|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:DOD:2023:19
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 23/2022)
1 Ιουνίου, 2023
[ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, XΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, Δ/στές]
Γ.Μ.,
Εφεσείουσα,
ν.
Β.Σ.
Εφεσίβλητος.
---------
Εφεσείουσα παρουσιάζεται προσωπικά
Εφεσίβλητος παρουσιάζεται προσωπικά.
-------------------
ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από την Δ. Σωκράτους, Δ.
----------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ.: Η κρινόμενη έφεση στρέφεται εναντίον απόφασης ημερ. 31/5/2022 του Οικογενειακού Δικαστηρίου Πάφου (στο εξής το πρωτόδικο Δικαστήριο), σε ενδιάμεση αίτηση με την οποίαν εξέδωσε προσωρινό διάταγμα διατάσσον την εφεσείουσα όπως καταβάλλει στον εφεσίβλητο το ποσό των €400 μηνιαίως από 27/9/21 μέχρι εκδικάσεως της εναρκτήριας αίτησης, ως συνεισφορά της στη διατροφή των ανηλίκων θυγατέρων τους.
Διέταξε επίσης όπως το ποσό της αναδρομικής διατροφής για τους μήνες Σεπτέμβριο 2021 έως Μάϊο 2022 (αμφοτέρων συμπεριλαμβανομένων) να καταβληθεί το αργότερο μέχρι την 1/9/2022.
Με έξι λόγους έφεσης πλήττεται η ορθότητα της πρωτόδικης κρίσης. Η εφεσείουσα διατείνεται πως έγινε εσφαλμένη εφαρμογή των προϋποθέσεων έκδοσης προσωρινού διατάγματος από το πρωτόδικο Δικαστήριο και κακή εκτίμηση των ενώπιον του στοιχείων και γεγονότων κατά τη συνεκτίμηση της πλήρωσης του στοιχείου του ισοζυγίου της ευχέρειας.
Εσφαλμένη χαρακτηρίζεται επίσης η απόφαση για αναδρομική καταβολή ποσού διατροφής.
Ο εφεσίβλητος, στα πλαίσια της Αίτησης 88/21 Δικαιοδοσία Διατροφής υπέβαλε μονομερή αίτηση για έκδοση προσωρινού διατάγματος με το οποίο να διατάσσει την εφεσείουσα να καταβάλλει €800 μηνιαίως ως διατροφή των ανηλίκων θυγατέρων των διαδίκων. Η μονομερής αίτηση, η οποία καταχωρήθηκε αυθημερόν με την εναρκτήρια αίτηση, επιδόθηκε, μετά από οδηγίες του Δικαστηρίου στην εφεσείουσα, η οποία και καταχώρησε ένσταση, επικαλούμενη διάφορους λόγους για τους οποίους θεωρούσε την αίτηση απορριπτέα.
Προέκυψαν ως παραδεκτά γεγονότα από τις εκατέρωθεν ένορκες δηλώσεις τα ακόλουθα, τα οποία και κατέγραψε το πρωτόδικο Δικαστήριο. (Σημειώνουμε όσα δεν αμφισβητήθηκαν με τους λόγους έφεσης.)
- Οι ανήλικες θυγατέρες των διαδίκων φοιτούν σε Γυμνάσιο της Επαρχίας Πάφου,
- Οικογενειακή στέγη αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί κατοικία που ευρίσκεται στην Τάλα της Επαρχίας Πάφου
- Το Οκτώβριο του 2019 επήλθε διάσταση στη σχέση των διαδίκων.
- Ο εφεσείων εξακολουθεί να διαμένει στην οικογενειακή στέγη με τις ανήλικες
- Στις 15/10/19 το Οικογενειακό Δικαστήριο Πάφου στα πλαίσια μονομερούς αίτησης που υποβλήθηκε στην αίτηση υπ' αρ. 159/2019, εξέδωσε προσωρινό διάταγμα, το οποίο κατέστη απόλυτο στις 2/2/21 με το οποίο καθόρισε μεταξύ άλλων, ως τόπο διαμονής των ανηλίκων τη διεύθυνση της οικογενειακής στέγης στην Τάλα και απαγόρευσε στην εφεσείουσα να μεταφέρει τις ανήλικες εκτός Πάφου, χωρίς τη συγκατάθεση του εφεσίβλητου.
