ΑΡΓΥΡΟΥ ν. ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 464/2012, 27/11/2018

public Ναθαναήλ, Στέλιος Σταύρου Σταματίου, Κατερίνα Στυλιανίδου-Πούγιουρου, Αντρούλα Μ. Πανταζή (κα) για Κούσιο, Κορφιώτη, Παπαχαραλάμπους ΔΕΠΕ, Για τον Εφεσείοντα - Ενάγοντα Θ. Μαυρομουστάκη (κα) για τον Εφεσίβλητο - Εναγόμενο, Για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας CY AD Κύπρος Ανώτατο Δικαστήριο 2018-11-27 el Τμήμα Νομικών Εκδόσεων, Ανώτατο Δικαστήριο ΑΡΓΥΡΟΥ ν. ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 464/2012, 27/11/2018 Δικαστική Απόφαση

ECLI:CY:AD:2018:A519

ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 464/2012

[ΣΤ. ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Κ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Α. ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]

27 Νοεμβρίου, 2018

xxxxx ΑΡΓΥΡΟΥ

Εφεσείοντας - Ενάγοντας

και

ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Εφεσίβλητος - Εναγόμενος

***************

Μ. Πανταζή (κα) για Κούσιο, Κορφιώτη, Παπαχαραλάμπους ΔΕΠΕ, Για τον Εφεσείοντα - Ενάγοντα

Θ. Μαυρομουστάκη (κα) για τον Εφεσίβλητο - Εναγόμενο, Για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας

****************

ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει η Α. Πούγιουρου, Δ.

Α Π Ο Φ Α Σ Η

ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ: Ο εφεσείων ηλικίας 27 ετών, στις 27/7/2005 ενώ υπηρετούσε ως υπολοχαγός στο χχχχ Τάγμα Πεζικού στην χχχχ και λάμβανε μέρος σε εκπαίδευση και επίδειξη του αντιαρματικού όπλου τύπου Α/Τ APILAS αυτό-εξερράγη με αποτέλεσμα ο ίδιος και άλλα 16 μέλη της Εθνικής Φρουράς να τραυματιστούν.

Με την αγωγή του υπ.' Αρ. 8070/2006 στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας εναντίον του Γενικού Εισαγγελέα, αξίωνε αποζημιώσεις για τις σωματικές και άλλες βλάβες που είχε υποστεί.

Κατά την πρωτόδικη διαδικασία συμφωνήθηκε ο καταμερισμός ευθύνης σε 70% σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και 30% του εφεσείοντα και η ακροαματική διαδικασία διεξήχθηκε σ' όσον αφορά τις αποζημιώσεις που διεκδικούσε ο εφεσείων.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο αφού έλαβε υπόψη τη μαρτυρία του εφεσείοντα σε σχέση με τους τραυματισμούς του, που δεν είχε αμφισβητηθεί, και την έκθεση του Ιατροσυμβουλίου ημερομ. 23/2/2012, το περιεχόμενο της οποίας εγκρίθηκε ως παραδεκτό γεγονός, έκρινε ότι το ποσό των €250.000 συνιστούσε δίκαιη και εύλογη αποζημίωση επί πλήρους ευθύνης, με αποτέλεσμα να επιδικάσει προς όφελος του εφεσείοντα το ποσό των €175.000, σύμφωνα με το ποσοστό ευθύνης που του αναλογούσε, πλέον νόμιμο τόκο από 27/7/2005 μέχρι εξόφλησης, πλέον έξοδα.

Αναφορικά με τις ειδικές αποζημιώσεις, αν και υπήρχε σχετική αξίωση στην Έκθεση Απαίτησης για Λ.Κ.31.500,00, εν τούτοις η αξίωση αυτή δεν προωθήθηκε κατά την ακρόαση και το Δικαστήριο τη θεώρησε ως εγκαταλειφθείσα.

Εναντίον της πιο πάνω απόφασης καταχωρήθηκε εκ μέρους του εφεσείοντα/ενάγοντα έφεση με την οποίαν με ένα λόγο έφεσης επιδιώκει την αύξηση του ύψους των γενικών αποζημιώσεων που επιδίκασε το πρωτόδικο Δικαστήριο, θεωρώντας τις ως έκδηλα ανεπαρκείς.

