|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1998) 3 ΑΑΔ 690
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 1990
ΕΝΩΠΙΟΝ
: ΠΙΚΗ, Π., ΝΙΚΗΤΑ, ΚΑΛΛΗ, ΚΡΑΜΒΗ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ, Δ/στώνΚυπριακή Δημοκρατία, μέσω
Υπουργείου Παιδείας και/ή
Υπουργού Παιδείας και/ή
Διευθυντή Μέσης Εκπαίδευσης,
Εφεσείοντες-Καθ' ων η Αίτηση
- ν -
Νορβάν Χανιάν, ανηλίκου διά της μητρός αυτού
και πλησιεστέρου συγγενούς φίλου και κηδεμόνος
Φλώρας Χανιάν,
Εφεσίβλητου-Αιτητή
------------------------
18 Σεπτεμβρίου, 1998
Για τους Εφεσείοντες: Ε. Λοϊζίδου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α, εκ
μέρους του Γενικού Εισαγγελέα.
Για τον Εφεσίβλητο: Χρ. Κληρίδης.
------------------------
Την απόφαση του Δικαστηρίου, θα δώσει ο Γ.Μ. Πικής, Π.
------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΙΚΗΣ, Π.: Το Πειθαρχικό Συμβούλιο του Εκπαιδευτικού Ιδρύματος MelΚonian, ιδιωτική σχολή Μέσης Εκπαίδευσης, αποφάσισε και η Διαχειριστική Επιτροπή της Σχολής επικύρωσε την αποβολή του εφεσίβλητου, μαθητή της σχολής, για τη διάπραξη πειθαρχικού παραπτώματος. Η απόφαση έτυχε της έγκρισης του Υπουργού Παιδείας, σύμφωνα με το ΄Αρθρο 21(4) του περί Ιδιωτικών Σχολών Νόμου του 1971, (Ν. 5/71).
Ο εφεσίβλητος προσέφυγε στο Δικαστήριο, με αίτημα την ακύρωση της έγκρισης και, γενικά, της αποβολής του.
Οι καθ' ων η αίτηση είναι η Κυπριακή Δημοκρατία.
Ο βασικός λόγος, για τον οποίο ζητήθηκε η ακύρωση της απόφασης, ήταν η παραβίαση των κανόνων της φυσικής δικαιοσύνης, κατά τη διεξαγωγή της πειθαρχικής δίκης.
Οι αρχές της φυσικής δικαιοσύνης τυγχάνουν εφαρμογής στη διαπίστωση, εκτός της ποινικής, και της πειθαρχικής ευθύνης του διωκομένου. Το δικαίωμα της υπεράσπισης αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ύπαρξης και λειτουργίας του ανθρώπου στον κοινωνικό χώρο. Αναγνωρίζονται στον πειθαρχικά διωκόμενο όμοια δικαιώματα με εκείνα που εξασφαλίζονται στον κατηγορούμενο στην ποινική δίκη από το ΄Αρθρο 12.5 του Συντάγματος - (βλ.,
Haros v. Republic 4 R.S.C.C. 39. Morsis v. Republic 4 R.S.C.C. 133. Menelaou v. Republic (1980)3 C.L.R. 467. Petrou v. Republic (1980) 3 C.L.R. 203. Papacleovoulou v. Republic (1982) 3 C.L.R. 187. Matsas v. Republic (1988) 3 C.L.R. 1448. Βασιλείου ν. Δήμου Παραλιμνίου, Υπόθεση Αρ. 1061/94, 28/5/96).Το Δικαστήριο απέρριψε ένσταση των καθ' ων η αίτηση στο παραδεκτό της προσφυγής, θεμελιωμένη στη θέση ότι η πράξη η οποία προσβάλλεται δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αναθεώρησης. Η έγκριση του Υπουργού δεν αποτελεί, είναι η θέση τους, αυτοτελή διοικητική πράξη, εκτελεστή αφ' εαυτής, αλλά συμπληρωματική της πειθαρχικής απόφασης, την οποία τελείωσε, καθιστώντας την εκτελεστή.