- Προσθέτουμε στα ανωτέρω πως η εφεσείουσα άσκησε έφεση, την υπ΄ αρ. 11/2021η οποία εκδικάστηκε, μετά την έκδοση της εκκαλούμενης απόφασης. Στις 25/5/2022 εκδόθηκε από το Δευτεροβάθμιο Οικογενειακό Δικαστήριο απόφαση με την οποία επικυρώθηκε το διάταγμα αναφορικά με τον τόπο διαμονής των ανηλίκων, πλην όμως επετράπη στην εφεσείουσα να μεταφέρει τις ανήλικες, εάν το επιθυμούν, κάθε δεύτερο Σαββατοκυρίακο, εκτός Πάφου, υπό συγκεκριμένους όρους.
- Αμφότεροι οι διάδικοι εργάζονται. Ο μεν εφεσίβλητος είναι προπονητής Τζούντο ενώ η εφεσείουσα ξενοδοχειακή υπάλληλος.
- Η εφεσείουσα είναι λήπτρια επιδόματος τέκνου, ύψους περίπου €3.000 ετησίως.
Έντονη φαίνεται να ήταν η αντιπαράθεση των διαδίκων αναφορικά τόσο με τα υπολογισθέντα από τον εφεσίβλητο έξοδα των θυγατέρων τους στο ποσό των €1.565 μηνιαίως, όσο και την εισοδηματική ικανότητα εκάστου. Ανέφερε ο εφεσίβλητος πως οι απολαβές του έχουν μειωθεί σημαντικά, αφού το 2020 εισέπραξε μόλις €8.810 ενώ το ίδιο ποσό ανέμενε να εισπράξει και το έτος 2021. Αναγκάστηκε, για να βελτιώσει το βιοτικό του επίπεδο να δανείζεται από φιλικά και συγγενικά του πρόσωπα. Για την εφεσείουσα ανέφερε πως οι απολαβές της ως ξενοδοχειακού υπαλλήλου είναι υψηλότερες των δικών του, ανερχόμενες στις €8.700 ετησίως, και επιπλέον λαμβάνει και το επίδομα τέκνου.
Αντίθετη θέση ανέπτυξε η εφεσείουσα η οποία υποστήριξε ότι τα εισοδήματα του εφεσίβλητου ξεπερνούν το ποσό των €3.000 μηνιαίως αφού εκτός από την εργασία του στο αθλητικό σχολείο και τη σχολή τζούντο που διατηρεί, ασκεί επιπρόσθετη εργασία, την οποία δεν δηλώνει, ως μεταφραστής και κηπουρός.
Αποδέχεται ότι η ίδια λαμβάνει επίδομα τέκνου και ότι εργάζεται ως βοηθός κουζίνας σε ξενοδοχείο στην Πάφο 5 μέρες εβδομαδιαίως, με ακάθαρτο μισθό €1.000 μηνιαίως.
Ενώ η θέση του εφεσίβλητου ήταν πως η εφεσείουσα ουδέν ενδιαφέρον επιδεικνύει για τις ανήλικες και ουδέν ποσό προσφέρει, η ίδια το αρνείται, επικαλούμενη τακτική συνεισφορά της στα έξοδα τους, στο ψώνισμα του νοικοκυριού, ανάλογα με τις οικονομικές της δυνατότητες και στην αγορά των σχολικών τους εξόδων με την έναρξη του σχολικού έτους 2021. Ανέφερε ότι ξοδεύει το ποσό των €150 εβδομαδιαίως σε υπεραγορά και φούρνους και το ποσό των €100 μηνιαίως για τα έξοδα ένδυσης και υπόδησης τους.
Υπενθυμίζουμε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εξέταζε αίτηση για ενδιάμεση θεραπεία, ερειδόμενη στο Άρθρο 32 του περί Δικαστηρίων Νόμου 1960, Ν. 14/60. Αφού εξέτασε τις προϋποθέσεις χορήγησης θεραπείας τέτοιου είδους, προέβη σε αναφορά σε Νομολογία και στο Άρθρο 33(1) του περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμου του 1990 (Ν. 216/90), το οποίο εναποθέτει κοινή υποχρέωση στους γονείς να συμβάλλουν στη διατροφή των τέκνων τους ανάλογα με την οικονομική τους δυνατότητα και έκρινε πως πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις του Άρθρου 32 για χορήγηση ενδιάμεσης θεραπείας.
Σημαντικό είναι για ό,τι εξετάζουμε, το Άρθρο 37 του Ν. 216/90 που καθορίζει την έννοια της διατροφής η οποία προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του τέκνου «όπως αυτές προκύπτουν από τις συνθήκες της ζωής του και τις οικονομικές δυνατότητες που υπάρχουν». Περιλαμβάνει δε «όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση και ευημερία του δικαιούχου και επιπλέον, ανάλογα με την περίπτωση, τα έξοδα για την εν γένει εκπαίδευση του.»