Ο εφεσείων διατείνεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν αξιολόγησε ορθά τη μαρτυρία σε σχέση με τη σοβαρότητα των τραυματισμών του και ιδιαίτερα τις ιατρικές εκθέσεις ιατρικών κέντρων της Κύπρου και του εξωτερικού που αφορούν τον εφεσείοντα, ενώ παραλείπει να σχολιάσει το Τεκμήριο 14 (έκθεση ιατρικού κέντρου στη Γαλλία) στην απόφαση του.

Αγνόησε επίσης το Τεκμήριο 39 που είναι έκθεση του Ιατροσυμβουλίου σ' όσον αφορά τις ιατρικές εξετάσεις από ωτορυνολαρυγγολογικής, ορθοπεδικής και πλαστικής άποψης, όλες ημερομηνίας 8/2/2012.

Παραπονείται επιπρόσθετα ότι το Δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη ότι υπεβλήθη σε σωρεία χειρουργικών επεμβάσεων και σε μεταμόσχευση δέρματος σε ιατρικά κέντρα της Κύπρου και του εξωτερικού και ότι παρέμεινε για νοσηλεία στο Ιατρικό Κέντρο «The Chaim Sheba Medical Center» στο Τελ Αβίβ στο Ισραήλ για πέντε μήνες. Αγνόησε περαιτέρω ότι απαιτούνται άλλες τόσες χειρουργικές επεμβάσεις προς το σκοπό οπτικής και λειτουργικής αποκατάστασης των τραυμάτων του και ότι υπέφερε αρκετά και στερήθηκε των ανέσεων και απολαύσεων της ζωής. Επιπρόσθετα καταλογίζεται στο Δικαστήριο ότι λανθασμένα παρέλειψε να εκτιμήσει το γεγονός ότι οι τραυματισμοί που υπέστη ο εφεσείων επηρέασαν δυσμενώς και την ανέλιξη του στο στρατό που υπηρετούσε, εφόσον αυτή περιορίζεται μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη αντί του αντιστράτηγου, αλλά και τις μελλοντικές απολαβές του.

Ο εφεσίβλητος από την άλλη, μέσω του περιγράμματος αγόρευσης του υποστήριξε πλήρως την πρωτόδικη κρίση σ' όσον αφορά το ύψος των επιδικασθεισών αποζημιώσεων τις οποίες έκρινε ως δίκαιες και εύλογες.

Μεγάλο μέρος της πρωτόδικης απόφασης αναλώνεται στην παράθεση του ιστορικού της μέχρι τότε σταδιοδρομίας του εφεσείοντα στο Στρατό και κυρίως στην περιγραφή των τραυμάτων και της θεραπείας στην οποίαν υποβλήθηκε, όπως καταγράφεται στις ιατρικές εκθέσεις, τεκμήρια, και στο Παράρτημα Α που κατατέθηκε κατά την κυρίως εξέταση του εφεσείοντα και τα οποία δεν αμφισβητήθηκαν.

Μεταφέρουμε το σχετικό απόσπασμα από την απόφαση:

«Ο ενάγοντας μετά την αποφοίτηση του από την Σχολή Ευελπίδων, διορίστηκε ως αξιωματικός στο στρατό της Δημοκρατίας, με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού. Με διάταγμα του Υπουργού Άμυνας, ημερομηνίας 4.12.2000 αποσπάστηκε για υπηρεσία στην Εθνική Φρουρά, με ισχύ από 17.6.2000. Στη συνέχεια μετέβηκε στην Ελλάδα και φοίτησε στη Σχολή Πεζικού όπως επίσης και σε διάφορες άλλες στρατιωτικές σχολές. Τον Απρίλη του 2001 επέστρεψε στην Κύπρο και υπηρέτησε σε διάφορα τάγματα πεζικού. Την 1.10.2003 προήχθηκε στο βαθμό του υπολοχαγού και την 1.8.2009 στο βαθμό του λοχαγού, βαθμό που κατέχει μέχρι σήμερα.