Η ένσταση υποβλήθηκε υπό το φως της απόφασης στη Χ" Βασιλείου ν. Κυπριακού Οργανισμού Αθλητισμού κ.ά. Υπόθεση Αρ. 648/91, 30/4/93, στην οποία αποφασίστηκε ότι η έγκριση του Υπουργού δε συνιστά αυτοτελή διοικητική πράξη, αλλά πράξη συμπληρωματική της εγκρινόμενης πειθαρχικής απόφασης, με την πρόσδοση σ' αυτή εκτελεστού χαρακτήρα. Η πρώτη απόφαση, στην οποία διατυπώθηκε η αρχή αυτή, ο λόγος της οποίας αναπαράγεται στην προαναφερθείσα απόφαση, είναι άλλη πρωτόδικη απόφαση - η
HjiVassiliou v. Cyprus Athletics Organ. (1987) 3 C.L.R. 2142. Ο συσχετισμός της εγκριτικής προς την ουσιαστική απόφαση και η νομική υπόσταση εκάτερης εξηγούνται στο ακόλουθο απόσπασμα:- (σελ. 2146)"The confirmation of the Minister simply added the missing link to the genesis of the executory act to appoint the interested party to the post. The submission made on behalf of the applicant finds support in Greek jurisprudence* which establishes that approval by a body other than that trusted by statute with decision making, is a complementary act, providing the confirmation required by the Statute. Approval furnishes the external support required for the validation of the decision. I am wholly in agreement with the above understanding of the nature of the act of approval, a process entailing the bestowal retroactively of an executory character on the decision of those trusted with power to appoint, K.O.A. Hence, the objections to the justiciability of the recourse cannot be sustained. We shall proceed to examine the merits of the complaints allegedly invalidating the appointment of the interested party."
Στη υπόθεση - Συμβούλιο των Κεντρικών Σφαγείων (Κοφίνου) κ.ά. ν. Ρωσσίδη, Α.Ε. 1219, 12/2/96 - διασαφηνίζεται ότι απόφαση διοικητικού οργάνου, υποκείμενη στην έγκριση άλλης αρχής, στερείται εκτελεστότητας και δεν μπορεί, για οποιοδήποτε λόγο, να αποτελέσει το αντικείμενο αναθεώρησης, κάτω από το ΄Αρθρο 146 του Συντάγματος.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι η απόφαση στη Χ" Βασιλείου ν. Κυπριακού Οργανισμού Αθλητισμού κ.ά
., (ανωτέρω), υποστηρίζει την αντίθετη άποψη από εκείνη που προβλήθηκε από τους καθ' ων η αίτηση (εφεσείοντες) και απέρριψε την προδικαστική ένσταση, καταλήγοντας ότι, μετά την έγκριση, η απόφαση κατέστη εκτελεστή και, επομένως, παραδεκτή ως αντικείμενο αναθεώρησης.Με την έφεση, προσβάλλεται η πρωτόδικη απόφαση ως εσφαλμένη. Αμφισβητείται το παραδεκτό της προσφυγής για τον προαναφερθέντα λόγο - ότι η απόφαση δεν είναι εκτελεστή - και για δεύτερο λόγο - ότι επενεργεί στον τομέα του ιδιωτικού δικαίου. Υποβλήθηκε, επίσης, ότι η άσκηση πειθαρχίας στο σχολείο δεν υπόκειται σε αναθεωρητικό έλεγχο, εισήγηση η οποία θα μας απασχολήσει αμέσως.
Στη
Vrahimis v. Republic (1984) 3 C.L.R. 1428, αποφασίσαμε και στην πρόσφατη απόφαση - Πολυχρόνης ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 2367, 31/1/97 - επαναλάβαμε ότι η άσκηση σχολικής πειθαρχίας, στο πλαίσιο της λειτουργίας του σχολείου, δεν υπόκειται σε αναθεωρητικό έλεγχο. ΄Οπως υποδεικνύεται στην τελευταία μας απόφαση:- (σελ. 4)«Η λειτουργική σχέση μαθητή, σχολείου, και οι αποφάσεις του σχολείου που λαμβάνονται σ' αυτό το πλαίσιο, περιλαμβανομένων και πειθαρχικών μέτρων, δεν υπόκεινται στον αναθεωρητικό έλεγχο του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Η εφαρμογή των κανόνων πειθαρχίας, από τις σχολικές αρχές, δεν είναι προσδιοριστική της υπόστασης του μαθητή ή παράγωγος δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.»
΄Ομως, αποφάσεις επαγόμενες τη διάρρηξη της σχέσης μαθητή - σχολείου, όπως υποδεικνύεται στη
Vrahimis v. Republic, (ανωτέρω), υπόκεινται σε αναθεωρητικό έλεγχο, εφόσο επηρεάζουν την υπόσταση του μαθητή. Πράξεις αυτής της κατηγορίας ανάγονται στη βασική σχέση μαθητή - σχολείου και είναι παράγωγες εννόμων αποτελεσμάτων. Συνεπώς, υπόκεινται σε αναθεώρηση, βάσει του ΄Αρθρου 146 του Συντάγματος.Η διαχωριστική γραμμή, μεταξύ του πεδίου του δημόσιου και του ιδιωτικού δικαίου, που είναι το επόμενο θέμα που θα μας απασχολήσει, σύρεται με γνώμονα το ενδιαφέρον του δημοσίου στην άσκηση της συγκεκριμένης εξουσίας. Το συμφέρον του δημοσίου ή μέρους του είναι, εκ των πραγμάτων, ζωηρό, ανάλογα με το αν προάγεται με την απόφαση δημόσιος σκοπός - (βλ.