Οι διάδικοι εμφανίστηκαν προσωπικά, χωρίς νομική εκπροσώπηση, παρά το ότι το περίγραμμα αγόρευσης για την εφεσείουσα είχε καταχωρηθεί από τους δικηγόρους, που τότε την εκπροσωπούσαν.
Ο εφεσίβλητος, ανέπτυξε και προφορικά ενώπιον μας τις θέσεις και επιχειρήματα του, ενώ η εφεσείουσα αρκέστηκε να δηλώσει ότι τώρα βρίσκεται σε δεινή οικονομική κατάσταση, ότι αδυνατεί να καταβάλλει το ποσό που διατάχθηκε ως αναδρομική διατροφή να καταβάλει και έχει εκδοθεί εναντίον της φυλακιστήριο μετά από σχετικό αίτημα του εφεσίβλητου.
Υπενθυμίζουμε, ότι σε περίπτωση αλλαγής ή διαφοροποίησης των συνθηκών και καταστάσεων που επηρεάζουν τους όρους διατροφής, υπάρχει ο μηχανισμός ο οποίος προσφέρεται από το Άρθρο 38 του Ν 216/90 και του οποίου δύναται κάποιος ενδιαφερόμενος να κάμει χρήση. Το Εφετείο εξετάζει τα δεδομένα που υπήρχαν κατά την εκδίκαση της υπόθεσης από το πρωτόδικο Δικαστήριο.
Με τους τέσσερις πρώτους λόγους έφεσης πλήττεται η ορθότητα των διαπιστώσεων του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι πληρούνταν οι προϋποθέσεις του Άρθρου 32 του Νόμου 14/1960 και ότι η έκδοση του διατάγματος ήταν δίκαιη και εύλογη υπό τις περιστάσεις. Προτάσσεται ιδιαίτερα το γεγονός ότι η εφεσείουσα διέμενε με τις ανήλικες στη συζυγική οικία, ότι εργαζόταν στην Πάφο καθημερινά και εξόδευε σημαντικά ποσά για τη διαβίωση τους.
Προς επίρρωση των ανωτέρω θέσεων της εφεσείουσας προβάλλεται ως λανθασμένη η καταγραφή από το πρωτόδικο Δικαστήριο ότι υπήρξε ως παραδεκτό γεγονός ότι «ο Αιτητής εξακολουθεί να διαμένει μέχρι σήμερα στην οικογενειακή στέγη μαζί με τις ανήλικες, ενώ η καθ' ης η αίτηση διαμένει τόσο στην εν λόγω κατοικία όσο και στη Λεμεσό» ενώ όπως προτείνεται στο περίγραμμα αγόρευσης κάτι τέτοιο δεν ήταν αποδεκτό. Συνεπώς προβάλλεται από την εφεσείουσα ο ισχυρισμός της εσφαλμένης κρίσης του πρωτόδικου Δικαστηρίου για την πιθανότητα επιτυχίας της Αίτησης.
Αναφορικά με τούτο το ζήτημα ανέφερε συναφώς το πρωτόδικο Δικαστήριο, πως «..ο Αιτητής, ως ο γονέας, που κατά κύριο λόγο διαμένει με τις ανήλικες καλεί την καθ' ης η αίτηση και μητέρα τους να συνεισφέρει σε τακτική (μηνιαία) βάση στη διατροφή τους, ως η εκ του νόμου υποχρέωση της. Ενδεικτικά αναφέρω ότι από τα έγγραφα που η καθ' ης η αίτηση κατέθεσε (τεκμ. 1) προκύπτει ότι κατά τον Οκτώβριο του 2021 τουλάχιστον τις 17 από τις 31 ημέρες του μήνα η ίδια ευρισκόταν στη Λεμεσό όπου και προέβη σε σχετικές συναλλαγές.» Γι' αυτό έκρινε ότι πληρούται και η δεύτερη προϋπόθεση του Άρθρου 32(1) του Ν. 14/60.»
Ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου υπήρχαν αντικρουόμενες επί του θέματος τούτου εκδοχές. Η εφεσείουσα είχε δηλώσει πως διέμενε μόνιμα και αδιάλειπτα στην οικογενειακή εστία μαζί με τον εφεσίβλητο και τις θυγατέρες τους, τις οποίες εφρόντιζε και για διατροφή των οποίων εξόδευε τα ποσά που πιο πάνω αναφέρθηκαν. Ο λόγος για την οποίαν διέμενε στην ίδια κατοικία με τον εφεσίβλητο, ήταν η έκδοση του διατάγματος τον Οκτώβριο 2019, διά του οποίου καθοριζόταν ως ο τόπος διαμονής τους, το σπίτι στην Τάλα και της απαγορευόταν να μεταφέρει, χωρίς τη συγκατάθεση του εφεσίβλητου, τις θυγατέρες της εκτός Πάφου. Το γεγονός ότι διέμενε στην οικία στην Τάλα και ότι εργαζόταν στην Πάφο, δεν αμφισβητείται από τον εφεσίβλητο.
