|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2021:A421
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Πολιτική Έφεση αρ. 173/2014
15 Σεπτεμβρίου, 2021
[Α. ΛΙΑΤΣΟΣ, Τ. ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ/στές]
E. SAKKAS & SONS DEVELOPERS LTD
Εφεσείουσα/Εναγόμενη
ΚΑΙ
xxx HAG GAZIM
Εφεσίβλητου/Ενάγοντα
........
κ. Κορφιώτης για Κούσιος και Κορφιώτης ΔΕΠΕ, για την εφεσείουσα/εναγόμενη
κ. Κ. Μελάς για Κ. Μελάς & Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για τον εφεσίβλητο/ενάγοντα
----------------
Α. ΛΙΑΤΣΟΣ, Δ: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει η Δ. Σωκράτους, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ.: Το εργατικό ατύχημα το οποίο επεσυνέβη στις 25/1/2008, στο χώρο εργασίας του εφεσίβλητου, καθ' όν χρόνο ήταν εργοδοτούμενος της εφεσείουσας εταιρείας (στο εξής η εφεσείουσα), αποτέλεσε την αιτία αγωγής που καταχωρήθηκε στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού και με την οποίαν αξιώνονταν γενικές και ειδικές αποζημιώσεις.
Σύμφωνα με την έκθεση απαίτησης, ο εφεσίβλητος εργοδοτείτο από την εφεσείουσα εταιρεία στη Λεμεσό σε ανέγερση διώροφης οικοδομής, η οποία ήταν μια από τρεις συνεχόμενες οικίες.
Κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της εργασίας του, ενώ ο εφεσίβλητος βρισκόταν ανεβασμένος σε σκαλωσιά και έπρεπε να ανέβει στην πλάκα της διπλανής κατοικίας η οποία είχε υψομετρική διαφορά 50 εκ. από το σημείο που στεκόταν, προσπάθησε να κρατηθεί από ένα σίδερο από τα πολλά που προεξείχαν. Το σίδερο υποχώρησε, ο εφεσίβλητος έχασε την ισορροπία του και έπεσε στην πρώτη πλάκα της διπλανής οικίας με αποτέλεσμα να τραυματιστεί. Για τους τραυματισμούς που υπέστη καταλόγιζε ευθύνη και αμέλεια στους εργοδότες του, ισχυριζόμενος ότι δεν του παρείχαν ασφαλές σύστημα εργασίας.
Κατά την έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας δηλώθηκε εκ μέρους των συνηγόρων των διαδίκων, ότι επί πλήρους ευθύνης, οι γενικές αποζημιώσεις θα ανέρχονταν στο ποσό των 17.000 και οι ειδικές σε εκείνο των 7.000. Δηλώθηκε επίσης ότι στα εν λόγω ποσά συμπεριλαμβανόταν και νόμιμος τόκος, από την ημερομηνία του ατυχήματος ήτοι από 25/1/2008 μέχρι 9/4/2013.
Συνεπώς παρέμεινε προς εκδίκαση και εκδικάστηκε το θέμα της ευθύνης. Για το σκοπό αυτό κατέθεσαν ως μάρτυρες για τον ενάγοντα/εφεσίβλητο, ο ίδιος και ο αρμόδιος επιθεωρητής ασφάλειας και υγείας του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας (Μ.Ε.2). Οι εφεσείοντες ουδεμία μαρτυρία προσέφεραν.
Το πρωτόδικο δικαστήριο απέδωσε πλήρη ευθύνη στην εφεσείουσα για το ατύχημα, η οποία, σύμφωνα με τα ευρήματα του, απέτυχε να παράσχει ασφαλές σύστημα εργασίας. Για καλύτερη κατανόηση των λόγων έφεσης θεωρούμε σκόπιμο να παραθέσουμε αυτούσια τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου.
