|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2019:A216
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 125/2013)
4 Ιουνίου 2019
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ/στές]
1. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΚΤΙΝΟΣ ΛΤΔ,
2. XXXXX ΑΝΤΩΝΙΟΥ,
Εφεσείοντες
ΚΑΙ
XXXXX ΚΟΥΛΙΑ,
Εφεσίβλητου
------------------------------------------------
Μ. Βορκάς με Π. Βορκά, για τους Εφεσείοντες.
Α.Σ. Αγγελίδης, για τον Εφεσίβλητο.
--------------------------------------------------
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Η ομόφωνη απόφαση του
Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Δικαστή Ναθαναήλ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Τέσσερα μακροσκελή άρθρα που δημοσιεύθηκαν στις 4.3.2007, 11.3.2007, 18.3.2007 και 25.3.2007 στην εφημερίδα «Πολίτης» αποτέλεσαν το έναυσμα για τον εφεσίβλητο να εγείρει αγωγή για δυσφήμιση με αξίωση να του αποδοθούν γενικές, ειδικές και/ή επαυξημένες αποζημιώσεις. Τα άρθρα που κάλυπταν το καθένα ολόκληρη σελίδα, ενώ δημοσιεύτηκαν και δύο γελοιογραφίες, είχαν όλα ως αντικείμενο ένα τεμάχιο γης το οποίο αγόρασε η εταιρεία Τ.Κ.Φ. & Θ. Οικοπεδική Λίμιτεδ στην περιοχή του χωριού Πύλα, ένας εκ των μετόχων της οποίας ήταν ο εφεσίβλητος, ο οποίος κατά τον επίδικο χρόνο ήταν εκλελεγμένος βουλευτής στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Τα άρθρα, τα οποία λόγω της έκτασης τους παρατίθενται ως Παραρτήματα στην παρούσα απόφαση, εν συντομία αφορούσαν την επιχωμάτωση αντιαρματικής τάφρου πολύ κοντά στη γραμμή αντιπαράταξης στην Πύλα από την εταιρεία στην οποία ήταν μέτοχος ο εφεσίβλητος με σκοπό την αξιοποίηση του επιδίκου τεμαχίου με τη δημιουργία οικοπέδων. Σημειώνεται ότι ο εφεσίβλητος ήταν τότε και μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας. Τα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι η συγκεκριμένη εταιρεία ανάπτυξης γης και ο εφεσίβλητος δεν είχαν παρανομήσει, αλλά αντίθετα είχαν τηρήσει το γράμμα του Νόμου, ωστόσο τίθετο «μείζον ζήτημα ηθικής τάξης», με δεδομένο ότι υπήρξαν για τις ενέργειες του εφεσίβλητου έντονες αντιδράσεις του Στρατιωτικού Διοικητή του Τάγματος της περιοχής, ο οποίος είχε εκφράσει σε διάφορα επίπεδα τις ενστάσεις του εξηγώντας γιατί η αντιαρματική τάφρος εξακολουθούσε να είναι χρήσιμη για την άμυνα της περιοχής υπό την ευθύνη του. Τα δημοσιεύματα αναφέρονται στο ιστορικό του συγκεκριμένου τεμαχίου γης, ότι αυτό δεν ήταν επιταγμένο και ότι η αξιοποίηση του τεμαχίου ήταν νομικά επιτρεπτή. Υπήρξαν όμως αντιδράσεις από την Εθνική Φρουρά, τα δε έργα ανάπτυξης σταμάτησαν προσωρινά και ο αρθρογράφος επικοινώνησε με τον εφεσίβλητο, ο οποίος έδωσε τη δική του εκδοχή επιβεβαιώνοντας ότι είναι συνιδιοκτήτης του τεμαχίου μαζί με άλλους και ότι για τα έργα που έγιναν στην περιοχή, τηρήθηκε με ευλάβεια ο Νόμος και ότι είχαν την έγκριση του ΓΕΕΦ.
Σε κάθε άρθρο αναζητείτο η θέση του εφεσίβλητου, καταγράφονταν οι θέσεις αυτές και τίθετο και η άποψη του αρθρογράφου ως προς το κατά πόσο η τήρηση του Νόμου σημαίνει αυτόματα και σεβασμό της ηθικής τάξεως, κατά πόσο ένας βουλευτής και μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας ήταν ορθό να διαχειρίζεται προς ίδιον οικονομικό όφελος οχυρωματικά έργα της Εθνικής Φρουράς, κατά πόσο ο εφεσίβλητος που δεν ήταν ένας «οποιοσδήποτε επιχειρηματίας ανάπτυξης γης», αλλά βουλευτής, μπορούσε θεμιτά έχοντας σχέση με αυτή τη συγκεκριμένη ανάπτυξη τη στιγμή μάλιστα που παρουσιαζόταν ότι είχαν γίνει χαριστικές παρεκκλίσεις για το διαχωρισμό 43 οικοπέδων στην περιοχή, ενώ ταυτόχρονα μέσα σε τρεις μήνες είχαν εξασφαλιστεί όλες οι άδειες που χρειάζονταν.
Όπως έχει ήδη λεχθεί, η πλήρης αρθρογραφία αποτυπώνεται στα Παραρτήματα. Η θέση του εφεσίβλητου ως ενάγοντα ήταν ότι τα κείμενα αυτά ήταν άκρως δυσφημιστικά για το άτομο του, ότι τον παρουσίαζαν ως ένα ανήθικο άτομο παρόλον που ήταν βουλευτής, εκμεταλλευόμενος τη θέση του, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια της περιοχής με σκοπό την αποκόμιση προσωπικού οικονομικού οφέλους. Περαιτέρω, ότι η ανάπτυξη της γης έγινε χωρίς σχετικές άδειες, με καταστροφή των οχυρωματικών έργων, χωρίς εγκρίσεις και ότι οι ενέργειες του αυτές ήταν ασυμβίβαστες με τη συμμετοχή του σε σχετικές συνεδριάσεις που εξέταζαν το ζήτημα και ότι ήταν άτομο το οποίο κατ΄ επανάληψη είχε συγκρουστεί με τους Στρατιωτικούς Διοικητές της περιοχής, οι οποίοι προσπαθούσαν να προστατεύσουν τα οχυρωματικά έργα. Το ύφος και η έκταση των δημοσιευμάτων ήταν τέτοια που τον προσέβαλε βαρύτατα, τον διέσυρε και προκάλεσε ζημιά στο καλό του όνομα και γενικά η υπόληψη, η αξιοπρέπεια και η τιμή του ως επαγγελματία και ως πολιτικού προσώπου, υπέστη τεράστια βλάβη.
Οι δύο γελοιογραφίες που ενσωματώθηκαν στο δημοσίευμα ημερ. 25.3.2007, απεικόνιζαν η μία τον εφεσίβλητο μπροστά από μια έπαυλη κρατώντας έγγραφο λέγοντας σε απορημένο άνδρα «βρε ποια πολεοδομία και πράσινα άλογα. Εγώ χτίζω με αντιαρματική τεχνική», η δε δεύτερη τον παρουσίαζε με μαγιό πάνω σε μια ξαπλώστρα δίπλα από πισίνα με συρματοπλέγματα, κρατώντας ένα αναψυκτικό και με οργίλο ύφος να φωνάζει σε δύο απορημένους αστυνομικούς: «Μα δεν έχετε ακούσει για την αντιαρματική πισίνα;».
Κάτω από τις γελοιογραφίες υπήρχαν λεζάντες ανάλογου τύπου με την ερώτηση γιατί δεν απαντά ο εφεσίβλητος στα τηλεφωνήματα και γιατί δεν σχολιάζει κανείς το ζήτημα των οικονομικών δραστηριοτήτων του.
Υπήρχε επίσης στο δεύτερο δημοσίευμα ημερ. 11.3.2007 και μια καρικατούρα του εφεσίβλητου που τον απεικόνιζε επίσης με μαγιό να απολαμβάνει το ποτό του δίπλα από μια πισίνα, και να λέει «Κάθε σπίτι και κάστρο». Γι΄ αυτή όμως την καρικατούρα δεν γίνεται ιδιαίτερος λόγος στην έκθεση απαίτησης.
Η θέση των εφεσειόντων ήταν ότι οι δημοσιεύσεις αυτές δεν ήσαν δυσφημιστικές, ούτε έγιναν κακόβουλα ή ψευδώς, αλλά αντίθετα αναφέρθηκαν στα γεγονότα που περιέβαλλαν την οικοπεδοποίηση του συγκεκριμένου τεμαχίου, την επιχωμάτωση της αντιαρματικής τάφρου και κατέγραψαν γεγονότα που ήταν σχετικά με την αντίδραση των στρατιωτικών αρχών και, επομένως, ήταν αληθή, όπως αληθή ήταν και τα δημοσιεύματα που αναφέρονταν στις παρεκκλίσεις από τις πολεοδομικές υποχρεώσεις και την όλη διαδικασία που ακολουθήθηκε. Εν πάση περιπτώσει και αν ακόμη τα δημοσιεύματα θεωρούνταν δυσφημιστικά, αυτά αποτελούσαν εύλογα σχόλια επί θέματος δημοσίου ενδιαφέροντος που έγιναν καλόπιστα με σκοπό την έκφραση διαφωνίας με τον τρόπο που ο εφεσίβλητος προέβη στην επιχωμάτωση και κατάργηση της αντιαρματικής τάφρου κατά τρόπο που δεν συνάδει με το λειτούργημα του βουλευτή και τη θέση του ως μέλους της Επιτροπής Άμυνας. Πρόσθετα, τα δημοσιεύματα ήσαν προνομιούχα υπό επιφύλαξη, έχοντας γίνει στο πλαίσιο διερευνητικής δημοσιογραφίας εφόσον πριν τη δημοσίευση όλες οι πληροφορίες διασταυρώθηκαν ως προς τη γνησιότητα και ακρίβεια τους, αναζήτησαν τις θέσεις όλων των εμπλεκομένων και κατεγράφησαν γεγονότα επί θέματος δημοσίου συμφέροντος ή ενδιαφέροντος.
Ενώπιον του πρωτοδίκου Δικαστηρίου κατέθεσαν ο ίδιος ο εφεσίβλητος, ο εφεσείων 3 και τρεις περαιτέρω μάρτυρες υπεράσπισης η XXXXX Ιακώβου, Μ.Υ.2, ο Αντισυνταγματάρχης XXXXX Παπαγεωργίου, Μ.Υ.3 και ο Ταγματάρχης XXXXX Δημητρίου, Μ.Υ.4. Το Δικαστήριο συνόψισε τη μαρτυρία εκάστου και κατέληξε να θεωρήσει τους δύο τελευταίους μάρτυρες της υπεράσπισης ως τυπικούς και ανεξάρτητους, αλλά και τη μαρτυρία της Μ.Υ.2, ως θετική και τεκμηριωμένη. Χαρακτήρισε επίσης τον εφεσίβλητο ως αξιόπιστο μάρτυρα παρόλο ότι απαντούσε με «απόλυτο και κάπως απότομο τρόπο, ενώ ενίοτε ήταν έκδηλος ο εκνευρισμός του». Οι απαντήσεις του ήταν σταθερές και η μαρτυρία του ως προς τον τρόπο που επηρεάστηκε από τα δημοσιεύματα έγινε δεκτή. Το Δικαστήριο προέβη σε καταγραφή γεγονότων και σημείωσε ότι το επίδικο τεμάχιο δεν είχε επιταχθεί μέχρι και την ημέρα της ακρόασης και ότι όντως υπήρχαν αντιδράσεις ως προς την αξία του οχυρωματικού αυτού έργου από μέλη της Εθνικής Φρουράς.
