|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
VORKAS AND OTHERS ν. REPUBLIC (1984) 3 CLR 87
P.S.C. (NO. 1) ν. POTOUDES & OTHERS (1987) 3 CLR 1044
Κρονίδου κ.α. ν. Δημοκρατίας (Αρ.1) (1994) 3 ΑΑΔ 33
Θεσμοί Πολιτικής Δικονομίας στους οποίους κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Θεσμοί Πολιτικής Δικονομίας Δ.35
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
Δεν έχει εντοπιστεί απόφαση η οποία να κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή
ECLI:CY:AD:2023:C161
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 19/2016)
9 Μαΐου, 2023
[ΛΙΑΤΣΟΣ, Π., ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ,
ΣΑΝΤΗΣ, ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, Δ/στές]
1. ΞΕΝΟΦΩΝ ΑΝΑΞΑΓΟΡΟΥ,
ΜΟΝΙΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ
(ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΟΥ
ΚΩΣΤΑ ΑΝΑΞΑΓΟΡΟΥ)
2. ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΞΑΓΟΡΟΥ,
Εφεσείοντες/Αιτητές,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΕΠΑΡΧΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
2. ΔΙΕΥΘΥΝΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ
ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ
3. ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ,
ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΗΣΕΩΣ,
Εφεσίβλητων/Καθ'ων η Αίτηση.
Χρ. Χριστούδιας, για τους Εφεσείοντες.
Αθ. Αχιλλέως (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα, για τους Εφεσίβλητους.
ΛΙΑΤΣΟΣ, Π.: Η Aπόφαση είναι ομόφωνη, θα απαγγελθεί από τη Δικαστή Δημητριάδου-Ανδρέου.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, Δ.: Αντικείμενο της παρούσας Έφεσης είναι η Απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου, ημερ. 16/2/2016 στην Προσφυγή με αρ. 6173/2013, με την οποία οι προσβαλλόμενες πράξεις που αφορούσαν στην έκδοση από τους Εφεσίβλητους 1 και 2 της άδειας οικοδομής με αρ. 002913, ημερ. 9/4/2009, καθώς και της προηγηθείσας πολεοδομικής άδειας, που προέβλεπαν την ανέγερση κατοικίας πάνω στο τεμάχιο των Εφεσειόντων με αρ. [ ] στο χωριό Σπήλια, επικυρώθηκαν.
Κρίνεται σκόπιμη η παράθεση, εν συντομία, του ιστορικού της υπόθεσης, όπως αυτό αποτυπώθηκε στην πρωτόδικη Απόφαση, για σκοπούς ευχερέστερης κατανόησης των όσων εγείρονται.
Δυνάμει παλαιότερης δωρεάς από τη μητέρα τους και μετά από την τελευταία μεταβίβαση, ημερ. 25/2/2009, του 1/3 μεριδίου του πιο πάνω ακινήτου με αρ. 664 από τον Εφεσείοντα αρ. 1, μόνιμο κάτοικο εξωτερικού, στον αδελφό του Εφεσείοντα αρ. 2, οι Εφεσείοντες είναι συνιδιοκτήτες κατά 2/3 και 1/3, αντίστοιχα.
