|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1991) 4 ΑΑΔ 1142
27 Μαρτίου, 1991
[ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΚΑΙ ΥΙΟΣ ΛΤΔ.,
Αιτητές,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΕΛΩΝΕΙΩΝ,
Καθ' ου η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 903/89).
Ο περί Τελωνειακών Δασμών και Φόρων Καταναλώσεως Νόμος 120/89 — Τέταρτος Πίνακας, Κώδικας Απαλλαγής 03.107 — Περιεχόμενο και ερμηνευτικές προσεγγίσεις.
Αναθεωρητική Δικαιοδοσία — Δικαστικός Έλεγχος — Τεχνικά θέματα — Πόρισμα της νομολογίας ως προς τον έλεγχο θεμάτων τεχνικής φύσεως από το Ανώτατο Δικαστήριο — Η κρίση της Διοίκησης σε ζητήματα τεχνικής φύσεως ή ειδικών γνώσεων είναι γενικά ανέλεγκτη.
Ερμηνεία — Ερμηνεία Νόμου — Κανόνες ερμηνείας των νόμων — Καθιέρωση της γραμματικής ερμηνείας — Έννοια και εξαιρέσεις από τη χρήση της.
Με την παρούσα προσφυγή, οι αιτητές ζήτησαν ακύρωση της απόφασης των καθ' ων η αίτηση για επιβολή δασμών εισαγωγής επί ειδών τριβής σε λωρίδες που θα χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή φρένων, αφενός, και αφετέρου ακύρωση της απόφασης των καθ' ων η αίτηση να μη εξαιρέσουν από τον εισαγωγικό δασμό και επιτρέψουν την ατελή εισαγωγή 75 χαρτοκιβωτίων με είδη τριβής σε λωρίδες για χρήση στην κατασκευή φρένων από τους αιτητές.
Η διαφωνία μεταξύ των δυο πλευρών που οδήγησε στην έκδοση της επίδικης απόφαση και την καταχώρηση της προσφυγής εντοπίστηκε στο ότι, σύμφωνα με τους αιτητές, τα κρίσιμα εισαχθέντα εμπορεύματα ενέπιπταν στον Κώδικα Απαλλαγής 03.107 (άρθρο 11(1) και Τέταρτος Πίνακας του Περί Τελωνειακών Δασμών και Φόρων Καταναλώσεως Νόμου 120/89) ενώ η γνώμη των Τελωνειακών Λειτουργών με την οποία συμφώνησε και ο Διευθυντής του Τμήματος Τελωνείων, ήταν ότι τα υλικά που εισήγαγαν οι αιτητές δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις απαλλαγής του πιο πάνω κώδικα 03.107 λόγω κυρίως του σχήματός τους, που κατά την κρίση των καθ' ων δεν μπορούσε να υπαχθεί στα προβλεπόμενα από τον κώδικα αυτόν σχήματα (φύλλα, κύλινδροι, λωρίδες). Αυτό παρέμεινε το επίδικο θέμα και στα πλαίσια της προσφυγής.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας την προσφυγή, αποφάσισε ότι:
(1) Το επίδικο ζήτημα είναι πραγματικό και επικεντρώνεται στο κατά πόσον η Διοίκηση προέβη σε ορθή εκτίμηση τ ων πραγματικών και νομικών δεδομένων και κατά πόσον η απόφαση να μην εντάξει το επίδικο είδος στην έννοια "λωρίδα" ήταν αποτέλεσμα πλάνης περί τα πράγματα και το νόμο. Έχει επανειλημμένα νομολογηθεί ότι το Ανώτατο Δικαστήριο δεν ελέγχει θέματα τεχνικής φύσεως τα οποία λήφθηκαν υπόψη από τη Διοίκηση για την έκδοση της προσβαλλόμενης απόφασης, για το λόγο ότι η Διοίκηση είναι ο καλύτερος γνώστης και κριτής. Η κρίση της Διοίκησης σε ζητήματα τεχνικής φύσεως ή ειδικών γνώσεων είναι γενικά ανέλεγκτη. Εξάλλου, οι κανόνες ερμηνείας των νόμων καθιερώνουν τη γραμματική ερμηνεία και επιτρέπουν παρέκκλιση από αυτή μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες. Οι νόμοι θα πρέπει να ερμηνεύονται σύμφωνα με το απλό, γραμματικό και κατά κυριολεξία νόημα των λέξεων εκτός αν αυτό είναι σε αντίθετη με οποιαδήποτε ρητή πρόθεση ή δηλωμένο σκοπό του νόμου ή αν αυτό το νόημα θα οδηγούσε σε παράλογο αποτέλεσμα.