«Κατά τον επίδικο χρόνο ο Ενάγοντας ασκούσε το επάγγελμα του καλουψιή για 20 περίπου χρόνια. Τον Ιανουάριο του 2008 ήταν 41 χρονών και εργοδοτείτο από τους Εναγό΅ενους για 12 χρόνια, ως τεχνίτης καλουψιής. Τότε οι Εναγόμενοι, οι οποίοι ασχολούνταν ΅ε οικοδο΅ικές εργασίες, είχαν αναλάβει την εκτέλεση εργασιών ανέγερσης τριών συνεχό΅ενων διώροφων σπιτιών στην Λε΅εσό. Για το έργο αυτό οι Εναγόμενοι ανέθεσαν σε συνεργείο αυτών αποτελούμενο από 4 άτομα, περιλαμβανομένου του Ενάγοντα, να τοποθετήσει τα καλούπια-ξυλότυπο στις πλάκες των σπιτιών και τον οπλισμό που έμπαινε μέσα στα καλούπια πριν χυθεί το μπετόν. Στις 25.1.08, στο συγκεκριμένο εργοτάξιο εργαζόταν το εν λόγω συνεργείο, του οποίου ο Ενάγοντας ήταν ο επικεφαλής και ο πιο έμπειρος. Τα ίδια άτομα εργάζονταν εκεί και τις αμέσως προηγούμενες μέρες. Οι τρεις κατοικίες είχαν υψομετρική διαφορά 50 εκατοστών η μια από την άλλη. Στις 25.1.08 ήταν τελειωμένες οι πλάκες της οροφής του ισογείου και των τριών κατοικιών. Εκείνη την ημέρα ήταν επίσης τελειωμένη η πλάκα της οροφής του ορόφου της τρίτης στη σειρά κατοικίας και θα ετοίμαζαν τα καλούπια για την πλάκα της οροφής του ορόφου της μεσαίας κατοικίας. Για το σκοπό αυτό και οι τέσσερις του συνεργείου έστησαν σκαλωσιές περιμετρικά του κτιρίου όπου θα τοποθετούνταν τα καλούπια. Οι σκαλωσιές αυτές ήταν αυτές που χρησιμοποιούν οι καλουψίες για την κατασκευή των καλουπιών και ήταν αυτές που χρησιμοποιούσαν πάντα. Ανέβαιναν σε αυτές για να τοποθετήσουν τα ξύλα για τους δοκούς και στη συνέχεια τις μετακινούσαν για να βάλουν τα ξύλα της πλάκας και για να στηριχθεί η πλάκα πάνω. Για την κατασκευή της κάθε μιας από τις σκαλωσιές έμπαιναν δύο σίδερα παράλληλα και ένα Χ σε κάθε πλευρά για να στηρίζονται. Στις σκαλωσιές αυτές δεν μπορούσαν να μπουν προστατευτικά κιγκλιδώματα. Το ύψος τους ήταν 2,40 μέτρα. Επίσης πάνω σε αυτές έβαζαν ως δάπεδο, τέσσερεις πόντους-πόττιδες δηλαδή ξύλα πλάτους 15 εκατοστών το καθένα. Για να ανέβει κάποιος στις σκαλωσιές χρησιμοποιούσε τα οριζόντια σίδερα που είχαν. Το πρωί της 28.1.05 πήγε στο χώρο ο «μάστρος» τους, xxx Σακκάς και τους είπε να ξεκινήσουν εκείνη την πλάκα, να βάλουν σκαλωσιές και πόττιδες και να δουλέψουν.
Για στήριξη των τοίχων που θα κτίζονταν πάνω στις πλάκες ήταν πρακτική να τοποθετούνται σίδερα (στάρτερ), κάθε 25 εκατοστά και σε σχή΅α γωνίας, 30 εκατοστά, τα οποία δένονταν πάνω στα σίδερα της πλάκας και έτσι μετά, μέρος αυτών, ενσωματώνονταν, με το χύσιμο του μπετόν πάχους 20 περίπου εκατοστών, στην πλάκα. Αυτό γινόταν σε όλες τις περιπτώσεις. Τέτοια σίδερα είχαν τοποθετηθεί, από άλλους υπαλλήλους των Εναγο΅ένων, στην προαναφερόμενη τελειωμένη πλάκα της τρίτης κατοικίας. Το ΅πετόν της πλάκας που κρατούσε και τα σίδερα χύθηκε την προηγού΅ενη η΅έρα και δεν υπήρχε περίπτωση να ΅ην είχε στεγνώσει εφόσον θεωρείται ότι στεγνώνει 8 ώρες ΅ετά την τοποθέτηση του.
Για να κάνουν τα καλούπια της πλάκας της μεσαίας κατοικίας εκείνη την ημέρα οι εργαζόμενοι έπρεπε επίσης να ξεκαλουπώσουν-αφαιρέσουν ξύλα από την τελειωμένη πλάκα της οροφής του ορόφου της διπλανής κατοικίας. Για τον σκοπό αυτό ο Ενάγοντας προσπάθησε να ανεβεί από την σκαλωσιά στην τελειωμένη πλάκα του διπλανού σπιτιού. Η σκαλωσιά αυτή, η οποία ήταν στη΅ένη για τις ανάγκες στήριξης του ξυλότυπου της μεσαίας κατοικίας και δεν έφερε προστατευτικό κάγκελο, ήταν πιο χα΅ηλή από την εν λόγω πλάκα κατά περίπου 50 εκατοστά. Έτσι αφού ο Ενάγοντας ανέβηκε και στεκόταν στην σκαλωσιά, τοποθέτησε το δεξί του πόδι πάνω στην πλάκα, έπιασε με το αριστερό του χέρι ένα από τα σίδερα (στάρτερ) της πλάκας, για περισσότερη στήριξη, αλλά όταν προσπάθησε να βάλει και το αριστερό του πόδι στην πλάκα, το σίδερο βγήκε από το μπετόν και του έ΅εινε στο χέρι, ΅ε συνέπεια να χάσει την ισορροπία του, να γύρει πίσω και να πέσει και κάτω από την σκαλωσιά στο κενό που υπήρχε, πάνω στη πρώτη πλάκα του διπλανού σπιτιού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να υποστεί συνθλιπτικό κάταγ΅α της κάτω πέρατος κερκίδος. Ως φάνηκε εκ των υστέρων το προαναφερόμενο σίδερο δεν ενσω΅ατώθηκε, ως έπρεπε, ΅έσα στο ΅πετόν, εφόσον δεν τοποθετήθηκε σε σχή΅α γωνίας αλλά ΅πήκε φυτευτό. Αυτό δεν το γνώριζε ο Ενάγοντας.
