|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1998) 3 ΑΑΔ 577
16 Iουλίου, 1998
[ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΗΣ, ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ/στές]
Π. ΣΕΒΑΣΤΙΔΗΣ & ΣΙΑ ΛΤΔ.,
Εφεσείοντες-Αιτητές,
ν.
1. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ,
2. ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ, ΕΜΠΟΡΙΟΥ
ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ,
Εφεσιβλήτων-Καθ' ων η αίτηση.
(Aναθεωρητική Έφεση Αρ. 1826)
Ακυρωτική Απόφαση — Mερική ακυρότητα διοικητικής πράξης — Δυνατότητα μερικής δικαστικής ακύρωσης — Προϋπόθεση του διαιρετού της πράξης — Δεν ήταν εφικτός ο διαχωρισμός του νομίμου από το παράνομο μέρος της πράξης στην κριθείσα περίπτωση — Περιστάσεις.
Προσφυγή βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος — Λόγοι ακυρώσεως — Παράβαση κανόνων χρηστής διοικήσεως — Περιστάσεις στοιχειοθέτησής του στην κριθείσα περίπτωση παραχώρησης προνομίου λατομείου.
Διοικητικό Δίκαιο — Γενικές Αρχές — Aρχή της χρηστής διοίκησης — Kατάφορη παραβίασή της στην κριθείσα περίπτωση παραχώρησης προνομίων λατομείου.
H εφεσείουσα εταιρεία ζήτησε με την έφεση την επέκταση της μερικής ακυρότητας της επίδικης απόφασης, που διαπιστώθηκε πρωτοδίκως, σε ολόκληρη την πράξη. Eπρόκειτο για διαδικασία παραχώρησης προνομίων λατομείου, η κατάληξη της οποίας ανέτρεπε κάθε έννοια κανονικότητας, γεγονός το οποίο είχε αποκαλύφθεί από προφορική αποδεκτή μαρτυρία που δόθηκε στην πρωτόδικη διαδικασία.
H Oλομέλεια του Aνωτάτου Δικαστηρίου, αποδεχόμενη την έφεση, αποφάσισε ότι:
Η επέμβαση του Υπουργού, αρμοδίας αρχής για την παραχώρηση των προνομίων, προς το Διευθυντή της Υπηρεσίας Μεταλλείων, με αποτέλεσμα ο δεύτερος να προβεί στη σύνταξη της έκθεσης του ημερ. 19.3.91, μόλυνε ολόκληρη τη διοικητική πράξη και αποτελεί λόγο πλήρους ακύρωσής της. Η τέτοια παραβίαση των κανόνων της χρηστής διοίκησης επιφέρει την ακυρότητα ολόκληρης της διοικητικής πράξης, η οποία δεν μπορεί να διαχωρισθεί. Εξάλλου η κατάφωρη παρέμβαση του αρμόδιου Υπουργού αφορούσε τόσο το ένα όσο και το άλλο ενδιαφερόμενο μέρος. Για τους ίδιους λόγους που το πρωτόδικο Δικαστήριο ακύρωσε το μέρος της επίδικης απόφασης που αφορούσε το ενδιαφερόμενο μέρος Ιωάννου και Παρασκευαΐδης Λτδ., έπρεπε να ακυρώσει και το μέρος που αφορούσε το εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ.. Ο αρμόδιος Υπουργός παρέκαμψε την ομόφωνη γνωμοδότηση της Επιτροπής, με την υπόδειξη στον υφιστάμενο του Διευθυντή της Υπηρεσίας Μεταλλείων να προβεί σε δική του γνωμοδότηση σύμφωνα με τις εντολές του που αφορούσαν και τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη.
Η τελική κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι δόθηκε αιτιολογία για την απόφαση του αρμοδίου Υπουργού όσον αφορά το εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος, Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ., κρίνεται εσφαλμένη. Η απλή αναφορά στην έκθεση του Διευθυντή Μεταλλείων, η οποία έγινε κατά παραγγελία του αρμοδίου Υπουργού, ότι το εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος εξασφάλισε προσφορές για εκτέλεση κυβερνητικών έργων δεν υποστηρίζεται από τα στοιχεία των φακέλων.
H παραχώρηση του προνομίου στο εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ., δεν είχε καμιά σχέση με την αόριστη αναφορά ότι το τελευταίο εξασφάλισε προσφορές για κυβερνητικά έργα. Η επίδικη απόφαση του Υπουργού δεν αναφέρει καμιά αιτιολογία, αρκεσθείσα στην επικύρωσή της, κατά την παραγγελία του, εισήγησης του Διευθυντή Μεταλλείων, που ήταν αντίθετη προς την ομόφωνη γνωμοδότηση της Επιτροπής.
H έφεση επιτυγχάνει με έξοδα.
