CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(2001) 2 ΑΑΔ 195

ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΕΦΕΣΕΙΣ 6854 και 6855

ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΦΕΣΗ 6854

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Περί την 11.15 π.μ. τις 16.12.98, στο δρόμο Λεμεσού - ΄Υψωνα, κοντά στο φυτώριο Elgia, τρεις κουκουλοφόροι που επέβαιναν στο αυτοκίνητο ΖΕΧΗ 593, άνοιξαν πυρ με αυτόματα όπλα κατά του Χαράλαμπου Αντώνη Αεροπόρου 36 ετών που οδηγούσε το αυτοκίνητο ΕΚΝ 443 και του Χαράλαμπου Α. Χαραλάμπους που επέβαινε σ΄αυτό. Οι δράστες προσπάθησαν να προσπεράσουν το προπορευόμενο αυτοκίνητο. Ο Χαράλαμπος Αεροπόρου με ελιγμό ανέκοψε την πορεία τους, συγκρούστηκαν και τα δυο οχήματα κατέληξαν σε χαντάκι στη δεξιά πλευρά του δρόμου. Ο Χαράλαμπος Α. Χαραλάμπους κατάφερε να βγεί από το αυτοκίνητο και να τραπεί σε φυγή. Ο Χαράλαμπος Αεροπόρος βγήκε από το αυτοκίνητο τρικλίζοντας και οι κουκουλοφόροι των πρόλαβαν. Είχαν εξέλθει και εκείνοι από το αυτοκίνητό τους, τον ακολούθησαν και τον πυροβόλησαν ακόμα και όταν κατέπεσε στο έδαφος σε μικρή απόσταση από τα δυο οχήματα. Στις 11.28 π.μ. της ίδιας μέρας νοσηλευτική λειτουργός διαπίστωσε το θάνατο του Χαράλαμπου Αεροπόρου και η νεκροψία που διενεργήθηκε μετά έδειξε στο σώμα του σειρά τραυμάτων και κακώσεων από βολίδες αυτόματου όπλου. Μια από αυτές τον έπληξε στην κεφαλή και εντοπίστηκε ως η αιτία του θανάτου επιπλεγμένος τραυματισμός από αυτή.

Αυτή η σύνθεση της μαρτυρίας των προσώπων που από διάφορες οπτικές γωνίες έζησαν ή είδαν τα διαδραματισθέντα, δεν έχει αμφισβητηθεί. Συνακολούθως, δεν έχει αμφισβητηθεί η ορθότητα της κρίσης του Κακουργιοδικείου πως οι κουκουλοφόροι, παράνομα μεταφέροντες και χρησιμοποιούντες πυροβόλα όπλα, εκ προμελέτης φόνευσαν τον Χαράλαμπο Αεροπόρο και αποπειράθηκαν να φονεύσουν τον Χαράλαμπο Α. Χαραλάμπους.

Κατηγορήθηκαν ως οι τρεις κουκουλοφόροι οι δυο εφεσείοντες και ο Προκόπης Ν. Προκοπίου. Τους προσάφθηκαν κατηγορίες για φόνο εκ προμελέτης (δεύτερη κατηγορία), απόπειρα φόνου (τρίτη κατηγορία) μεταφορά (πέμπτη κατηγορία) και χρήση πυροβόλου όπλου (τέταρτη κατηγορία) και κατοχή εκρηκτικών υλών (έκτη κατηγορία). Επίσης, για συνωμοσία προς διάπραξη κακουργήματος (πρώτη κατηγορία). Συνενώθηκαν ως συγκατηγορούμενοι στις τρεις πρώτες κατηγορίες οι Σωτήρης Γ. Αθηνής (κατηγορούμενος 4) και Ζωή Γιαννάκη Αλεξάνδρου (κατηγορούμενη 5) και κατά την πορεία της δίκης υπήρξαν εξελίξεις. Ο Προκοπίου παραδέχτηκε ενοχή στην κατηγορία για το φόνο και τις τρεις σχετικές με τα πυροβόλα όπλα και τις εκρηκτικές ύλες. Ο Γενικός Εισαγγελέας ανέστειλε τη δίωξη των κατηγορουμένων 4 και 5 και αυτοί απαλλάγηκαν. Επίσης ανέστειλε τη δίωξη του Προκοπίου στις κατηγορίες για συνωμοσία και για απόπειρα φόνου. Ως αντικείμενο της δίκης παρέμειναν οι κατηγορίες κατά των κατηγορουμένων 1 και 2 (εφεσείοντες) και το Κακουργιοδικείο τους βρήκε ένοχους σε όλες. Επέβαλε δε σ΄αυτούς και στον Προκοπίου την προβλεπόμενη για το φόνο εκ προμελέτης ποινή της φυλάκισης δια βίου. Στις άλλες κατηγορίες δεν επέβαλε ποινή. Οι εφέσεις στρέφονται κατά της καταδίκης των εφεσειόντων.

Ο δεύτερος εφεσείων ανέφερε πως τα αντικείμενα που είχαν σχέση με τον ίδιο, "παραλήφθηκαν από τον Προκόπη Προκοπίου". Ειδικά δε ως προς τη χειρουργική μάσκα, ότι χρησιμοποιούσαν ως αστυνομικοί χειρουργικές μάσκες σε περιπτώσεις μεταφοράς νεκρών και σε αυτοψίες. Ο πρώτος εφεσείων, σε σχέση με την κουκούλα, ανέφερε ότι όλες οι ειδικές ομάδες της αστυνομίας χρησιμοποιούσαν κουκούλες σε πολλές ασκήσεις και επιδείξεις και ότι σε πολλές περιπτώσεις ανταλλάσσουν κουκούλες. Περαιτέρω, ότι σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούσαν τα προσωπικά τους αυτοκίνητα στα οποία πάντα άφηναν αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν στη δουλειά. ΄Ηταν, λοιπόν, πιθανόν, ξεχασμένα αντικείμενα στο αυτοκίνητο του δεύτερου εφεσείοντα, με τον οποίο δούλευε πάντα μαζί, να τα είχε πάρει ο Προκοπίου. Συναφώς οι μάρτυρες υπεράσπισης αναφέρθηκαν στα ακόλουθα: Ο Μ. Καδής, πως πωλεί στο κατάστημά του κουκούλες όπως εκείνη των δραστών. Ο αστυνομικός Μ. Παυλίδης πως ο δεύτερος εφεσείων και ο φίλος του Προκοπίου αντάλλασαν τα ιδιωτικά τους αυτοκίνητα σε πολλές περιπτώσεις. Ο συνάδελφος των εφεσειόντων στην Αεροπορική Πτέρυγα της Αστυνομίας Χρ. Χριστοδούλου πως, στο πλαίσιο της εκπαίδευσής τους, χρησιμοποιούσαν καπελλάκι και μαύρη κουκούλα. Η αποθήκη της υπηρεσίας τους διέθετε 4 - 5 από αυτές, οι άντρες της ομάδας ήταν περισσότεροι και μερικοί αγόραζαν από περίπτερα ή καταστήματα δικές τους. Σε μια περίπτωση είδε τον πρώτο εφεσείοντα να φορεί τέτοια κουκούλα για τις ανάγκες επίδειξης που οργανώθηκε για ένα περιοδικό. Τα μέλη της ομάδας μεταφέρονταν ο ένας από το ιδιωτικό αυτοκίνητο άλλου και οι εφεσείοντες, τις πιο πολλές φορές, ήταν μαζί. ΄Ομως, όπως πρόσθεσε σε σχέση με τη χειρουργική μάσκα, δεν χρησιμοποιούσαν τέτοιο αντικείμενο στη δουλειά τους. Παρεμβάλουμε ως προς την κουκούλα τη μαρτυρία του μάρτυρα κατηγορίας Χρ. Χριστοφή που επίσης υπηρετούσε στην Αεροπορική Πτέρυγα της Αστυνομίας, μαζί με τους εφεσείοντες. Η ομάδα τους διέθετε 4 μόνο τέτοιες κουκούλες, αυτές βρίσκονταν υπό τη φύλαξη του και γνώριζε τη διακίνησή τους. Δεν απωλέσθηκαν, βρίσκονταν ακόμα εκεί και δόθηκαν για χρήση μόνο σε 4 αστυνομικούς τους οποίους και κατονόμασε. Δεν περιλαμβανόταν σ΄αυτούς ο πρώτος εφεσείων, ο οποίος ουδέποτε χρησιμοποίησε, για οποιοδήποτε σκοπό, οποιαδήποτε από τις κουκούλες της υπηρεσίας.