(2) Υπό το φως των πιο πάνω νομολογιακών αρχών και του δεδομένου συνήθους και φυσικού γραμματικού νοήματος της λέξης "λωρίδα" σε συνδυασμό με τη φύση του ιδίου του επίδικου αντικειμένου, η απόφαση των καθ' ων η αίτηση ήταν, υπό τις περιστάσεις, εύλογα επιτρεπτή, λήφθηκε χωρίς πλάνη περί τα πράγματα και η αιτιολογία της συμπληρώνεται από τα στοιχεία του φακέλου.
Το Δικαστήριο, κάτω από τέτοιες συνθήκες, δεν υποκαθιστά και δε θα υποκαταστήσει τη δική του κρίση στην κρίση του αρμοδίου οργάνου.
Η προσφυγή απορρίπτεται χωρίς έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Eraclidou and Another v. Compensation Officer (1968) 3 C.L.R. 44·
Stavrinou v. Republic (1986) 3 C.L.R. 1195·
A & S Antoniades & Co. v. Republic (1965) 3 C.L.R. 675·
Makrides v. The Minister of Finance & Another (1979) 3 C.L.R. 584·
Marabou Floating Restaurant Ltd. v. Council of Ministers (1973) 3 C.L.R. 397·
Argolis Estate Ltd. v. Minister of Finance & Another (1977) 3 C.L.R. 441·
Georghiou Real Estate Co. Ltd. v. Republic (1978) 3 C.L.R. 45·
Theodorides v. Tbe Central Bank of Cyprus (1985) 3 C.L.R. 721.
Προσφυγή.
Προσφυγή για δήλωση του Δικαστηρίου ότι η απόφαση των καθ' ων η αίτηση για την επιβολή δασμών εισαγωγής επί ειδών τριβής σε λωρίδες, τα οποία θα εχρησιμοποιούνταν για την κατασκευή φρένων είναι άκυρη και στερημένη οποιουδήποτε νομικού αποτελέσματος.
Α. Δράκος, για τους αιτητές.
Λ. Καουτζιάνη, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους καθ' ων η αίτηση.
Ο Δικαστής κ. Χρυσοστομής ανάγνωσε την ακόλουθη απόφαση.
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΗΣ, Δ: Οι αιτητές με την παρούσα προσφυγή ζητούν:
1. Δήλωση του Δικαστηρίου ότι η απόφαση των καθ' ων η αίτηση για την επιβολή δασμών εισαγωγής επί ειδών τριβής σε λωρίδες, τα οποία θα εχρησιμοποιούνταν από τους αιτητές για την κατασκευή φρένων, είναι άκυρη και στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.
2. Δήλωση του Δικαστηρίου ότι η απόφαση των καθ' ων η αίτηση να μη εξαιρέσουν του εισαγωγικού δασμού και επιτρέψουν την ατελή εισαγωγή 75 χαρτοκιβωτίων με είδη τριβής σε λωρίδες για χρήση στην κατασκευή φρένων από τους αιτητές, είναι άκυρη και στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.
Οι αιτητές είναι εταιρεία περιορισμένης ευθύνης με έδρα τη Λευκωσία, η οποία ασχολείται με την εισαγωγή πρώτων υλών για την κατασκευή φρένων μηχανοκινήτων οχημάτων.