Καταγράφηκαν στη συνέχεια οι αρχές που λαμβάνονται σε υποθέσεις δυσφήμισης και η ανάγκη εξισορρόπησης αφενός του συνταγματικού δικαιώματος της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης και από την άλλη της προάσπισης της αξιοπρέπειας και της φήμης του ανθρώπου. Τονίστηκε η ανάγκη σε μια δημοκρατική κοινωνία ο πολίτης να γίνεται κοινωνός ζητημάτων δημοσίου ή γενικού ενδιαφέροντος στη βάση όμως έγκυρης ενημέρωσης, η οποία ουδαμώς πρέπει να στηρίζεται σε ψευδή γεγονότα ή να εκτίθεται κατά παραπλανητικό τρόπο. Πρόσωπα που κατέχουν πολιτικό ή άλλο δημόσιο αξίωμα θα πρέπει να ανέχονται ευκολότερα τη δημόσια κριτική έστω και αν από πλευράς της δημοσιογραφικής οικογένειας παρατηρείται βαθμός υπερβολής ή και πρόκλησης. Αν ένα κείμενο είναι ή όχι δυσφημιστικό, κρίνεται από τη φυσική και λογική σημασία του δημοσιεύματος στη βάση της αντικειμενικής εξέτασης των λέξεων και των εννοιών που αποδίδονται σε αυτές από τους ορθά σκεπτόμενους ανθρώπους. Η πρόθεση του συντάκτη δεν έχει σημασία. Σημασία έχει η εντύπωση που αφήνει το δημοσίευμα στον αναγνώστη εξεταζόμενο το ζήτημα από τη φυσική και συνήθη ερμηνεία των λέξεων που χρησιμοποιούνται.
Το Δικαστήριο κατέγραψε ότι δεν χωρούσε αμφιβολία ότι τα άρθρα ήταν δυσφημιστικά για τον εφεσίβλητο εφόσον από την ανάγνωση τους σχηματιζόταν η εντύπωση ότι αυτός ήταν πρόσωπο χωρίς ίχνος αξιοπρέπειας που εκμεταλλεύθηκε τη θέση του πετυχαίνοντας να υλοποιήσει το σκοπό του, αδιαφορώντας για τους Νόμους και την ηθική τάξη. Μοναδικός του γνώμονας ήταν το προσωπικό οικονομικό συμφέρον καταστρέφοντας συνειδητά οχυρωματικό έργο μεγάλης σημασίας για την ασφάλεια της περιοχής. Η εντύπωση επίσης που δόθηκε από τα δημοσιεύματα ήταν ότι ο διαχωρισμός έγινε παράνομα προτού εξασφαλιστεί πολεοδομική άδεια και όταν αυτή εξασφαλίστηκε έγινε στη βάση ευνοϊκών όρων, σε ελάχιστο χρόνο και με παρεκκλίσεις από τη Δήλωση Πολιτικής. Με τη συμπεριφορά του ενθάρρυνε και άλλους Τουρκοκύπριους ιδιοκτήτες γης να ζητήσουν και αυτοί την ανάπτυξη της δικής τους γης που βρίσκεται στην περιοχή της Πύλας που θεωρείται αμυντικά ευαίσθητη. Σημειώνεται ότι το συγκεκριμένο τεμάχιο γης ανήκε προηγουμένως σε Τουρκοκύπριο ο οποίος το είχε πωλήσει σε Ελληνοκύπριο, ο οποίος στη συνέχεια το μεταβίβασε στον εφεσίβλητο και τους συνεργάτες του. Ο εφεσίβλητος δεν δίστασε να συγκρουστεί για το ζήτημα με διοικητές του Στρατού, ενώ ανεπίτρεπτα έλαβε μέρος και σε συνεδρίες που έγιναν από την Εθνική Φρουρά και το Υπουργείο Άμυνας για το θέμα.
Το Δικαστήριο εξέτασε, αλλά απέρριψε όλες τις υπερασπίσεις που είχαν προωθηθεί και που ήταν ότι το περιεχόμενο των δημοσιευμάτων ήταν αληθές, ότι συνιστούσαν εν πάση περιπτώσει έντιμο σχόλιο επί ζητήματος δημοσίου ενδιαφέροντος και ότι ήσαν προνομιούχα υπό επιφύλαξη. Έκρινε ότι πολλά από τα γεγονότα που καταγράφονταν στα δημοσιεύματα και αποτελούσαν τον κεντρικό άξονα αυτών δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα, ενώ άλλα καταγράφονταν με τρόπο υπερβολικό και παραπλανητικό. Εκείνο που προφανώς ενδιέφερε τους εφεσείοντες δεν ήταν η αποκάλυψη της αλήθειας για σκοπούς δημοσίου συμφέροντος, αλλά η σπίλωση της υπόληψης του εφεσείοντος. Θεώρησε επίσης ότι τα επίδικα δημοσιεύματα υπερέβαιναν τα όρια της εύλογης κριτικής πολιτικών προσώπων, πρόκειτο για συκοφαντικά δημοσιεύματα τα οποία είχαν συνταχθεί εντέχνως για να στιγματίσουν τον εφεσίβλητο και να τον παρουσιάσουν ως ανάξιο να κατέχει δημόσιο αξίωμα. Απέδωσε στη βάση και του αριθμού κυκλοφορίας των φύλλων ημερησίως της εφημερίδας «Πολίτης», ως εύλογη και δίκαιη αποζημίωση το ποσό των €35.000, απορρίπτοντας όμως την αξίωση για τιμωρητικές αποζημιώσεις μη θεωρώντας τη συμπεριφορά των εφεσειόντων τόσο «εξωφρενική» που να έχρηζε τιμωρίας. Εξέδωσε λοιπόν απόφαση για το ποσό των €35.000 με νόμιμο τόκο εναντίον των εφεσειόντων 1 και 3, απορρίπτοντας την αγωγή εναντίον του εναγομένου 2, ιδιοκτήτη της εφημερίδας «Πολίτης».
Η έφεση από πλευράς της εταιρείας που εκδίδει την εφημερίδα «Πολίτης» και του αρθρογράφου, δεδομένου ότι η αγωγή απορρίφθηκε εναντίον του ιδιοκτήτη-εναγόμενου 2, επιδιώκει την ολική ανατροπή της πρωτόδικης κρίσης με εκτεταμένους λόγους έφεσης που αφορούν σε αριθμό ζητημάτων τόσο σε σχέση με λανθασμένες αναφορές του πρωτοδίκου Δικαστηρίου το οποίο, κατά την εισήγηση, ανέγνωσε τη μαρτυρία εσφαλμένα, όσο και από πλευράς των ζητημάτων που κατά κανόνα απασχολούν τα Δικαστήρια σε σχέση με αγωγές δυσφήμισης. Η βασική τοποθέτηση των εφεσειόντων εστιάζεται στην αμφισβήτηση ότι τα δημοσιεύματα ήσαν δυσφημιστικά για το πρόσωπο του εφεσίβλητου, έχοντας υπόψη το γενικό κανόνα ότι εναπόκειται στο Δικαστήριο να αποφασίσει το δυσφημιστικό ή όχι ενός κειμένου αποδίδοντας σ΄ αυτό τη συνήθη έννοια των λέξεων του δημοσιεύματος ασχέτως πώς ο ίδιος ο ενάγων το έχει εκλάβει. Οι εφεσείοντες τονίζουν το γεγονός ότι ο εφεσίβλητος ήταν δημόσιο πρόσωπο και, επομένως, η κριτική η οποία ασκείται σε τέτοιο άτομο αποφασίζεται στη βάση πιο φιλελεύθερων κριτηρίων με δεδομένο ότι τα δημόσια πρόσωπα εκ της θέσεως τους εκτίθενται αυτοβούλως και οικειοθελώς δημοσίως και υπόκεινται σε ανάλογη κριτική για τις πράξεις και τοποθετήσεις τους. Το πρωτόδικο Δικαστήριο αποσπασματικά εξέτασε τα επίδικα δημοσιεύματα αντί να εξετάσει το σύνολο των δημοσιευμάτων ώστε να εντοπιστεί η όλη σημασία και στόχευση των κειμένων, πάντοτε υπό το φως της ανάλογης ελευθερίας του τύπου. Το ερώτημα παραμένει κατά πόσο η προστασία της φήμης του επηρεαζομένου υπερτερεί σε δεδομένη περίσταση της ελευθερίας έκφρασης και του δικαιώματος πληροφόρησης για ενέργειες δημοσίων προσώπων.
Οι εφεσείοντες εισηγούνται επίσης ότι η όλη ανάλυση της μαρτυρίας των πρωταγωνιστών της υπόθεσης, δηλαδή, του αρθρογράφου εφεσείοντα 2 και πρώην εναγομένου 3 και του εφεσίβλητου-ενάγοντα, ήταν λανθασμένη επεξηγώντας το θέμα αυτό στο σχετικό περίγραμμα αγόρευσης. Προωθείται επίσης η θέση εκ μέρους των εφεσειόντων ότι έπρεπε να επιτύχει η υπεράσπιση της αλήθειας υπό το φως της όλης μαρτυρίας που δόθηκε δεδομένου ότι όλα όσα αναφέρθησαν ως γεγονότα ήσαν ουσιωδώς αληθή και δεν χρειάζεται ο αρθρογράφος για να επιτύχει στην υπεράσπιση αυτή να αποδείξει κάθε ένα επί μέρους ισχυρισμό υπό τον όρο ότι το κεντρικό σημείο της αρθρογραφίας είναι αληθές. Και το κεντρικό σημείο στην περίπτωση ήταν ότι η εταιρεία του εφεσίβλητου προέβη σε επιχωμάτωση ενός αμυντικού έργου της Εθνικής Φρουράς, εξουδετερώνοντας έτσι την αντιαρματική τάφρο και τη σημασία της. Έπρεπε όμως να είχε επιτύχει και η υπεράσπιση του ευλόγου σχολίου επί θέματος δημοσίου ενδιαφέροντος, το οποίο έγινε καλόπιστα, ενώ και η υπεράσπιση του προνομίου υπό επιφύλαξη ήταν επίσης σχετική δεδομένου ότι οι εφεσείοντες είχαν καθήκον δημοσίευσης λόγω της φύσης των εργασιών τους, αρθρογράφησαν δε για ένα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος κατά τρόπο που δεν υπερέβαινε το εύλογο υπό τις περιστάσεις.
Αμφισβητείται επίσης το ύψος των αποζημιώσεων που επιδικάστηκαν υπό το φως του γεγονότος ότι οι εφεσείοντες κλήθηκαν να καταβάλουν αποζημιώσεις έξι χρόνια μετά τα επίδικα δημοσιεύματα σε περίοδο πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, οι δε αποζημιώσεις ήταν υπέρμετρα αδικαιολόγητες και επενέβαιναν πέραν του δέοντος στο δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης. Όσον αφορά την αντέφεση του εφεσίβλητου για την απόρριψη της αγωγής εναντίον του πρώην εναγομένου 2, αυτή δεν θα μπορούσε να επιτύχει δεδομένου ότι ο ίδιος ως πρόσωπο ήταν ο εκδότης της εφημερίδας χωρίς οποιαδήποτε ανάμειξη ή μαρτυρία ότι τα δημοσιεύματα είχαν εγκριθεί από αυτόν.