Οι Εναγόμενοι δεν παρείχαν άλλου είδους σκαλωσιές στο εργοτάξιο ούτε άλλα μέσα για να ανεβεί ο Ενάγοντας στην εν λόγω πλάκα. Κατά τον χρόνο του ατυχήματος ο xxx Σακκάς δεν βρισκόταν στο εργοτάξιο. Οι Εναγόμενοι δεν είπαν στον Ενάγοντα να πιάνει σε αυτά τα σίδερα για να ανεβαίνει στην πλάκα αλλά αυτό ήταν κάτι που συνήθιζαν οι εροδοτούμενοι των Εναγομένων να κάνουν πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις.
Με τέσσερεις λόγους έφεσης προσβάλλεται η πρωτόδικη απόφαση.
Με τους τρεις πρώτους, οι οποίοι είναι επάλληλοι και αλληλένδετοι, πλήττεται το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου να αποδώσει ευθύνη στην εφεσείουσα, να μην αποδώσει έστω συντρέχουσα αμέλεια στον εφεσίβλητο, υποδεικνύοντας επίσης ότι εφαρμόστηκαν λανθασμένα οι αρχές για παροχή ασφαλούς συστήματος εργασίας.
Ο συνήγορος της εφεσείουσας, τόσο στο περίγραμμα αγόρευσης του, όσο και στην ενώπιον του Δικαστηρίου ανάλυση του θέματος υποστήριξε πως στην κρινόμενη περίπτωση δεν τίθεται ζήτημα ασφαλούς συστήματος εργασίας. Ο εφεσίβλητος, έπρεπε να προβεί σε μια απλή κίνηση για να ανέβει 50 εκ., την οποία, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, απέτυχε να εκτελέσει, ενώ τέτοιο ύψος «μπορεί με ασφάλεια να ανέβει και μια γυναίκα φορώντας τακούνι». Αντί τούτου, στηρίχθηκε σε σίδερο, το οποίο ο ίδιος ή το συνεργείο του είχε τοποθετήσει την προηγούμενη ημέρα στην ταράτσα και εάν δεν ήταν καλά στερεωμένο ευθυνόταν ο ίδιος. Αντίθετη είναι βεβαίως η θέση του συνηγόρου του εφεσίβλητου, ο οποίος τόνισε το είδος της εργασίας του εφεσίβλητου, ο οποίος για να την εκτελέσει έπρεπε να ανέβει σε σκαλωσιά.
Έχουμε με προσοχή εξετάσει τα επιχειρήματα των συνηγόρων και μπορούμε εξ αρχής να πούμε ότι οι λόγοι έφεσης δεν ευσταθούν.
Τα ευρήματα του Δικαστηρίου, τα οποία δεν αμφισβητούνται, υπογραμμίζουν πως τα σίδερα αυτά είχαν τοποθετηθεί από άλλους υπαλλήλους της εφεσείουσας και ο εφεσίβλητος δεν γνώριζε ότι το συγκεκριμένο σίδερο το οποίο χρησιμοποίησε για να τον βοηθήσει στο ανέβασμα δεν είχε τοποθετηθεί όπως έπρεπε.
Η εισήγηση δε του ευπαιδεύτου συνηγόρου της εφεσείουσας, πως ο εφεσίβλητος απλά θα ανέβαινε σε ύψος 50 εκ., παραποιεί και απλοποιεί τα γεγονότα. Ο εφεσίβλητος ήδη στεκόταν σε σκαλωσιά ύψους 2.40 εκ. και έπρεπε να ανεβεί σε ύψος 2.90 εκ., στη διπλανή κατοικία για να εκτελέσει μέρος της εργασίας του. Δεν βρισκόταν σε ένα ασφαλές επί της γης δάπεδο εργασίας και έπρεπε απλά να ανέβει σε ύψος 50 εκ. Όπως το πρωτόδικο Δικαστήριο διαπίστωσε και δεν αμφισβητείται «. ήταν αναγκαία για τη διεκπεραίωση της εργασίας που ανατέθηκε από τους εναγόμενους στον ενάγοντα, ο τελευταίος να ανέβει στην τελειωμένη πλάκα της διπλανής οικίας για να αφαιρέσει από αυτήν ξύλα, τα οποία θα χρησιμοποιούσε για την κατασκευή του ξυλότυπου της πλάκας της διπλανής οικίας. Η εν λόγω πλάκα βρισκόταν σε ύψος περίπου 2.90 μέτρα από την πλάκα της μεσαίας οικίας στην οποία εδράζονταν οι σκαλωσιές.»