Να παρακαλουθήσουμε τώρα τις εξελίξεις όπως τις περιέγραψαν οι μάρτυρες κατηγορίας. Οι δυο εφεσείοντες, στις 15.12.98, περιλήφθηκαν σε αστυνομικό κλιμάκιο το οποίο θα μετέβαινε στην Πάφο για έλεγχο νυχτερινών κέντρων. Οι άντρες του κλιμακίου, με την εξαίρεση του δεύτερου εφεσείοντα τον οποίο θα παραλάμβαναν από τη Λεμεσό, ξεκίνησαν, περί την 9.45 μ.μ., με δυο υπηρεσιακά αυτοκίνητα. Ο πρώτος εφεσείων θα πήγαινε στο σημείο συνάντησης με το δεύτερο εφεσείοντα στη Λεμεσό, με το δικό του αυτοκίνητο. Καθ΄οδόν, το ένα από τα υπηρεσιακά αυτοκίνητα του κλιμακίου ενεπλάκη σε ατύχημα, καθυστέρησαν και όταν συναντήθηκαν, μετά από συνεννοήσεις, στον τελευταίο κυκλοφοριακό κόμβο της Λεμεσού προς την Πάφο περί την 11.0Ο - 11.10 μμ, προέκυψε το ζήτημα των διευθετήσεων που θα γίνονταν. Δεν χωρούσαν όλοι στο ένα υπηρεσιακό αυτοκίνητο που απέμεινε, η εισήγηση του δεύτερου εφεσείοντα να χρησιμοποιηθεί το δικό του αυτοκίνητο δεν έγινε δεκτή από τον υπεύθυνο της ομάδας Λοχία Π. Ξενοφώντος και ένας αστυνομικός θα έπρεπε να μή συμμετάσχει. Οι μάρτυρες αναφέρθηκαν σε συμφωνία μεταξύ των εφεσειόντων αναφορικά με το ποιός από τους δυο τους θα ήταν αυτός αλλά το Κακουργιοδικείο δέκτηκε πως την τελική απόφαση την πήρε ο λοχίας. Θα έμενε πίσω ο πρώτος εφεσείων, όπως και έγινε.

Τα διατρέξαντα κατά τη διαδρομή κρίθηκαν, στο πλαίσιο του συνόλου της μαρτυρίας, ως σχετικά και θα αναφερθούμε σ΄αυτά. Θα παραθέσουμε όμως πρώτα την εκδοχή που προβάλλει ο πρώτος εφεσείων με τη γραπτή του κατάθεση προς την αστυνομία που έδωσε το βράδυ της ημέρας του φόνου, στην οποία και παρέπεμψε με την ανώμοτη δήλωσή του. Περιλαμβάνει ό,τι συνιστούσε το άλλοθί του. Ο Λοχίας του είπε να σχολάσει και αυτό έκαμε. ΄Οχι, όμως για να επιστρέψει στη Λευκωσία όπου διέμενε. Αναφέρθηκε σε επικοινωνίες μέσω κινητών τηλεφώνων με το κλιμάκιο για να τον βοηθήσουν επειδή είχε χάσει το δρόμο. Τον κατεύθυνε κυρίως ο δεύτερος εφεσείων που διέμενε στη Λεμεσό και ήξερε καλύτερα. Πρόσθεσε, μάλιστα, πως ο δεύτερος εφεσείων του τηλεφώνησε, και με δική του πρωτοβουλία για να τον βοηθήσει. Επίσης, στη συνέχεια, για να τον ρωτήσει αν ήταν "εν τάξει". Αυτό το τελευταίο τηλεφώνημά του το δέκτηκε ενώ κατευθυνόταν, όπως θα δούμε ότι ισχυρίστηκε στη συνέχεια, είτε στη Λάρνακα είτε ακόμα πιο αργά, από τη Λάρνακα στη Λευκωσία. Πήρε τελικά τον αυτοκινητόδρομο και κατέληξε στη Λάρνακα για να συναντήσει ρωσσίδα φίλη του που εργαζόταν σε κάποιο καπαρέ. Είδε αρκετή κίνηση εκεί, δεν κατέβηκε και επισκέφθηκε το διαμέρισμα φίλου του Υπαστυνόμου, του Α. Τσαγγάρη. Πολλές φορές έμενε σε εκείνο το διαμέρισμα μαζί με τη φίλη του, είχε κλειδί και μίλησε για λίγο με τον υπαστυνόμο τον οποίο ξύπνησε. Σε μισή περίπου ώρα ξεκίνησε για τη Λευκωσία. ΄Εφθασε στις 4.15 π.μ. Πήγε κατευθείαν στο σπίτι του και κοιμήθηκε. Γύρω στις 11 - 12 το μεσημέρι, χρονικό διάστημα που περιλαμβάνει και την ώρα του φόνου, του τηλεφώνησε ο συνάδελφός του Χρ. Χριστοδούλου. Το ρώτησε γιατί δεν πήγε στη δουλειά το πρωΐ και του ανέφερε πώς τον ζητούσε ο Γ. Φιλίππου, προϊστάμενος του όπως αντιλαμβανόμαστε. Τηλεφώνησε του Φιλίππου, του εξήγησε τί έγινε το προηγούμενο βράδυ και πως δεν γνώριζε ότι θα έπρεπε να παρουσιαστεί την επομένη στην υπηρεσία και ο Φιλίππου του είπε πως θα τον τιμωρήσει με αφαίρεση υπερωριών. Επειδή φοβήθηκε την τιμωρία, τηλεφώνησε στον Ομαδάρχη του Π. Αντωνίου και του εξήγησε τα διατρέξαντα. Στη συνέχεια του τηλεφώνησε ο δεύτερος εφεσείων. Του είπε, χωρίς να του εξηγήσει, ότι είχε κάποιο πρόβλημα και ότι ήταν "μέσα". Δεν ζήτησε να μάθει άλλες λεπτομέρειες αλλά υπέθεσε ότι εννοούσε μέσα στην αστυνομία. Αυτό, επειδή γνώριζε ότι είχε προβλήματα με τους Αεροπόρους και υπολόγισε "ότι τον έπιασε η αστυνομία για κανένα έγκλημα". Αυτά, όπως ισχυρίστηκε, πριν επιστρέψουν στο σπίτι οι γονείς του από τον Πωμό της Πάφου. Την επιστροφή τους την τοποθετεί γύρω στο μεσημέρι. Τηλεφώνησε τελικά ξανά στον Υπαστυνόμο Π. Αντωνίου και τον παρακάλεσε να μάθει αν ο δεύτερος εφεσείων είχε οποιοδήποτε πρόβλημα. Δεν ξαναμίλησαν έκτοτε, ούτε με το δεύτερο εφεσείοντα.

Πριν την αναχώρηση του κλιμακίου οι εφεσείοντες, σύμφωνα με τους μάρτυρες, ακούστηκαν να συνομιλούν μεταξύ τους. Αναφέρθηκαν οι μάρτυρες σε οδηγίες του δεύτερου εφεσείοντα αναφορικά με τον τρόπο διαφυγής του πρώτου, με το ιδιωτικό του αυτοκίνητο, προς τον αυτοκινητόδρομο προς Λευκωσία αλλά ο Ν. Νικολάου άκουσε και άλλα σε σχέση με το κατά πόσο ο πρώτος εφεσείων "θα εύρισκε το μέρος να πιάσουν κάτι πράγματα". Κατά τη διαδρομή κάποιος τηλεφώνησε αρκετές φορές στο κινητό τηλέφωνο του ενός από τους αστυνομικούς του κλιμακίου, ζήτησε τον δεύτερο εφεσείονα και συνομίλησε μαζί του. Επίσης, ο δεύτερος εφεσείων τηλεφώνησε και με δική του πρωτοβουλία. Πρωτοδίκως τέθηκε ζήτημα αν αυτός ήταν ο πρώτος εφεσείων. Το Κακουργιοδικείο εξήγησε με λεπτομέρεια τους λόγους για τους οποίους ήταν σίγουρο πως επρόκειτο για τηλεφωνικές συνομιλίες μεταξύ των εφεσειόντων και δεν τίθεται ενώπιόν μας ζήτημα σε σχέση με αυτή τη διαπίστωση. Με δοσμένες τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις μεταξύ των εφεσειόντων, τα επιχειρήματα αφορούσαν στη σημασία τους.

Το αστυνομικό κλιμάκιο, όπως εξήγησαν τα μέλη του που κατέθεσαν, συμπλήρωσε την αποστολή του στην Πάφο περί την 3.30 π.μ. και αναχώρησαν για τη Λεμεσό. ΄Αφησαν εκεί τον δεύτερο εφεσείοντα, περί την 4.30 π.μ. και οι υπόλοιποι, περί την 5.15 π.μ., κατέληξαν στη Λευκωσία. Ο δεύτερος εφεσείων δεν προέβη σε γραπτή κατάθεση. ΄Οταν την 14.45 της 16.12.98, δηλαδή μόλις λίγες ώρες μετά το έγκλημα, του ζητήθηκε να καταθέσει αναφορικά με τις κινήσεις του, αρνήθηκε επικαλούμενος συμβουλή του δικηγόρου του. Σημειώνουμε επίσης πως, αντίθετα προς τον πρώτο εφεσείοντα, αρνήθηκε να εξεταστεί σωματικά ή να δώσει αίμα για σκοπούς σύγκρισης του γενετικού υλικού του. Προέβη όμως ο δεύτερος εφεσείων σε προφορική δήλωση προς τον αστυφύλακα Α. Γεωργίου. Του είπε ότι από τις 4.30 π.μ. που έφθασε στη Λεμεσό ως το μεσημέρι της 16.12.98 κοιμόταν στο σπίτι του. Περί την 1.00 μ.μ. της ίδιας μέρας άκουσε από το ραδιόφωνο ότι σκοτώθηκε ο Χαράλαμπος Αεροπόρος και βγήκε για βόλτα στη Λεμεσό με το αυτοκίνητό του. Μετά από μισή περίπου ώρα επέστρεψε στο σπίτι του όπου, στις 2.00 μ.μ., τον επισκέφθηκαν δυο αστυνομικοί. Τον κάλεσαν να μεταβεί και πράγματι μετέβη στην Αστυνομική Διεύθυνση Λεμεσού.