Η αντίθετη βέβαια θέση του εφεσίβλητου στο δικό του περίγραμμα στοχεύει στην επικύρωση της πρωτόδικης απόφασης θεωρώντας ότι τα κείμενα ήταν απολύτως δυσφημιστικά προς το άτομο του εφεσίβλητου, με δεδομένο ότι οι λέξεις και οι φράσεις που χρησιμοποιούνται πρέπει να αναγιγνώσκονται λογικά χωρίς υπερβολική ανάλυση, ούτε όμως και υπερβολική υποψία. Τα κείμενα όχι μόνο ήσαν δυσφημιστικά, αλλά αποδείχθηκαν και κακόπιστα δεδομένου ότι με έλλειψη έρευνας πριν τη δημοσίευση τους καταγράφονταν κατ΄ επανάληψη και διαδοχικά, μη αληθή γεγονότα. Οι εφεσείοντες ήθελαν να βλάψουν τον εφεσίβλητο και αυτό δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί καλόπιστη δημοσιογραφία. Ούτε θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου και του τύπου, η οποία εν πάση περιπτώσει θα πρέπει να εναρμονίζεται με άλλα ανθρώπινα δικαιώματα όπως είναι η τιμή και η φήμη του ανθρώπου.
Κατά τον εφεσίβλητο περαιτέρω, η επίδικη δημοσιογραφία ορθά θεωρήθηκε δυσφημιστική από το πρωτόδικο Δικαστήριο στη βάση και της αξιολόγησης των μαρτύρων, η οποία εύλογα κρίθηκε υπέρ του εφεσίβλητου ο οποίος είχε αισθανθεί καταδίωξη από τη διαδοχική αυτή αρθρογραφία σε πρωτοσέλιδο και πολυσέλιδο επίπεδο. Οι αντιφάσεις στα κείμενα εσκεμμένα και με έντεχνο τρόπο παρουσιαζόμενες, δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την υπεράσπιση της αλήθειας, ιδιαιτέρως διότι οι εφεσείοντες απέτυχαν να αποδείξουν την αλήθεια των δημοσιευμάτων σε πολλά ζητήματα. Συναφώς ούτε και η υπεράσπιση του εντίμου σχολίου ή του προνομίου υπό επιφύλαξη θα μπορούσαν να επιτύχουν. Οι εφεσείοντες δεν προσδιόρισαν ποιο ήταν το δημόσιο συμφέρον που τα δημοσιεύματα εξυπηρετούσαν, περιλαμβανομένης και της αποκάλυψης ότι η εταιρεία η οποία προχώρησε στις εργασίες είχε μέτοχο και τον εφεσίβλητο. Ως προς το ύψος των αποζημιώσεων αυτές καθορίσθηκαν εύλογα από το Δικαστήριο και μάλιστα θα έπρεπε να είχαν επιδικαστεί και τιμωρητικές αποζημιώσεις στη βάση του συνεχούς των δημοσιευμάτων που έπληξαν καίρια την υπόσταση και τη φήμη του εφεσίβλητου, ενώ η αποζημίωση που δόθηκε θα έπρεπε να φέρει νόμιμο τόκο από την ημερομηνία καταχώρησης της αγωγής και όχι από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης. Τα ζητήματα αυτά αποτελούν λόγους αντέφεσης. Η αντέφεση έχει επίσης στόχο να ανατραπεί η πρωτόδικη κρίση περί απόρριψης της αγωγής εναντίον του πρώην εναγομένου 2, η ευθύνη του οποίου ήταν στην ουσία αυταπόδεικτη εφόσον αναγνωρίστηκε η ιδιότητα του ως εκδότη και κυρίου μετόχου της εφημερίδας. Τα δημοσιεύματα ήσαν διαδοχικά και, επομένως, δεν μπορεί να θεωρείται ότι ο εκδότης και κύριος μέτοχος δεν γνώριζε ή δεν ενέκρινε ή δεν συναινούσε με το συνεχές αυτό σφυροκόπημα του εφεσίβλητου.
Εξετάζοντας την έφεση και την εκατέρωθεν επιχειρηματολογία είναι επάναγκες να αναφερθεί ότι το δίκαιο της δυσφήμισης έχει άμεση αναφορά στην υπόληψη των ατόμων. Η προστασία της φήμης από δυσμενή επηρεασμό είναι εκείνη που τυγχάνει προστασίας. Αυτό σε συνάρτηση με την κοινή αντίληψη σε μια κοινωνία και όχι υπό το φως της αντιμετώπισης ενός κειμένου από ένα μόνο μέρος της, παρά την πολυπολιτισμικότητα και το σύνθετο από πλευράς κοινωνικής στρωματοποίησης σε πολλές από τις σύγχρονες κοινωνίες.
Οι παραδοσιακές αντιλήψεις αλλάζουν, αλλά δεν έχουν ακόμη σε νομολογιακό επίπεδο αντιμετωπιστεί ανάλογα εφόσον δεν φαίνεται να χρειάστηκε, (Arab New Network v. Al Khazen (2001) EWCA Civ 118). Ούτε στην παρούσα υπόθεση εγείρονται τέτοια θέματα. Το ζητούμενο είναι κατά πόσο τα δημοσιεύματα, ως έχουν, εμπίπτουν στον ορισμό του άρθρου 17 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ. 148, που συνδέει τη δημοσίευση με ορισμένες συνέπειες όπως αυτές καταγράφονται στις υποπαραγράφους του εδαφίου (1). Είναι βεβαίως αυτονόητο ότι για να εξεταστούν οι υπερασπίσεις που προνοούνται ειδικώς στα άρθρα 19-21, το κείμενο ή κείμενα πρέπει κατ΄ αρχάς να κριθούν όντως δυσφημιστικά. Αν δεν θεωρηθούν ως τέτοια, τότε η αγωγή εκπίπτει από το πρώτο αυτό στάδιο.
Κατά την κρίση του Εφετείου, τα δημοσιεύματα δεν ενέχουν δυσφημιστικά στοιχεία. Είναι γραμμένα υπό τύπο ειδησιογραφίας ή καλύτερα ειδησεολογίας εφόσον αποτυπώνουν τη συλλογή ειδήσεων κοινού ενδιαφέροντος προς δημοσίευση στον ημερήσιο τύπο. Αποτελούνται από αρθρογραφικά κείμενα που περιέχουν σύνολο γεγονότων, εν πολλοίς διασταυρωμένων, γραμμένων υπό τύπο σοβαρής αρθρογραφίας και δεν είναι χλευαστικά, ειρωνικά ή σκωπτικά, εξαιρουμένων των γελοιογραφιών. Αναφέρουν και καταγράφουν το ιστορικό, το οποίο επαναλαμβάνεται σε κάθε δημοσίευμα, περιέχουν στοιχεία προερχόμενα από διερεύνηση και αναφέρουν και την άποψη του εφεσίβλητου στο βαθμό που αυτός ανταποκρίθηκε και παρουσιάζουν την εκδοχή του χωρίς αρνητική διάθεση. Τα κείμενα στην ολότητα τους λαμβανομένα με βάση τη λογική ερμηνεία των λέξεων και εννοιών όπως θα τις εκλάμβαναν λογικοί άνθρωποι με συνήθη ευφυΐα, δεν αποδίδουν αυτά που ο εφεσίβλητος καταλόγισε στην αγωγή του. Στην απόδοση της ορθής έννοιας κειμένων δεν χωρούν πιθανολογήσεις που κάποιος θα μπορούσε να εξάξει, αλλά όχι κατά λογικό τρόπο. Δεν είναι αρκετό με άλλα λόγια εάν για κάποιο άτομο, περιλαμβανομένου και του ενάγοντα, οι λέξεις θα μπορούσαν να εννοηθούν ή να εκληφθούν ως δυσφημιστικές εάν την ίδια στιγμή ενυπάρχουν και άλλες λογικές ερμηνείες που ουδόλως μιαίνουν το κείμενο με δυσφήμιση. Στην κλασσική υπόθεση Capital Countries Bank v. Henty (1882) 7 A.C. 745, λέχθηκε ότι «... the defamer is he, who, of many inferences, chooses a defamatory one.».
Το δυσφημιστικό ή όχι ενός κειμένου δεν εναπόκειται στην έννοια ή αντίληψη που του αποδίδουν οι μάρτυρες οι οποίοι μπορεί να αντιληφθούν τη διάσταση του υπό μια δυσφημιστική έννοια. Ο λόγος είναι ότι το ζήτημα δεν αποτελεί θέμα μαρτυρίας. Και από τη μια πλευρά και από την άλλη, ο κάθε διάδικος μπορεί να παρουσιάσει ανάλογη μαρτυρία, προερχόμενη μάλιστα από έντιμους και εγνωσμένου κύρους πολίτες, η ακεραιότητα των οποίων δεν αμφισβητείται, για να καταθέσουν και εξηγήσουν πώς και με ποιο τρόπο το κείμενο είναι ή όχι δυσφημιστικό.
Τέτοιοι μάρτυρες δεν δίδουν μαρτυρία επί γεγονότων, αλλά επί αξιολογικών κρίσεων σε θέματα που ευρίσκονται στη σφαίρα της υποκειμενικής και συνειδησιακής αντίληψης ενός εκάστου που με τη σειρά τους μορφώνονται ανάλογα με την εκπαίδευση, φιλοσοφία και εμπειρίες τους. Στη Δημοκρατία, ακολουθώντας τις αρχές που διαμορφώθηκαν στο ζήτημα στο κοινοδίκαιο (Harvey v. French (1832) 1 Cr. & M. 11, Holdworth v. Associated Newspapers (1937) 53 T.L.R. 1033, Tidmore v. Mills (1947) 32 Ala Ap. 243, κ.ά.), η υπόθεση Tasos Papadopoulos v. Kyrix Publishing Co Ltd (1963) 2 C.L.R. 290, έθεσε τα πράγματα στην ορθή τους διάσταση. Το Δικαστήριο καθώς και οι ένορκοι στην Αγγλία, δεν είναι υποχρεωμένοι να υιοθετήσουν την άποψη οποιουδήποτε μάρτυρα, αλλά δικαιούνται να σχηματίσουν ιδίαν εντύπωση και γνώμη. Το ρόλο αυτό, Δικαστή και ενόρκου, τον επιτελεί στην Κύπρο ο ίδιος ο Δικαστής εφόσον στο πρόσωπο του συγχωνεύονται και οι δύο ιδιότητες. Βεβαίως και ο ίδιος ο Δικαστής είναι άνθρωπος και έχει τα δικά του βιώματα και φιλοσοφία. Στην ιδιότητα όμως και το λειτούργημα που του εμπιστεύτηκε η πολιτεία, αυτά περιθωριοποιούνται και παραμερίζονται διότι η πολιτεία τον έχει καταστήσει κριτή ως εκφραστή του μέσου λογικού υποθετικού ανθρώπου. Εναπόκειται λοιπόν στο Δικαστήριο να αποφασίσει σχετικά, (Salmond on the Law of Torts 16ην έκδ. σελ. 148-149).