Συνάγεται επομένως πως ο χώρος και τόπος εργασίας του εφεσίβλητου βρισκόταν σε ύψος, προς το οποίο η εφεσείουσας έπρεπε να διασφαλίσει την ασφαλή πρόσβαση, ανάβαση και εργασία και την αποφυγή πτώσης από αυτό. Η αναντίλεκτη μαρτυρία του ΜΕ2, επιθεωρητή ασφάλειας και υγείας, ο οποίος επιθεώρησε το χώρο εργασίας, αποκάλυψε πως στην επίδικη περίπτωση δεν είχε στηθεί κατάλληλη σκαλωσιά και γι' αυτό ο εφεσίβλητος έπεσε από ύψος 2.90 εκ. Είχαν χρησιμοποιηθεί σκαλωσιές που χρησιμοποιούνται για τη στήριξη των καλουπιών. Κατάλληλη για την περίπτωση σκαλωσιά θα ήταν εκείνη που να βρίσκεται στο σωστό ύψος με το χώρο εργασίας, να είχε δάπεδο ικανοποιητικού πλάτους για να μπορεί να κινείται και να εργάζεται άνετα ο εφεσίβλητος (80 εκ. ή ένα μέτρο) και να υπήρχε κάγκελλο στις τρεις πλευρές, περιμετρικά της σκαλωσιάς σε ύψος περίπου 1,10 μέτρα, ώστε εάν κάτι πήγαινε στραβά θα αποφεύγετο ενδεχόμενη πτώση από αυτήν, καθώς και σκάλα πρόσβασης σε αυτή εσωτερική ή εξωτερική για να ανεβαίνει στο δάπεδο εργασίας.
Οι εργοδότες έχουν ρητή και απόλυτη εκ του Νόμου υποχρέωση να προστατεύσουν τους εργοδοτούμενους τους από κίνδυνο πτώσης όταν αυτός βρίσκεται σε χώρο εργασίας και να του παρέχουν ασφαλές και υγιές σύστημα εργασίας. Η υποχρέωση αυτή έχει και νομολογιακά εδραιωθεί (σχετικές οι κατωτέρω αναφερόμενες αποφάσεις) και ρητά ορίζεται από τον περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Νόμο 89(1)/1996 άρθρο 34(2) και τους σχετικούς με αυτό Κανονισμούς ήτοι ΚΔΠ 172/2002 (όπως ίσχυαν κατά τον επίδικο χρόνο) περί Ασφάλειας και Υγείας (Ελάχιστες προδιαγραφές για προσωρινά ή κινητά εργοτάξια) Καν. 2002. Στο παρ. 4 Μέρος Β παρ. 5(1) του εν λόγω Κανονισμού με τίτλο «Πτώση από ύψος» αναφέρεται: «Οι πτώσεις από ύψος πρέπει να προλαμβάνονται ιδίως μέσω στερεών κιγκλιδωμάτων με επαρκές ύψος που θα διαθέτουν τουλάχιστον ένα εμπόδιο στη στάθμη του δαπέδου, ένα χειρολισθήρα και ενδιάμεσο οριζόντιο στοιχείο, ή με άλλο ισοδύναμο μέσο, σύμφωνα με τα οριζόμενα στους Καν. 28, 29 και 33 των περί Οικοδομών και Έργων Μηχανικών Κατασκευών (Ασφάλεια, Υγεία και Ευημερία) Κανονισμό του 1973, ήτοι το ύψος των κιγκλιδωμάτων πρέπει να είναι τουλάχιστο 1,10 μ. από το δάπεδο και η απόσταση μεταξύ θωρακίου ή άλλου εμποδίου και χειρολισθήρα ή άλλου οριζόντιων στοιχείων δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 0,45 μ.».
Κρίνουμε πως ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο εφάρμοσε τις αρχές και τη νομολογία για να αποφασίσει ότι η εφεσείουσα παρέλειψε να παράσχει ασφαλές σύστημα εργασίας και ορθά έλαβε καθοδήγηση από τις αναφερθείσες αποφάσεις για να καταλήξει ότι:
"Αποτελεί λοιπόν ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα του εργοδότη, το οποίο είναι απόλυτο, απέναντι στους υπαλλήλους του, να τους παρέχει ασφαλή τόπο ή ασφαλές σύστημα εργασίας. Η τάση δε της νομολογίας τα τελευταία χρόνια είναι η πλήρης εμπέδωση αυτής της προστασίας των εργαζομένων (βλ. Κυριάκου ν. Caramondani Bros Limited (2001) 1(A) A.A.Δ. 219). Η ευθύνη για τη διασφάλιση ασφαλών συνθηκών εργασίας βαρύνει αποκλειστικά τον εργοδότη και δεν μπορεί να μετατεθεί στους ώμους του εργοδοτούμενου (βλ. Αγγελή v. Κάρκα κ.α. (2006) 1(Β) Α.Α.Δ. 1118).