O μάρτυρας κατηγορίας Φραγκ. Φραγκέσκου κατέθεσε πως είδε και συνομίλησε με το δεύτερο εφεσείοντα μόλις μια περίπου ώρα μετά το φόνο. Είναι αστυφύλακας στη μονάδα ΄Αμεσης Επέμβασης Λεμεσού. Διαμένει στη γωνιά των οδών Γεωργίου Μουρούζη και Γεωργίου Φραντζή στα Κάτω Πολεμίδια. Ο αστυφύλακας Στ. Αριστείδου, στο πλαίσιο της διερεύνησης της υπόθεσης, διάνυσε με γρήγορο βήμα 4 πιθανές διαδρομές από το σημείο του φόνου ως το σπίτι του Φραγκέσκου. Τις δυο τις κάλυψε σε 18 λεπτά, τη μια σε 22 και την τέταρτη σε 24 λεπτά. Η μαρτυρία του Φραγκέσκου κατά την κυρία εξέταση και την αντεξέταση του συνοψίζεται από το Κακουργιοδικείο ως εξής:

Ο ειδικός αστυφύλακας Ν. Μεϊτανής που υπηρετούσε, μαζί με τον Φραγκέσκου, στη μονάδα ΄Αμεσης Επέμβασης ισχυρίστηκε τα πιο κάτω: Βρίσκονταν στο σπίτι της αδελφής του σε μια ανάπαυλα κατά τη διάρκεια της περιπολίας τους όταν στη τηλεόραση μεταδιδόταν η κατάθεση που ο Φραγκέσκου είχε δώσει στην αστυνομία. Ο Φραγκέσκου άλλαξε όψη, έδειχνε νευρικός και αναστατωμένος, άρπαξε το τηλέφωνο, επικοινώνησε με τον αστυνομικό διευθυντή του είπε "κύριε Μιλτιάδη υποσχεθήκετε μου να μήν τη χρησιμοποιήσετε και τώρα τη θωρώ στη τηλεόραση" και έκλεισε το τηλέφωνο. ΄Οταν έφυγαν, μέσα στο αυτοκίνητο, ο Φραγκέσκου, ανήσυχος και νευρικός είπε, "καλύτερα να πεθάνισκα παρά τζιαι έγιναν τούτα ούλα" και ανέσυρε το υπηρεσιακό του πιστόλι το οποίο και τοποθέτησε μπροστά στο στήθος του ψιθυρίζοντας κάτι. Ο μάρτυρας πρόλαβε και του το απέσπασε, για να ειδοποιήσει στη συνέχεια τον υπεύθυνο της μονάδας τους Λοχία Περ. Χριστοδούλου, στον οποίο εξήγησε τί είχε συμβεί.

Ο λοχίας Περ. Χριστοδούλου ισχυρίστηκε ότι αφού ο Ν. Μεϊτανής του εξήγησε τι είχε συμβεί, του παρέδωσε το πιστόλι του Φραγκέσκου. Ανέφερε στους ανωτέρους του, περιλαμβανομένου και του Αστυνομικού Διευθυντή τι είχε συμβεί και εισηγήθηκε τη μετάθεση του Φραγκέσκου σε υπηρεσία στην οποία δεν θα οπλοφορούσε, όπως και έγινε. Ο Φραγκέσκου μετατέθηκε στην Εισαγγελία Λεμεσού. Πρόσθεσε τα ακόλουθα: Πριν το επεισόδιο με το πιστόλι, συνήθιζε να επισκέπτεται τον Φραγκέσκου στο σπίτι του, ενόσω αυτός βρισκόταν με άδεια απουσίας από 21.12.98 - 27.12.98. Σκοπός του, όπως ισχυρίστηκε, ήταν να το στηρίζει ψυχολογικά. Ο Φρασκέσκου βρισκόταν σε άσχημη κατάσταση γιατί είχε μετανιώσει για κατάθεση που έδωσε στην αστυνομία, για το φόνο του Αεροπόρου. Τί είχε πει στην κατάθεση του ο Φραγκέσκου δεν γνώριζε ούτε και ενδιαφέρθηκε να μάθει ακόμα και μέχρι τη μέρα που κατέθεσε ως μάρτυρας στο Δικαστήριο. Κατά τον ισχυρισμό του, ο Φραγκέσκου κλαίοντας του είπε ότι του υπέβαλλαν τί θα έλεγε και αυτός έγραφε ψέματα. Τον παρατήρησε λέγοντάς του "μορφωμένος άνθρωπος και σου έλεγαν και έγραφες ψέματα σε τέτοια σοβαρή υπόθεση;" και αυτός του απάντησε "μου υποσχέθηκαν προαγωγή και παρασύρθηκα". Δεν ενδιαφέρθηκε να πληροφορηθεί ποιοί υπέβαλαν στο Φραγκέσκου να πεί ψέματα και, όπως εξήγησε, αν δεν τον καλούσε η υπεράσπιση δεν θα έλεγε οτιδήποτε για τα συμβάντα.

΄Ηταν η θέση της υπεράσπισης κατά την αντεξέταση του Φραγκέσκου πως συνεργάστηκε κατά την εξύφανση συνωμοσίας. Πρωτεργάτες ήταν ο Βοηθός Αρχηγός της Αστυνομίας Α. Στεφάνου και ο Αστυνομικός Διευθυντής Λεμεσού Μ. Νεοκλέους. Αυτοί επιστράτευσαν τον "αλαφροΐσκιωτο", όπως τον χαρακτήρισαν, Φραγκέσκου και εφεύραν τη ψεύτικη συνάντηση του με τον δεύτερο εφεσείοντα και το άλλο πρόσωπο. Στόχος ήταν η ενοχοποίηση του δεύτερου εφεσείοντα. Αποτελεί την προέκταση αυτής της θέσης πως ήταν γι΄αυτό το λόγο που ο Φραγκέσκου κατέθεσε ότι αναγνώρισε μόνο το δεύτερο εφεσείοντα. ΄Εγινε δηλαδή συνωμοσία αλλά όχι προς ενοχοποίηση και των δύο αστυνομικών που είχαν εξ αρχής συλληφθεί και που τελικά κατηγορήθηκαν. ΄Ηταν επί του προκειμένου η εισήγηση της υπεράσπισης κατά την αντεξέταση των μαρτύρων κατηγορίας πως την πρώτη του κατάθεση ο Φραγκέσκου την έδωσε μετά τις 25.12.98. Τη δε συμπληρωματική, προς τον Υπαστυνόμο Γ. Αριστείδου, εξεταστή της υπόθεσης, στην οποία δεν τέθηκε ημερομηνία, από αβλεψία όπως εξηγήθηκε από το μάρτυρα, σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Δυο μάρτυρες υπεράσπισης, οι αστυφύλακες Στ. Κωνσταντίνου και Ν. Χριστοδούλου αναφέρθηκαν ο πρώτος σε επισκέψεις του Α. Στεφάνου στην Αστυνομική Διεύθυνση Λεμεσού μετά το φόνο και επαφές του με το Μ. Νεοκλέους και ο δεύτερος σε ευκαιρία που είχε ο Α. Στεφάνου, πριν από χρόνια, να γνωρίσει το Φραγκέσκου ως ένας από τους υποδιοικητές της μονάδας στην οποία υπηρετούσε τότε.

Το Κακουργιοδικείο αναφέρθηκε σε έκταση στη νομική πτυχή διαφόρων ζητημάτων και στη βάση της μαρτυρίας, όπως την αξιολόγησε, στο επίκεντρο της οποίας ήταν η μαρτυρία του Μ. Καριόλου για το γενετικό υλικό των εφεσειόντων στα τεκμήρια που αναφέρθηκαν, σε συνδυασμό κυρίως με τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις κατά τη διαδρομή του κλιμακίου προς την Πάφο και τη μαρτυρία του Φραγκέσκου, κατέληξε, χωρίς κανένα δισταγμό, όπως τόνισε, ότι τα γεγονότα συνάδουν μόνο με ενοχή των εφεσειόντων. Σχολίασε τις ανώμοτες δηλώσεις τους, θεώρησε πως στο πλαίσιο της μαρτυρίας δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν αμφιβολίες ως προς την ενοχή τους και, αφού εξέτασε τα συσταστικά των αδικημάτων, έκρινε πως η κατηγορούσα αρχή απέδειξε τη διάπραξη τους από τους εφεσείοντες πέρα από κάθε λογική αμφιβολία.