Μετά τον τραυματισμό, που ως αναφέρω και ανωτέρω έλαβε χώρα τον Ιούλιο του 2005, μεταφέρθηκε αρχικά στο Νοσοκομείο Λάρνακας και αργότερα λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης του, σε νοσοκομείο στο Ισραήλ. Στη συνέχεια έτυχε περίθαλψης σε ιατρικά κέντρα της Γαλλίας και της Κύπρου. Περιγραφή των τραυμάτων του ενάγοντα γίνεται στο παράρτημα Α, που αποτελεί μέρος της κυρίως εξέτασης του. Το περιεχόμενο του πιο πάνω παραρτήματος δεν έχει αμφισβητηθεί σ΄ οποιοδήποτε σημείο. Το παραθέτω αυτούσιο:

«ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΡΑΥΜΑΤΩΝ-ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΤΡΑΥΜΑΤΩΝ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ

«(α) Θλαστικό τραύμα στον καρπό και την παλάμη του αριστερού χεριού και ακρωτηριασμός αριστερού δείκτη και μέσου δακτύλων από τη μετακαρπιοφαλαγγική άρθρωση. Ύπαρξη ξένων σωμάτων στην παλάμη και περιορισμένη κίνηση καρπού. Τα Τραύματα μετά από χειρουργικές επεμβάσεις έχουν επουλωθεί και κάποια από τα ξένα σώματα έχουν αφαιρεθεί, και κάποια άλλα παραμένουν ακόμα. Οι ουλές και τα σημάδια όμως παραμένουν. Ιατρικά Πιστοποιητικά TEKM. 1, 2, 4, 5, 8, 9,13,15 και 17.

(β) Ατελής ακρωτηριασμός παράμεσου και μικρού δακτύλων στο ίδιο χέρι (αγκύλωση), από την 1^η φαλαγγοφαλαγγική άρθρωση και τοποθέτηση K-Wires. Σοβαρή έλλειψη κάμψης στις αρθρώσεις και απώλεια αίσθησης. Περιορισμός κινήσεων, αδυναμία στη συλληπτική ικανότητα και στην ανύψωση βάρους πέραν των 2 κιλών. Τα Κ-Wires έχουν αφαιρεθεί.

Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ.2, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 13, 14 και 15.

(γ) Εκτεταμένο τραύμα αριστερής παλάμης και πρόσθιας επιφάνειας αριστερού αντιβραχίου και ύπαρξη ξένων σωμάτων. Έγινε μεταμόσχευση δέρματος και τα τραύματα μετά από χειρουργικές επεμβάσεις έχουν επουλωθεί, κάποια από τα ξένα σώματα έχουν αφαιρεθεί και κάποια άλλα παραμένουν ακόμα. Οι ουλές και τα σημάδια όμως παραμένουν. Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 2,4,11,13,15 και 17.

(δ) Διατομή κερκιδικής αρτηρίας/κερκιδικού νεύρου αριστερού χεριού. Ιατρικό Πιστοποιητικό ΤΕΚΜ. 2.

(ε) Πλήρης διαχωρισμός δεξιάς παλάμης κατά μήκος, μεταξύ 3^ου και 4^ου μετακαρπίου μέχρι τα οστάρια του καρπού και εκτεταμένο τραύμα παράμεσου και μέσου δακτύλων. Μετά από χειρουργική επέμβαση το τραύμα έχει επουλωθεί. Οι ουλές και τα σημάδια όμως παραμένουν. Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 2,3 και 5.

(στ) Κάταγμα κερκίδας και ωλένης δεξιού αντιβραχίου. Τοποθετήθηκαν υλικά οστεοσύνθεσης (πλατίνες). Τα τραύματα έχουν αποκατασταθεί και οι πλατίνες έχουν αφαιρεθεί. Οι ουλές παραμένουν. Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 1,2,3,4,5,8,9,13 και 17.

(ζ) Εγκαύματα και απώλεια δέρματος κάτω κοιλίας και πρόσθιας επιφάνειας μηρών. Θλαστικό τραύμα κάτω κοιλίας, θλαστικό τραύμα αριστερού μηρού και μούδιασμα αριστερού μηρού. Έγινε μεταμόσχευση δέρματος. Ύπαρξη ξένων σωμάτων τόσο στην κοιλιά όσο και στον μηρό. Οι ουλές και τα σημάδια από τα εγκαύματα στο χώρο της κοιλίας είναι εμφανή. Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 1, 2, 4, 8, 9, 13, 15 και 17.