Στην Αλεξάνδρου ν. Κυριάκου & Υιών Λτδ (1997) 1 Α.Α.Δ. 506 με αναφορά στο σύγγραμμα Charlesworth & Percy on Negligence 8η έκδοση λέχθηκαν τα εξής:
«Έννοια του συστήματος εργασίας. Ένα σύστημα εργασίας είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για την περιγραφή: (i) της οργάνωσης της εργασίας, (ii) του τρόπου με τον οποίο σκοπείται η εκτέλεση της εργασίας, (iii) της σειράς παροχής οδηγιών (ειδικώς σε άπειρους εργάτες), (iv) της σειράς των γεγονότων, (v) της λήψης προφυλάξεων για την ασφάλεια των εργατών και σε ποια στάδια, (vi) του αριθμού των προσώπων που χρειάζονται για την εκτέλεση της εργασίας, (vii) του ρόλου που θα αναλάβει ο καθένας από τους εργοδοτουμένους, (viii) και της στιγμής κατά την οποία θα εκτελέσουν τους αντίστοιχους ρόλους τους.
Καθήκον υπόδειξης ασφαλούς συστήματος εργασίας. Αποτελεί ζήτημα πραγματικό το κατά πόσο είναι απαραίτητο να προδιαγραφεί σύστημα εργασίας κάτω από οποιεσδήποτε δοσμένες περιστάσεις. Όταν εξετάζεται ένα τέτοιο ζήτημα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η φύση της εργασίας, δηλαδή το κατά πόσο αυτή χρειάζεται προσεκτική οργάνωση και επίβλεψη, προς το συμφέρον της ασφάλειας εκείνων που την εκτελούν, ή μπορεί να αφεθεί πειστικά από ένα συνετό εργοδότη στην φροντίδα των επί τόπου υπαλλήλων να την εκτελέσουν με τρόπο λογικά ασφαλή. Ακολουθεί ότι ένας εργοδότης υπέχει καθήκον να υποδείξει σύστημα εργασίας έστω και εάν πρόκειται για ένα και μόνο εγχείρημα, εάν κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο προς το συμφέρον της ασφάλειας.»
Στην ίδια υπόθεση με αναφορά στην υπόθεση General Cleaning Contractors Ltd v. Christmas [1952] 2 All E.R. 1110 λέχθηκε περαιτέρω ότι είναι καλά γνωστό στους εργοδότες ότι οι εργάτες πολύ συχνά, αν όχι συστηματικά, δεν λαμβάνουν υπόψη τους κινδύνους τους οποίους συνεπάγεται η εργασία τους. Είναι δε γι' αυτό το λόγο που το κοινοδίκαιο απαιτεί ότι οι εργοδότες πρέπει να καταβάλλουν λογική φροντίδα να καθορίζουν ένα λογικά ασφαλές σύστημα εργασίας. Οι εργοδότες δεν εξαιρούνται από αυτό το καθήκον από το γεγονός ότι οι εργάτες τους είναι έμπειροι και θα μπορούσαν, αν ήταν στη θέση των εργοδοτών, να εφαρμόσουν οι ίδιοι ένα λογικά ασφαλές σύστημα εργασίας. Οι εργάτες δεν βρίσκονται στη θέση των εργοδοτών. Τα καθήκοντα τους δεν εκτελούνται μέσα στην ήρεμη ατμόσφαιρα του γραφείου με τις συμβουλές των ειδικών. Περαιτέρω με αναφορά στην ίδια αυτή υπόθεση λέχθηκε ότι ακόμη και αν υποτεθεί ότι άλλα συστήματα διεξαγωγής της εργασίας δεν ήταν πρακτικώς εφαρμόσιμα, οι εργοδότες είχαν υποχρέωση να διασφαλίσουν ότι το σύστημα το οποίο είχε υιοθετηθεί ήταν, όσο μπορούσε αυτό να επιτευχθεί, ασφαλές και ότι οι υπάλληλοί τους είχαν καθοδηγηθεί ως προς τα μέτρα που θα ελάμβαναν για να αποφύγουν τα ατυχήματα.