Ο εφεσίβλητος καταλόγισε στην Έκθεση Απαιτήσεως του συγκεκριμένες δυσφημιστικές έννοιες, απόρροια της συνήθους και φυσικής σημασίας τους και όχι κατ΄ υπαινιγμό («innuendo»). Αναμφίβολα τα κείμενα δεν ήσαν αρεστά στον εφεσίβλητο. Δεν ήταν όμως και δυσφημιστικά. Ο εφεσείων 2, αρθρογράφος, δεν χρησιμοποίησε λέξεις και φράσεις απροκάλυπτα, χωρίς συνοχή, έξω από κάθε μέτρο ευγένειας και εύλογης προώθησης των ιδεών και κριτικής που ήθελε να προωθήσει. Ευθύς εξ αρχής κατέγραψε ότι ο εφεσίβλητος και η εταιρεία του ενήργησαν τηρώντας «το γράμμα του νόμου», και ότι δεν παρανόμησαν. Το ερώτημα που έθεσε ήταν ζήτημα ηθικής τάξης. «Πόσο η τήρηση του νόμου, σημαίνει αυτόματα και σεβασμό της ηθικής τάξης», ήταν επακριβώς οι λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν στο πρώτο κείμενο της 8.11.2006, κάτω από τον υπότιτλο «Η άποψη μας». Η οποία παρατέθηκε αφού αμέσως προηγουμένως καταγράφηκε η θέση που προβλήθηκε από τον ίδιο τον εφεσίβλητο όταν η εφημερίδα επικοινώνησε μαζί του. Δεν εξάγεται από το κείμενο, ή τα επόμενα κείμενα που κινήθηκαν στην ίδια γραμμή, ότι ο εφεσίβλητος ήταν ανήθικος ή ότι εκμεταλλευόταν τη θέση του ως βουλευτής ή είναι άτομο που δεν σεβόταν την ηθική τάξη, όπως καταλόγισε η Έκθεση Απαιτήσεως και όπως θεώρησε το Δικαστήριο.
Το ίδιο ισχύει και για την καταστροφή των οχυρωματικών έργων της Εθνικής Φρουράς και την επιχωμάτωση της αντιαρματικής τάφρου. Και σ΄ αυτό το ζήτημα αναφέρονται οι ενέργειες του εφεσίβλητου, η αντίδραση των στρατιωτικών αρχών ή μερίδας αυτών, οι αντιδράσεις του αρμοδίου στρατιωτικού διοικητή, ότι ο εφεσίβλητος είχε αντιπαρατεθεί με αξιωματικό ή αξιωματικούς της Εθνικής Φρουράς και συναφή θέματα.
Όσον αφορά τα ζητήματα που προέκυψαν με την Πολεοδομία και το Υπουργείο Άμυνας, την έκδοση της άδειας εντός τριών μηνών και τα σχετικά απορρέοντα προβλήματα, αυτά εξετάστηκαν πρωτοδίκως υπό το φως του δυσφημιστικού των κειμένων, καθώς είχε αποφασίσει το πρωτόδικο Δικαστήριο. Ενέπιπταν με άλλα λόγια στις υπερασπίσεις της αλήθειας ή του έντιμου σχολίου, οι οποίες τέθηκαν υπό δικαστική κρίση αφού είχε ήδη διαπιστωθεί ότι όντως υπήρχε δυσφήμιση. Όμως, δεν χρειάζεται πλέον η εξέταση τους αφού τα κείμενα δεν κρίνονται δυσφημιστικά. Εκείνο το οποίο έχει τελικώς σημασία δεν είναι οι λεπτομέρειες και η σχετική περί τούτου μαρτυρία, (όπως για παράδειγμα το αληθές μεν γεγονός ότι η πολεοδομική άδεια λήφθηκε σε τρεις μήνες, ασχέτως αν δόθηκε προς τούτο δικαιολογία από τη Μ.Υ.2), αλλά το σύνολο των δημοσιευμάτων, τα οποία πραγματεύονταν ένα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος με την επιχωμάτωση και ή εξουδετέρωση της αντιαρματικής τάφρου, ενέργειες που προκάλεσαν την αντίδραση της στρατιωτικής ηγεσίας της περιοχής. Τα δημοσιεύματα απευθύνονται στις ενέργειες του εφεσίβλητου που έθεταν εν αμφιβόλω την ηθική των σχετικών πράξεων παρά τη φαινομενική νομιμότητα τους.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί και αποτελούσε διαπίστωση και του πρωτόδικου Δικαστηρίου, το δυσφημιστικό του κειμένου δεν εξετάζεται στο κενό. Ακριβώς επειδή αφορά αξιολογικές κρίσεις, εκτός βέβαια στις περιπτώσεις εκείνες που εμφανώς το κείμενο αποδίδει ευθέως στον παραπονούμενο εγκληματική συμπεριφορά ή χρησιμοποιεί λέξεις άμεσα προσβλητικές που δεν επιδέχονται αμφισβήτησης, η όλη έννοια που μεταδίδεται στο μέσο συνετό πολίτη είναι συνδεδεμένη με τον χρόνο, τόπο και τρέχουσες αντιλήψεις στην κοινωνία. Η ιδιότητα του παραπονούμενου έχει τη δική της ιδιαίτερη σημασία από την άποψη ότι σύμφωνα με τη νομολογία ένα δημόσιο πρόσωπο όχι μόνο υπόκειται και είναι εκ της θέσεως του έκθετο σε δημόσια κριτική, αλλά οφείλει, εν πολλοίς και να την ανέχεται.
Καρικατούρες, αντιαισθητικές, κακόγουστες και χαμηλού επιπέδου γελοιογραφίες δεν είναι κατ΄ ανάγκην επιλήψιμες. Η κριτική των δημοσίων προσώπων μπορεί να λάβει διάφορες μορφές που ούτε μπορούν εκ των προτέρων να ταξινομηθούν ούτε να τεθούν κάτω από στερεότυπες αντιλήψεις. Γελοιογραφίες και σατιρικά κείμενα είναι συνήθη στην κριτική δημοσίων προσώπων. Ακόμη και πίνακες ζωγραφικής που εκτίθενται σε γκαλερί που δείχνουν άσεμνες πράξεις με στοιχεία υπερβολής και που ξεπερνούν κάθε συμβατική αισθητική θεώρηση, έχουν κριθεί ότι πρέπει να γίνονται ανεκτές στο πλαίσιο της δημόσιας κριτικής πολιτικών προσώπων. Στην Vereinigung Bildender Kṻnstler v. Austria Application No. 68354/01, ημερ. 25.1.2007, το ΕΔΑΔ έκρινε ότι η απαγόρευση από τις Αυστριακές αρχές της έκθεσης ενός πίνακα με τη δικαιολογία ότι προστατεύονταν τα δημόσια ήθη και η ηθική, δεν ήταν συμβατή με το Άρθρο 10 της Σύμβασης που αφορά την ελευθερία της έκφρασης. Το δικαίωμα στην έκφραση δεν αφορούσε μόνο τη διάδοση ιδεών και πληροφοριών που θεωρούνται ως αδιάφορες ή μη προσβλητικές, αλλά και «those that offend, shock or disturb the State or any section of the population. Such are the demands of the pluralism, tolerance and broadmindedness without which there is no "democratic society"». Σύμφωνα με το ΕΔΑΔ, ο παραπονούμενος πρώην γενικός γραμματέας του Austrian Freedom Party και κατά το χρόνο έκθεσης του πίνακα, μέλος του Κοινοβουλίου, όφειλε να επιδείξει μεγαλύτερη ανοχή στην κριτική (δέστε επίσης Lingens v. Austria Series A No. 103, σελ. 26, παρ. 42, ημερ. 8.7.1986).
Στην Lopes Games da Silva v. Portugal Application No. 37698/97, ημερ. 28.9.2000, το ΕΔΑΔ αναφέρθηκε στην ανάγκη ο τύπος να μην ξεπερνά τα όρια για την προστασία της φήμης άλλων, αλλά ταυτόχρονα ο ρόλος του είναι να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες επί πολιτικών ζητημάτων και άλλων θεμάτων δημοσίου ενδιαφέροντος. Όσον αφορά τα όρια της αποδεκτής κριτικής, αυτά είναι ευρύτερα αναφορικά με ένα πολιτικό που ενεργεί υπό την ιδιότητα του αυτή παρά σε ό,τι αφορά ένα απλό ιδιώτη. Η υπόθεση αφορούσε τη δημοσίευση από τον αιτητή σκληρής κριτικής για υποψήφιο που ήταν δικηγόρος και δημοσιογράφος ο οποίος αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα για τις δημαρχιακές εκλογές στη Λισαβώνα εκ μέρους του Partido Popular και με εισήγηση του. Ο αιτητής είχε καταδικαστεί από το Εφετείο, ανατρέποντας την πρωτόδικη αθωωτική απόφαση, θεωρώντας ότι οι χρήσεις συγκεκριμένων λέξεων αποτελούσαν ύβρεις και ξεπερνούσαν τα όρια της ελευθερίας έκφρασης. Έφεση στο Συνταγματικό Δικαστήριο απέτυχε. Η καταδίκη αφορούσε το αδίκημα της δυσφήμισης μέσω του τύπου. Το ΕΔΑΔ έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση εκ μέρους της Πορτογαλίας διότι η καταδίκη του δεν συνήδε με την ελευθερία της έκφρασης και, όπως παρατήρησε, εκείνο που ενδιέφερε δεν ήταν ότι ο αιτητής είχε καταδικαστεί για ήσσονος σημασίας αδίκημα και του είχε επιβληθεί μια μικρή χρηματική ποινή, αλλά γιατί δεν έπρεπε καν να είχε καταδικαστεί. Η καταδίκη δεν ήταν εύλογα ανάλογη με τον επιδιωκόμενο στόχο έχοντας υπόψη το συμφέρον σε μια δημοκρατική κοινωνία να διασφαλίζει και να διατηρεί την ελευθερία του τύπου.
Στη Δημοκρατία, αρκετές αποφάσεις επί δημοσιευόμενης κριτικής δημοσίων προσώπων έχουν ακολουθήσει το στίγμα της φιλελεύθερης προσέγγισης, (Εκδοτικός Οίκος Δίας Δημόσια Λτδ κ.ά. ν. Γενάρης (2011) 1 Α.Α.Δ. 1952, Λουκαΐδη ν. Πρώτο Θέμα Α.Ε. (2013) 1 Α.Α.Δ. 313, Μαύρος ν. Παπαπέτρου, Πολ. Έφεση Αρ. 58/2012, ημερ. 29.5.2018, κ.ά.). Ένα έντονα επικριτικό κείμενο δεν είναι κατ΄ ανάγκη και δυσφημιστικό. Η εξισορρόπηση του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης υπερέχει του δικαιώματος προστασίας της φήμης και της υπόληψης, ανάλογα βέβαια με την περίπτωση και το κείμενο. Το βέβαιο είναι ότι το δημοσίευμα αναγιγνώσκεται εν τω συνόλω του.
Όσον αφορά τις γελοιογραφίες συνοδευτικές των δημοσιευμάτων, η νομολογία αποκαλύπτει ότι η σάτιρα ως ζήτημα γενικής αρχής επιτρέπεται και δεν συνιστά δυσφήμιση όσο ενοχλητική και να είναι, (Κουτσού ν. Μικελλίδη (2007) 1 Α.Α.Δ. 1256). Ένα κείμενο μπορεί να είναι σατιρικό με έκδηλη υπερβολή και παραδοξότητα και αποκτούν σημασία για την αντίληψη του κειμένου ως σατιρικού, ο χιουμοριστικός τόνος και η χρησιμοποιούμενη σκιτσογραφία, η οποία πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον απαραίτητο βαθμό χιούμορ (Εκδόσεις Αρκτίνος Λίμιτεδ ν. Νίκου Παπαευσταθίου (2007) 1 Α.Α.Δ. 856). Το χιούμορ θεωρείται ως ένα ιδιάζον και σπουδαίο μέσο νόμιμης έκφρασης, κυρίαρχο στη ζωή των ατόμων και της κοινωνίας, αλλά και της κυβέρνησης. Έστω και αν είναι ενοχλητικά ή προκαλούν αμηχανία, τα χιουμοριστικά κείμενα ή δηλώσεις ή σκίτσα, δεν θεωρούνται κατά κανόνα ότι έχουν ουσιαστική επίδραση στην υπόληψη κάποιου και δεν πρέπει να θεωρούνται ως δυσφημιστικά, (New Times Inc. v. Isaacks του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Τέξας των Ηνωμένων Πολιτειών, No. 03-0019, Απόφαση εκδόθηκε στις 3.9.2004).