Διατυπώθηκαν και προωθήθηκαν τέσσερις λόγοι έφεσης από τον κάθε εφεσείοντα. Αυτοί ήταν εν πολλοίς επάλληλοι αφού έχουν στη βάση τους την εν γένει προσέγγιση του Κακουργιοδικείου σε σχέση με ζητήματα που άπτονται της σύνδεσης και των δυο προς το έγκλημα. Κυρίως, όμως, κατά το μέγιστο μέρος τους, διατυπώθηκαν όχι κατά άρνηση της αλήθειας, όπως τη δέκτηκε το Κακουργιοδικείο, του μεγάλου όγκου της μαρτυρίας που προσκομίστηκε από την κατηγορούσα αρχή. Ιδίως, σε σχέση με το γενετικό τους υλικό στα αντικείμενα που αναφέρθηκαν και αυτό, παρά την αρχική αμφισβήτηση, από τον πρώτο εφεσείοντα, με λεπτομέρειες που παρατέθηκαν στην ειδοποίηση έφεσης, του ασφαλούς της διαπίστωσης πως υπήρχε σ΄αυτά δικό του γενετικό υλικό. Ρητά δηλώθηκε ενώπιόν μας πως αυτοί οι ισχυρισμοί εγκαταλείπονται και πως ορθά το Κακουργιοδικείο κατέληξε πως αναμφιβόλως ήταν δικό του το γενετικό υλικό. Περαιτέρω, σε σχέση με τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις κατά τη διαδρομή του αστυνομικού κλιμακίου προς την Πάφο: Δεν επαναλήφθηκαν ενώπιόν μας οι αμφισβητήσεις σε σχέση με το περιεχόμενο τους ή την ταυτότητα του προσώπου με το οποίο συνομιλούσε ο δεύτερος εφεσείων. Είναι δεκτό πως η κρίση του Κακουργιοδικείου πως αυτός ήταν ο πρώτος εφεσείων είναι ορθή. ΄Ενα επιχείρημα αναφορικά με το τελευταίο τηλεφώνημα θα το εξετάσουμε στο κατάλληλο στάδιο. Οι εισηγήσεις ως προς τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, όπως ήδη σημειώσαμε, αφορούν στη σημασία που θα μπορούσαν να έχουν.

Υπήρχε αντίφαση μεταξύ της μαρτυρίας του Φραγκέσκου και του Μ. Νεοκλέους αναφορικά με το αν ο Φραγκέσκου διάβαζε την κατάθεσή του ενόσω την έγραφε και ο Μ. Νεοκλέους του έκαμνε ή όχι διευκρινιστικές ερωτήσεις. Επίσης, αναφορικά με το αν ο Φραγκέσκου θα προσερχόταν στην αστυνομία αργότερα για να καταθέσει ή αν θα τον καλούσε γι΄αυτό το σκοπό ο Μ. Νεοκλέους, διάσταση, που δεν σχολίασε το Κακουργιοδικείο. Υπήρχε ερωτηματικό αναφορικά με το γιατί να μήν διεξαχθεί αναγνωριστική παράταξη εξ αρχής προς πιθανή αναγνώριση του δεύτερου προσώπου από το Φραγκέσκου και το γιατί ο Μ. Νεοκλέους παρέδωσε την κατάθεση του Φραγκέσκου στον ανακριτή, που ήταν καθόλα έμπιστος, στις 30.12.98. ΄Ηταν ύποπτο το γεγονός ότι η συμπληρωματική κατάθεση του Φραγκέσκου, που προστέθηκε στο τέλος της αρχικής, αντικανονικά δεν φέρει ημερομηνία. Δεν αξιολογήθηκε ορθά η μαρτυρία σε σχέση με την απόπειρα αυτοκτονίας του Φραγκέσκου, στην οποία αναφέρθηκαν οι μάρτυρτες υπεράσπισης. Δεν υπήρχε λόγος οι αστυνομικοί μάρτυρες να καταθέσουν ψέματα και υπήρχε και η μαρτυρία του Ανώτερου Υπαστυνόμου Γ. Αριστείδου που άκουσε για απόπειρα αυτοκτονίας του Φραγκέσκου. Δεν ήταν άμεση αυτή η μαρτυρία αλλά είχε κάποια σημασία αφού έδειχνε πως δεν ήταν πρόσφατο κατασκεύασμα η μαρτυρία της υπεράσπισης. Υπήρχε διαφορά στις εκδοχές αναφορικά με τις περιστάσεις της μετάθεσης του Φραγκέσκου στην Εισαγγελία. Ο ίδιος την απέδωσε σε υπηρεσιακούς λόγους ενώ ο Μ. Νεοκλέους αναφέρθηκε σε αίτημά του για λόγους ασφάλειας και το Κακουργιοδικείο δεν έκαμε ειδικό σχόλιο γι΄αυτό.

Το Κακουργιοδικείο απέρριψε κάθε ιδέα περί κατασκευασμένης μαρτυρίας. Αιτιολογώντας την κρίση του ασχολήθηκε ειδικά με όλους τους μάρτυρες και αξιολόγησε τη μαρτυρία σε σχέση με τις περιστάσεις της κατάθεσης του Φραγκέσκου και των χειρισμών ως προς αυτή. Είναι γεγονός πως δεν έκαμε ειδική αναφορά στο αν ο Μ. Νεοκλέους θα ειδοποιούσε ή όχι το Φραγκέσκου για κατάθεση και στο αν ο Φραγκέσκου μετετέθη μετά από δικό του αίτημα. Η κρίση όμως του Κακουργιοδικείου διαμορφώθηκε με αναφορά στο σύνολο της μαρτυρίας και είναι προφανές πως αυτά κρίθηκαν επουσιώδη. ΄Οπως ρητά κρίθηκε επουσιώδης και η διαφορά στη μαρτυρία αναφορικά με τις λεπτομέρειες ως προς τον τρόπο της καταγραφής της κατάθεσης του Φραγκέσκου ενώπιον του Μ. Νεοκλέους. Σημειώνουμε δε πως το Κακουργιοδικείο αποδέκτηκε τη μαρτυρία του εξεταστή της υπόθεσης και απέδωσε σε καλόπιστη παράλειψη τη μή αναγραφή της ημερομηνίας στη συμπληρωματική κατάθεση. Το ίδιο και για την παράδοση της πρώτης κατάθεσης στον ανακριτή στις 30.12.98 μετά από οδηγίες του ίδιου του Αρχηγού της Αστυνομίας ο οποίος, ενόψει των ιδιαιτεροτήτων της περίπτωσης, που αφορούσε αστυνομικούς, ανέλαβε προσωπικά την άμεση επίβλεψη των χειρισμών. ΄Εκρινε συναφώς ότι τίποτε από τη μαρτυρία δεν μπορούσε να επηρεάσει την αξιοπιστία του Φραγκέσκου που δεν είχε αμφιβολία πως δόθηκε με δική του πρωτοβουλία και μόνο και πως αυτή αναφερόταν στα πραγματικά γεγονότα, όπως εκείνος τα έζησε. Επισήμανε σ΄αυτό το πλαίσιο πως η μαρτυρία περί την απόπειρα αυτοκτονίας ήταν θεμελιωδώς αντιφατική προς τη θέση που τέθηκε στο Φραγκέσκο κατά την αντεξέταση του. Του υποβλήθηκε κατ΄επανάληψη πως αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει όταν ήταν μαζί με κάποιο αστυνομικό Φίλιππο. Τελικά όμως εμφανίστηκε ως μάρτυρας αυτής της κατ΄ ισχυρισμόν αυτοκτονίας ο αστυφύλακας Ν. Μεϊτανής σε σχέση με την αξιοπιστία του οποίου αναφέρθηκαν και άλλα τα οποία, πρέπει να σημειώσουμε, δεν σχολιάστηκαν ενώπιόν μας. Χαρακτήρισε δε το Κακουργιοδικείο και ως αφύσικο τον ισχυρισμό μάρτυρας να πεί τέτοια ψέματα για να επιτύχει προαγωγή του, να φθάνει στο σημείο της απόπειρας αυτοκτονίας γιατί μετάνοιωσε αντί να τα αποσύρει και, στη συνέχεια, να επιμένει ενώπιον του Δικαστηρίου πως κατέθεσε την αλήθεια. Σημείωσε δε σε σχέση με το ζήτημα της αναγνώρισης του δεύτερου προσώπου, την πτυχή της μαρτυρίας του Φραγκέσκου σύμφωνα με την οποία μπόρεσε να το δεί μόνο για λίγο. Υπενθυμίζουμε πως αυτός, σύμφωνα με τον Φραγκέσκου, κατά τη διαδρομή προς το συγκρότημα Castle, ξάπλωσε στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου. Επίσης, το γεγονός ότι η αναφορά στο πρόσωπο που του έπεσε το τηλέφωνο ήταν λεπτομέρεια που θα ήταν δύσκολο να διανοηθούν σκευωροί. Βέβαια ο ισχυρισμός ήταν πως η κατάθεση του Φραγκέσκου δόθηκε μετά τις 25.12.98 αλλά και αυτό το απέρριψε το Κακουργιοδικείο, πέραν των άλλων, αφού υπήρχε μαρτυρία, σε σχέση με την αποδοχή της οποίας δεν αναπτύχθηκαν επιχειρήματα, σύμφωνα με την οποία ήδη από το απόγευμα της 17.12.98 έγιναν εξετάσεις από την αστυνομία στο αυτοκίνητο του Φραγκέσκου. Ενέργεια που προϋποθέτει γνώση από τότε.