Ένα σύστημα εργασίας δεν είναι ασφαλές αν δεν προστατεύει ικανοποιητικά τους εργαζόμενους από κάποιο συγκεκριμένο κίνδυνο που λογικά μπορεί να προβλεφθεί και ο οποίος μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα κατάλληλα προστατευτικά μέτρα, των οποίων η λύση είναι αφενός πραγματικά εφικτή και αφετέρου η δαπάνη που συνεπάγεται δεν είναι εντελώς δυσανάλογη προς το είδος και το μέγεθος του κινδύνου που στοχεύουν να αποφύγουν (βλ. και Δήμος Λεμεσού v. Χαραλάμπους (1989) 1 Α.Α.Δ. 423).
Στην Tziellas v. The Ship "Nadalena H" and others (1982 1 CLR 807 λέχθηκε ότι ανάμεσα στα πρώτα καθήκοντα του εργοδότη είναι να διασφαλίσει ασφάλεια στην εργασία ώστε ο χώρος εργασίας να καταστεί όσο πιο ασφαλής εύλογα γίνεται. Αυτό με τη σειρά του περιλαμβάνει ασφαλή πρόσβαση από και προς τον πραγματικό χώρο εργασίας. Το καθήκον δε αυτό επεκτείνεται σε κάθε σύστημα το οποίο υιοθετείται για εκτέλεση της εργασίας. Δεν περιορίζεται στις καθιερωμένες - συνήθεις μεθόδους εκτέλεσης μιας εργασίας. Περαιτέρω επεκτείνεται στην προμήθεια ή παροχή ασφαλών μέσων πρόσβασης στο σημείο εργασίας μέσα στον χώρο εργασίας. Στην Γενικού Εισαγγελέα ν. Στυλιανού κ.α. (2002) 1 Α.Α.Δ. 1718 αναφέρεται ότι στην υποχρέωση του εργοδότη για επίδειξη εύλογης φροντίδας περιλαμβάνεται και η υποχρέωση για ασφαλή τόπο εργασίας αλλά και για ασφαλή πρόσβαση σε αυτόν. Για να καταλήξουμε δε κατά πόσο ο τόπος εργασίας είναι ασφαλής θα πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν τη φύση του χώρου.
Στην Λαμπής ν. Shiptrans Trading Agency Ltd (2004) 1 Α.Α.Δ. 370 λέχθηκε με αναφορά στο σύγγραμμα "Charlesworth on Negligence", 6th ed., ότι το καθήκον του εργοδότη για την κατοχύρωση της ασφάλειας των εργοδοτούμενων του περιλαμβάνει και εξασφάλιση των μέσων ασφαλούς διακίνησης μέσα στον τόπο της εργασίας τους. Στην Metalco (Heaters) Ltd v. Νεοφύτου κ.α. (1997) 1 Α.Α.Δ. 211 με αναφορά τόσο σε Αγγλική όσο και Κυπριακή νομολογία λέχθηκε επίσης ότι το καθήκον του εργοδότη να λαμβάνει κάθε εύλογη φροντίδα για την ασφάλεια των εργοδοτουμένων του περιλαμβάνει και την εξασφάλιση και συντήρηση ικανοποιητικού εξοπλισμού."
Παραπονείται ο συνήγορος της εφεσείουσας πως το Δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη πως εάν υπήρχαν σκαλωσιές με προστατευτικά κάγκελα, αυτές δεν θα εμπόδιζαν την πτώση ή πιθανόν να προκαλούσαν σοβαρότερο τραυματισμό του εφεσίβλητου, εισηγούμενος ότι δεν υπήρξε αιτιώδης συνάφεια ευθύνης εργοδοτών και τραυματισμού.
Η αντίθετη άποψη του συνηγόρου του εφεσιβλήτου, ο οποίος υποστήριξε πλήρως την πρωτόδικη απόφαση, υποδεικνύει πως σχετική επί του θέματος ήταν η απάντηση του ΜΕ2, ο οποίος, όταν κατά την αντεξέταση του, υποβλήθηκε σε αυτόν ότι εάν υπήρχε σκαλωσιά με τα χαρακτηριστικά που περιέγραψε δηλαδή να είναι στο σωστό ύψος, να έχει δάπεδο, κάγκελο στις 3 πλευρές περιμετρικά, το πιθανότερο θα ήταν ο εφεσείων να κτυπούσε το κεφάλι του πάνω στα προστατευτικά σίδερα, έδωσε την ακόλουθη απάντηση: «είδα τις πιθανότητες πλέον να κτυπήσει στο κάγκελο ή να μην κτυπήσει. Η χρήση και ο ρόλος των σκαλωσιών είναι να σε προστατεύσουν από την πτώση και όπως είναι η ζώνη του αυτοκινήτου θα σε κρατήσει στο αυτοκίνητο. Μπορεί μένοντας στο αυτοκίνητο να πεθάνεις. Δεν σημαίνει ότι ένα μέτρο προστασίας είναι λανθασμένο διότι μπορεί να υπάρχει και εξαίρεση.»