Aναφερόμενες υποθέσεις:
Έπαρχος Λευκωσίας κ.ά. v. Μοδέστου κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 256,
Δημοκρατία v. Ψωμά (1997) 3 Α.Α.Δ. 422.
Έφεση.
Έφεση εναντίον της απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου Κύπρου (Στυλιανίδης, Δ.) που δόθηκε στις 4 Αυγούστου, 1993 (Προσφυγή Αρ. 442/91) με την οποία ακύρωσε μερικώς απόφαση του Υπουργού Εμπορίου και Βιομηχανίας να απορρίψει αίτηση των εφεσειόντων για παραχώρηση σ' αυτούς προνομίου λατομείου.
Χρ. Κληρίδης, για τους Εφεσείοντες-Αιτητές.
Γ. Γεωργαλλής, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Εφεσίβλητους-Καθ' ων η αίτηση.
Λ. Ελευθερίου για Τ. Παπαδόπουλο, για το Εφεσίβλητο-Ενδιαφερόμενο Μέρος.
Cur. adv. vult.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Μ. Κρονίδης, Δ.
ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ.: Η εφεσείουσα Εταιρεία ζήτησε με προσφυγή της στο Ανώτατο Δικαστήριο την ακύρωση της απόφασης του Υπουργού Εμπορίου και Βιομηχανίας (ο "Υπουργός") με την οποία απορρίφθηκε η αίτησή της για παραχώρηση σ' αυτή προνομίου λατομείου για ανόρυξη ασβεστολιθικού πετρώματος και παραχωρήθηκε τέτοια άδεια στις Εταιρείες Ιωάννου και Παρασκευαΐδης Λτδ. και Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ., (τα "ενδιαφερόμενα μέρη").
Το πρωτόδικο Δικαστήριο σε μια μακροσκελή και εμπεριστατωμένη απόφασή του ακύρωσε μεν την απόφαση του Υπουργού όσον αφορά το ενδιαφερόμενο μέρος Ιωάννου και Παρασκευαΐδης Λτδ. επικύρωσε όμως την ίδια απόφαση όσον αφορά το εφεσίβλητο ενδιαφερόμενο μέρος Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ..
Για τους σκοπούς που ενδιαφέρουν στην παρούσα έφεση θα παραθέσουμε μόνο εκείνα τα γεγονότα, αναγκαία για τη διεκπεραίωσή της.
Η εφεσείουσα ασχολείται για πολλά χρόνια με την ανόρυξη ασβεστολιθικών πετρωμάτων - λατομείων - και από το 1969 είναι κάτοχος του σχετικού πιστοποιητικού λατομείου (Quarry Certificate). Στις 24.10.1987, υπέβαλε την αίτηση 7053 για παραχώρηση προνομίου λατομείου κοντά στο χωριό Ξυλοφάγου.
Στις 27.9.90 η Υπηρεσία Μεταλλείων έκαμε προκαταρκτική εξέταση των αιτήσεων και υπέβαλε ότι η τελική επιλογή θα έπρεπε, με βάση τα στοιχεία που δόθηκαν από τους αιτητές, να γίνει μεταξύ πέντε αιτητών στους οποίους περιλαμβάνοντο τόσο η εφεσείουσα όσο και το εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος, Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ..
Στις 27.12.90 σε σύσκεψη υπό την προεδρία του Υπουργού μελετήθηκε το θέμα και αποφασίστηκε ο διορισμός Επιτροπής για εξέταση των αιτήσεων και υποβολή εισήγησης στον Υπουργό. Η Επιτροπή διορίστηκε και μετείχαν σ' αυτή ο Προϊστάμενος Υπηρεσίας Μεταλλείων, ο Έπαρχος Λάρνακος και το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης.
Στις 11.2.91 η Επιτροπή, μετά από διαδοχικές συσκέψεις αποφάσισε ομόφωνα να συστήσει τους πιο κάτω για παραχώρηση προνομίου λατομείου στην περιοχή Ξυλοφάγου:-
1. Χώρος λατόμευσης για μεγάλο κυβερνητικό έργο.
2. ΣΚΥΡΟΘΡΑΥΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΟΣ ΛΤΔ.
3. Ανδρέας Μιλτιάδους.
Σαν επιλαχόντες δε κατά σειρά προτεραιότητας σύστηνε τους:-
1. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΕΒΑΣΤΙΔΗΣ (εφεσείουσα Εταιρεία)
2. Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ.
3. Ιωάννου και Παρασκευαΐδης Λτδ.
Στις 12.2.91 ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Μεταλλείων απέστειλε στον Υπουργό την έκθεση της Επιτροπής.