Τα ίδια και σε σχέση με τον λοχία Περ. Χριστοδούλου που πρόσθεσε και το περιστατικό της ομολογίας του Φραγκέσκου πως τον έβαλαν και είπε ψέματα. Αυτός ο μάρτυρας της υπεράσπισης, ένας λοχίας της αστυνομίας όπως τόνισε το Κακουργιοδικείο, δεν είχε καν, όπως ισχυρίστηκε, ενδιαφερθεί να μάθει τί ψέματα είπε ο Φραγκέσκου ή ποιοί τον έβαλαν να τα πεί. Είδε την ψυχολογική του πτώση, ανέλαβε να τον στηρίξει και όχι να τον επηρεάσει υπέρ των εφεσειόντων όπως του εισηγήθηκε η κατηγορούσα αρχή, έμαθε αργότερα και για την απόπειρα αυτοκτονίας, πρέπει να είχε λοιπόν επίγνωση της μεγάλης σοβαρότητας του θέματος, αλλά δεν ενδιαφέρθηκε να μάθει τίποτε το ουσιαστικό μέχρι και την ημέρα που κλήθηκε ως μάρτυρας υπεράσπισης. Ούτε έκρινε πως θα έπρεπε αυτή τη δραματική ομολογία να την αναφέρει. Σε σχέση με αυτό το τελευταίο είχε τεθεί από το δεύτερο εφεσείοντα ερώτημα αναφορικά με το σε ποιόν θα αναμενόταν να ανέφερε τα συμβάντα ο λοχίας όταν εκείνοι που παρώτρυναν το Φραγκέσκου να πεί ψέματα ήταν ο ίδιος ο Βοηθός Αρχηγός της Αστυνομίας και ο Αστυνομικός Διευθυντής της Λεμεσού. Υπενθύμισε επ' αυτού το Κακουργιοδικείο πως, κατά τον ισχυρισμό του λοχία, αυτός δεν γνώριζε ποιοί παρώτρυναν τον Φραγκέσκου να πεί ψέματα.

Είναι θεμελιωμένο πως το έργο της αξιολόγησης της μαρτυρίας ανήκει κατ΄εξοχήν στο πρωτόδικο δικαστήριο και δεν νομίζουμε πως χρειάζεται να επεκταθούμε στον όγκο της νομολογίας μας αναφορικά με τις προϋποθέσεις που χρειάζεται να στοιχειοθετηθούν για να δικαιολογείται παρέμβαση του Εφετείου. Το Κακουργιοδικείο δεν παρέβλεψε οτιδήποτε το ουσιώδες, συσχέτισε την ουσιώδη μαρτυρία που προσάχθηκε στο σύνολό της, αιτιολόγησε την κρίση του για την αξιοπιστία του Φραγκέσκου και των άλλων μαρτύρων που αναφέρθηκαν με αναφορά σ΄αυτή και κάθε άλλο παρά μπορούμε να συμφωνήσουμε πως διέπραξε οποιοδήποτε σφάλμα. Καταλήγουμε πως δεν δικαιολογείται παρέμβασή μας σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο αξιολογήθηκε η μαρτυρία του Φραγκέσκου και των άλλων μαρτυρων που αναφέρθηκαν, της κατηγορούσας αρχής και της υπεράσπισης.

Παραθέτουμε το επιχείρημα στη λεπτομέρειά του. Οι εφεσείοντες ήταν φίλοι μεταξύ τους και, παρά την απόρριψη της μαρτυρίας του αστυ-φύλακα Παυλίδη, υπήρχε άλλη αποδεκτή μαρτυρία πως αντάλλασσαν αυτοκίνητα ή πως μεταφερόταν ο ένας με το αυτοκίνητο του άλλου. Περαιτέρω, ο δεύτερος εφεσείων ήταν φίλος του Προκοπίου. Τα αντικείμενα στα οποία βρέθηκε το γενετικό υλικό ήταν κινητά και δεν ήταν λογικό να αποκλειστεί η ακόλουθη εξέλιξη: Οι εφεσείοντες χρησιμοποίησαν τα τεκμήρια ή αυτά επιμολύνθηκαν εμμέσως με δικό τους γενετικό υλικό κάτω από εντελώς αθώες συνθήκες και, ενόψει των σχέσεων και των συνηθειών τους, αυτά κατέληξαν από το ένα αυτοκίνητο στο άλλο, εκείνο δηλαδή του Προκοπίου. Συναφώς, το Κακουργιοδικείο καθοδηγήθηκε εσφαλμένα όταν εξομοίωσε τη δυναμική της μαρτυρίας για γενετικό υλικό με εκείνη για δακτυλικά αποτυπώματα αφού, στη δεύτερη περίπτωση, αποκλείεται η έμμεση μεταφορά. Περαιτέρω, ήταν πιθανό να είχαν μεταφερθεί τα τεκμήρια από συγγενικό πρόσωπο του δεύτερου εφεσείοντα, ειδικά από τον αδελφό του, που και εκείνος είχε συλληφθεί. Είχε επισημανθεί πως τα τεκμήρια δεν ήταν με το αυτοκίνητο του Προκοπίου που συσχετίστηκαν αλλά με κλοπιμαίο αυτοκίνητο ενοικίασης και τους δράστες που ήταν μέσα σ΄αυτό και εισηγούνται οι εφεσείοντες πως δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί η λογική πιθανότητα να τα βρήκε ο Προκοπίου στο αυτοκίνητο του και να τα μετέφερε στο αυτοκίνητο ενοικιάσεως. Εξ ου και στη χειρουργική μάσκα βρέθηκε και δικό του γενετικό υλικό. Σημειώνουν συναφώς οι εφεσείοντες πως το Κακουργιοδικείο δέκτηκε ως λογικό το ενδεχόμενο να μετέφερε ο Προκοπίου στο αυτοκίνητο εκείνο τη χειρουργική μάσκα. Για την ακρίβεια του πράγματος πρέπει να παρεμβάλουμε πως το Κακουργιοδικείο δεν προέβη σε τέτοια θεώρηση του ζητήματος. Η ουσία της τοποθέτησής του ήταν πως ίσως αυτό να ήταν λογικό αν το ζήτημα της χειρουργικής μάσκας εξεταζόταν κατ΄απομόνωση από την υπόλοιπη μαρτυρία, στην οποία βέβαια θα επανέλθουμε.

Στο πλαίσιο της εισήγησης των εφεσειόντων έγινε εκτεταμένη αναφορά στη νομολογία: Ως προς το πότε το βάρος απόδειξης μετατοπίζεται στους ώμους του κατηγορουμένου, στη νομολογία που αναφέρεται στην ίδια την πρωτόδικη απόφαση Ζαβός ν. Αστυνομίας (1963) 1 CLR 57, Ταραπουλούζης ν. ΄Επαρχος Λευκωσίας (1962) CLR 91, Cross on Evidence 4η ΄Εκδοση, σελ. 8587, Παπαδόπουλος ν. Δημοκρατίας (1980) 2 CLR 10, σελ. 47, Πρωτοπαπάς ν. Αστυνομίας (1985) 2 CLR 254 και Επαρχιακός Λειτουργός Εργασίας ν. ΠΟΛΥΚΟΛΟΡ ΟΦΦΣΕΤ ΠΡΙΝΤΙΝΓΚ ΛΤΔ κ.α. (1995) 2 ΑΑΔ 88]. Eπίσης στις R. v. DPP ex p. Kebilene (1999) 4 All ER 801, R. v. Edwards (1974) 2 Αll ER 1085, R. v. Spurge (1961) 2 All E.R. 688 και R. v. Hunt (1987) 1 All ER 1. Η εισήγηση είναι πως αυτό συμβαίνει μόνο στις περιπτώσεις που το προβλέπει ο νόμος, ρητά η εξυπακουομένως ή όπου ο κατηγορούμενος προβάλλει την υπεράσπιση της παραφροσύνης. Ως προς το ανεπίτρεπτο του σχολιασμού, ως σχετικού προς ενοχή, της άσκησης από τον κατηγορούμενο του δικαιώματος της σιωπής ή της ανώμοτης δήλωσης, στο γεγονός της ουσιαστικής ανατροπής, με μεταγενέστερη νομολογία, της Vrakas and Another v. Republic (1973) 2 CLR 139 στην οποία αναγνωρίστηκε τέτοια δυνατότητα. Αναφέρθηκαν οι υποθέσεις Anastassiades v. Republic (1977) 2 CLR 97, Khadar and Another v. Republic (1978) 2 CLR 152, Θεμιστοκλέους ν. Αστυνομίας (1981) 2 CLR 200, Charalampous v. Republic (1985) 2 CLR 97 και επίσης ο Phipson on Evidence 15η έκδοση σελ. 235. Η εισήγηση είναι πως το Κακουργιοδικείο δεν είδε την εξέλιξη της νομολογίας, με αποτέλεσμα να στηριχτεί εσφαλμένα στη Vrakas.