Το Τεμάχιο 664 συνορεύει με το Τεμάχιο 661, το οποίο ανήκει κατά το 1/3 στην Ανδρομάχη Ανδρέου και κατά τα 2/3 στη Μαρία Βιολάρη (αδελφές των Εφεσειόντων). Στις 31/8/2007 εκδόθηκε η πολεοδομική άδεια με αρ. αίτησης ΛΕΥ/01714/2007 που αφορούσε στην ανέγερση δύο κατοικιών στα Τεμάχια 661 και 664 του Φ/Σχ. [ ]. Επισημαίνεται ότι είχε προηγηθεί στις 6/6/2007 αίτηση για πολεοδομική άδεια για ανέγερση οικίας στα Τεμάχια 661 και 664, η οποία υπογράφετο από τις δύο συνιδιοκτήτριες του Τεμαχίου αρ. 661, την Ανδρομάχη Ανδρέου και τη Μαρία Βιολάρη και το μοναδικό τότε ιδιοκτήτη του Τεμαχίου με αρ. 664, Ξενοφώντα Αναξαγόρου (Εφεσείοντα αρ. 1). Ακολούθως, στις 13/11/2007, υπεβλήθη αίτηση στην Επαρχιακή Διοίκηση για έκδοση άδειας οικοδομής που έφερε τις υπογραφές των Μαρία Βιολάρη, Ανδρομάχη Ανδρέου και του Εφεσείοντα αρ. 1 (Ξενοφώντος Αναξαγόρου). Επίσης, υποβλήθηκαν τίτλοι ιδιοκτησίας του Τεμαχίου 661 με ιδιοκτήτριες τις Βιολάρη κατά 2/3 και Ανδρέου κατά 1/3, καθώς και τίτλος ιδιοκτησίας παλιού τύπου, ημερ. 29/1/2003 του τεμαχίου με μοναδικό, ως αναφέρθηκε, τότε, ιδιοκτήτη τον Εφεσείοντα αρ. 1. Ενώ εκκρεμούσε η έκδοση της άδειας οικοδομής, στις 25/2/2009 ο Εφεσείων αρ. 2 (Κώστας Αναξαγόρου) ενεγράφη ιδιοκτήτης του Τεμαχίου 664 κατά το 1/3. Στις 9/4/2009 εκδόθηκε η προσβαλλόμενη άδεια οικοδομής για ανέγερση δύο κατοικιών και περίφραξη.
Ο δικηγόρος των Εφεσειόντων με επιστολές του, ημερ. 15/11/2012 και 8/3/2013, κατήγγειλε την παράνομη επέμβαση επί του Τεμαχίου με αρ. 664 και ζητούσε τη λήψη μέτρων κατεδάφισης για την παράνομη ανέγερση της οικοδομής. Στις 21/6/2013 η Επαρχιακή Διοίκηση απάντησε ότι όντως μέρος της οικοδομής χωροθετείτο εντός του τεμαχίου που, κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης, ανήκε μόνο στον Εφεσείοντα αρ. 1. Με επιστολές τους οι Εφεσείοντες τον Αύγουστο του 2013 πληροφόρησαν τους Εφεσίβλητους ότι η υπογραφή στο έντυπο της αίτησης για έκδοση των επίμαχων αδειών δεν ανήκει στον Εφεσείοντα αρ. 1. Ο Έπαρχος με επιστολή του απάντησε στους Εφεσείοντες ότι για το θέμα της πλαστογράφησης της υπογραφής και της ανέγερσης μέρους της οικοδομής εντός του Τεμαχίου 664 του Φ/Σχ. [ ], θα πρέπει να απευθυνθούν στην Αστυνομία.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο αφού εξέτασε τους νομικούς λόγους ακύρωσης τους οποίους οι Εφεσείοντες είχαν προβάλει και τους απέρριψε, προχώρησε, στο τέλος, να αναφέρει ότι η προσφυγή δεν μπορούσε να έχει επιτυχή κατάληξη και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη, δικαιούχοι των αδειών, η ακύρωση των οποίων ήταν αντικείμενο της προσφυγής, δεν ευρίσκονταν ενώπιον του Δικαστηρίου, επισημαίνοντας προς τούτο το γεγονός ότι οι Εφεσείοντες δεν είχαν επιδώσει την αίτηση ακύρωσης σε αυτούς.
Κατά το στάδιο συζήτησης της παρούσας Έφεσης θέσαμε υπόψη των διαδίκων το πιο πάνω ζήτημα ήτοι, το γεγονός της μη επίδοσης της προσφυγής στους ιδιοκτήτες του διπλανού ακινήτου (με αρ. 661) οι οποίοι, ως αναφέρθηκε ανωτέρω, είναι οι δικαιούχοι των επίδικων αδειών και της επίπτωσης που ενδέχεται αυτό να έχει επί της Εφέσεως.