(η) Έγκαυμα και απώλεια δέρματος από τα γεννητικά όργανα. Έγινε μεταμόσχευση δέρματος. Οι ουλές και τα σημάδια εξακολουθούν να υπάρχουν. Λόγω των ουλών, κατά τη στύση προκαλείται πόνος με αποτέλεσμα την απώλεια της. Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 1,3,4,6, 8,13,15,16 και 17.

(θ) Μεγάλη διάτρηση δεξιού τύμπανου και μεικτού τύπου βαρηκοΐα μετρίου προς μεγάλου βαθμού και μεγάλη πτώση στις υψηλές συχνότητες. Διάτρηση αριστερού τύμπανου. (Έχει ήδη επουλωθεί). Νευροαισθητήριος βαρηκοΐα μετρίου βαθμού υψηλών συχνοτήτων. Εμβοές και στα δυο αυτιά. Έγινε χειρουργική επέμβαση (τυμπανοπλαστική) για κάλυψη της οπής του τύμπανου. Γίνεται χρήση ειδικού ακουστικού. Παρόλα αυτά οι εμβοές και βαρηκοΐα εξακολουθούν να υπάρχουν. Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 4, 7,10,12 και 13.

(ι) Κάταγμα ακανθώδους απόφυσης 7ου αυχενικού σπονδύλου. (Έχει επουλωθεί). Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 1,3,4,8,9 και 13.

(ια) Ερεθισμός, ενοχλήσεις και δυσφορία στην κίνηση εξαιτίας της συρρίκνωσης των μοσχευμάτων στις περιοχές των εγκαυμάτων. Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 15 και 17.

(ιβ) Λόγοι αισθητικής εξαιτίας των τραυμάτων και ουλών-σημαδιών τα οποία δημιουργούν συναισθηματική και ψυχολογική φόρτιση. Ιατρικά Πιστοποιητικά ΤΕΚΜ. 15 και 17».

Το πρωτόδικο Δικαστήριο προβαίνει στη συνέχεια σε εκτενή ανάλυση της ιατρικής έκθεσης του δρα xxxxx, ημερ. 23/4/2007, στην οποίαν η περίπτωση του εφεσείοντα χαρακτηρίζεται ως περιστατικό με πολύ σοβαρές ουλές και δυσμορφίες όπως και λειτουργικό πρόβλημα στα χέρια και στα γεννητικά όργανα. Αναφέρεται στην έκθεση ότι απαιτείται στο μέλλον η διενέργεια χειρουργικών επεμβάσεων αποκατάστασης της περιοχής του εφηβαίου, της βουβωνικής χώρας και του πέους όπως και διόρθωσης των ουλών και της δυσλειτουργίας του αριστερού χεριού. Οι επεμβάσεις αυτές θα βελτίωναν τις ουλές αλλά δεν θα τις εξαφάνιζαν εντελώς. Αυτές κρίνονταν αναγκαίες για την καλύτερη λειτουργική αποκατάσταση αλλά και για αποφυγή σχηματισμού ασταθών ουλών σε διάφορα σημεία «..... με κίνδυνο εξαλλαγών σε κακοήθεις επεξεργασίες» μετά παρέλευση είκοσι και πλέον ετών.

Το Δικαστήριο προβαίνει στα εξής επιπρόσθετα ευρήματα στη βάση των ιατρικών εκθέσεων, το περιεχόμενο των οποίων, επαναλαμβάνουμε, ότι δεν αμφισβητήθηκε.

«Ο ενάγοντας εξετάσθηκε από το Ιατροσυμβούλιο πρόσφατα το Φεβρουάριο του 2012, σε τρεις διαφορετικές ημερομηνίες. Το περιεχόμενο της έκθεσης, τεκμήριο 39, κατατέθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου ως παραδεκτά γεγονότα. Σύμφωνα με την πιο πάνω έκθεση όταν ο ενάγοντας είχε εξεταστεί από το Ιατροσυμβούλιο, τον Αύγουστο του 2006, παρουσίαζε ωτοσκοπικώς ρήξη τυμπανικού υμένα στο δεξιό αυτί και έγινε αποκατάσταση του ρήγματος, τυμπανοπλαστική, η οποία έλαβε χώρα το Φεβρουάριο του 2008. Ακουολογικά παρουσιάζει σοβαρή νευροαισθητήριο βαρηκοΐα στις υψηλές συχνότητες στο δεξιό αυτί και μετρίου βαθμού νευροαισθητήριο βαρηκοΐα στο αριστερό αυτί. Τόσο οι βλάβες όσο και οι εμβοές είναι μη ανατάξιμες.

