CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(1999) 3 ΑΑΔ 640

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΕΦΕΣΕΙΣ ΑΡ. 2406 & 2416

Στη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης (αρ. 1296 - 29.7.94) και στο διάταγμα απαλλοτρίωσης που ακολούθησε (αρ. 1756 - 25.11.94) προσδιορίζεται ο σκοπός της απαλλοτρίωσης. Τα ακίνητα απαλλοτριώθηκαν "για τη δημιουργία νέου κοιμητηρίου για τις ανάγκες της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Λευκωσίας". Σημειώνουμε ότι η δημιουργία τόπων ταφής καθορίζεται στο άρθρο 3(2) του Ν. 15/62 ως σκοπός δημόσιας ωφέλειας. Η ανάγκη είχε επισημανθεί από την Ιερά Αρχιεπισκοπή το 1988 και προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου πως αναλήφθηκαν έκτοτε έρευνες για την εξεύρεση κατάλληλης γης. Σημειώνεται η ανυπαρξία κατάλληλης γης σε διάφορες περιοχές και επεξηγούνται τα γενικά χαρακτηριστικά της περιοχής που τελικά, όπως κρίθηκε, ανταποκρινόταν στις ανάγκες. Λήφθηκαν υπόψη η απόσταση της από τη Λευκωσία και η δυνατότητα για ηλεκτροδότηση και υδροδότησή της. Απασχόλησε αρχικά η πρόσβαση προς αυτή αλλά οι εξελίξεις ήταν ευνοϊκές. Νέα ανισόπεδη πρόσβαση που μάλιστα ασφαλτοστρώθηκε, επέλυσε και αυτό το πρόβλημα. Το έδαφος της περιοχής εξετάστηκε από τις υγιεινομικές υπηρεσίες αφού ανορύχθηκαν σε διάφορα σημεία "δοκιμαστικοί λάκκοι" και αποφασίστηκε η απαλλοτρίωσή της. Δεν διαπιστώνουμε τις κατ' ισχυρισμόν ελλείψεις σε ό,τι αφορά στην έρευνα ή στη μελέτη ή τελικά στην αιτιολόγηση της απόφασης για απαλλοτρίωση. Επίσης δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε πως στοιχειοθετείται λόγος ακυρότητας ενόψει του χειρισμού των ενστάσεων που υποβλήθηκαν. Το Δημοτικό Συμβούλιο τις χαρακτήρισε "οικονομικής φύσης" και αυτό είναι ακριβές. Δεν αφορούσαν με οποιοδήποτε τρόπο στην εν γένει νομιμότητα της απόφασης αλλά τόνιζαν πόσο αυτή θα ήταν επαχθής για τους ίδιους. Αναφέρονταν επίσης, αόριστα πρέπει να σημειωθεί, και σε άλλα κατάλληλα ακίνητα ενώ η έρευνα που διεξάχθηκε και που κάλυψε μεγάλης έκτασης περιοχές, δεν οδήγησε σε τέτοια διαπίστωση. Το θέμα της μή γνωστοποίησης της απόφασης για απόρριψη των ενστάσεων δεν είδαμε να είχε εγερθεί πρωτοδίκως. Εν πάση περιπτώσει, και αν υπήρξε, δεν θα στοιχειοθετούσε λόγο ακυρότητας. (Βλ. Σταυρίδη κ.α. ν. Δημοκρατίας (1992) 3 ΑΑΔ 303 στη σελίδα 316).