Η νομολογία αναγνωρίζει το δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικασία ακύρωσης διοικητικής απόφασης σε κάθε πρόσωπο που επηρεάζεται νόμιμα και άμεσα από το αποτέλεσμα της προσφυγής, το οποίο έχει επικρατήσει να αποκαλείται ενδιαφερόμενο μέρος. Πρόσωπο του οποίου το συμφέρον διακυβεύεται ή θα επηρεαστεί δυσμενώς από την ακύρωση της υπό αναθεώρηση διοικητικής πράξης ή απόφασης, έχει δικαίωμα να ακουστεί ως ενδιαφερόμενο πρόσωπο. Το συμφέρον που καθιστά παραδεκτή τη συμμετοχή του ενδιαφερόμενου προσώπου στη διαδικασία είναι ανάλογο προς εκείνο του προσφεύγοντος.
Σχετική είναι η ακόλουθη περικοπή από την υπόθεση Δημοκρατία ν. Ιωάννη Σολωμού (2001) 3 Α.Α.Δ. 955:
«O θεσμός της παρέμβασης τρίτου σε διαδικασία δεν είναι θεσμοθετημένος στην Κύπρο. Πότε και κάτω από ποίες προϋποθέσεις μπορεί να δικαιολογηθεί η παρέμβαση τρίτου σε αναθεωρητική δικαιοδοσία εξετάστηκε σε κάποια έκταση στη Vorkas and Others v. Republic (1984) 3 C.L.R. 87. Εν πρώτοις επαναλαμβάνεται ότι το δικαίωμα προσώπου του οποίου το συμφέρον διακυβεύεται ή θα επηρεαστεί δυσμενώς από την ακύρωση της υπό αναθεώρηση διοικητικής πράξης ή απόφασης, έχει δικαίωμα να ακουστεί ως ενδιαφερόμενο πρόσωπο. Τούτο αναγνωρίστηκε από την καθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Josephides v. Republic 2 R.S.C.C. 72, 75. Διαπιστώθηκε επίσης ότι η θέση του ενδιαφερομένου προσώπου παραλληλίζεται προς εκείνη του παρεμβαίνοντος στο αντίστοιχο Ελληνικό δικαιϊκό σύστημα. Το συμφέρον, που καθιστά παραδεχτή τη συμμετοχή του ενδιαφερομένου προσώπου στη διαδικασία, είναι όπως εξηγείται στη Vorkas, ανάλογο προς εκείνο του προσφεύγοντος. Ο επηρεασμός από τη δικαστική απόφαση πρέπει να διαγράφεται ως άμεσος κατ' ανάλογο τρόπο προς τον επηρεασμό συμφέροντος που νομιμοποιεί τον αιτητή να προσφύγει στο Δικαστήριο και να ζητήσει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης, απόφασης ή παράλειψης. Το νομιμοποιητικό συμφέρον του προσφεύγοντος πρέπει να υφίσταται, όπως είναι καθιερωμένο και στα τρία κρίσιμα χρονικά στάδια κατά τον αντίστοιχο χρόνο έκδοσης, προσβολής και αναθεώρησης της διοικητικής απόφασης.»
Η επίδοση προσφυγής σε ενδιαφερόμενο πρόσωπο είναι υποχρεωτική και συνιστά ευθύνη του αιτητή. Όπως έχει ρητά αναφερθεί στην υπόθεση Νέλλη Ψαρά Κρονίδου κ.ά. ν. Δημοκρατίας (Αρ. 1) (1994) 3 Α.Α.Δ. 33, «καθίσταται ευθύνη του αιτητή η μέριμνα για την επίδοση της προσφυγής στα ενδιαφερόμενα μέρη». Σύμφωνα δε με τον Κανονισμό 5 των περί της Λειτουργίας του Διοικητικού Δικαστηρίου (αρ. 1) Διαδικαστικών Κανονισμών του 2015 (6/2015), «κάθε προσφυγή επιδίδεται σε κάθε ενδιαφερόμενο μέρος που επηρεάζεται από αυτή, το οποίο έχει δικαίωμα καταχώρησης εμφάνισης στο αρμόδιο Πρωτοκολλητείο εντός 21 ημερών από την επίδοση σε αυτό της προσφυγής, ως το συνημμένο έντυπο αρ. 3».