Το αριστερό άνω άκρο παρουσίαζε περιορισμό της κινητικότητας της πηχεοκαρπικής στη κάμψη και αδυναμία στη συλληπτική ικανότητα. Με το άκρο αυτό μπορούσε ν΄ ανυψώσει βάρος μέχρι μόνο δύο κιλά.

Παρουσίαζε επίσης σοβαρή απώλεια κινητικότητας της εγγύς και της άνω αριστερής φαλαγγοφαλαγγικής άρθρωσης παράμεσου και μικρού δακτύλου. Κινητικότητα υπήρχε μόνο στις μετακαρπιοφαλιγγικές αρθρώσεις των δύο δακτύλων, υπήρχαν ουλές και εμφανή σημάδια από τα τραύματα και απώλεια αίσθησης τόσο στη ραχιαία επιφάνεια όσο και στη παλάμη. Ο πόνος στο αριστερό άνω άκρο ήταν συνεχόμενος, επιδεινωνόταν δε μετά από μερική χρήση του μέλους. Γενικά, υπήρχε μεγάλου βαθμού ανικανότητα η οποία θα παρέμενε μόνιμη.

Ο ενάγοντας ανέφερε και για αυχεναλγίες περιστασιακά σε έδαφο κατάγματος ακανθώδους απόφυσης Α7 σπονδύλου.

Από πλαστικής απόψεως ο ενάγοντας παρουσίαζε σύμφωνα με την έκθεση, τα πιο κάτω τα οποία παραθέτω αυτούσια:

 Μετατραυματική ουλή τριχωτού κεφαλής με μετατραυματική αλωπεκία.

 Μετεγχειρητικές ουλές έσω και έξω επιφάνειας δεξιού αντιβραχίου.

 Μετατραυματικές ουλές παλαμιαίας και ραχιαίας επιφάνειας δεξιάς άκρας χειρός.

 Μετεγχειρητικές ουλές από δερματικό μόσχευμα αριστερού αντιβραχίου και στη ραχιαία επιφάνεια της άκρας χειρός.

 Ακρωτηριασμός δείκτη και μέσου δακτύλου αριστερά.

 Δυσκαμψία όλων των αρθρώσεων της άκρας χειρός με περιορισμό την κίνηση.

 Τραυματική δερματοστιξία της άκρας χειρός αριστερά.

· Ουλή από δερματικό μόσχευμα αριστερού υπογαστρίου από την περιοχή του ομφαλού μέχρι τη σύστοιχη λαγόνιο ακρολοφία.

 Μετεγχειρητική ουλή από δερματικό μόσχευμα στην αριστερή μηροβουβωνική χώρα και ουλές στην περιοχή του εφηβαίου του οσχέου και του πέους. Οι ουλές αυτές είναι σκληρές και ρικνωτικές σε κάποια σημεία, και πιθανόν να επηρεάζουν την στυτική λειτουργία.

 Μετεγχειρητική ουλή από τοποθέτηση δερματικού μοσχεύματος πρόσθιας επιφάνειας αριστερού μηρού».