Ορθά επομένως το πρωτόδικο Δικαστήριο απέδωσε ευθύνη στην εφεσείουσα, αποφασίζοντας ότι υπήρχε αιτιώδης συνάφεια της παράλειψης της να παράσχει ασφαλές σύστημα εργασίας με τον τραυματισμό του εφεσίβλητου.
Στην απόφαση A. Vrondis & Sons (Constructions) Ltd v. Σ. Παπαλεοντίου, Πολ. Εφ. 189/11 ημερ. 15/5/2017, ECLI:CY:AD:2017:A177 η οποία υιοθετήθηκε από την Στ. Αντωνίου ν. Α. Panayides Contracting Ltd, Πολ. Εφ. 250/11 ημερ. 4/10/2017, ECLI:CY:AD:2017:A180 και Εργοληπτική Εταιρεία Αμφιόραος Λτδ. ν. Mirelov, Πολ. Εφ. 173/12 ημερ. 28/9/2018, ECLI:CY:AD:2018:A421, επαναλήφθηκε η θέση της νομολογίας ως προς την απόδοση συντρέχουσας αμέλειας ως ακολούθως:
«Η συντρέχουσα αμέλεια που έχει ως αποτέλεσμα τον επιμερισμό της ευθύνης αποτελεί ζήτημα πραγματικό και αποφασίζεται στη βάση της αξιολόγησης της μαρτυρίας και των δεδομένων της κάθε υπόθεσης. Η εναπόθεση συντρέχουσας αμέλειας αποτιμάται στο σύνολο των γεγονότων, ως θέμα νομικής και λογικής συνέπειας. Έχει σημασία η γενεσιουργός αιτία ενός ατυχήματος, η αιτιώδης συνάφεια της επιδεικνυόμενης αμέλειας και του συμβάντος και ο βαθμός φροντίδας και προσοχής που θα πρέπει να επιδειχθεί και από το άλλο εμπλεκόμενο μέρος. (Παναγή ν. Παναγιώτου (2008) 1 ΑΑΔ 1267 και Σαμαρά ν. Πιπονίδου (2013) 1 ΑΑΔ 629). Το Εφετείο δύναται να επέμβει στον καταμερισμό ευθύνης όπου διαφαίνεται ότι ο καταμερισμός ήταν εμφανώς λανθασμένος. Η συντρέχουσα αμέλεια δεν εδράζεται σε καθήκον επιμέλειας που φέρει ο ενάγων έναντι των εναγομένων, αλλά στο καθήκον περί αυτοπροστασίας, με βάρος απόδειξης που φέρει ο εναγόμενος (Charlesworth & Berry on Negligence 7η έκδ. σελ. 146-147 παρ. 3-11 και Γεωργική Εταιρεία Πλατώνια Λτδ. ν. Sharif (2012) 1 ΑΑΔ 28).»
Στην κρινόμενη περίπτωση ο εφεσίβλητος στην προσπάθεια του να στηριχθεί καλύτερα, πιάστηκε από ένα από τα σίδερα που εξείχαν από την πλάκα. Όπως ορθά επεσήμανε το πρωτόδικο Δικαστήριο, έστω και εάν το ύψος των 50 εκ. που υπήρχε, δεν ήταν μεγάλο και ενδεχομένως καποιος θα μπορούσε να το ανέβει χωρίς στήριξη, ο εφεσίβλητος, γνωρίζοντας ότι τα σίδερα αυτά ενσωματώνονται στον οπλισμό και στο μπετόν της πλάκας και χρησιμοποιούνταν για να στηρίξουν τοίχους, ουσιαστικά το χρησιμοποίησε για να το βοηθήσει να ανέβει με ασφάλεια στην πλάκα, κάτι που επίσης συνήθιζαν να πράττουν οι εργοδοτούμενοι της εφεσείουσας. Δεν είχε κανένα λόγο να πιστεύει ότι δεν τοποθετήθηκε κατάλληλα και άρα ήταν επικίνδυνο να στηριχτεί σε αυτό.
Αντίθετα είχε, εύλογα την πεποίθηση ότι ήταν ασφαλές. Περαιτέρω, επισημάνουμε πως ο Μ.Ε.2 εξήγησε πως τα σίδερα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προσδεθούν σε αυτά, αν χρειαστεί, εργάτες για να εκτελέσουν εργασίες. Δεν υπάρχει ούτε δόθηκε μαρτυρία από την εφεσείουσα ότι απαγορεύτηκε τέτοιου είδους στήριξη ή ότι υποδείχθηκε κάτι διαφορετικό στον εφεσίβλητο, το οποίο δεν εκτέλεσε.