Την 1η Ιουλίου 1989, οι αιτητές κατάθεσαν διασάφηση εισαγωγής στο Τελωνείο Λεμεσού για τον τελωνισμό 75 χαρτοκιβωτίων που περιείχαν παρεμβύσματα φρένων και ειδών τριβής σε τεμάχια από αμίαντο για μηχανοκίνητα οχήματα. Τα είδη αυτά τελωνίστηκαν με τη διασάφηση εισαγωγής Τελωνείου Λεμεσού, (Βλ. Παρ. 1-2 της ένστασης).
Τα είδη αυτά ταξινομήθηκαν από τους ίδιους τους εισαγωγείς στις κλάσεις 87.08.31.99.00 (brake shoes for M/ Vehicles) και 68.13.10.90.10 (friction material in strips for use in the manufacture of brakes), με συντελεστές δασμού 25.8% και 25.6% αντίστοιχα, πάνω στη δασμολογητέα αξία τους (βλ. Παράρτημα 1).
Παράλληλα, κατατέθηκε από τους αιτητές-εισαγωγείς αίτησή για απαλλαγή από το δασμό για το δεύτερο είδος, που περιγράφτηκε σαν "friction material in strips for use in the manufacture of brakes", γιατί, σύμφωνα με τους αιτητές, τα εμπορεύματα αυτά ενέπιπταν στον Κώδικα Απαλλαγής 03.107 (άρθρο 11(1) και Τέταρτος Πίνακας του Περί Τελωνειακών Δασμών και Φόρων Καταναλώσεως Νόμου, Ν. 120/89), σαν είδη τριβής σε λωρίδες για την κατασκευή φρένων (Παράρτημα 3). Αφού πληρώθηκαν οι σχετικοί δασμοί και η έκτακτη προσφυγική επιβάρυνση από τους αιτητές, σύμφωνα με τη διασάφηση εισαγωγής, τα εμπορεύματα εξετάστηκαν από τον αρμόδιο Τελωνειακό Λειτουργό, ο οποίος και διαπίστωσε πως τα είδη τριβής για τα οποία είχε ζητηθεί η απαλλαγή από το δασμό, ήταν τεμάχια από αμίαντο, κομμένα σε ημικυκλικό σχήμα και ατρύπητα και που, κατά την άποψή του, δεν εκαλύπτοντο από τους όρους απαλλαγής, δυνάμει του Κώδικα Απαλλαγής 03.107, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τον Κώδικα αυτό, τα είδη τριβής θα έπρεπε να είχαν τη μορφή λωρίδων (ή φύλλων ή κυλίνδρων), ενώ τα υπό εξέταση είδη οπωσδήποτε δεν ήταν λωρίδες.
Η διαφορά δασμού που προέκυπτε ανέρχετο στο ποσό των £823.60.-
Λόγω του ότι οι αιτητές επείγονταν να παραλάβουν τα εμπορεύματα, λήφθηκε αντιπροσωπευτικό δείγμα και επιτράπηκε η παράδοση τους, αφού ζητήθηκε και καταβλήθηκε πρόσθετη χρηματική παρακαταθήκη για το ποσό των £1,000.- μέχρις ότου εξεταστεί το εγερθέν ζήτημα (Παράρτημα 7).
Ακολούθως ο Ανώτερος Τελώνης Λεμεσού διαβίβασε το επίδικο θέμα στο Αρχιτελωνείο. Ο Διευθυντής του Τμήματος Τελωνείου με επιστολή του ημερομ. 3.8.89 (Παράρτημα 5) προς τον Ανώτερο Τελώνη Λεμεσού, τον πληροφορούσε τ' ακόλουθα.
"Αναφέρομαι στην επιστολή σας Αρ. Κεφ. 68 ημερομηνίας 13 Ιουλίου, 1989 σχετικά με την εισαγωγή 75 χαρτοκιβωτίων που περιείχαν παρεμβύσματα φρένων και ειδών τριβής σε τεμάχια από αμίαντο για μηχανοκίνητα οχήματα του Κεφαλαίου 87 από τους κυρίους Τάκης Γεωργιάδη και Υιοί Λτδ., 25 Ξάνθης Ξενιέρου, Λευκωσία και σας πληροφορώ ότι συμφωνώ μαζί σας ότι αυτά δεν καλύπτονται από την κλάση απαλλαγών 03.107.