Εκτός του περιεχομένου των ιατρικών εκθέσεων, το πρωτόδικο Δικαστήριο αποδέχθηκε επίσης την προφορική μαρτυρία του εφεσείοντα, ως αναντίλεκτη, ότι συνεπεία των τραυματισμών του επηρεάστηκε η ζωή του, εφόσον αναγκάζεται να χρησιμοποιεί πάντοτε ακουστικό για βελτίωση της ακοής του και υποφέρει από εμβοές και στα δύο αυτιά που του προκαλούν πονοκέφαλο και δυσκολεύουν τον ύπνο του. Επίσης λόγω της κατάστασης του αριστερού χεριού του δυσκολεύεται να ντυθεί, να δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών του, να φάει, ή να χρησιμοποιεί τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οι τραυματισμοί του επηρέασαν επίσης τις ελεύθερες δραστηριότητες του εφόσον δεν μπορεί να ασχοληθεί με το κυνήγι, με βάρη στο γυμναστήριο, με το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ όπου ήταν παίχτης στην ΠΑΕΚ Κερύνειας. Τα μοσχεύματα επίσης τον ενοχλούν ακόμη και στο βάδισμα, αλλά το χειρότερο είναι το μόσχευμα στα γεννητικά του όργανα που του προκαλεί απώλεια στύσης και συνακόλουθα επηρεάζει τη σεξουαλική του ζωή. Όπως διαπιστώνει το Δικαστήριο, οι ουλές και τα τραύματα δημιουργούν στον εφεσείοντα «συναισθηματική και ψυχολογική φόρτιση» και ότι επηρεάστηκε επίσης και η ανέλιξη του, εφόσον τώρα υπηρετεί ως αξιωματικός υπηρεσίας γραφείου με προοπτική προαγωγής μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη αντί του αντιστράτηγου.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατά τον υπολογισμό των γενικών αποζημιώσεων έλαβε υπόψη όλους τους σχετικούς παράγοντες, ιδιαίτερα τη φύση και την έκταση των τραυμάτων μαζί με τα κατάλοιπα τους, τον πόνο και ταλαιπωρία του εφεσείοντα. Στην απόφαση του προσέγγισε το θέμα των μόνιμων καταλοίπων ως εξής:

«Στην υπό κρίση υπόθεση το επίδικο ατύχημα έχει κυριολεκτικά σημαδέψει τη ζωή του ενάγοντα. Σε ηλικία μόλις 27 ετών, στις αρχές της στρατιωτικής του καριέρας, υπέστη τους τραυματισμούς που περιέγραψα πιο πάνω, οι οποίοι του άφησαν πολλά μόνιμα κατάλοιπα. Το αριστερό άκρο έχει καταστεί σχεδόν άχρηστο και έχει παραμορφωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, λόγω των ακρωτηριασμών των δακτύλων, των ουλών και των σημαδιών. Η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα το άκρο αυτό είναι όχι μόνο αντιαισθητικό αλλά, ας μου επιτραπεί να χρησιμοποιήσω τη λέξη «αποκρουστική». Υπέστη επίσης εγκαύματα στη κοιλιά, στην πρόσθια επιφάνεια των μηρών και στο πέος. Υποβλήθηκε σε εγχειρίσεις, έγιναν στα συγκεκριμένα σημεία μεταμοσχεύσεις δέρματος, τα προβλήματα όμως συνεχίζουν να υφίστανται και να ταλαιπωρούν τον ενάγοντα καθημερινά. Πέραν των ουλών και των σημαδιών που είναι πολύ εμφανή και αντιαισθητικά, έχει πρόβλημα στη βάδιση και στη στύση κατά την ερωτική πράξη, ως περιγράφω αναλυτικά πιο πάνω. Ο ενάγοντας θα χρειασθεί στο μέλλον να υποβληθεί και σε άλλες επεμβάσεις για την καλύτερη λειτουργική αποκατάσταση τω ουλών αλλά και για να προληφθεί ο κίνδυνος εξαλλαγών σε κακοήθεις επεξεργασίες. Πέραν των πιο πάνω επηρεάσθηκε η ακοή του και γενικά όλη η ζωή του καθότι υποφέρει από συνεχείς εμβοές στα αυτιά, δυσκολεύεται να αυτοεξυπηρετηθεί και ν΄ ασχοληθεί με όλα τα σπορ που έκανε στο παρελθόν, ενώ οι ουλές και τα σημάδια του δημιουργούν συναισθηματική και ψυχολογική φόρτιση.»

Ο εφεσείων παραπονείται ότι ο υπολογισμός των γενικών αποζημιώσεων από το πρωτόδικο Δικαστήριο είναι λανθασμένος και το ποσό των €250.000 επί πλήρους ευθύνης, στη βάση του οποίου επιδίκασε στον εφεσείοντα το ποσό των €175.000,00 ως γενικές αποζημιώσεις, ότι είναι έκδηλα ανεπαρκές.