Ο κ. Κληρίδης, εκ μέρους της Δημοκρατίας, με επιπρόσθετη αναφορά στη Woolmington v. DPP (1935) A.C. 462, δεν διαφώνησε με την εισήγηση αναφορικά με το πότε μεταφέρεται βάρος απόδειξης στους ώμους του κατηγορουμένου. Εισηγήθηκε πως μόνο ζήτημα διατύπωσης και όχι ουσίας θα μπορούσε να προκύψει από τον τρόπο με τον οποίο το Κακουργιοδικείο αναφέρθηκε στο θέμα, αφού στον Cross on Evidence 7η έκδοση (1990) σελ. 134, η σχετική νομολογία σχολιάζεται ακριβώς κάτω από τον τίτλο "Facts peculiarly within the knowledge of the accused" (γεγονότα κατ΄εξοχήν γνωστά στον κατηγορούμενο) ενώ παρόμοια διατύπωση παρουσιάζεται και στην απόφαση του Εφετείου στην Επαρχιακός Λειτουργός Εργασίας ν. ΠΟΛΥΚΟΛΟΡ ΟΦΦΣΕΤ ΠΡΙΝΤΙΝΓΚ ΛΤΔ κ.α. (ανωτέρω). Περαιτέρω, και αυτό ήταν το κρίσιμο κατά την εισήγησή του, στην πραγματικότητα, δεν μεταβιβάστηκε στους ώμους των εφεσειόντων κανένα απολύτως βάρος. Στις ίδιες γραμμές κινήθηκε και η προσέγγιση του σε σχέση με την εισήγηση περί τον σχολιασμό της επιλογής των εφεσειόντων να μή δώσουν μαρτυρία. Επικαλέστηκε την Κυπριακή και την Αγγλική νομολογία, που κατά το πλείστον αναφέρεται σ΄αυτήν, σε σχέση με τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες δικαιολογείται κάποιας μορφής σχόλιο, για να υποστηρίξει όμως πως όλα αυτά είναι, τελικά, ασύνδετα προς την παρούσα υπόθεση. ΄Οπως υποστήριξε, δεν έγινε σε κανένα σημείο και με κανένα τρόπο σχολιασμός της επιλογής που έκαμαν οι εφεσείοντες. ΄Ο,τι έγινε ήταν, στην ουσία, σχόλιο επί του ίδιου του περιεχομένου των όσων δήλωσαν οι εφεσίβλητοι, ενέργεια καθόλα επιτρεπτή.

Η αποσπασματική εξέταση μιας απόφασης είναι δυνατό να οδηγεί σε ανασφαλή συμπεράσματα. Η απομόνωση φράσεων και η αποσύνδεσή τους από τον ενιαίο κορμό της ενδεχομένως απομακρύνει από το ορθό της νόημα. Η πρωτόδικη απόφαση δεν περιορίζεται, σε σχέση με τα ζητήματα που συζητήθηκαν, στα αποσπάσματα που παρατέθηκαν. Ορώμενη δε στο σύνολό της, ανεξάρτητα από επί μέρους διατυπώσεις, δεν δικαιολογεί τα παράπονα των εφεσειόντων. Αναφέρεται το Κακουργιοδικείο σε περιπτώσεις μετατόπισης του βάρους απόδειξης στους ώμους του κατηγορουμένου, εμφανώς όμως σε μια προσπάθεια συνολικής παράθεσης των αρχών. Το κατά πόσο τα λεχθέντα περιλαμβάνουν ανακρίβεια ή λάθος, μόνο ακαδημαϊκή σημασία θα μπορούσε να έχει εδώ και αυτό το θέμα δεν δικαιολογείται να μας απασχολήσει. Πουθενά στην απόφαση δεν προσδιορίζεται οποιοδήποτε βάρος απόδειξης που φέρουν οι εφεσείοντες, πολύ λιγότερο το βάρος της απόδειξης της αθωώτητάς τους. Αντίθετα, με παραπομπή στις Woolmington (ανωτέρω), Charitonos ν. Republic (1971) 2 CLR 40, και Anastassiades v. Republic (ανωτέρω) τονίζεται πως "αν στο τέλος της υπόθεσης μείνει έστω και η παραμικρή αμφιβολία στο μυαλό του Δικαστηρίου για την ενοχή των κατηγορουμένων τότε αυτή θα πρέπει ν΄αποφασιστεί υπέρ τους και ν΄απαλλαγούν της κατηγορίας". Και περαιτέρω ότι "η Κατηγορούσα Αρχή θα πρέπει ν΄αποδείξει κάθε στοιχείο της κατηγορίας και δεν επιτρέπονται υποθέσεις ως προς την ύπαρξη γεγονότων όσο εύλογες κι΄αν είναι". Προσθέτουμε πως την επίμαχη αναφορά γενικά σε περιπτώσεις μετατόπισης του βάρους της απόδειξης ακολουθεί η διαπίστωση πως η κατηγορούσα αρχή "στηρίζεται ουσιαστικά σε περιστατική μαρτυρία" και η παράθεση της νομολογίας πως αυτή, αν πρόκειται να στηρίξει καταδίκη, θα πρέπει να αναδεικνύεται ασυμβίβαστη με οτιδήποτε άλλο εκτός από την ενοχή του κατηγορουμένου.

Το ειδικό θέμα τώρα σε σχέση με το άλλοθι του πρώτου εφεσείοντα. Ο ισχυρισμός είναι πως και σ΄αυτή την περίπτωση είχαμε ουσιαστική αντιστροφή του βάρους της απόδειξης και έχουμε ήδη παραθέσει το απόσπασμα από την πρωτόδικη απόφαση που έδωσε την αφορμή γι΄αυτόν και για τα όσα αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του. Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε πως από αυτό συνάγεται ότι το Κακουργιοδικείο ανέμενε από τον πρώτο εφεσείοντα να αποδείξει το άλλοθί του. Ούτε ότι θεωρήθηκε ότι αυτό καταρρίφθηκε απλώς επειδή η μητέρα του έλεγε ψέματα. Αν έλεγε την αλήθεια η μητέρα του θα τέλειωνε το θέμα της ενοχής του δεύτερου εφεσείοντα και είναι αυτό που κατανοούμε ως την ουσία της πιο πάνω φράσης από την απόφαση του Κακουργιοδικείου. Εφόσον απερρίφθη αυτός ο ισχυρισμός ως ψευδής, όπως εξήγησε το Κακουργιοδικείο, το άλλοθί του δεν μπορούσε να γίνει δεκτό ενόψει της μαρτυρίας της κατηγορούσας αρχής που τον συνέδεε με το έγκλημα. Ιδιαίτερα εκείνης για το γενετικό υλικό. Θα μπορούσε να ήταν και σ΄αυτή την περίπτωση καλύτερη η διατύπωση. Ούτως ή άλλως θα μπορούσε να συσχετισθεί, ως θέμα ουσίας πλέον, και η δυνατότητα να ήταν ο πρώτος εφεσείων στο σπίτι του ή οπουδήποτε αλλού, αφού η μαρτυρία για το γενετικό υλικό αλλά και η υπόλοιπη, όπως έκρινε το Κακουργιοδικείο, αποδείκνυε χωρίς αμφιβολία πως ήταν ένας από τους δράστες. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι στην πραγματικότητα δεν διακρίνουμε ζήτημα ουσίας αλλά διατύπωσης.

Ορθά και δίκαια το Κακουργιοδικείο απέρριψε ως αναληθή τη μαρτυρία του Χαρ. Α. Χαραλάμπους πως ο δεύτερος εφεσείων ήταν ο ένας από τους δράστες. Οι λόγοι που έδωσε ήταν καθόλα βάσιμοι και δεν θα εδικαιολογείτο να γίνει δεκτή τέτοια μαρτυρία ως ευθέως αναγνωριστική του δεύτερου εφεσείοντα. ΄Ομως, όσο και αν διεξάχθηκε κοινή δίκη για τους δυο εφεσείοντες, το ζήτημα της ενοχής ή της αθωότητας του καθενός από αυτούς ήταν αυτοτελές και η απόρριψη της μαρτυρίας του Χαρ. Α. Χαραλάμπους ως αναληθούς θα έπρεπε να αφορά μόνο στο ζήτημα της ενοχής του δεύτερου εφεσείοντα. Ως προς τον ίδιο, ήταν μαρτυρία μάρτυρα κατηγορίας και θα έπρεπε να θεωρηθεί ότι τουλάχιστον δημιουργούσε αμφιβολίες ως προς την ενοχή του. Αναφέρθηκε επ' αυτού ο κ. Γεωργίου στον Αrchbold 42η έκδοση §1-78 κ.επ. παραλληλίζοντας την περίπτωση με εκείνη της ύπαρξης πλειόνων κατηγοριών κατά του ίδιου κατηγορούμενου. ΄Οπως και σε εκείνη την περίπτωση, επιβάλλεται ξεχωριστή ετυμηγορία και όχι ομαδοποίηση. Διαζευκτικά, όσο και αν ποτέ δεν τέθηκε τέτοιο θέμα ενώπιον του Κακουργιοδικείου, αυτό θα έπρεπε, με δική του πρωτοβουλία, να διαχωρίσει τη δίκη. Επικαλέστηκε, από το ίδιο σύγγραμμα, την αναφορά σε υπόθεση στην οποία κρίθηκε ότι θα έπρεπε να είχε διεξαχθεί χωριστή δίκη όταν η μαρτυρία για τη μια κατηγορία επηρέαζε δυσανάλογα άλλη.

Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με αυτές τις εισηγήσεις. Οι εφεσείοντες αντιμετώπιζαν κατηγορίες για συνωμοσία μεταξύ τους και για διάπραξη των ίδιων εγκλημάτων, με κοινή δράση. Στον Αrchbold 1995 §1 -166 κ.επ. και στο Criminal Procedure in Cyprus των Λοΐζου και Πική σελ. 59, σε σχέση με το άρθρο 41 του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου Κεφ. 155, παρατίθεται η νομολογία σύμφωνα με την οποία κατά κανόνα είναι προς το συμφέρον της δικαιοσύνης και της εξακρίβωσης της αλήθειας η κοινή εκδίκαση προσώπων που κατηγορούνται για το ίδιο αδίκημα. Δεν υπήρχε οτιδήποτε το ιδιαίτερο από αυτή την άποψη στην παρούσα περίπτωση, ουδέποτε τέθηκε θέμα διαχωρισμού της δίκης και δεν συμμεριζόμαστε την άποψη πως με την εισαγωγή της μαρτυρίας Χαρ. Α. Χαραλάμπους προέκυπτε τέτοιο ζήτημα, το οποίο μάλιστα θα έπρεπε να οδηγήσει το Κακουργιοδικείο σε δικές του πρωτοβουλίες. Ούτε δικαιολογείται να γίνεται εδώ λόγος για εισαγωγή μαρτυρίας με δυσανάλογη αποδεικτική αξία σε σχέση με τη βλάβη που θα προκαλούσε. Ο Χαρ. Α. Χαραλάμπους αναφέρθηκε σε θέμα σχετικό προς τα εγκλήματα που αποδίδονταν και στους δυο εφεσείοντες και θα ήταν αδιανότητο να διασπασθεί το ζήτημα της αλήθειας του ισχυρισμού του. ΄Ηταν πρόσωπο που κατέθεσε ενώπιον του Κακουργιοδικείου και το Κακουργιοδικείο αξιολόγησε, όπως όφειλε, τη μαρτυρία του. Η κρίση του πως δεν έλεγε την αλήθεια, ορθά εξαφάνισε ολοσχερώς αυτή τη μαρτυρία του. Δεν είναι νοητό ο ίδιος ισχυρισμός να είναι ψευδής και την ίδια στιγμή ενδεχομένως αληθής.

Τα υπόλοιπα, εκείνα δηλαδή της κατά τα άλλα περιγραφής των δραστών και της κλήσης του ενός με το όνομα "Παύλος", το Κακουργιοδικείο τα προσέγγισε με αναφορά στη δυνατότητα σκόπιμης προσπάθειας παραπλάνησης αλλά και στα όσα προηγουμένως ανέφερε σε σχέση με τις δυνατότητες που είχαν οι αυτόπτες μάρτυρες να δούν και να περιγράψουν. Υπενθυμίζουμε πως ο Δ.Στ. Πολυκάρπου βρισκόταν σε ύψος δυο ορόφων και σε απόσταση περίπου 150 μέτρων από τα διαδραματισθέντα και σημειώνουμε πως δεν είχε ερωτηθεί αναφορικά με τη δυνατότητα να είχε αντιληφθεί, από τέτοιο σημείο, άντρες με τη σωματική διάπλαση των εφεσειόντων ως λεπτούς και κοντούς. Και αυτά, όμως, αξιολογήθηκαν τελικά κάτω από το φως της υπόλοιπης μαρτυρίας. Αυτή καθιστούσε βέβαιη την ενοχή των εφεσειόντων και αυτή η βεβαιότητα δεν αμβλυνόταν από τέτοιας μορφής στοιχεία, επιδεκτικά άλλων εξηγήσεων.

Το Κακουργιοδικείο, στην απουσία, όπως εξήγησε, επαρκούς νομολογίας σε σχέση με γενετικό υλικό, σημείωσε πως η νομολογία, στην οποία και αναφέρθηκε σε κάποια έκταση, αναφορικά με δακτυλικά ή παλαμικά αποτυπώματα εφαρμόζεται κατ΄αναλογίαν, αφού, όπως πρόσθεσε, και η μέθοδος αυτή είναι εξ ίσου αν όχι και πιο πειστική από τα δακτυλικά αποτυπώματα. Σημείωσε δε στη συνέχεια πως τα δακτυλικά αποτυπώματα όπως και η ανεύρεση γενετικού υλικού είναι δυνατό, σε κατάλληλη υπόθεση, να είναι αρκετά για καταδίκη. Ανάλογα, όμως, όπως πρόσθεσε, με τα γεγονότα της υπόθεσης. Για να υποδείξει, αμέσως μετά, ως το ερώτημα που ανέκυπτε, το κατά πόσο στην προκείμενη περίπτωση η μαρτυρία ήταν αρκετή για να οδηγήσει με ασφάλεια στην καταδίκη των εφεσειόντων. Και ακριβώς ήταν σε εκείνο το σημείο που αναφέρθηκε στη νομολογία σε σχέση με τις διαζευκτικές πιθανότητες ή τις απλές θεωρίες, ανάλογα με τη μαρτυρία που προσάγεται. Δεν διακρίνουμε οποιοδήποτε σφάλμα αρχής σ΄αυτή την προσέγγιση. Η υπόθεση Denis Adams 1966 2 Crim. App. R. 4671 στην οποία αναφέρθηκε ο κ. Γεωργίου, γενικά σε σχέση με μαρτυρία γενετικού υλικού, περιλαμβάνει σχετικές αναφορές. Η επιστημονική μαρτυρία, σημειώνεται στη σελίδα 481, που προβάλλεται ως αποδεικτική ορισμένου γεγονότος, είναι δυνατό να θεμελιώσει εκείνο το γεγονός σε βαθμό ο οποίος, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, μπορεί να κυμαίνεται από την απλή πιθανότητα ως την ουσιαστική βεβαιότητα. Και στη σελ. 470, απόσπασμα που παρατίθεται και στη σύνοψη της απόφασης, τονίστηκε πως δεν υπάρχει οτιδήποτε το εγγενές στη φύση της μαρτυρίας από γενετικό υλικό που να το καθιστά μή αποδεκτό αφ΄εαυτού ή που να δικαιολογεί ειδικό, ιδιαίτερο κανόνα, ότι μαρτυρία που εμπίπτει σ΄αυτή τη κατηγορία δεν είναι δυνατό να στηρίξει καταδίκη στην απουσία άλλης μαρτυρίας.

Δεν βρίσκουμε κανένα λάθος στη σημασία που προσδόθηκε στη μαρτυρία του Φραγκέσκου ή και στη μαρτυρία για τις συνομιλίες των εφεσειόντων όταν αποφασίστηκε η απόσπαση του πρώτου από το αστυνομικό κλιμάκιο και στη συνέχεια. Είναι βέβαια σαφές ότι ο διαχωρισμός του κλιμακίου ήταν τυχαίος και ότι οι συνομιλίες δεν περιλαμβάνουν αναφορά σε οτιδήποτε που θα μπορούσε αφ΄εαυτού να συσχετισθεί προς το έγκλημα. Ούτε έγιναν με τέτοιο τρόπο αντιληπτές από το Κακουργιοδικείο όταν αυτό αναφερόταν σε δυνατότητα των εφεσειόντων να συνωμοτήσουν προς διάπραξη του φόνου, σε εκείνο το στάδιο. Και είναι λανθασμένη και η άποψη των εφεσειόντων πως το Κακουργιοδικείο ανήγαγε την απλή δυνατότητα σε πράγματι διάπραξη του αδικήματος της συνωμοσίας. Το Κακουργιοδικείο είχε ήδη καταλήξει πως οι εφεσείοντες ήταν οι δράστες και ήταν με αυτό ως δεδομένο που εξέτασε στη συνέχεια αν στοιχειοθετούνται τα συστατικά των κατηγοριών που τους προσάφθηκαν. Αφού, λοιπόν, επισήμανε τα στοιχεία που έδειχναν πως το έγκλημα προϋπέθετε προσχεδιασμό και προσυνεννόηση μεταξύ των εφεσειόντων, απλώς θέλησε να αναφερθεί και στο γεγονός ότι, κατά το κατηγορητήριο, η συνωμοσία διαπράχθηκε στις 16.12.98. ΄Ηταν σ΄αυτό το πλαίσιο, μόνο δηλαδη, σε σχέση με την ημερομηνία του κατηγορητηρίου, που το Κακουργιοδικείο αναφέρθηκε σε δυνατότητες που πρόσφεραν όχι μόνο οι τηλεφωνικές συνομιλίες αλλά και ο χρόνος, από εκεί και πέρα, ως τη διάπραξη του εγκλήματος.