Ενόψει του γεγονότος ότι δεν υπάρχει υπόνοια για δόλο μπορείτε να προχωρήσετε σε διακανονισμό της Χρηματικής παρακαταθήκης εισπράττοντας τον αποφευχθέντα εισαγωγικό δασμό συν το ποσό των £70.- για την παρατυπία που παρατηρήθηκε".
Με επιστολή του ημερομηνίας 6.9.89, ο Ανώτερος Τελώνης Λεμεσού πληροφόρησε τους αιτητές πως ο Διευθυντής του Τμήματος Τελωνείων αποφάσισε πως τα επίδικα είδη δεν εκαλύπτονταν από τις παρεχόμενες από το νόμο απαλλαγές και επέβαλε συγχρόνως σ' αυτούς πρόστιμο για ποσό £70- για την παρατυπία που σημειώθηκε λόγω της κατάταξης των επιδίκων ειδών στις κλάσεις ατελούς εισαγωγής (Παράρτημα 6).
Οι αιτητές με επιστολή του δικηγόρου τους ημερομ. 13.10.89, ζήτησαν επανεξέταση του θέματος (Παράρτημα 7), οι δε καθ' ων η αίτηση με επιστολή τους ημερομ. 11.11.89 απέρριψαν το αίτημα των αιτητών, επιβεβαιώνοντας την προηγούμενη απόφασή τους και πληροφορώντας τους τα ακόλουθα:
"Αναφέρομαι στην επιστολή σας με ημερομηνία 13 Οκτωβρίου 1989, σχετικά με την εισαγωγή των πιο πάνω εμπορευμάτων από μέρους των πελατών σας κυρίων Τάκης Γεωργιάδης και Υιοί Λτδ' οδός Ξάθης Ξενιέρου αρ. 25, Λευκωσία και επιβεβαιώνω την απόφαση μου, όπως κοινοποιήθηκε στον Ανώτερο Τελώνη Λεμεσού με την ταυτάριθμη επιστολή μου της 3ης Αυγούστου 1989, σύμφωνα με την οποία τα υπό αναφορά είδη δεν καλύπτονται από την κλάση απαλλαγών 03.107 του Τέταρτου Πίνακα του περί Τελωνειακών Δασμών και Φόρων Καταναλώσεως Νόμου αρ. 120 του 1989."
Εναντίον της πιο πάνω απόφασης οι αιτητές καταχώρισαν την παρούσα προσφυγή.
Το βασικό επίδικο θέμα της προσφυγής περιορίστηκε-κι' από τις δυο πλευρές σε ένα μόνο σημείο, στο κατά πόσο τα επίδικα είδη τριβής, για τα οποία ζητήθηκε η απαλλαγή, πληρούσαν τις προδιαγραφές, ώστε να τύχουν δασμολογικής απαλλαγής δυνάμει του Κώδικα Απαλλαγής 03.107 του Τέταρτου Πίνακα του περί Τελωνειακών Δασμών και Φόρων Καταναλώσεως Νόμου, Ν. 120/89. Ο Τέταρτος Πίνακας στην Κλάση 03, Εδάφιο 107 (03.107) περιλαμβάνει τα εξής εμπορεύματα:
"Είδη τριβής εις φύλλα, κυλίνδρους ή λωρίδας προς χρήσιν εν τη κατασκευή φρένων, συμπλεκτών και παρομοίων ειδών."
Ο δικηγόρος των αιτητών στη γραπτή του αγόρευση ισχυρίστηκε πως τα επίδικα είδη θα μπορούσαν να περιγραφούν σαν είδη σε λωρίδες με την έννοια του Κώδικα Απαλλαγής 03.107, του Τέταρτου Πίνακα του Νόμου και θα έπρεπε να τύχουν της φορολογικής απαλλαγής.