Όπως τονίστηκε στην υπόθεση Ιακώβου ν. Παπαδάκη κ.ά (2000) 1 Α.Α.Δ. 2079, η αποζημίωση για αστικά αδικήματα δεν έχει σκοπό την τιμωρία αλλά την αποκατάσταση, η δε ατέλεια του χρήματος ως μέσου για αποκατάσταση δεν πρέπει να επενεργεί προς επαύξηση των αποζημιώσεων. Αναφέρθηκε περαιτέρω ότι το Εφετείο δεν δικαιολογείται να επεμβαίνει στα πρωτόδικα ευρήματα αναφορικά με το ύψος των γενικών αποζημιώσεων, εκτός εάν πεισθεί είτε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο ενήργησε κάτω από λανθασμένη αντίληψη του Νόμου, είτε ότι το επιδικασθέν ποσό είναι τόσο υπερβολικό ή ανεπαρκές ούτως ώστε να καθίσταται παντελώς λανθασμένος ο υπολογισμός των αποζημιώσεων των οποίων ο ενάγων δικαιούται

(βλ. επίσης Φοινικαρίδης κ.ά ν. Γεωργίου κ.ά (1991) 1 Α.Α.Δ. 475, Κυριάκου ν. Σβανά (2012) 1 Α.Α.Δ. 1810, Χαραλάμπους ν. Χριστοφόρου (2012) 1 Α.Α.Δ. 2812, Jamal Ismael v. Μιχαήλ Αντωνίου κ.ά., Πολ. Εφ. 333/2009, ημερ. 12/2/2014, ECLI:CY:AD:2014:A107 και την πρόσφατη Ανδρέας Προεστός ν. Στέφανου Προδρόμου κ.ά., Πολ. Εφ. 326/2011 ημερ. 12/4/2017), ECLI:CY:AD:2017:A140.

Η νομολογία έχει επιδείξει μια σταθερή άνοδο του επιπέδου των γενικών αποζημιώσεων. Έχει τονίσει την ανάγκη για μια πιο δίκαιη και φιλελεύθερη αποτίμηση του ανθρώπινου πόνου και των πολλαπλών στερήσεων που προκαλούν οι αναπηρίες στα θέματα αστικών αδικημάτων (βλ. Παναγή ν. Θεοδώρου (1992) 1 Α.Α.Δ. 1303, Αριστοδήμου ν. Θωμά (1998) 1 (Δ) Α.Α.Δ. 2138, Βρυωνίδη ν. Σωφρονίου (1997) 1 Α.Α.Δ. 1181, Jamal Ismael v. Μιχαήλ Αντωνίου κ.ά. (ανωτέρω) και Ανδρέας Προεστός ν. Στέφανου Προδρόμου κ.ά. (ανωτέρω).

Το πρωτόδικο Δικαστήριο άντλησε βοήθεια για τον καθορισμό του ύψους των γενικών αποζημιώσεων από αριθμό αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου για τους επιμέρους τραυματισμούς του εφεσείοντα, όπως στις αποφάσεις Γενικός Εισαγγελέας ν. Στυλιανού (2002) 1 Α.Α.Δ. 1718, Μιχαήλ κ.ά. ν. Φίλιος Γ. Συκοπετρίτης Λτδ κ.ά. (2000) 1 (Β) Α.Α.Δ. 1049 και Φωτίου ν. Νεοφύτου κ.ά. (2005) 1 (Β) Α.Α.Δ. 1511.

Η μεν Στυλιανού (ανωτέρω) αφορούσε σε ακρωτηριασμό τεσσάρων δακτύλων της αριστεράς άκρας χειρός και ακρωτηριασμό της αριστερής παλάμης από το ύψος της μεσότητας των μετακαρπίων μαζί με απώλεια δέρματος και επιδικάστηκαν στον ενάγοντα ως γενικές αποζημιώσεις Λ.Κ.50.000,00.

Στην υπόθεση Μιχαήλ (ανωτέρω) επιδικάσθηκαν στην ενάγουσα Λ.Κ.20.000,00 ως γενικές αποζημιώσεις για ακρωτηριασμό του αριστερού χεριού της από το ύψος του καρπού.