Το άρθρο 2(1) του Ν. 15/62 περιλαμβάνει στον όρο "απαλλοτριούσα αρχή" και "δημοτικήν αρχήν". Η δημοτική αρχή είναι αυτονόμως απαλλοτριούσα αρχή και οι διατάξεις αναφορικά με την ανάγκη έγκρισης απαλλοτρίωσης από το Υπουργικό Συμβούλιο αφορούν σε άλλες περιπτώσεις. Το άρθρο 6 του Νόμου αναφέρεται σε υποχρέωση διαβίβασης ένστασης από την απαλλοτριούσα αρχή στο Υπουργικό Συμβούλιο "εκτός εάν η τοιαύτη αρχή είναι δημοτική αρχή". Η επιφύλαξη στο τότε άρθρο 6(3) για ανάγκη έγκρισης από το Υπουργικό Συμβούλιο όταν απαλλοτριούσα αρχή είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή οργανισμός κοινής ωφέλειας, δεν καλύπτει τη δημοτική αρχή. Γίνεται για τον καθένα από τους όρους ξεχωριστή αναφορά στο άρθρο 2 του Νόμου και είναι σαφές πως για τη δημοτική αρχή ισχύουν οι ειδικές ρητές διατάξεις που την αφορούν. Στην περίπτωσή της επιβάλλεται άλλος όρος, εκείνος της παροχής προς το Υπουργικό Συμβούλιο προειδοποίησης 15 ημερών, χωρίς την οποία δεν επιτρέπεται η δημοσίευση γνωστοποίησης απαλλοτρίωσης. Αυτή η προειδοποίηση δόθηκε και ο λόγος έφεσης ως προς αυτό το θέμα, δεν ευσταθεί. (Βλ. έγγραφο ημερομηνίας 5.5.94 και τη γνωστοποίηση λήψης του ημερομηνίας 13.5.94) Φαίνεται, μάλιστα, πως διέλαθε της προσοχής των εφεσειόντων πως πρωτοδίκως, αφού διαπίστωσαν πως δόθηκε η προειδοποίηση, εγκατάλειψαν τον ισχυρισμό τους για το αντίθετο. Η ενδεχομένως εσφαλμένη αντίληψη της διοίκησης αναφορικά με το τί ακριβώς απαιτούσε ο Νόμος, δεν θα ήταν δυνατό να δημιουργήσει παρανομία εκεί που τέτοια δεν υπάρχει αλλά μας φαίνεται πως η εντύπωση ότι η απαλλοτρίωση εγκρίθηκε από τον Υπουργό Εσωτερικών οφείλεται σε παρανόηση, κυρίως από την πλευρά των εφεσιβλήτων. Η έγκριση που παρέχεται με το έγγραφο ημερομηνίας 14.12.94, δηλαδή μετά και τη δημοσίευση του διατάγματος απαλλοτρίωσης, στο οποίο αναφέρθηκαν τα μέρη, αφορά στην επίταξη δυνάμει του άρθρου 4 του περί Επιτάξεως Ιδιοκτησίας Νόμου του 1962 (Ν. 21/62) και όχι στην απαλλοτρίωση.

Τα άρθρα 85(2)(β) και 86(3) του Ν. 111/85 είναι εντελώς άσχετα. Το πρώτο δεν επιβάλλει υποχρέωση η οποία, μάλιστα, να επιδρά στις εξουσίες που παρέχει ο Ν. 15/62. Αναφέρεται σε εξουσία για απόκτηση ακινήτου με ιδιωτική σύμβαση. Παρεμβάλουμε πως πρωτοδίκως συζητήθηκε ως ξεχωριστό θέμα το κατά πόσο όφειλαν οι εφεσίβλητοι να επιδιώξουν εκπλήρωση του σκοπού με απόκτηση ακίνητης ιδιοκτησίας με ιδιωτική σύμβαση. Αυτοί οι ισχυρισμοί απορρίφθηκαν ενόψει των περιστατικών με αναφορά στην απόφαση της Ολομέλειας στην HjiIoannou v. Republic (1983) 3 CLR 536 και οι λόγοι έφεσης δεν αφορούσαν σ΄αυτή την πτυχή της απόφασης.

Το άρθρο 86(3) αναφέρεται σε διάφορα έργα ως "κοινής ωφελείας" και σε εξουσία του Υπουργικού Συμβουλίου για καθορισμό και άλλων, όπως ρητά ορίζεται, για τους σκοπούς του άρθρου εκείνου. Το άρθρο 86 αναφέρεται στη δυνατότητα σύναψης σύμβασης μεταξύ "συμβουλίου δήμου" και άλλης "αρχής ή αρχών τοπικής διοικήσεως" για την από κοινού εκτέλεση έργου κοινής ωφελείας ή παροχή υπηρεσιών και δεν μπορεί να συσχετισθεί προς την εξουσία για απαλλοτρίωση, όπως την παρέχει ο ειδικός νόμος. Είναι γεγονός ότι σε κάποιο στάδιο έγινε αναφορά στο ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί το κοιμητήριο και από άλλες δημοτικές αρχές αλλά αυτό δεν αλλάζει την κατάσταση. Δεν έχουμε εδώ υπό κρίση σύμβαση στο πλαίσιο του άρθρου 86 ώστε να ενδιαφέρει ο ορισμός του "έργου κοινής ωφελείας" που παρέχει. ΄Οπως ήδη σημειώσαμε, η δημιουργία τόπων ταφής προσδιορίζεται ρητά ως έργο κοινής ωφελείας για τους σκοπούς του Ν. 15/62.

Ο περί Ταφής Νόμος, Κεφ. 247 παρέχει στο Υπουργικό Συμβούλιο εξουσία προς έκδοση διαταγής για την παραχώρηση νεκροταφείου για πόλη, χωριό ή ενορία όταν διαπιστώνεται ανεπάρκεια ή ακαταλληλότητα των υπαρχόντων. Δεν αναιρούν αυτές οι ρυθμίσεις την ανεξάρτητη και αυτόνομη εξουσία δημοτικής αρχής να προβαίνει σε απαλλοτρίωση ακινήτου για τη δημιουργία τόπου ταφής, όπως την παρέχει ο Ν. 15/62. Σημειώνουμε και το άρθρο 84(1) του Ν. 111/85 το οποίο εντάσσει στα καθήκοντα των δημοτικών συμβουλίων και την ίδρυση κοιμητηρίων, εντός ή εκτός των δημοτικών ορίων.