Επανερχόμαστε στο ζήτημα των συνομιλιών. Αυτές αποκαλύπτουν ιδιαίτερες συνεννοήσεις μεταξύ των εφεσειόντων, ανεξήγητες προκειμένου για ανθρώπους οι οποίοι συμπτωματικά χώρισαν κάτω από τις περιστάσεις που περιγράψαμε, που ορθά κρίθηκε πως θα ήταν παράλογο να αποδοθούν απλώς σε προσπάθεια υπόδειξης πρόσβασης προς τον αυτοκινητόδρομο. Δεν είναι μόνο ο αριθμός των τηλεφωνημάτων και ο χρόνος κατά τον οποίο αυτά έγιναν. ΄Ηταν και η αναφορά σε "πράγματα" που θα παραλαμβάνονταν και το αυτόκλητο ενδιαφέρον του δεύτερου εφεσείοντα να θελήσει να πληροφορηθεί, σε μεταγενέστερο στάδιο, αν ήταν "όλα εν τάξει". Αυτές οι ιδιαίτερες συνεννοήσεις δικαιολογημένα θεωρήθηκαν ως έχουσες, στο πλαίσιο του συνόλου της μαρτυρίας, ενοχοποιητική χροιά που ορθά συνυπολογίστηκε μαζί με τη μαρτυρία για το γενετικό υλικό, ακριβώς αυτών των δυο, σε πλείονα του ενός αντικείμενα, όπως έχουμε αναφέρει.

Για τη σημασία της μαρτυρίας του Φραγκέσκου πολύ λίγα χρειάζεται να προσθέσουμε. Πέρα από το ότι δείχνει το δεύτερο εφεσείοντα να έλεγε ψέματα όταν ισχυριζόταν πως εκείνη την ώρα βρισκόταν στο σπίτι του, αποκαλύπτει κινήσεις, συμπεριφορά και αναφορές που, ενόψει της υπόλοιπης μαρτυρίας για το γενετικό υλικό, μόνο από δράστη του εγκλήματος θα ήταν δυνατό να προέρχονται. Δεν μπορεί να υπάρχει άλλη εξήγηση όταν ο άνθρωπος του οποίου το γενετικό υλικό βρέθηκε στη σκηνή του φόνου, όπως περιγράψαμε, καταφθάνει πεζός, μαζί με άλλο, στο σπίτι του Φραγκέσκου, την τοπική σχέση του οποίου με το σημείο του φόνου, προσδιορίσαμε. Για να ακολουθήσουν τα άλλα, όπως τα κατέγραψε το Κακουργιοδικείο: Η πρόσκληση προς τον Φραγκέσκου να τους μεταφέρει κάπου, που ξέρουμε ότι ήταν το συγκρότημα Castle, κλειδιά διαμερισμάτων του οποίου βρέθηκαν μέσα στο κλοπιμαίο αυτοκίνητο των δραστών. Το γεγονός ότι, ενώ το δεύτερο πρόσωπο ξάπλωσε στο πίσω κάθισμα του Φραγκέσκου, ο δεύτερος εφεσείων απέφυγε να δώσει εξηγήσεις, ανέφερε πως ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου και πως τους κυνηγούσαν και πως κινδύνευαν, για να εκστομίσει στη συνέχεια, μετά από τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τρίτο, τη φράση "δκιάολε μαύρε, έπεσε του το τηλέφωνο". Και, τελικά, να καλέσει τον Φραγκέσκου να μήν αναφέρει σε κανένα τίποτε γιατί κινδύνευε η ζωή του. Ούτε στην υπηρεσία ούτε καν στη σύζυγό του.

Ειδικά, σε σχέση με τη μαύρη κουκούλλα στην οποία έγινε ιδιαίτερη αναφορά και από τις δυο πλευρές, παρατηρούμε τα ακόλουθα. Είναι γεγονός ότι ο Μ. Καριόλου δεν την εξέτασε με την μέθοδο για τον εντοπισμό γενετικού υλικού στο σύνολό της. Αν το έκαμνε, όπως εξήγησε, θα την διέλυε, με αποτέλεσμα να μήν υπάρχει πλέον ως τεκμήριο. Δεν ήταν τυχαία όμως η επιλογή των σημείων της από τα οποία απέκοψε για τις εξετάσεις του. Αυτά απεκόπησαν από την περιοχή των οπών της στη θέση των ματιών και του στόματος όπου κατ΄εξοχήν αναμένεται, λόγω των εκκρίσεων και της ροής αέρα, εναπόθεση γενετικού υλικού από το πρόσωπο που τη φορεί. Παρεμβάλουμε πως το ίδιο ίσχυσε και σε σχέση με το καπελλάκι στο οποίο επίσης βρέθηκε γενετικό υλικό μόνο του πρώτου εφεσείοντα. Απεκόπησαν τεμάχια του από το εσωτερικό του μέρος που ερχόταν σε επαφή με το μέτωπο όπου συνήθως βρίσκονται κύτταρα λόγω της τριβής με την κεφαλή και το δέρμα. Επιπρόσθετα, ο Μ. Καριόλου είχε το θετικό αποτέλεσμα της βιοχημικής μεθόδου Α. Αmillasis που χρησιμοποίησε ως βοήθημα για τον προσδιορισμό των σημείων στα οποία θα έπρεπε να στοχεύσει. Δέκτηκε, λοιπόν, πως αυτή η βιοχημική μέθοδος δεν απέκλειε την πιθανότητα να υπήρχε γενετικό υλικό άλλου σε άλλο σημείο της κουκούλας, για να προσθέσει όμως το εξής σημαντικό. Αν υπήρχε σε άλλο σημείο της κουκούλας γενετικό υλικό άλλου, αυτός αποκλείεται να είχε φορέσει την κουκούλα. Εκτός εάν τη φορούσε με τρόπο που θα κάλυπτε τα μάτια του. Αυτό, αφού στην περιοχή των οπών της κουκούλας βρήκε γενετικό υλικό μόνο του πρώτου εφεσείοντα. Εξήγησε πως απέκλειε την πιθανότητα να υπήρχε γενετικό υλικό άλλου στην περιοχή εκείνη και είναι σαφές από τη μαρτυρία του πως χρήση της κουκούλας όπως η συζητούμενη, θα άφηνε εξιχνιάσιμο γενετικό υλικό. Εκτός, όπως χαρακτηριστικά είπε, αν το πρόσωπο που φορούσε την κουκούλα σταματούσε την αναπνοή του. Του ζητήθηκε κατά την αντεξέταση να δηλώσει κατά πόσο απέκλειε εντελώς να είχε χρησιμοποιηθεί η κουκούλα από τρίτο πρόσωπο χωρίς αυτό να αφήσει γενετικό υλικό και δεν μπορούσε να είναι τόσο απόλυτος. ΄Οπως το έθεσε σε εκείνο το σημείο, "οι πιθανότητες να αφήσει παρά να μήν αφήσει είναι περισσότερες" και σ΄αυτή την απάντησή του ο πρώτος εφεσείων στήριξε επιχειρήματα. ΄Οπως και στην αναφορά του σε παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται το κατά πόσο κάποιος που φορεί τέτοια κουκούλα, ακόμα και επί πέντε ώρες, δεν θα αφήσει σ΄αυτή γενετικό υλικό. Δεν τα αντιλαμβανόμαστε όμως αυτά τα γενικά ως αναιρετικά των όσων με βεβαιότητα είπε προηγουμένως. Αποτελούσαν τον τρόπο με τον οποίο ο μάρτυρας ανήγαγε σε πιθανότητες όσα είχε προηγουμένως εξηγήσει. Κατά την επανεξέτασή του, εξηγώντας τον παράγοντα του χρονικού διαστήματος για το οποίο φορεί κάποιος τέτοια κουκούλα, ήταν συγκεκριμένος. Ο χρόνος δεν ήταν αφ΄εαυτού κρίσιμης σημασίας. Ακόμα και αμέσως αν αφαιρούσε κάποιος την κουκούλα από το πρόσωπο του, θα άφηνε σ΄αυτή το γενετικό του υλικό αν την άγγιζε με τα χείλη του. Ο χρόνος όμως για τον οποίο κάποιος φορούσε τέτοια κουκούλα ήταν σημαντικός γιατί όσο περισσότερος είναι τόσο περισσότερες είναι και οι πιθανότητες να έλθει σε επαφή με τα σημεία τα οποία αφήνουν γενετικό υλικό. ΄Οπως δε επανέλαβε, και η ελάχιστη επαφή μπορεί να αφήσει κύτταρα για να εντοπιστούν. Γνωρίζουμε στην προκειμένη περίπτωση πως την κουκούλα που βρέθηκε τη φορούσε ο δράστης ενόσω ήταν ακόμα στο αυτοκίνητο και πως συνέχισε να τη φορεί κατά την ΄έξοδό του όταν πυροβολήθηκε το θύμα ενώ βρισκόταν στο έδαφος και για κάποια απόσταση ακόμα ενώ διέφευγε μέχρι την αφαίρεση και την εγκατάλειψή της στη σκηνή, μαζί με το όπλο.