Antoniou v. The Republic (1984) 3 C.L.R. 623 και Machlouzarides v. Republic (1985) 3 C.L.R. 2342). Ανάλογα με το συμφέρον του δημοσίου στην προαγωγή του σκοπού για τον οποίο παρέχεται η εξουσία, από την άσκηση της οποίας εκπηγάζει η προσβαλλόμενη απόφαση, οριοθετείται το πεδίο του δημοσίου και του ιδιωτικού δικαίου.Η λειτουργία των σχολείων, τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών, έχει κοινό στόχο - την προαγωγή της παιδείας - σκοπός ύψιστης σημασίας για το δημόσιο. Η αποβολή μαθητή από το σχολείο αφορά σκοπό συνυφασμένο με την εύρυθυμη λειτουργία των σχολείων, σκοπός άμεσου ενδιαφέροντος για το δημόσιο. Η υπαγωγή της λειτουργίας των ιδιωτικών σχολείων σε κανόνες, που επιδιώκεται με τη νομοθεσία περί Ιδιωτικών Σχολών, (Ν. 5/71), κατοπτρίζει το κοινό ενδιαφέρον για την προαγωγή της παιδείας, μέσω της λειτουργίας των σχολείων. Η παροχή εξουσίας στον Υπουργό, για την έγκριση της πειθαρχικής ποινής της αποβολής μαθητή, είναι χαρακτηριστική του ζωτικού συμφέροντος του κοινού για τη σύννομη άσκηση της εξουσίας αυτής.
Αδιαμφισβήτητα, απόφαση ιδιωτικής σχολής για την αποβολή μαθητή, εφόσο καθίσταται εκτελεστή με την έγκριση του Υπουργού Παιδείας, υπόκειται στον αναθεωρητικό έλεγχο του Aνωτάτου Δικαστηρίου.
Στη Χ" Βασιλείου ν. Κυπριακού Οργανισμού Αθλητισμού κ.ά
., (ανωτέρω), διευκρινίζεται, υπό το φως της νομολογίας, ότι:- (σελ. 5)«... όπου η άσκηση διοικητικής αρμοδιότητας αποδίδεται στο Α όργανο αλλά τελεί υπό την έγκριση του Β οργάνου, η έγκριση (1) επενεργεί αναδρομικά, και (2) τελειώνει την ληφθείσα απόφαση και την καθιστά εκτελεστή
Η θέση αυτή υιοθετείται από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Η εφαρμογή της, στην προκείμενη περίπτωση, διαπιστώνεται, κατατείνει υπέρ της απόρριψης της ένστασης στο παραδεκτό της προσφυγής. Η απόφαση του Δικαστηρίου, επί του προκειμένου, συνοψίζεται στο ακόλουθο απόσπασμα:-
«Κατά τη γνώμη μου η πιο πάνω απόφαση υποστηρίζει την αντίθετη άποψη. Σε περιπτώσεις όπως η παρούσα, όπου αρμοδιότητα δίδεται στο Α όργανο αλλά τελεί υπό την έγκριση του Β οργάνου, η έγκριση επενεργεί αναδρομικά και τελειώνει την ληφθείσα απόφαση και την καθιστά εκτελεστή. Τούτο επισημαίνεται και στο
Στην παρούσα περίπτωση η απόφαση αποβολής τελειώθηκε με την έγκριση του Υπουργού και κατέστη εκτελεστή, και είναι εναντίον αυτής της απόφασης έγκρισης που προσφεύγει ο αιτητής. Κατά συνέπεια, η προδικαστική ένσταση απορρίπτεται ως αβάσιμη.»
Βέβαιο είναι ότι η απόφαση για την αποβολή του εφεσίβλητου κατέστη εκτελεστή μετά την έγκριση του Υπουργού.
Η προδικαστική ένσταση βασίστηκε στη θέση ότι, με την προσφυγή, προσβάλλεται η έγκριση του Υπουργού, πράξη η οποία στερείται, αφ' εαυτής, εκτελεστότητας.