Η επίδοση προσφυγής σε ενδιαφερόμενο πρόσωπο αποτελεί απόρροια των κανόνων της φυσικής δικαιοσύνης, οι οποίοι επιτάσσουν την παροχή εύλογης ευκαιρίας σε κάθε επηρεαζόμενο από δικαστική διαδικασία να εμφανιστεί και να προβάλει τις θέσεις του. Η φυσική δικαιοσύνη απαιτεί, λοιπόν, στις περιπτώσεις που υπάρχει ενδιαφερόμενο πρόσωπο να πληροφορείται την ύπαρξη της προσφυγής, ώστε να έχει το δικαίωμα να συμμετέχει, αν το επιθυμεί, στη δίκη προβάλλοντας λόγους υπέρ της διατήρησης του κύρους της πράξης (Vorkas v. Republic (1983) 3 C.L.R. 87 και Republic v. Nissiotou (1985) 3 C.L.R. 944).
Στην υπόθεση Δημοκρατία ν. Πουλλή (2001) 3 Α.Α.Δ. 1060, τονίστηκαν τα ακόλουθα:
«Η παροχή ευκαιρίας σε κάθε πρόσωπο να ακουστεί σε υπόθεση που το αφορά αποτελεί αξίωμα της φυσικής δικαιοσύνης, οι ρίζες του οποίου ανάγονται στα πρώτα στάδια διαμόρφωσης των θεσμών της δίκης.
Η αρχή της ακροάσεως αμφοτέρων των μερών, πριν το δικαστήριο προέλθει σε κρίση, διακηρύχθηκε από αρχαιοτάτων χρόνων, από τους Έλληνες ποιητές και τραγωδούς, ως ανυπέρβατη αρχή του δικονομικού δικαίου και αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα του διαδίκου. Το «μηδενί δίκην δικάσεις πριν αμφοίν μύθον ακούσης» αποδίδεται στον Ησίοδο. Το κωδικοποιεί σε πληρέστερη μορφή ο Ευριπίδης: «Τις αν δίκην κρίνειεν ή γνοίη λόγον, πριν αν παρ' αμφοίν μύθον εκμάθη σαφώς» - («Ηρακλείδες», στίχοι 179-180)*.»
Στην υπόθεση Κρονίδου (ανωτέρω) κρίθηκε ότι, έστω και αν επιδόθηκε πρωτόδικα η προσφυγή στα ενδιαφερόμενα πρόσωπα, που στη συνέχεια επέλεξαν να μην εμφανιστούν και να λάβουν μέρος στην πρωτόδικη διαδικασία, επιβάλλετο και επίδοση προς αυτά και της Αναθεωρητικής Έφεσης που ακολούθησε την πρωτόδικη Απόφαση. Όπως επισημάνθηκε στην εν λόγω Απόφαση, «η Δ.35 θ. 5 των Θεσμών Πολιτικής Δικονομίας επιβάλλει την επίδοση της ειδοποίησης έφεσης σε κάθε πρόσωπο το οποίο επηρεάζεται άμεσα από την έφεση και υποδείξαμε ότι φαίνεται να ήταν απαραίτητη η επίδοση της ειδοποίησης έφεσης στα ενδιαφερόμενα μέρη εφόσον με αυτή επιδιώκεται ο παραμερισμός της πρωτόδικης απόφασης και κατ' επέκταση η ακύρωση της διοικητικής πράξης που τους αφορά».
Οι συνέπειες από την παράλειψη επίδοσης νομικού διαβήματος σε διάδικο ή σε πρόσωπο έχον συμφέρον στη διαδικασία, συνοψίζονται στο ακόλουθο απόσπασμα από την P.S.C. (No. 1) v. Potoudes and Others (1987) 3 C.L.R. 1044, ως εξής:
«The question of service to litigants and interested parties whose position is or may possibly be affected from a judicial process is a matter of substance and the omission to serve is tantamount to a denial of the right to be heard, a situation which renders such omission material and carrying with it the nullity of the process."