Στην υπό κρίση υπόθεση οι γελοιογραφίες δεν μπορούν να απομονωθούν από τα κείμενα των οποίων στην ουσία αποτελούν προέκταση και εφόσον τα κείμενα δεν κρίνονται δυσφημιστικά, με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να αντιμετωπιστούν και οι γελοιογραφίες οι οποίες μετέδιδαν στον αναγνώστη τη φαιδρή και χιουμοριστική πλευρά των ενεργειών του εφεσίβλητου οι οποίες τέθηκαν υπό τα επικριτικά σχόλια του δημοσιογράφου.
Υπό το φως όλων των ανωτέρω, εφόσον τα κείμενα, σε αντίθεση με την άποψη του πρωτόδικου Δικαστηρίου, δεν κρίνονται να ήσαν δυσφημιστικά για τον εφεσίβλητο, ιδιαιτέρως έχοντας υπόψη και το γεγονός ότι αυτός ήταν δημόσιο πρόσωπο και βουλευτής συγκεκριμένου κόμματος, αλλά και μέλος της Επιτροπής Άμυνας, το ζήτημα τελειώνει εδώ. Οι υπερασπίσεις δεν χρειάζεται να εξεταστούν, αλλά ούτε και η αντέφεση σε οποιοδήποτε σκέλος της.
Η έφεση επιτυγχάνει και η πρωτόδικη απόφαση με το επιδικασθέν ποσό αποζημίωσης και τα έξοδα παραμερίζονται.
Τα έξοδα τόσο της πρωτόδικης διαδικασίας, όσο και κατ΄ έφεση, επιδικάζονται υπέρ των εφεσειόντων και εναντίον του εφεσίβλητου, όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Δ.
Δ.
Δ.
Παράρτημα 1 (Δημοσίευμα ημερομηνίας 4.3.2007)
«Εταιρεία του XXXXX Κουλία επιχωμάτωσε αντιαρματική τάφρο στην Πύλα Κόβοντας οικόπεδα σε οχυρωματικά έργα.
Ένα μείζον ζήτημα ηθικής τάξης, αλλά και ακόμη πιο σημαντικό πρόβλημα διαχείρισης και αξιοποίησης των οχυρωματικών έργων της Εθνικής Φρουράς, γεννά η υπόθεση που αποκαλύπτουμε σήμερα. Σε περιοχή πολύ πλησίον της γραμμής αντιπαράταξης κοντά στην Πύλα υπάρχει αντιαρματική τάφρος. Μέρος αυτής της τάφρου σήμερα...έχει επιχωματωθεί και κοπεί σε οικόπεδα από την εταιρεία του βουλευτή του ΔΗΚΟ και μέλους της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας XXXXX Κουλία. Επισημαίνουμε πως σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, ο κ. Κουλίας και οι συνεργάτες του στην εταιρεία ανάπτυξης γης, δεν παρανόμησαν. Τήρησαν το γράμμα του νόμου.
Η ενέργεια, ωστόσο, του βουλευτή έχει προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις του στρατιωτικού διοικητή του τάγματος που υπάρχει στην περιοχή, ο οποίος κατέθεσε κατ' επανάληψη και σε διάφορα επίπεδα τις ενστάσεις του, εξηγώντας γιατί πιστεύει ότι η αντιαρματική τάφρος εξακολουθεί να είναι χρήσιμη για την άμυνα της περιοχής ευθύνης του. Στο αρχηγείο του ΓΕΕΦ υπάρχουν σήμερα οι επιστολές του εν λόγω διοικητή. Ωστόσο, τα έργα οικοπεδοποίησης των οχυρωματικών έργων συνεχίζονται.
Μέχρι την επιχωμάτωση της τάφρου
Η ιστορία πάει πίσω στο 2005. O κ. XXXXX Κουλίας ως επιχειρηματίας, ενδιαφέρθηκε για συγκεκριμένο κομμάτι γης το οποίο αποτελούσε μέρος της αντιαρματικής τάφρου. Μετά από έρευνα στο Κτηματολόγιο, διαπίστωσε πως το υπό εξέταση τεμάχιο ΔΕΝ ήταν επιταγμένο. Ως εκ τούτου θεωρήθηκε ελεύθερο από κάθε νομικό βάρος. Σημειώνουμε εδώ πως η Εθνική Φρουρά έχει δικαίωμα επίταξης της γης που θεωρεί πως είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των οχυρωματικών της έργων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτό δεν έγινε, για λόγους που δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε.
Τα αποτελέσματα της έρευνας στο κτηματολόγιο κατέστησαν νομικά τον κ. Κουλία και τους συνεργάτες του ελεύθερους να αξιοποιήσουν όπως νόμιζαν τη γη που αγόρασαν. Έφεραν χωματουργικά μηχανήματα τα οποία άρχισαν να επιχωματώνουν την αντιαρματική τάφρο, χωρίς προηγουμένως να έρθουν σε επαφή με την Εθνική Φρουρά. Αμέσως αντέδρασε ο διοικητής του τάγματος της περιοχής. Αξιωματικοί έφθασαν στη περιοχή και ζήτησαν την αναστολή των έργων, μέχρι να διαπιστωθεί το νομικό της καθεστώς. Πράγματι ο κ. Κουλίας συναίνεσε στο να σταματήσουν τα έργα και τα αποτελέσματα της έρευνας έδεσαν τα χέρια των αξιωματικών. Παράλληλα το 3ο επιτελικό γραφείο του ΓΈΕΦ (όπως μας είπε ο ίδιος ο κ. Κουλίας), έδωσε το πράσινο φως για την οικοπεδοποίηση της αντιαρματικής τάφρου. Έτσι ξεκίνησαν ξανά τα έργα, μέχρι που μια νέα εξέλιξη δημιούργησε νέα δεδομένα. Πριν από δύο μήνες ένας Τουρκοκύπριος ιδιοκτήτης γης, επίσης πάνω στην αντιαρματική τάφρο, ζήτησε να αξιοποιήσει τη γη του. Μετά από έντονες διαβουλεύσεις αποφασίστηκε πως δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς, παρά να δοθεί η άδεια στον Τουρκοκύπριο ιδιοκτήτη να αξιοποιήσει όπως νομίζει την ιδιοκτησία του.
Ο Τουρκοκύπριος άρχισε άμεσα την επιχωμάτωση της αντιαρματικής τάφρου και στο δικά του κομμάτι, όπως νωρίτερα είχε πράξει ο βουλευτής του ΔΗΚΟ.
Τα νέα δεδομένα ανησύχησαν ακόμη περισσότερο τον διοικητή του τάγματος που είναι υπεύθυνο για την άμυνα της περιοχής, ο οποίος ζήτησε την άμεση αναστολή των έργων οικοπεδοποίησης της αντιαρματικής τάφρου. Έστειλε γι' αυτό το σκοπό κα, σχετικές επιστολές στο ΓΕΕΦ, εξηγώντας γιατί θεωρεί ότι είναι απαραίτητη για την άμυνα της περιοχής. Σήμερα, ωστόσο, τα έργα συνεχίζονται.»
Πως εξηγεί ο κ. Κουλίας τη στάση του
Ο «Π» επικοινώνησε με τον βουλευτή του ΔΗΚΟ και μέλος της Επιτροπής Άμυνας XXXXX Κουλία. Ο κ. Κουλίας μας επιβεβαίωσε πως είναι ιδιοκτήτης του εν λόγω τεμαχίου γης μαζί με τους κ. XXXXX Θεοδούλου και XXXXX Φώτη και μας επιβεβαίωσε, επίσης, πως προχώρησαν σε επιχωμάτωση της
αντιαρματικής τάφρου. Όπως αναφέρει, οσα έγιναν στην περιοχή, έγιναν τηρώντας το νόμο με ευλάβεια. Συνεργάστηκε δε με την Εθνική Φρουρά όταν του ζητήθηκε να ανασταλούν τα έργα μέχρι να ξεκαθαρίσει το νομικό καθεστώς. Σημειώνει επίσης πως τα έργα του έχουν την έγκριση του ΓΕΕΦ.
Επιπλέον ο κ. Κουλίας, μας ανέφερε πως η πολεοδομική ανάπτυξη της περιοχής όχι μόνο δεν υποβαθμίζει την αμυντική δυνατότητα του τόπου μας, αλλά συμβάλλει και στην ενδυνάμωση της.
Η άποψη μας
Η υπόθεση που αποκαλύπτουμε σήμερα, ανοίγει διάπλατα ένα μεγάλο κεφάλαιο συζήτησης: Πόσο η τήρηση του νόμου, σημαίνει αυτόματα και σεβασμό της ηθικής τάξης. Η άποψη μας είναι πως ΝΑΙ με όσα έχουμε υπόψη, ο κ. Κουλίας ΔΕΝ παρανόμησε σε κανένα σημείο. Είναι όμως θεμιτό, ένας βουλευτής και μάλιστα μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Αμυνας, να διαχειρίζεται με στόχο το οικονομικό κέρδος, οχυρωματικά έργα της Εθνικής Φρουράς; Ο κ. Κουλίας ισχυρίζεται πως με την οικοδομική ανάπτυξη της περιοχής, τα αντιαρματικά έργα θα καταστούν αχρείαστα. Θα μπορεί δηλαδή η δομημένη περιοχή να αποτελέσει αντιαρματικό κώλυμα υψηλής απόδοσης. Η άποψη του κ. Κουλία είναι σοβαρή και τη δέχονται πολλοί αξιωματικοί με τους οποίους επικοινωνήσαμε. Υπό μία όμως προϋπόθεση: Ότι αυτή η ανάπτυξη γίνεται οργανωμένα και συνολικά. Δηλαδή θα μπορούσε για παράδειγμα στη συγκεκριμένη περιοχή να αποφασίσει το κράτος πώς θα επεκτείνει την πολεοδομική οικιστική ζώνη σε τέτοιο βαθμό, που δεν θα χρειάζεται η αντιαρματική τάφρος. Μέχρι να ολοκληρωθεί η οικοδομική ανάπτυξη της περιοχής να υπάρξουν εναλλακτικά αμυντικά έργα. Σε αυτή την περίπτωση αυτό δεν συμβαίνει. Η τάφρος δεν αντικαταστάθηκε με άλλο έργο, γιατί δεν μπορεί να γίνει αυτό. Και βεβαίως δεν υπήρξε καμία συνολική πολεοδομική μελέτη που να λαμβάνει υπόψη και τις αμυντικές ανάγκες της περιοχής.
Συνοψίζοντας ρωτάμε: Ναι, αυτό που κάνει ο κ. Κουλίας φαίνεται πως δεν είναι παράνομο. Είναι όμως ηθικά αποδεκτό, ιδιαιτέρως από ένα βουλευτή μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας;»
Παράρτημα 2 (Δημοσίευμα ημερομηνίας 11.3.2007)
«Πήρε αντιαρματική τάφρο και την έκανε οικόπεδα προς πώληση
Ανοίγει ο φάκελος για τον XXXXX Κουλία
Νέα δεδομένα στην υπόθεση της καταστροφής οχυρωματικών έργων από εταιρεία του βουλευτή XXXXX Κουλία δημιουργεί η απόφαση τόσο του Γενικού Διευθυντή του ΥΠΑΜ XXXXX Καρεκλά όσο και του Προέδρου της Επιτροπής Άμυνας της Βουλής XXXXX Ομήρου, να διερευνήσουν περαιτέρω τα όσα αποκαλύψαμε σε δημοσίευμα μας την περασμένη Κυριακή.
