση του επίδικου διατάγματος επίταξης. Σύμφωνα με το διάταγμα η ιδιοκτησία ήταν αναγκαία "για τους πιο κάτω σκοπούς δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή για τη δημιουργία χώρων στάθμευσης του Επαρχιακού Κτηματολογικού Γραφείου Λευκωσίας και η επίταξή της επιβάλλεται για τους πιο κάτω λόγους, δηλ. για τη δημιουργία χώρων στάθμευσης στην ενορία Αγίου Ανδρέα της πόλης Λευκωσίας".

Σύμφωνα με την απόφαση 1131/50 του ΣτΕ οι προϋποθέσεις προς επιβολή του μέτρου της επιτάξεως είναι τρεις:

Από το ενώπιον μου υλικό (βλ. επιστολή του Τμήματος προς το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας ημερ. 19.6.95, και επιστολή προς τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, ημερ. 20.12.95) διαπιστώνω ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο οι υπάλληλοι του Επαρχιακού Κτηματολογίου εστάθμευαν τα αυτοκίνητα τους εντός των επίδικων οικοπέδων χωρίς ένσταση από τους ιδιοκτήτες. Αυτή η κατάσταση πραγμάτων αφαιρεί από την προσβαλλόμενη απόφαση το στοιχείο της "εκτάκτου επειγούσης ανάγκης".

Περαιτέρω από το ενώπιον μου υλικό (βλ. σημείωμα του Λειτουργού Παναγιώτου, ημερ. 18.4.95) προκύπτει ότι υπάρχουν και άλλοι κατάλληλοι χώροι οι οποίοι βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση, οι οποίοι δεν ήταν "διαθέσιμοι". Δεν υπάρχει οτιδήποτε στο φάκελο της Διοίκησης που να υποδεικνύει:

(α) Πού βρίσκονται αυτοί οι χώροι.

(β) Ποιά η καταλληλότητα τους σε σύγκριση με τα επίδικα οικόπεδα.

(γ) Ποιές θα ήταν οι συνέπειες της επίταξης για τους ιδιοκτήτες τους, και κατά πόσο θα ήταν λιγότερο επαχθείς από τις συνέπειες που θα επέφερνε

η επίταξη στους αιτητές.

(δ) Ποιά ήταν τα δικαιολογητικά της άρνησης τους όταν τους προτάθηκε να τα διαθέσουν σε σύγκριση με τα τύχον δικαιολογητικά των αιτητών.

Σε σχέση με το στοιχείο της έκτακτης και επειγούσης ανάγκης πρέπει να τονισθεί ότι η επίδικη επίταξη έχει πραγματοποιηθεί παρά τη ρητή γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας (βλ. επιστολή του ημερ. 28.11.95) "ότι δεν συντρέχει λόγος εξαναγκασμού - των αιτητών - μέσω επίταξης".

Οι ευπαίδευτοι συνήγοροι των αιτητών υποστήριξαν περαιτέρω ότι η προσβαλλόμενη απόφαση στερείται αιτιολογίας. Τόνισαν συναφώς ότι το Σύνταγμα (άρθρο 23.8 (β)) επιβάλλει ρητά την υποχρέωση για αιτιολόγηση της απόφασης για την έκδοση Διατάγματος Επίταξης. Επομένως καθίσταται ουσιώδης τύπος της πράξης και ως εκ τούτου θα πρέπει να εμφαίνεται ρητά στο σώμα της διοικητικής πράξης σαν συστατικό στοιχείο. Σε αντίθετη περίπτωση η απόφαση είναι ελλειπής με αποτέλεσμα να είναι άκυρη.

Το άρθρο 23.8 (β) του Συντάγματος ορίζει:

Σε σχέση με το ζήτημα της αιτιολογίας χρήσιμη αναφορά μπορεί να γίνει στις αρχές που διέπουν το ζήτημα της αιτιολογίας στις περιπτώσεις απαλλοτριώσεων, οι οποίες εφαρμόζονται, κατ΄ αναλογία, και στις περιπτώσεις επιτάξεων.

Στο Δαγτόγλου, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, Τρίτη ΄Εκδοση, παραγ. 1346, ο σχετικός κανόνας παρατίθεται ως πιο κάτω:

Στο σύγγραμμα του Σαρμά, "Η Συνταγματική και Διοικητική Νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας", Β έκδοση, 194, σελ. 768-69, αναφέρονται τα πιο κάτω:

Υιοθετώ το σκεπτικό των τελευταίων δύο αποφάσεων. Κρίνω ότι η ανάγκη για αιτιολογία της επίταξης ικανοποιείται όταν αυτή προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου.

Θα εξεταστεί στη συνέχεια κατά πόσο:

(α) Ο σκοπός για τον οποίο έχει επιτευχθεί η επίταξη έχει εξειδικευθεί "δι΄ ητιολογημένης αποφάσεως της επιβαλλούσης την επίταξην αρχής", ή

(β) Κατά πόσο η αιτιολογία προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου.

΄Εχω παραθέσει το επίδικο διάταγμα. Είναι πρόδηλο ότι δεν περιέχει αιτιολογημένη απόφαση. Τα ίδια ισχύουν και για την απόφαση του αρμοδίου Υπουργού και για το σημείωμα το οποίο τέθηκε ενώπιον του. Επομένως η απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι αρνητική. Αναφορικά με το δεύτερο ερώτημα παρατηρώ:

(α) Από το σημείωμα του Πρώτου Κτηματολογικού Λειτουργού, ημερ. 18.4.95, προκύπτει ότι η επίταξη έπρεπε να γίνει "για σκοπούς χρήσης των συναδέλφων του Κτηματολογίου". Προς την ίδια κατεύθυνση υπεδείκνυε και η επιστολή του Τμήματος προς τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ημερ. 3.11.95, με την διαφορά ότι ανέφερε ότι ο χώρος είναι "απαραίτητος κυρίως για στάθμευση κυρίως των 250 κτηματολογικών υπαλλήλων".

(β) Αντίθετα με τα όσα αναφέρονται στην παραγ. (α), πιο πάνω, με την επιστολή του Τμήματος προς τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ημερ. 7.9.95, αναφέρεται και άλλος "σκοπός δημόσιας ωφέλειας". Αυτός αποτελείτο από την ομαλή και ικανοποιητική λειτουργία των προσφερόμενων υπηρεσιών του Επαρχιακού Κτηματολογίου προς το κοινό.

Ακολουθεί ότι η προσβαλλόμενη απόφαση πρέπει να ακυρωθεί και λόγω έλλειψης αιτιολογίας.

Περαιτέρω και σε σχέση με την πιο πάνω σημείωση προς τον Υπουργό - "όπως σας ανέφερα" - η σημείωση εκείνη υποδηλώνει ότι ο συγκεκριμένος λειτουργός είχε διαβιβάσει ορισμένες θέσεις στον Υπουργό. Αυτές οι θέσεις δεν είναι καταγραμμένες σε οποιοδήποτε έγγραφο. Δυνατόν ο Υπουργός να είχε επηρεαστεί από τα όσα του ανέφερε ο Λειτουργός. Η μη καταγραφή στοιχείων τα οποία δυνατόν να διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο στην λήψη της προσβαλλόμενης απόφασης καθιστά την τελευταία αναιτιολόγητη.

(1) Η επιστολή του Τμήματος προς το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, ημερ. 20.12.95.

(2) Οι επιστολές του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας προς το Τμήμα

ημερ. 5.10.95 και 28.11.95.

Π. ΚΑΛΛΗΣ,

/ΕΑΠ.