(Ελληνική μετάφραση ελεύθερη:
«Η επίδοση στους διαδίκους και στα ενδιαφερόμενα πρόσωπα, των οποίων η θέση επηρεάζεται ή είναι ενδεχόμενο να επηρεαστεί από τη δικαστική διαδικασία, είναι θέμα ουσίας και η παράλειψη επίδοσης της διαδικασίας σ' αυτούς εξισούται με την άρνηση του δικαιώματος να ακουστούν, κατάσταση η οποία καθιστά την παράλειψη ουσιαστική, εμφέρουσα την ακυρότητα της διαδικασίας.»)»
Όπως επισημάνθηκε στην υπόθεση Πουλλή (ανωτέρω), «παρέχεται στο Δικαστήριο σύμφυτη δικαιοδοσία ακύρωσης διαταγής ή απόφασης, που εκδίδεται σε διαδικασία η οποία δεν επιδίδεται σε ενδιαφερόμενο πρόσωπο. .. Η ακύρωση αποτελεί χρέος προς αποκατάσταση της δικαιοσύνης και το χρέος αυτό μπορεί να πληρωθεί είτε μετά από διάβημα ενδιαφερομένου προσώπου ή με πρωτοβουλία του ιδίου του δικαστηρίου».
Στην Potoudes (ανωτέρω) αναγνωρίστηκε ρητά ότι τα δικαιώματα του ενδιαφερόμενου μέρους στη διαδικασία ταυτίζονται με εκείνα που οι κανόνες της φυσικής δικαιοσύνης επιτάσσουν για την προστασία των ουσιαστικών δικαιωμάτων προσώπου, οποτεδήποτε τίθενται υπό αμφισβήτηση σε διαδικασία. Ως αποτέλεσμα, παραμερίστηκε η πρωτόδικη ακυρωτική Απόφαση και διατάχθηκε η επανεκδίκαση της προσφυγής μετά την επίδοση της στα ενδιαφερόμενα μέρη.
Όπως προκύπτει από την Πουλλή, η μη επίδοση της προσφυγής στα ενδιαφερόμενα πρόσωπα οδηγεί στην ανατροπή ακόμη και τελικής απόφασης του Εφετείου.
Στην Κρονίδου (ανωτέρω) τονίσθηκε ότι: «Η Δ.35, θ. 5 επιτάσσει την επίδοση της έφεσης σε κάθε μέρος το οποίο επηρεάζεται άμεσα από την έφεση. Άμεσα επηρεαζόμενο είναι το μέρος του οποίου τα δικαιώματα θα επηρεασθούν δυσμενώς από την αποδοχή της έφεσης. Η υποχρέωση για επίδοση συνιστά συγχρόνως και προσταγή των κανόνων της φυσικής δικαιοσύνης που επιτάσσουν την παροχή εύλογης ευκαιρίας σε κάθε επηρεαζόμενο από δικαστική διαδικασία να εμφανιστεί κατά τη δίκη και να προβάλει τις θέσεις του».
Στην υπό εξέταση περίπτωση, με δεδομένο ότι με την υπό κρίση Έφεση επιδιώκεται ο παραμερισμός της πρωτόδικης Απόφασης, με την οποία απερρίφθη η προσφυγή, και, κατ' επέκταση, δεν πέτυχε η ακύρωση της διοικητικής πράξης που αφορά στα Ενδιαφερόμενα Μέρη, κρίνουμε ότι δεν τίθεται θέμα απόρριψης της Έφεσης. Επιβάλλεται, όμως, η επίδοση της ειδοποίησης Έφεσης σε αυτούς, ούτως ώστε να τους δοθεί η ευκαιρία να λάβουν μέρος στην εκδίκαση της Έφεσης και να προβάλουν τις θέσεις τους. Μόνο με αυτό τον τρόπο δύνανται να προστατευθούν τα ουσιαστικά δικαιώματα των Ενδιαφερόμενων Προσώπων τα οποία, μέσω της υπό κρίση Έφεσης, τίθενται υπό αμφισβήτηση.
Ως εκ τούτου, οι Εφεσείοντες να μεριμνήσουν για επίδοση της Έφεσης στα Ενδιαφερόμενα Μέρη, σύμφωνα με την υφιστάμενη πρακτική.
Α.Ρ. ΛΙΑΤΣΟΣ, Π.
Τ.Θ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ.
Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, Δ.
Ν. ΣΑΝΤΗΣ, Δ.
Στ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, Δ.