Οι καθ' ων η αίτηση στη γραπτή τους αγόρευση ισχυρίζονται πως, ο πιο πάνω Κώδικας Απαλλαγής μιλά με σαφήνεια για 'λωρίδες', ενώ τα επίδικα εμπορεύματα εξετάστηκαν από τους αρμόδιους και διαπιστώθηκε ότι είχαν συγκεκριμμένο μέγεθος με ημικυκλικό σχήμα και υπέβαλε πως, ο καθ' ου η αίτηση ορθά και νόμιμα επέβαλε δασμό επί των επιδίκων εμπορευμάτων.
Για περαιτέρω διευκρινίσεις επί του θέματος, δόθηκε στο Δικαστήριο σχετική μαρτυρία, ως προς το κατά πόσο το επίδικο είδος μπορεί να χαρακτηριστεί σαν 'τεμάχιο' ή 'λωρίδα' και παρουσιάστηκαν στο Δικαστήριο τρία τεκμήρια. Το τεκμήριο 1 ο μάρτυρας των αιτητών, εκτελωνιστής Α. Μελετίου, το ονόμασε ρολά, το τεκμήριο 2 φύλλα και το τεκμήριο 3 λωρίδες.
Η δικηγόρος των καθ' ων η αίτηση ανάφερε πως, για να δικαιούνται κάποια εμπορεύματα δασμολογικής απαλλαγής με βάση την κλάση 03, θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να εμπίπτουν στο είδος το οποίο περιγράφεται στο εδάφιο της κλάσης, πως οι νόμοι σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να ερμηνεύονται στενά και αυστηρά και πως σε καμμιά περίπτωση μια τέτοια ερμηνεία δεν θα ενέτασσε τα επίδικα είδη στο είδος που ο νόμος περιγράφει σαν 'λωρίδα', για το λόγο ότι, αυτά ήταν τεμάχια από αμίαντο ορισμένου μεγέθους σε ημικυκλικό σχήμα, ο δε νόμος περιέλαβε στην απαλλαγή περιοριστικά τρεις κατηγορίες σχημάτων, ήτοι, φύλλα, κυλίνδρους και λωρίδες. Η δικηγόρος του καθ' ου η αίτηση υπέβαλε πως οι αιτητές, οι οποίοι φέρουν το βάρος αποδείξεως, απέτυχαν ν' αποδείξουν πως υπήρξε πλάνη στην εκτίμηση των γεγονότων από τη Διοίκηση και πως η επίδικη απόφαση ήταν εύλογα επιτρεπτή.
Το επίδικο ζήτημα, το οποίο τίθεται ενώπιον του Δικαστηρίου για απόφαση είναι πραγματικό και επικεντρώνεται στο κατά πόσον η Διοίκηση προέβη σε ορθή εκτίμηση των πραγματικών και νομικών δεδομένων και κατά πόσον η απόφαση της να μη εντάξει το επίδικο είδος κάτω από την έννοια 'λωρίδα' ήταν αποτέλεσμα πλάνης περί τα πράγματα και το νόμο.
Έχει επανειλημμένα νομολογηθεί πως το Δικαστήριο τούτο δεν ελέγχει θέματα τεχνικής φύσεως, τα οποία λήφθηκαν υπόψη από τη Διοίκηση για την έκδοση της προσβαλλόμενης απόφασης, για το λόγο ότι η Διοίκηση είναι ο καλύτερος γνώστης και κριτής. Η κρίση της Διοίκησης σε ζητήματα τεχνικής φύσεως ή ειδικών γνώσεων είναι γενικά ανέλεκτη. (Βλ. Antigoni G. Eraclidou and Another v. Compensation Officer, (Ministry of Labour and Social Insurance) (1968) 3 C.L.R. 44, σελ. 54· Stavrinou v. Republic (1986) 3 C.L.R. 1195· Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-1959, σελ. 227· Κυριακοπούλου "Ελληνικόν Διοικητικόν Δίκαιον", 4η Έκδοση, Τόμος Γ, σελ. 376).