Εύλογο ήταν συνεπώς το εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι δεν προέκυπτε κάποια προφύλαξη που εύλογα θα μπορούσε, ο εφεσίβλητος να πάρει και δεν πήρε. Ορθά επίσης επικαλέστηκε τη Fysko Constructing Co. Ltd. ν. Γεωργίου (1991) 1 ΑΑΔ 1064 (παρά την περί του αντιθέτου εισήγηση του συνηγόρου της εφεσείουσας) στην οποία σημειώθηκε πως ακόμη και γνώση αναφορικά με το δυνητικά επικίνδυνο του τρόπου εκτέλεσης της εργασίας δεν είναι στοιχείο που από μόνο του, μπορεί να στοιχειοθετήσει συντρέχουσα αμέλεια όταν η ζημιά είχε επέλθει επειδή ο εφεσίβλητος απλώς είχε εκτελέσει την εργασία του, όπως όφειλε να κάμει, αν ήθελε να τη διατηρήσει. (Γ. Σοφοκλέους Οικοδομικές Κατασκευές Λτδ ν. Ν. Πουγιούκα, Πολ. Εφ. 16/14 ημερ. 17/2/2021)
Ουσιαστικά δεν ετίθετο θέμα ότι θα έπρεπε ο εφεσίβλητος να μεριμνήσει ο ίδιος για να δημιουργήσει προϋποθέσεις ασφάλειας καθόσον κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με μεταφορά της ευθύνης για την ύπαρξη ασφαλών συνθηκών εργασίας από τους ώμους της εφεσείουσας επί των ώμων του εφεσίβλητου.
Κρίνουμε καθόλα ορθή και άμεμπτη την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου και οι σχετικοί λόγοι έφεσης απορρίπτονται.
Με τον 4ο λόγο έφεσης προσβάλλεται ως λανθασμένη η κρίση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η αναφορά στα δικόγραφα σε παράλειψη παροχής ασφαλούς συστήματος εργασίας, δικογραφεί την αποδιδόμενη και την αναφερθείσα στη μαρτυρία του εφεσίβλητου αμέλεια της εφεσείουσας.
Ως αιτιολογία αυτού του λόγου τονίζεται πως ό,σα ο εφεσίβλητος ανέφερε κατά τη μαρτυρία του σαν αίτια που προκάλεσαν τον τραυματισμό του, δεν δικογραφούνται παρά μόνο γίνεται αναφορά σε μη ασφαλές σύστημα εργασίας, το οποίο όμως δεν στοιχειοθετεί λεπτομέρειες αμέλειας.
Επισημαίνεται με το περίγραμμα αγόρευσης πως ο πρώτος λόγος τραυματισμού του εφεσίβλητου όπως ο ίδιος περιγράφει, αφορά το σίδερο στο οποίο στηρίχτηκε και ο δεύτερος το ακατάλληλο της σκαλωσιάς.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο στην απόφαση του τονίζει πως «πρέπει να λεχθεί, αναφορικά με αντίθετη θέση των εναγομένων, ότι υπάρχει στις λεπτομέρειες αμέλειας στην έκθεση απαίτησης δικογραφημένη θέση για παράλειψη των εναγομένων να εξασφαλίσουν ασφαλές σύστημα εργασίας και ασφαλή τόπο με μέσα εργασίας».
Εξετάζοντας το σχετικό λόγο έφεσης, παρατηρούμε πως στην παράγραφο 5Α της Έκθεσης Απαίτησης στις λεπτομέρειες αμέλειας υπό στοιχεία a, b, c, e δικογραφούνται τέτοιες λεπτομέρειες όπως ότι παρέλειψαν να εξασφαλίσουν ασφαλές σύστημα εργασίας, παρέλειψαν να παρέχουν και/ή διατηρούν και/ή εξασφαλίσουν ασφαλή τόπο, μέσα και σύστημα εργασίας και ότι παρέλειψαν να λάβουν οποιεσδήποτε επαρκείς και λογικές προφυλάξεις. Περαιτέρω, στην παραγραφο 4 της έκθεσης απαίτησης κατά την περιγραφή του ατυχήματος καταγράφεται πως ο εφεσίβλητος ενώ ανέβαινε προσπάθησε να κρατηθεί από ένα σίδερο από τα πολλά που εξείχαν από το μπετόν, το οποίο όμως υποχώρησε.
Κρίνουμε συνεπώς πως υπήρχαν οι αναγκαίες λεπτομέρειες, οι οποίες αφορούσαν το ασφαλές του συστήματος εργασίας, στον τόπο και χρόνο κατά τον οποίο ο εφεσίβλητος εργαζόταν ενώ βρισκόταν στην υπηρεσία της εφεσείουσας.
Συνακόλουθα, ούτε αυτός ο λόγος έφεσης ευσταθεί.
Η έφεση απορρίπτεται. Επιδικάζονται 3.000 έξοδα, πλέον ΦΠΑ εάν υπάρχει, υπέρ του εφεσίβλητου και εναντίον της εφεσείουσας.
Α. Λιάτσος, Δ.
Τ. Ψαρά-Μιλτιάδου, Δ.
Δ. Σωκράτους, Δ.
/Κας