Σύμφωνα με την ισχύουσα αρχή, η οποία προκύπτει από τη νομολογία, η έγκριση του Υπουργού αποτελεί συμπληρωματική πράξη, χωρίς να μετατοπίζει την αποφασιστική αρμοδιότητα στον Υπουργό. Είναι γεγονός, και αυτό αποτελεί τη διαπίστωσή μας, ότι η έγκριση του Υπουργού δε θα μπορούσε να αποτελέσει, αφ' εαυτής, αντικείμενο αναθεώρησης. Πρόδηλο είναι, από το απόσπασμα το οποίο έχουμε παραθέσει από την πρωτόδικη απόφαση, ότι το Δικαστήριο θεώρησε την απόφαση αποβολής του εφεσίβλητου από τη σχολή ως εκτελεστή και, για το λόγο αυτό, θεώρησε την προσφυγή παραδεκτή. Δεν έκρινε την έγκριση ως αυτοτελή διοικητική πράξη, υποκείμενη σε αναθεώρηση. Αυτό
προκύπτει, άλλωστε, και από το αντικείμενο της αναθεώρησης, που εντοπίζεται στην απόφαση για την αποβολή του μαθητή και την επακόλουθη ακύρωσή της, λόγω της μη τήρησης των κανόνων της φυσικής δικαιοσύνης.Αντίθετα με την εισήγηση των εφεσειόντων, το επίδικο θέμα της προσφυγής, όπως προσδιορίζεται από το αιτητικό, δεν περιορίζεται σ' αυτή τούτη την έγκριση, αλλά εκτείνεται και στην απόφαση που εγκρίθηκε, απολήγουσα στην αποβολή του εφεσίβλητου:-
«1. Δήλωση του Δικαστηρίου ότι η απόφαση των καθ' ων η αίτηση για επικύρωση και/ή έγκριση και/ή αποβολής του αιτητού από τo Ινστιτούτο Μελκονιάν γενομένη κατά/ή περί την 5/11/1992 και/ή εις οιανδήποτε άλλη ημερομηνία είναι άκυρος, παράνομος και άνευ αποτελέσματος.»
Αφού τύχει της δέουσας έγκρισης, η εκτελεστή απόφαση, η οποία προκύπτει, αποκτά ενιαίο χαρακτήρα και υπόκειται σε αναθεώρηση αυτοτελώς. ΄Οπως αναφέρει ο Στασινόπουλος στο σύγγραμμά του - «Δίκαιον των Διοικητικών Πράξεων», τα δύο σκέλη της απόφασης συμπροσβάλλονται. Η ισχύουσα νομική και δικονομική θέση κατοπτρίζεται στο ακόλουθο απόσπασμα, στη σελ. 124:-
«4. Πράξεις δεόμεναι της ε γ κ ρ ί σ ε ω ς ετέρου οργάνου ίνα καταστώσιν εκτελεσταί, θεωρούνται ενσωματούμεναι προς την εγκρίνουσαν αυτάς πράξιν και άρα στερούμεναι καθ' εαυτάς εκτελεστού χαρακτήρος. Συνεπώς, ανεπίδεκτοι καθ' εαυτάς προσβολής διά της αιτήσεως ακυρώσεως, δεν δύνανται να προσβληθώσι μεμονωμένως, αλλά μόνον μετά την έκδοσιν της εγκριτικής πράξεως, μεθ' ης δύνανται να συμπροσβάλλωνται, ενσωματούμεναι προς αυτήν.»
(Βλ., επίσης, αποφάσεις Συμβουλίου Επικρατείας
485/1945, 587/1945, 138/1954 (Β΄).)΄Οπως εξηγήσαμε στη Μιλτιάδου ν. Δημοκρατίας κ.ά., Υπόθεση Αρ. 247/94, 9/12/94:- (σελ. 3)
«Εφόσον προσφυγή θέτει προς διερεύνηση πράξη, απόφαση ή παράλειψη υποκείμενη σε αναθεώρηση μέσα στα χρονικά πλαίσια που θέτει το ΄Αρθρο 146.3 και εγείρεται από πρόσωπο του οποίου θίγεται το προβλεπόμενο από το ΄Αρθρο 146.2 συμφέρον, ενεργοποιείται η αναθεωρητική δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου και τίθεται προς εξέταση η νομιμότητα του αντικειμένου της προσφυγής.»
Στην προκείμενη περίπτωση, τέθηκε προς αναθεώρηση με την προσφυγή η εκτελεστή απόφαση για την αποβολή του εφεσίβλητου από το σχολείο στο οποίο φοιτούσε. Η απόφαση ενέπιπτε στο πεδίο του δημοσίου δικαίου και μπορούσε να αποτελέσει, όπως και αποτέλεσε, το αντικείμενο προσφυγής. Με το αποτέλεσμα της αναθεώρησης δε διαπιστώνουμε βάσιμο λόγο επέμβασης. Δεν τηρήθηκαν οι κανόνες της φυσικής δικαιοσύνης, οι οποίοι ενσωματώνονται στο Σύνταγμα.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Π.
Δ.
Δ.
Δ.
Δ.
/ΜΠ