Αντίθετα, χρησιμοποιεί το γεγονός της εργασίας της σε ξενοδοχείο στην Πάφο ως ενδεικτικό της ύπαρξης εισοδήματος, μέρος του οποίου μπορούσε να καταβάλλει ως συνεισφορά για τις θυγατέρες τους. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, βασίστηκε για να κρίνει ότι εν πολλοίς η εφεσείουσα διέμενε στη Λεμεσό, σε κάποιες αποδείξεις του τεκμ. 1 οι οποίες παρουσίαζαν συναλλαγές στην πόλη εκείνη. Οι ίδιες όμως αποδείξεις, παρουσίαζαν να είχαν γίνει συναλλαγές αργότερα την ίδια ημέρα, και στην Πάφο.
Δεν ήταν επομένως, αρκετό, στο περιορισμένο πλαίσιο δυνατότητας εξεύρεσης των πραγματικών δεδομένων στο ενδιάμεσο αυτό στάδιο, η κρίση αυτή του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
Αναφέρει περαιτέρω με παραπομπή στην Μιχελάκης ν. Μιχελάκη, Εφ. Αρ.12/20 ημερ. 22/4/2021, πως δικαιούχος σε διατροφή είναι ο ίδιος ο ανήλικος, την αγωγή δε για λογαριασμό του ασκεί αυτός που έχει τη γονική μέριμνα ή έστω την επιμέλεια του και αν δεν την έχει κανείς, το πρόσωπο με το οποίο διαμένει το παιδί (Απ. Γεωργιάδη, Οικογενειακό Δίκαιο, Β΄έκδοση σελ. 677), για να αιτιολογήσει την ορθότητα της απόφασης του, περί ύπαρξης δικαιώματος του εφεσείοντα να αξιώσει συνεισφορά από την εφεσίβλητη.
Η εν λόγω αρχή, η οποία ήταν βασισμένη στο ανωτέρω σύγγραμμα, παρουσίασε μια διαφοροποίηση στην Γ΄έκδοση του 2022, μετά την αντικατάσταση της AΚ 1516 §2, στην οποίαν στη σελ. 622 αναφέρεται υπό τον τίτλο «Αξιώσεις διατροφής τέκνου» ότι «.νομιμοποιείται πλέον ενεργητικά να τις ασκεί οποιοσδήποτε από τους γονείς, ανεξάρτητα από το ποιος έχει την επιμέλεια του τέκνου ή με ποιόν διαμένει αυτό. Η εύστοχη αυτή τροποποίηση αποσκοπεί εμφανώς στην αποτελεσματικότερη προστασία των συμφερόντων του τέκνου.»
Η ιδιαιτερότητα της παρούσας περίπτωσης ήταν ότι οι ανήλικες διέμεναν και με τους δύο γονείς με υποχρέωση όμως αμφοτέρων να συνεισφέρουν στη διατροφή και διαβίωση τους.
Έχει ανωτέρω σημειωθεί η θέση της εφεσείουσας ότι δαπανούσε για ψώνια και για άλλα χρειώδη για τις ανήλικες το ποσό των €700 περίπου μηνιαίως. Τα προσφερθέντα αυτά στοιχεία, ήτοι η συνεχής διαμονή με τις ανήλικες και η συνεισφορά στη διαβίωση τους, δεν έχουν με οποιοδήποτε τρόπο αμφισβητηθεί, αφού δεν επιτράπηκε αντεξέταση ούτε καταχώρηση επιπρόσθετης ένορκης δήλωσης, αφού το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε σχετικά αιτήματα του εφεσίβλητου, για τους λόγους που επεξήγησε. Ήταν επομένως, ανασφαλές για το πρωτόδικο Δικαστήριο, έχοντας ενώπιον του την ιδιαίτερη αυτή κατάσταση να εκδώσει το συγκεκριμένο διάταγμα με αναδρομική ισχύ από την καταχώρηση της αίτησης επιβάλλοντας στην εφεσείουσα την υποχρέωση να καταβάλει διατροφή σε σχέση με περιόδους κατά τις οποίες παρουσιαζόταν να είχε συνεισφέρει ανελλιπώς και επί τακτικής βάσης για τη διατροφή των θυγατέρων τους. Σε κάθε περίπτωση, διαταγή για αναδρομική ισχύ είναι καλύτερα να εκδίδεται στα πλαίσια της κυρίως Αίτησης Διατροφής, όπου αξιοποιούνται όλα τα δεδομένα που βρίσκονταν ενώπιον του Δικαστηρίου και όχι στις περιπτώσεις των προσωρινών διαταγμάτων τα οποία στοχεύουν στην κάλυψη άμεσων και επείγουσων αναγκών.