Στην υπόθεση Α & S Antoniades & Co v. R (1965) 3 C.L.R. 675, στη σελ. 680 αναφέρθηκαν τα εξής σχετικά με το θέμα της ταξινόμησης αγαθών από μέρους των αρμοδίων αρχών:
"In matters of classification of goods, such as the present Case, an Administrative Court has no competence to substitute its own discretion in the place of the discretion of the proper authorities (vide Decisions of the Council of State in Greece 479/1938, 564/1949); but, of course, as in every other case of recourse under Article 146 the Court has to examine the legality of the sub judice decision, and also whether it was reached through any misconception and cognate matters."
Βλ. Επίσης, Makrides v. The Minister of Finance & Another (1979) 3 C.L.R. 584, στη σελ. 601.
θα πρέπει επίσης να αναφερθεί στο στάδιο αυτό, πως οι κανόνες ερμηνείας των νόμων, καθιερώνουν τη γραμματική ερμηνεία και επιτρέπουν παρέκκλιση από αυτή μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες. Οι νόμοι θα πρέπει να ερμηνεύονται σύμφωνα με το απλό, γραμματικό και κατά κυριολεξία νόημα των λέξεων εκτός εάν αυτό είναι σε αντίθεση με οποιαδήποτε ρητή πρόθεση ή δηλωμένο σκοπό του νόμου ή εάν αυτό το νόημα θα οδηγούσε σε παράλογο αποτέλεσμα. (Βλέπε, μεταξύ άλλων, Marabou Floating Restaurant Ltd v. Council of Ministers (1973) 3 C.L.R. 397, σελ. 405-406, Argolis Estate Ltd v. Minister of Finance & Another (1977) 3 C.L.R. 441, 450, Georghiou Real Estate Co. Ltd v. R. (1978) 3 C.L.R. 45, σελ. 46, Haris Theodorides v. The Central Bank of Cyprus (1985) 3 C.L.R. 721, 722).
Στο Σύγχρονο Ορθογραφικόν Ερμηνευτικόν Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης "Πρωΐας" η λέξη 'λωρίς' ερμηνεύεται σαν "ταινία δέρματος, υφάσματος, χάρτου, κοιν. λουρίδα· στενόν και μακρόν τμήμα επιφανείας τινος: "λωρίς γης". Επίσης, στο Λεξικό της Δημοτικής της "Εταιρείας Ελληνικών Εκδόσεων", η λέξη "λουρίδα" ερμηνεύεται σαν "στενή ταινία από δέρμα, ύφασμα, χαρτί κλπ, μακρό και στενό τμήμα γης".
Υπό το φως των πιο πάνω νομολογιακών αρχών, της ερμηνείας που παράθεσα πιο πάνω, η οποία αποτελεί το σύνηθες και φυσικό γραμματικό νόημα της λέξης, σε συνδυασμό με τη φύση του ιδίου του επίδικου αντικειμένου, το οποίο κατατέθηκε στο Δικαστήριο σαν Τεκμήριο 3 και βρίσκεται ενώπιόν μου, έχω καταλήξει πως η απόφαση του καθ' ου η αίτηση να μη κατατάξει το επίδικο αντικείμενο στην έννοια 'λωρίδα' του Τέταρτου Πίνακα, Κλάση 03.107, του Νόμου 120/89 και να μη παραχωρήσει στους αιτητές τη σχετική απαλλαγή, ήταν, υπό τις περιστάσεις, εύλογα επιτρεπτή για τον καθ' ου η αίτηση, λήφθηκε χωρίς πλάνη περί τα πράγματα και η αιτιολογία της συμπληρώνεται από τα στοιχεία του φακέλου. Το Δικαστήριο, κάτω από τέτοιες συνθήκες, δεν υποκαθιστά και δεν θα υποκαταστήσει τη δική του κρίση με την κρίση του αρμόδιου οργάνου.
Η προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται. Δεν επιδκάζονται έξοδα.
Προσφυγή απορρίπτεται χωρίς έξοδα.