Στις 5.3.91 ετοιμάστηκαν επιστολές προς τους αιτητές που συστήνονταν στην Έκθεση της Επιτροπής, με τις οποίες τους πληροφορούσαν ότι τους παραχωρήθηκε προνόμιο λατομείου. Οι επιστολές αυτές όμως ουδέποτε απεστάλησαν. Ο λόγος που δεν απεστάλησαν οι επιστολές αυτές είναι προφανής από το φάκελο της υπόθεσης. Ο πρωτόδικος Δικαστής αναφέρει επί του θέματος τα εξής:-
"Ο Υπουργός επικοινώνησε τηλεφωνικά με το Διευθυντή της Υπηρεσίας Μεταλλείων και "τον έπεισε ή πειθανάγκασε", όπως ο ίδιος δήλωσε στη μαρτυρία του ενώπιον του Δικαστηρίου, να στείλει άλλη έκθεση στην οποία να συστήνει την Σκυροθραυστική Εταιρεία Κάος Λτδ., τους Αδελφούς Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ. και την εταιρεία Ιωάννου & Παρασκευαΐδης Λτδ.".
Στις 19.3.91 ο Διευθυντής της Υπηρεσίας Μεταλλείων, υπακούοντας στον "πειθαναγκασμό" του Υπουργού και χωρίς να επικοινωνήσει με οποιοδήποτε άλλο μέλος της Επιτροπής που ετοίμασε την έκθεση, απέστειλε έγγραφο-έκθεση στον Υπουργό στην οποία εισηγείτο την παραχώρηση του προνομίου στους κάτωθι:-
1. Σκυροθραυστική Εταιρεία "ΚΑΟΣ" Λτδ.
2. Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ.
3. Ιωάννου και Παρασκευαΐδης Λτδ.
Συνάμα επισύναψε προσχέδιο επιστολής προς τις Εταιρείες που εισηγείτο να δοθούν τα προνόμια λατομείου.
Σε σημείωμα Λειτουργού του Υπουργείου στο οποίο περιείχετο το έγγραφο-έκθεση του Διευθυντή Υπηρεσίας Μεταλλείων της 19.3.91 ο Υπουργός έγραψε τα εξής, που αποτελούσαν και την απόφασή του:-
"Συμφωνώ με την παραχώρηση προνομίου και στις τρεις εταιρείες που αναφέρονται στο Ερ. 71 καθώς και με τα προσχέδια της επιστολής.".
Όπως αναφέραμε προηγούμενα, το πρωτόδικο Δικαστήριο ακύρωσε μερικώς την επίδικη απόφαση όσον αφορά το ενδιαφερόμενο μέρος Ιωάννου και Παρασκευαΐδης Λτδ. με το εξής αιτιολογικό:-
"Η γνωμοδότηση της Επιτροπής ήταν ομόφωνη και διαβιβάστηκε στον Υπουργό στις 12 Φεβρουαρίου, 1991. Ο Υπουργός δεν εδεσμεύετο να την ακολουθήσει, αλλά, όμως όφειλε να δώσει ειδική αιτιολογία για την έκδοση πράξης ασύμφωνης ή αντίθετης με αυτή. Ο Υπουργός δεν έδωσε καμιά νόμιμη αιτιολογία. Παρέκαμψε τη γνωμοδότηση της Επιτροπής με τηλεφώνημα προς τον υφιστάμενο του Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Μεταλλείων ο οποίος, ως αποτέλεσμα του τηλεφωνήματος και σε συμμόρφωση με αυτό, έστειλε την προσωπική του νέα εισήγηση στις 19 Μαρτίου, 1991. Καμιά αναφορά δεν γίνεται ούτε στο έγγραφο της 19ης Μαρτίου, 1991, ούτε στην απόφαση του Υπουργού στην ομόφωνη γνωμοδότηση της Επιτροπής.
Η προσβαλλόμενη πράξη είναι, ως εκ τούτου, τρωτή και άκυρη.".
Επεκύρωσε, όμως, το μέρος της επίδικης απόφασης που αναφέρεται στο εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ. με το εξής σκεπτικό:-
"Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εταιρεία αυτή εξασφάλισε προσφορές για εκτέλεση κυβερνητικών έργων στην περιοχή και ότι τα υλικά, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, θα ανορρίσσονταν από τη Λατομική Ζώνη Ξυλοφάγου.
Οι λόγοι ακυρώσεως που προβλήθηκαν αναφορικά με την παραχώρηση στην εταιρεία αυτή με βάση τα ενώπιον του Δικαστηρίου στοιχεία δεν ευσταθούν. Υπάρχει νόμιμη αιτιολογία για αντίθετη απόφαση προς τη γνωμοδότηση της Επιτροπής.".
Ο ευπαίδευτος συνήγορος της εφεσείουσας στην προφορική του αγόρευση ενώπιον μας στην ακρόαση της έφεσης εισηγήθηκε ότι η κατάφωρη επέμβαση του αρμοδίου Υπουργού, την οποία το πρωτόδικο Δικαστήριο επεσήμανε και δέχθηκε, είχε μολύνει ολόκληρη τη διαδικασία και παραβίασε κάθε μορφή χρηστής διοίκησης. Ως εκ τούτου δεν καθίστατο δυνατό να επικυρωθεί μέρος της επίδικης απόφασης.