Η κρίση του πρωτόδικου Δικαστηρίου πως η οικειοθελής συνεισφορά της εφεσείουσας μπορούσε ανά πάσα στιγμή να διακοπεί αν δεν εκδιδόταν προσωρινό διάταγμα ήταν βασισμένη στα όσα τονίσθηκαν στην Δημοσθένους ν. Δημοσθένους, Εφ. Αρ. 21/19 ημερ. 29/6/2020, όπου σημειώνεται ότι «η επιμονή των διαδίκων να λύνουν τις διαφορές τους δικαστικώς αντί φιλικώς, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι «ανά πάσα στιγμή εν απουσία σχετικού διατάγματος, δυνατόν να οδηγήσει τον Καθ΄ ου η αίτηση, να σταματήσει να καταβάλλει τα έξοδα διατροφής των ανηλίκων» με τραγικές συνέπειες.»
Στην ανωτέρω όμως υπόθεση, ο εφεσίβλητος δεν διέμενε με την εφεσείουσα και η «απομάκρυνση» του από τη συζυγική οικία, αποτέλεσε ένα από τους παράγοντες που λήφθηκαν υπόψη.
Στην κρινόμενη περίπτωση η εφεσείουσα δεν απομακρύνθηκε από την κοινή κατοικία, η δε συνεισφορά της δεν περιοριζόταν σε περιστασιακές πληρωμές και δώρα αλλά φέρεται να ήταν συνεχής.
Δεν αποφασίζουμε πως η κοινή συμβίωση των διαδίκων είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για τη μη έκδοση διατάγματος συνεισφοράς στη διατροφή των ανηλίκων τέκνων, αφού η υποχρέωση τον γονέων προς διατροφή των τέκνων τους ενυπάρχει ως νομοθετική επιταγή και αποτελεί μιά από τις εκφάνσεις του γονεϊκού τους ρόλο. Υπό τις περιστάσεις όμως της παρούσας υπόθεσης, στο στάδιο της έκδοσης προσωρινού διατάγματος συνεισφοράς, ενείχε μια ιδιαίτερης σημασίας, δυναμική, εν όψει όσων ανωτέρω αναφέρθηκαν περί της κοινής συμβίωσης και προσφοράς στη διαβίωση των ανηλίκων.
Θα θέλαμε, να υπενθυμίσουμε αυτό που σημειώθηκε στην Δημοσθένους (ανωτέρω): «Σύζυγοι που διαζεύγονται ή τελούν υπό διάσταση, παραμένουν υπόχρεοι για τη διατροφή των τέκνων τους. Όπου η λογική και αγάπη πρυτανεύουν οι σύζυγοι δεν διασταυρώνουν τα ξίφη τους, ούτε αναλώνουν τις δυνάμεις τους στα Δικαστήριο, αλλά αντίθετα τις ενώνουν χάριν της ευημερίας των παιδιών τους».
Τα όσα έχουμε καταγράψει αφορούν την έκδοση του διατάγματος συνεισφοράς προσωρινά μέχρι την εκδίκαση της κυρίως Αίτησης, η οποία θα εκδικαστεί σύμφωνα με όσα γεγονότα γίνουν αποδεκτά μετά από αξιολόγηση της μαρτυρίας και συνεκτίμησης όλων των παραγόντων.
Συνεπώς, η έφεση επιτυγχάνει μερικώς. Το εκδοθέν διάταγμα για καταβολή ποσού αναδρομικά από την ημερομηνία καταχώρισης της Αίτησης ακυρώνεται και παραμένει σε ισχύ από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Τα ποσά που τυχόν καταβλήθηκαν έναντι των ανωτέρω να υπολογισθούν έναντι της υποχρέωσης συνεισφοράς της εφεσείουσας από την ημερομηνία έκδοσης απόφασης του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
Δεδομένου ότι οι διάδικοι δεν εκπροσωπούνται από δικηγόρο, δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα.
Χ. Μαλαχτός, Δ.
Δ. Σωκράτους, Δ.
Στ. Χατζηγιάννη, Δ.
/ΚΑς