Σύμφωνα με απολύτως διασταυρωμένες πληροφορίες μας, ο βουλευτής του ΔΗΚΟ XXXXX Κουλίας - ο οποίος είναι και μέλος της Επιτροπής Άμυνας - αγόρασε ένα τεμάχιο γης το οποίο αποτελούσε αντιαρματική τάφρο σε πολύ επίκαιρο αμυντικό σημείο, στην Πύλα. Παρά τις αρχικές αντιδράσεις της Εθνικής Φρουράς κατόρθωσε να εξασφαλίσει άδεια οικοδόμησης. Γι' αυτό και προχώρησε σε επιχωμάτωση της τάφρου φέρνοντας σε απόγνωση τον διοικητή του τάγματος που είναι υπεύθυνο για την άμυνα της περιοχής.
Το θέμα πήρε νέες διαστάσεις όταν Τουρκοκύπριοι στους οποίους ανήκει γειτνιάζουσα περιοχή, ζήτησαν κι αυτοί να αναπτύξουν τη γη τους.
Αμέσως ο διοικητής του τάγματος που είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια της περιοχής αντέδρασε και ζήτησε να σταματήσουν τα έργα, διότι καταστρέφεται το κυριότερο αμυντικό έργο στο οποίο θα μπορούσε να στηριχθεί.
Ωστόσο η εταιρεία του XXXXX Κουλία συνεχίζει το έργο της, κόβοντας οικόπεδα εκεί που άλλοτε ήταν αντιαρματική τάφρος.
Το Υπουργείο Άμυνας και η Βουλή
Μετά την αποκάλυψη της υπόθεσης στον "Π" της Κυριακής ήταν θέμα χρόνου να ανοίξει ο φάκελος των ενεργειών της εταιρείας του κ. Κουλία.
Ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Άμυνας, XXXXX Καρεκλάς με τον οποίο επικοινωνήσαμε, δεν ήταν σε θέση να σχολιάσει την ουσία της υπόθεσης διότι δεν είχε ακόμη στα χέρια του το σχετικό φάκελο. Δεσμεύτηκε ωστόσο ότι θα διερευνήσει την υπόθεση και αύριο θα έχει στα χέρια του τον φάκελο με όλα τα επίσημα στοιχεία.
Ο Πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας XXXXX Ομήρου, σε δήλωση του μάς ανέφερε πως "εφόσον υπάρξει καταγγελία τότε το θέμα θα πρέπει αμέσως να διερευνηθεί. Σε αυτή την περίπτωση η Εθνική Φρουρά θα πρέπει να απαντήσει, εάν πράγματι τα οχυρωματικά της έργα επηρεάζονται από τις δραστηριότητες της εταιρείας του κ. Κουλία".
Με τα νέα δεδομένα ανά χείρας θεωρούμε δεδομένο πως εντός των επομένων ημερών η υπόθεση θα πάρει διαστάσεις και θα οδηγήσει σε τελικό ξεκαθάρισμα των αποφάσεων που αφορούν όχι μόνο το συγκεκριμένο έργο, αλλά συνολικά τα οχυρωματικά έργα της Εθνικής Φρουράς τα οποία αποδεικνύεται ότι προστατεύονται με ένα δίκτυο τρύπιων νόμων.
Η ιστορία επιχωμάτωσης
Το 2005 ο κ. XXXXX Κουλίας αγόρασε ένα μεγάλο κομμάτι γης στην περιοχή της Πύλας. Το τεμάχιο αυτό αποτελούσε μέρος της αντιαρματικής τάφρου που ζώνει την περιοχή συμβάλλοντας στην άμυνα της ευρύτερης περιοχής της Λάρνακας.
Ο κ. Κουλίας και οι συνεργάτες του προχώρησαν σε έρευνα στο Κτηματολόγιο και πήραν τη διαβεβαίωση πως το τεμάχιο που αγόρασαν ΔΕΝ ήταν επιταγμένο. Ως εκ τούτου δεν υπήρχε νομική υποχρέωση τους έναντι της Εθνικής Φρουράς για διατήρηση του οχυρωματικού έργου.
Κανονικά η Εθνική Φρουρά όταν πρόκειται για οχυρωματικά έργα προχωρεί σε επίταξη της περιοχής που την ενδιαφέρει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτό δεν συνέβη - πιθανότατα από λάθος που έγινε στο παρελθόν.
Μόλις ο κ. Κουλίας επιβεβαίωσε πως το τεμάχιο δεν ήταν επιταγμένο, άρχισε έργα. Επιχωμάτωσε την αντιαρματική τάφρο και ξεκίνησε ευρείας έκτασης χωματουργικές εργασίες προκειμένου να χτίσει στην περιοχή, σπίτια, διαμερίσματα και να πωλήσει οικόπεδα.
Αντιδρά η Ε.Φ.
Οι αξιωματικοί της Εθνικής Φρουράς μόλις αντιλήφθηκαν τι συνέβαινε στον τομέα ευθύνης τους αντέδρασαν και ζήτησαν να σταματήσουν τα έργα. Πράγμα που έγινε με τη συναίνεση του κ. Κουλία. Στη συνέχεια έγιναν διάφορες συναντήσεις και μελετήθηκε το θέμα από επιτροπή του ΓΕΕΦ. Πληροφορίες μας αναφέρουν ότι στη συνεδρίαση που έλαβε την απόφαση... συμμετείχε και ο ίδιος ο κ. Κουλίας, ερχόμενος μάλιστα σε φραστική αντιπαράθεση με αξιωματικό ο οποίος υποστήριζε να μην πάρει τη σχετική άδεια. Τελικά όμως την πήρε και συνέχισε τα έργα καταστροφής των οχυρωματικών έργων.
Πριν από δύο μήνες παρουσιάστηκαν νέα δεδομένα, που έδωσαν την ευκαιρία στο νέο διοικητή του τάγματος να εγείρει ξανά τις ενστάσεις του. Δύο Τουρκοκύπριοι ιδιοκτήτες γης στην ίδια περιοχή, επίσης επί της αντιαρματικής τάφρου, προφανώς ενθαρρυμένοι από το γεγονός ότι δίπλα τους επιχωματώθηκε η αντιαρματική τάφρος, ζήτησαν να επιτραπεί και στους ίδιους να αξιοποιήσουν τη γη τους. Το αίτημα των Τουρκοκυπρίων κτύπησε καμπανάκι στο διοικητή ο οποίος προέβη σε όλα τα διαβήματα ούτως ώστε να σταματήσει αμέσως η καταστροφή των οχυρωματικών έργων στην περιοχή του.
Στα υψηλά δώματα του ΓΕΕΦ υπάρχει σήμερα η σχετική αλληλογραφία.
Ο εν λόγω υψηλόβαθμος αξιωματικός επισημαίνει ότι η αντιαρματική τάφρος είναι αναντικατάστατη ως αμυντικό έργο στην περιοχή. Το γεγονός αυτό προσπαθεί να το καταρρίψει ο ίδιος ο κ. Κουλίας ο οποίος σε δήλωση του στην εφημερίδα μας την περασμένη Κυριακή ισχυριζόταν ότι τα έργα του και η εν γένει ανάπτυξη της περιοχής είναι πιο αποτελεσματικό αντιαρματικό έργο από την αντιαρματική τάφρο.
ΑΠΟΨΗ: Υπάρχει ασυμβίβαστο;
Ο κ. XXXXX Κουλίας, δεν είναι ένας οποιοσδήποτε επιχειρηματίας ανάπτυξης γης. Είναι ένας βουλευτής ο οποίος μάλιστα είναι μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας.
Είναι πολύ πιθανόν είτε στο παρελθόν είτε στο μέλλον, να συμμετείχε ή να συμμετέχει στον καθορισμό νομοθεσίας που θα καθορίζει το νομικό καθεστώς των περιοχών που ανήκουν στην Εθνική Φρουρά ή όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση περιοχές κρίσιμων οχυρωματικών έργων.
Πώς μπορεί κανείς να δεχθεί ότι αυτό είναι θεμιτό, ιδιαίτερα μάλιστα όταν αποδεδειγμένα έχει μεγάλα προσωπικά οικονομικά συμφέροντα σε περιοχές επί των οποίων υπήρξαν οχυρωματικά έργα της Εθνικής Φρουράς;»
Παράρτημα 3 (Δημοσίευμα ημερομηνίας 18.3.2007
«ΕΡΕΥΝΑ ΓΕΕΦ: Χωρίς άδεια κατέστρεψε οχυρωματικά έργα για να πουλήσει οικόπεδα
Εκτεθειμένος ο Κουλίας
Μέσα σε 24 ώρες κατέρρευσε όλο το οικοδόμημα των επιχειρημάτων του βουλευτή του ΔΗΚΟ, XXXXX Κουλία. Έρευνα που πραγματοποίησε το ΓΕΕΦ και το Υπουργείο Άμυνας -και τα αποτελέσματα της οποίας γνωρίζουμε- αποκάλυψε ότι το μέλος της Επιτροπής Άμυνας της Βουλής, κόβοντας οικόπεδα και κτίζοντας σπίτια, κατέστρεφε χωρίς άδεια, συνειδητά και εν γνώσει του, αντιαρματικά έργα της Εθνικής Φρουράς. Σύμφωνα μάλιστα με όσα γνωρίζουμε, ο κ. Κουλίας, όχι μόνο γνώριζε, αλλά είχε κατ' επανάληψη συγκρουστεί με τους στρατιωτικούς διοικητές της περιοχής, οι οποίοι προσπάθησαν να προστατεύσουν τα οχυρωματικά έργα. Μετά τα σχετικά δημοσιεύματα μας, το ΓΕΕΦ θα προχωρήσει σε επίταξη όλων των χωραφιών στην περιοχή, εντός των οποίων υπάρχουν οχυρωματικά έργα. Παρά ταύτα, η εταιρεία ανάπτυξης γης του κ. Κουλία συνεχίζει το έργο της, προχωρώντας στο "κόψιμο" οικοπέδων και στην οικοδόμηση πολυτελών επαύλεων... επί της αντιαρματικής τάφρου, που ο ίδιος επιχωμάτωσε.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας του ΓΕΕΦ, γεννάται ακόμη ένα σημαντικό ερώτημα. Πώς είναι δυνατόν ο κ. Κουλίας να εξασφάλισε -εάν εξασφάλισε- πολεοδομική άδεια διαχωρισμού οικοπέδων και άδεια οικοδομής, σε μία περιοχή που θεωρείται ιδιαίτερα ευαίσθητη αμυντικά και τη διασχίζει αντιαρματική τάφρος;
Αλλάζουν όλα στο ΓΕΕΦ
Με αφορμή το δημοσίευμα μας, και τα έργα καταστροφής της αντιαρματικής τάφρου στην Πύλα, το ΓΕΕΦ έλαβε μία σημαντική απόφαση που αλλάζει τα δεδομένα στην περιοχή. Θα επιταχθούν όλα τα χωράφια εντός των οποίων βρίσκονται οχυρωματικά έργα. Στην απόφαση αυτή κατέληξε μετά την εκτίμηση πως με την τροπή που πήραν τα πράγματα, είναι δυνατόν διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη το σύστημα των αντιαρματικών έργων στην περιοχή. Αυτό συνέβη γιατί, αρχικά η εταιρεία του κ. XXXXX Κουλία επιχωμάτωσε μέρος της αντιαρματικής τάφρου. Στη συνέχεια, δύο Τουρκοκύπριοι ιδιοκτήτες γης στην ίδια περιοχή, με κτήματα που επίσης άπτονται της αντιαρματικής τάφρου, ζήτησαν να αξιοποιήσουν τη δική τους γη κατά το παράδειγμα τής εταιρείας του βουλευτή. Έχοντας υπόψη τα ποσοστά ιδιοκτησίας γης στην περιοχή της Πάλας μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ, οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΓΕΕΦ, ανέλαβαν δράση και αποφάσισαν να μην επιτρέψουν περαιτέρω αποδιάρθρωση του συστήματος. Όπου δε είναι δυνατόν, θα αποκατασταθούν τα αντιαρματικά έργα στην αρχική τους μορφή.