Στο σύγγραμμα "Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο", Τρίτη Έκδοση, του Αναστ. Ταχού, στη σελίδα 361 αναφέρεται:-
"Ενδέχεται οι διοικητικές πράξεις να είναι μερικά παράνομες (άκυρες) ή ακυρώσιμες, διότι είναι, αντίστοιχα, μερικώς ελαττωματικές. Στην περίπτωση αυτή, χωρεί μερική ακύρωση της μερικώς ελαττωματικής διοικητικής πράξης, εφόσον αυτή είναι διαιρετή, δηλ. εφόσον είναι νομικά δυνατός ο διαχωρισμός του νόμιμου τμήματός της από το παράνομο.".
(Βλέπε: Έπαρχος Λευκωσίας κ.ά. ν. Σπαρσής Μοδέστου κ.ά. (1996) 3 A.A.Δ. 256.)
Η επέμβαση του Υπουργού, αρμοδίας αρχής για την παραχώρηση των προνομίων, προς το Διευθυντή της Υπηρεσίας Μεταλλείων, με αποτέλεσμα ο δεύτερος να προβεί στη σύνταξη της έκθεσης του ημερ. 19.3.91, μόλυνε ολόκληρη τη διοικητική πράξη και αποτελεί λόγο πλήρους ακύρωσής της. Η τέτοια παραβίαση των κανόνων της χρηστής διοίκησης επιφέρει την ακυρότητα ολόκληρης της διοικητικής πράξης, η οποία δεν μπορεί να διαχωρισθεί. Εξάλλου η κατάφωρη παρέμβαση του αρμόδιου Υπουργού αφορούσε τόσο το ένα όσο και το άλλο ενδιαφερόμενο μέρος. Για τους ίδιους λόγους που το πρωτόδικο Δικαστήριο ακύρωσε το μέρος της επίδικης απόφασης που αφορούσε το ενδιαφερόμενο μέρος Ιωάννου και Παρασκευαΐδης Λτδ., έπρεπε να ακυρώσει και το μέρος που αφορούσε το εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ.. Ο αρμόδιος Υπουργός παρέκαμψε την ομόφωνη γνωμοδότηση της Επιτροπής, με την υπόδειξη στον υφιστάμενο του Διευθυντή της Υπηρεσίας Μεταλλείων να προβεί σε δική του γνωμοδότηση σύμφωνα με τις εντολές του που αφορούσαν και τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη (Βλέπε: Δημοκρατία ν. Ψωμά (1997) 3 Α.Α.Δ. 422).
Η τελική κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι δόθηκε αιτιολογία για την απόφαση του αρμοδίου Υπουργού όσον αφορά το εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος, Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ., κρίνεται εσφαλμένη. Η απλή αναφορά στην έκθεση του Διευθυντή Μεταλλείων, η οποία έγινε κατά παραγγελία του αρμοδίου Υπουργού, ότι το εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος εξασφάλισε προσφορές για εκτέλεση κυβερνητικών έργων δεν υποστηρίζεται από τα στοιχεία των φακέλων. Εξάλλου στην ίδια την εισήγηση του Διευθυντού Μεταλλείων, αναφέρονται τα εξής:-
"Λόγω της περιορισμένης έκτασης και του συναγωνισμού που θα υπάρχει μεταξύ των 3 λατομείων, θα μπορούν να εξασφαλίζονται επαρκείς ποσότητες και συναγωνίσιμες τιμές για τα υλικά που θα χρειάζονται για εκτέλεση κυβερνητικών έργων. Έτσι δεν είναι απαραίτητο να κρατηθεί άλλος χώρος για τις ανάγκες των Κυβερνητικών Έργων.".
Εκ του πιο πάνω αποσπάσματος προκύπτει ότι η παραχώρηση του προνομίου στο εφεσίβλητο-ενδιαφερόμενο μέρος Αδελφοί Ιακώβου (Κατασκευές) Λτδ., δεν είχε καμιά σχέση με την αόριστη αναφορά ότι το τελευταίο εξασφάλισε προσφορές για κυβερνητικά έργα. Η επίδικη απόφαση του Υπουργού δεν αναφέρει καμιά αιτιολογία, αρκεσθείσα στην επικύρωσή της, κατά την παραγγελία του, εισήγησης του Διευθυντή Μεταλλείων, που ήταν αντίθετη προς την ομόφωνη γνωμοδότηση της Επιτροπής.
Για τους λόγους αυτούς η έφεση επιτυγχάνει με έξοδα.
Η έφεση επιτυγχάνει με έξοδα.