Η υπόθεση που έφερε η εφημερίδα μας στη δημοσιότητα, άνοιξε ένα μεγάλο φάκελο, αφού ανάλογα προβλήματα υπάρχουν και σε άλλες περιοχές. Ως εκ τούτου, θα πρέπει πλέον το πρόβλημα να ρυθμιστεί ριζικά με παρέμβαση της Βουλής. Υπενθυμίζουμε πως ο Πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας της Βουλής, XXXXX Ομήρου, είχε δηλώσει στην εφημερίδα μας πως "εφόσον υπάρξει καταγγελία, το θέμα θα πρέπει να διερευνηθεί".
Πώς αντιδρά ο Κουλίας
Σύμφωνα με πληροφορίες μας, ο πρώτος ο οποίος κλήθηκε να συζητήσει το ενδεχόμενο επίταξης τής ιδιοκτησίας του, ήταν ο κ. XXXXX Κουλίας. Ο κ. Κουλίας δεν αντέδρασε αρνητικά, αλλά αποκάλυψε μία διάσταση που εμπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Ανέφερε στους αρμόδιους αξιωματικούς πως μεγάλο μέρος της περιοχής ήδη το έχει πουλήσει σε άλλους, οι οποίοι προφανώς είναι ανυποψίαστοι για την κατάσταση στην οποία έχουν βρεθεί, αλλά θα κληθούν να πληρώσουν τη νύφη. Ο κ. Κουλίας συνέστησε στους εκπροσώπους του ΓΈΕΦ... να αποζημιώσουν τους αγοραστές για τη γη που προτίθενται να επιτάξουν και το πρόβλημα θα κλείσει, αφού ο ίδιος δεν έχει πια εμπλοκή.
Τα γεγονότα
Ο κ. Κουλίας αγόρασε το επίμαχο κομμάτι γης το 2005. Ο προηγούμενος ιδιοκτήτης είχε ζητήσει το 2004 άδεια να περιφράξει το κομμάτι του προκειμένου να το καλλιεργήσει. Πήρε την άδεια από το ΓΕΕΦ, το οποίο δεν είχε κανένα λόγο να αντιδράσει σε ανάλογο αίτημα.
Όταν το κτήμα περιήλθε στην ιδιοκτησία του κ. Κουλία, άρχισε χωματουργικά έργα, προκειμένου να κόψε, οικόπεδα και να κτίσει επαύλεις προς πώληση. Σημειώνουμε πως ο κ. Κουλίας, εκτός από βουλευτής και δικηγόρος, είναι και συνέταιρος στην εταιρεία ανάπτυξης γης "Τρουλλής και Κουλίας". Η εταιρεία του κ. Κουλία άρχισε να επιχωματώνει την αντιαρματική τάφρο επί της οποίας κείτεται μέρος τού κομματιού γης που αγόρασε. Αμέσως αντέδρασε η Εθνική Φρουρά. Οι αξιωματικοί που έφτασαν στην περιοχή συμφώνησαν με τον κ. Κουλία να αναστείλει τα έργα για ένα μικρό χρονικό διάστημα, προκειμένου να διερευνήσουν εάν είναι επιταγμένο το κομμάτι. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δεν υπήρξε επίταξη. Ωστόσο, οι αξιωματικοί επέμεναν ότι ΔΕΝ είναι δυνατόν να καταστραφεί η αντιαρματική τάφρος, ενώ ο κ. Κουλίας, έχοντας ανά χείρας την επιβεβαίωση πως δεν υπάρχει επίταξη, προχώρησε στα έργα. Σε εμάς ο κ. Κουλίας είχε αναφέρει πως προχώρησε στην επιχωμάτωση τής αντιαρματικής τάφρου, αφού εξασφάλισε την άδεια από το Γ' Επιτελικό Γραφείο του ΓΕΕΦ. Η έρευνα απέδειξε πως αυτό δεν είναι αλήθεια. Άνθρωποι δε που γνωρίζουν καλά τα δεδομένα στην περιοχή, διερωτώνται πώς είναι δυνατόν να υπάρχει -εάν υπάρχει- ακόμη και πολεοδομική άδεια διαχωρισμού οικοπέδων και άδεια οικοδομής, σε μία περιοχή που διασχίζεται από αντιαρματική τάφρο. Τα πράγματα έγιναν πιο περίπλοκα, όταν πριν από δύο περίπου μήνες δύο Τουρκοκύπριοι ιδιοκτήτες γης στην ίδια περιοχή, ζήτησαν να αξιοποιήσουν και εκείνοι την περιουσία τους. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε νέο συναγερμό τον αρμόδιο στρατιωτικό διοικητή, ο οποίος αντέδρασε και γραπτώς ζήτησε από το ΓΈΕΦ να παρέμβει για να σταματήσουν τα έργα καταστροφής των αντιαρματικών έργων. Όπως γράφει στις επιστολές του, τα οχυρωματικά έργα είναι απαραίτητα και αναντικατάστατα για την άμυνα της περιοχής. Τίποτε όμως δεν σταμάτησε τον κ. Κουλία και τους συνεργάτες του, οι οποίος όχι μόνο συνέχισαν τα έργα, αλλά, όπως φαίνεται, πούλησαν σε ανυποψίαστους πολίτες και κάποια από τα σπίτια που διαφημίζουν.
Στα συρτάρια
Η έρευνα του ΓΈΕΦ δεν θα δοθεί στη δημοσιότητα. Ο λόγος είναι απλός: Αγγίζει ζητήματα ασφάλειας που ξεπερνούν τα τοπικά χαρακτηριστικά. Τα στοιχεία που δώσαμε στο δημοσίευμα μας είναι μόνο όσα είναι απαραίτητα για να σχηματίσουν οι πολίτες την εικόνα των πραγματικών δεδομένων, χωρίς να αγγίζουμε ευαίσθητες πληροφορίες. Αυτό ελπίζουμε να γίνει σεβαστό και από άλλους. Ο ίδιος ο κ. Κουλίας έχει ενημερωθεί για τα αποτελέσματα της έρευνας του ΓΕΕΦ. Μιλώντας μαζί μας πριν δημοσιεύσουμε τις πρώτες πληροφορίες μας, είχε αναφέρει ότι η οικοδομική ανάπτυξη στην οποία προχωρεί η εταιρεία του, συμβάλλει στην αντιαρματική ενίσχυση της περιοχής.»
Παράρτημα 4 (Δημοσίευμα ημερομηνίας 25.3.200)
«Με κλειστά μάτια η πολεοδομία στα έργα του βουλευτή του ΔΗΚΟ. Χαριστικές παρεκκλίσεις στον Κουλία».
Το άρθρο συνοδεύεται από φωτογραφία με το τοπογραφικό σχέδιο, τη φωτογραφία του ενάγοντα όπως επίσης και δύο φωτογραφίες, οι οποίες απεικονίζουν διαφημιστικές πινακίδες του επιδίκου έργου. Στη πρώτη αναγράφεται το όνομα του ενάγοντα ενώ από την άλλη παραλείπεται. Κάτω από τις δυό πιο πάνω φωτογραφίες αναγράφεται η λεζάντα «Στις πρώτες πινακίδες που τοποθετήθηκαν, το όνομα του κ. Κουλία ήταν σε περίοπτη θέση. Μετά τα δημοσιεύματα μας, αντικαταστάθηκαν από άλλες στις οποίες δεν αναφέρεται πουθενά», Τεκμήριο 4:
«Με κλειστά μάτια η πολεοδομία στα έργα του βουλευτή του ΔΗΚΟ Χαριστικές παρεκκλίσεις στον Κουλία
Πολλές φαίνεται πως είναι οι αμαρτίες που βαραίνουν τα 43 οικόπεδα που κόβει ο βουλευτής του ΔΗΚΟ XXXXX Κουλίας και οι συνεργάτες του στην περιοχή της Πύλας. Η πρώτη αμαρτία αφορά την καταστροφή οχυρωματικών έργων της Εθνικής Φρουράς. Έκθεση του ΓΕΕΦ επιβεβαιώνει πως η εταιρεία του βουλευτή παρά τις αντιδράσεις του Γενικού Επιτελείου και των αξιωματικών στην περιοχή επιχωμάτωσε αντιαρματική τάφρο στην περιοχή της Πύλας προκειμένου να κόψει σειρά οικοπέδων. Δεν αρκεί όμως αυτό. Προκειμένου να γίνει το έργο υπήρξαν σοβαρές παρεκκλίσεις από τις πολεοδομικές υποχρεώσεις του κ. Κουλία. Παρεκκλίσεις που δημιουργούν ερωτήματα.
Ερωτήματα δημιουργεί και η ταχύτητα με την οποία αντέδρασαν οι πολεοδομικές υπηρεσίες στα αιτήματα του κ. Κουλία. Μέσα σε τρεις μήνες εξασφάλισε τις άδειες που άλλοι χρειάζονται έως και δύο χρόνια. Και κάτι που επίσης έχει σημασία. Η γη πάνω στην οποία κόβονται σήμερα τα οικόπεδα, στο παρελθόν ανήκε σε Τουρκοκύπριο. Την πούλησε σε άλλο Ελληνοκύπριο πολίτη, ο οποίος αργότερα τη μεταβίβασε στον κ. Κουλία και τους συνεργάτες του.
Η χαριστική παρέκκλιση
Όλοι όσοι ασχολούνται με τα κτηματικά γνωρίζουν ότι η διαδικασία εξασφάλισης των σχετικών αδειών αποτελεί έναν χρονοβόρο εφιάλτη, εφιάλτη όμως φαίνεται πως δεν χρειάστηκε να ζήσει ο κ. Κουλίας προκειμένου να εξασφαλίσει ταχύτατα την πολεοδομική άδεια για κοπή οικοπέδων. Κατέθεσε την αίτηση του το Νοέμβριο του 2005 και το Φεβρουάριο του 2006 μπορούσε να αρχίσει δουλειά. Και όπως όλοι επίσης γνωρίζουν... ο χρόνος είναι χρήμα και στις επιχειρήσεις ανάπτυξης γης.
Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε συγκεκριμένα παραδείγματα ιδιοκτητών χωραφιών που γειτνιάζουν με αυτό του κ. Κουλία, οι οποίοι ανέμεναν ή αναμένουν για δύο χρόνια προκειμένου να πάρουν από την πολεοδομία το πράσινο φως. Η ταχύτητα με την οποία απέκτησε τις άδειες ο κ. Κουλίας είναι όμως πλημμέλημα μπροστά στην άλλη σοβαρή παρέκκλιση στην οποία χαριστικά προέβησαν οι αρμόδιες αρχές. Σύμφωνα με τους Πολεοδομικούς Κανονισμούς, οποιοσδήποτε προχωρεί σε οικοπεδοποίηση, εάν ο αριθμός των οικοπέδων υπερβαίνει τα δέκα τότε υποχρεούται να προβλέψει ένα ποσοστό για χώρο πρασίνου και ένα άλλο ποσοστό, για χώρους "κοινωνικού εξοπλισμού". Δηλαδή χώρους όπου θα ανεγερθούν ιατρείο, καφενείο κλπ ανάλογα με τις ανάγκες. Στην περίπτωση των 43 οικοπέδων της εταιρείας του κ. Κουλία, η πολεοδομική αρχή έκανε τα στραβά μάτια και έδωσε την άδεια στους ιδιοκτήτες της γης να κόψουν τα οικόπεδα ΧΩΡΙΣ την πρόνοια για χώρο κοινωνικού εξοπλισμού. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίστηκαν σχεδόν δύο ακόμη οικόπεδα προς πώληση. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι υπό εξαιρετικές περιστάσεις θα μπορούσε να παραβλεφθεί η συγκεκριμένη πρόνοια. Κάτι τέτοιο ούτε προβλέπεται από το νόμο, αλλά ούτε και ίσχυε όταν ο προηγούμενος ιδιοκτήτης του ίδιου κομματιού προσπάθησε να εξασφαλίσει άδεια διαχωρισμού οικοπέδων. Τότε (2005) του ζήτησαν να προβλέψει και χώρο κοινωνικοί εξοπλισμού.
Οι διαδικασίες που ακολουθήθηκαν στην υποχρέωση της εταιρείας του βουλευτή του ΔΗΚΟ για χώρο πρασίνου ήσαν νομική ορθές. Υπάρχει όμως ένα σημείο που δημιουργεί ερωτήματα ως προς τη σκοπιμότητα του. Στα πρώτα πολεοδομικά σχέδια που ετοιμάστηκαν για το συγκεκριμένο τεμάχιο, η περιοχή πράσινου προβλεπόταν στο νοτιοδυτικό μέρος του κομματιού. Όταν πήρε τα πράγματα στα χέρια του κ. Κουλίας ο χώρος πρασίνου μεταφέρθηκε στο βορειοανατολικό μέρος. Εκεί ακριβώς που βρίσκεται η αντιαρματική τάφρος την οποία επιχωμάτωσαν.
Με τον τρόπο αυτό τώρα που το ΓΕΕΦ θα ζητήσει την επίταξη της περιοχής, οι πελάτες του κ. Κουλία ΔΕΝ θα χάσουν χώρο από τα οικόπεδα τους, αλλά χώρο πρασίνου.
Η ιστορία ενός χωραφιού
Πριν από μερικά χρόνια η συγκεκριμένη περιοχή δεν είχε ιδιαίτερη αξία. Όλοι γνώριζαν το ρόλο της στην άμυνα της ευρύτερης Λάρνακας και ελεύθερης Αμμοχώστου και βλέποντας τα αμυντικά έργα δίσταζαν να προχωρήσουν σε επενδύσεις, παρά το γεγονός ότι κάτοικοι της περιοχής χρόνια τώρα ζητούσαν να τους επιτραπεί να άρουν κάποια από τα αντιαρματικά εμπόδια. Η αρχή έγινε όταν η Κυβέρνηση αποφάσισε να άρει τα ναρκοπέδια. Υλοποιώντας τη Συνθήκη της Οτάβας προχώρησε στο μέτρο και ως ένδειξη καλής θέλησης. Η κίνηση όμως αυτή αύξησε την ανάγκη σοβαρότερων αμυντικών αναχωμάτων, γεγονός που οδήγησε το ΓΕΕΦ να σκληρύνει τη στάση του στα αιτήματα των ιδιοκτητών γης στην περιοχή.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Τουρκοκύπριος ιδιοκτήτης του συγκεκριμένου χωραφιού αποφάσισε να το πουλήσει, αφού εκτός των άλλων προέκυψαν και κάποιες διαφορές με τον γείτονα του. Το πούλησε πέντε χιλιάδες λίρες τη σκάλα και εισέπραξε συνολικά για τις 20 σκάλες εκατό χιλιάδες λίρες. Ο επόμενος ιδιοκτήτης - Ελληνοκύπριος μετανάστης - το πούλησε στην εταιρεία του κ. Κουλία προς 45 χιλιάδες λίρες τη σκάλα. Σήμερα ο κ. Κουλίας πουλάει τα οικόπεδα από 65-80 χιλιάδες λίρες. Με άλλα λόγια εάν οι είκοσι σκάλες του κ. Κουλία -43 οικόπεδα- πουληθούν, τότε μιλάμε για το καθόλου ευκαταφρόνητο ποσόν των τριών εκατομμυρίων λιρών. Κάναμε τον πρόχειρο υπολογισμό παίρνοντας το μέσο όρο τιμών πώλησης. Εάν όμως θεωρήσουμε ότι ένα μεγάλο μέρος του έργου πουλιέται ως κατοικίες όπως διαφημίζει η εταιρεία του κ. Κουλία, τότε το ποσόν γίνεται προφανώς, σημαντικά πιο μεγάλο. Το καταγράφουμε αυτό και ως μία ένδειξη της πορείας που ακολουθεί το περιουσιακό... αν βρεθεί στα σωστά χέρια. Ο Τουρκοκύπριος ιδιοκτήτης πούλησε πριν μερικά χρόνια για εκατό χιλιάδες λίρες και σήμερα η αξία του ιδίου κομματιού υπερβαίνει τα τρία εκατομμύρια. Αφού βεβαίως προηγήθηκαν όσα περιγράψαμε.
"Θα τα πούμε στο δικαστήριο"
Την εβδομάδα που πέρασε επιδιώξαμε να έχουμε συνάντηση με τον βουλευτή του ΔΗΚΟ και επιχειρηματία XXXXX Κουλία. Είχαμε άλλωστε δεχθεί και σχετικές παροτρύνσεις από στενούς συνεργάτες του. Δεκάδες είναι οι αναπάντητες κλήσεις που αφήσαμε στο κινητό του κ. Κουλία. Στο τέλος της εβδομάδας μας εστάλη το μήνυμα ότι ο βουλευτής δεν μας απαντά διότι... προτίθεται να τα πούμε στο δικαστήριο.
Σε σύγκρουση με το ΓΕΕΦ
Μέρος του επίμαχου κομματιού γης αποτελούσε μέχρι πρότινος αντιαρματική τάφρο. Η εταιρεία του κ. Κουλία, αφού διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε επίταξη από την Εθνική Φρουρά, άρχισε έργα επιχωμάτωσης της. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την αντίδραση των τοπικών στρατιωτικών διοικητών, οι οποίοι τόσο επί τόπου όσο και με επιστολές στο ΓΕΕΦ ζήτησαν να σταματήσουν τα έργα και να αποκατασταθεί η αντιαρματική τάφρος την οποία κρίνουν ως απαραίτητη για την άμυνα της περιοχής. Ωστόσο, ο κ. Κουλίας, που ως βουλευτής είναι μέλος της Επιτροπής Άμυνας, κώφευσε στο αίτημα του ΓΕΕΦ. Σήμερα το Γενικό Επιτελείο προωθεί διαδικασίες επείγουσας επίταξης όχι μόνο του συγκεκριμένου τεμαχίου, αλλά και όλων όσα θεωρεί απαραίτητα την άμυνα της περιοχής. Ο κ. Κουλίας όμως ήδη έχε. πουλήσει ένα μεγάλο μέρος του έργου.
Πώς ξέμεινε
Είναι γεγονός πως όλα ξεκίνησαν από το λάθος της Εθνικής Φρουράς, η οποία μετά το 1974 δεν επίταξε το συγκεκριμένο κομμάτι. Υπάρχουν όμως σοβαρά ελαφρυντικά. Όπως επισημαίνουν στελέχη του υπουργείου Άμυνας, η ΕΦ τότε κατασκεύαζε τα οχυρωματικά της έργα, όπου έκρινε ότι ήταν απαραίτητο.
Πολλές φορές και χωρίς επίταξη προκειμένου να αποφευχθούν χρονοβόρες διαδικασίες. Αλλωστε κανείς δεν θα αντιδρούσε στη δημιουργία αμυντικών έργων. Στη συνέχεια, όταν τα πράγματα χαλάρωσαν και υπήρξαν ιδιοκτήτες που πρόβαλλαν απαιτήσεις, εάν η ΕΦ έκρινε ότι ήταν απαραίτητο το έργο, προχωρούσε σε επίταξη. Το συγκεκριμένο κομμάτι ξέμεινε - προφανώς - επειδή ο Τουρκοκύπριος ιδιοκτήτης δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να το αξιοποιήσει και δεν ήγειρε απαιτήσεις. Σήμερα και άλλοι Τουρκοκύπριοι ιδιοκτήτες γης στην περιοχή ζητούν να επιχωματώσουν τα κομμάτια γης, που έχουν και αποτελούν μέρος αντιαρματικών ή άλλων οχυρωματικών έργων».
Παράλληλα στην ίδια έκδοση δημοσιεύονται δύο γελοιογραφίες που έχουν ως αντικείμενο τον ενάγοντα.
Στην πρώτη απεικονίζεται ο ενάγοντας μπροστά από μια μεγάλη έπαυλη, κρατάει κάποιο έγγραφο το οποίο επιδεικνύει σε κάποιο απορημένο άντρα και του λέει «βρε ποια πολεοδομία και πράσινα άλογα. Εγώ χτίζω με αντιαρματική τεχνική!». Κάτω από τη γελοιογραφία αναγράφεται η λεζάντα
«Ερώτηση προς κυβέρνηση και ΔΗΚΟ. Πώς σχολιάζουν τις οικονομικές δραστηριότητες του βουλευτή του κόμματος τους, κ. XXXXX Κουλία; Εδώ και τρεις εβδομάδες το θέμα καταγράφεται και ουδείς σχολιάζει. Η στήλη προκαταβολικά δεν θεωρεί ούτε τον XXXXX Καρογιάν, ούτε τον XXXXX Πασιαρδή τυφλούς ή κωφούς. Κάθε σχόλιο λοιπόν δεκτό».
Στη δεύτερη απεικονίζεται ο ενάγοντας με το μαγιό του, πάνω σε μια ξαπλώστρα, δίπλα από μια πισίνα με συρματομπλέγματα, να κρατά το αναψυκτικό του και με οργίλο ύφος να φωνάζει σε δύο απορημένους αστυνομικούς «Μα δεν έχετε ακούσει για την αντιαρματική πισίνα;». Κάτω από τη γελοιογραφία αναγράφεται η λεζάντα, «Δεν διεγέρθη ακόμη η αντικατοχική ευαισθησία της επιτροπής XXXXX Μακάρθι για τις πατριωτικές επενδύσεις του XXXXX Κουλία. Ή μήπως οι πισίνες στο χώρο των αντιαρματικών τάφρων της Εθνικής Φρουράς είναι καμουφλαρισμένες παγίδες για τα τουρκικά τανκς; Ο κ. XXXXX Μαύρος, που είναι ειδικός επί ζητημάτων άμυνας, μπορεί να μας διαφωτίσει; Παρεμπιπτόντως, γιατί δεν απαντά τα τηλέφωνα του ο κ. Κουλίας όταν δέχεται κλήσεις από τα κανάλια; Ό,τι κι αν τον ρωτήσουν έχει μια απάντηση να δώσει: Φταίει το σχέδιο Ανάν!».