Σ' όσον αφορά τους τραυματισμούς στο κεφάλι και αυτί τη μόνη απόφαση που εντόπισε το πρωτόδικο Δικαστήριο ήταν η Φωτίου (ανωτέρω) όπου το ποσό των Λ.Κ.30.000,00 που επιδικάστηκε πρωτόδικα στον ενάγοντα ως γενικές αποζημιώσεις για νευροαισθητηριακή βαρηκοΐα στο δεξιό αυτί, ουλή 10 εκ στο δεξιό μέρος του προσώπου, παραμορφώσεις του δεξιού βραχιονίου οστού και σωματική και ψυχική ταλαιπωρία, αυξήθηκε κατ' έφεση σε Λ.Κ.40.000,00.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν περιορίστηκε στο θέμα της αποζημίωσης για πόνο και ταλαιπωρία και απώλεια των απολαύσεων της ζωής αλλά έλαβε υπόψη, παραπέμποντας στην υπόθεση Σολωμού ν. Γενικού Εισαγγελέα (2009) 1 Α.Α.Δ. 623 στην οποία ο ενάγοντας ήταν επίσης στρατιωτικός, και ότι η καριέρα του εφεσείοντα είχε επηρεαστεί από το τραγικό συμβάν εφόσον ναι μεν συνεχίζει να εργάζεται στο Στρατό αλλά ως αξιωματικός υπηρεσίας γραφείου που τοποθετήθηκε, μπορεί να ανελιχθεί μόνο μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη αντί του αντιστράτηγου.

Είναι νομολογιακά γνωστό ότι προηγούμενες αποφάσεις επί του θέματος των αποζημιώσεων δεν αποτελούν κατ' ανάγκη δεσμευτικό προηγούμενο, ενόψει των διαφορετικών γεγονότων της κάθε υπόθεσης σε σχέση με τους τραυματισμούς. Παρέχουν μόνο απλή καθοδήγηση. Η συνεχής μείωση της αξίας του χρήματος λαμβάνεται επίσης σοβαρά υπόψη (βλ. G & L Calibers Ltd v. Λεμεσιανού (2003) 1 (Β) Α.Α.Δ. 948 και Ταμπούρας ν. Κολάνη (2008) 1 (Α) Α.Α.Δ. 384).

Είναι φανερό ότι η υπό κρίση περίπτωση είναι από τις σοβαρότερες που απασχόλησαν τα Κυπριακά Δικαστήρια, εφόσον πρόκειται για νεαρό πολυτραυματία που λόγω των πολύ σοβαρών τραυματισμών του παρέμεινε ένας αριθμός καταλοίπων που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της υπόλοιπης ζωής του. Δεν πρόκειται για τραυματισμούς που περιορίζονται στα άνω άκρα με ακρωτηριασμό μάλιστα του ενός χεριού ή στο κεφάλι με σοβαρό βαθμό βαρυκοΐας και στα δύο αυτιά, αλλά εκτείνονται σε όλο σχεδόν το σώμα του εφεσείοντα, στην σπονδυλική στήλη, μηρό και κοιλία μέχρι ακόμη και τα γεννητικά του όργανα, τραυματισμοί που επηρεάζουν την σεξουαλική του ζωή.

Παρέμειναν ουλές και ενοχλήσεις λόγω των τραυματισμών και των χειρουργικών επεμβάσεων και της τοποθέτησης μοσχευμάτων, που του δημιουργούν επιπρόσθετα συναισθηματική και ψυχολογική φόρτιση, σύμφωνα με τα τεκμήρια 15 και 17. Αναγκάζεται να φορεί ακουστικά προς υποβοήθηση της ακοής του, υποφέρει από εμβοές και στα δύο αυτιά που τον δυσκολεύουν να συγκεντρωθεί ή να κοιμηθεί και του δημιουργούν επιπρόσθετα πονοκεφάλους. Δυσκολεύεται να αντεπεξέλθει στις καθημερινές του δραστηριότητες όπως να ντυθεί, να φάει, να χρησιμοποιεί τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή να ασχοληθεί με τα ενδιαφέροντα του όπως το ποδόσφαιρο, μπάσκετ ή κυνήγι. Αυτά μαρτύρησε ο ίδιος ο εφεσείων και έγιναν αποδεκτά από το πρωτόδικο Δικαστήριο ως αναντίλεκτα. Επιβεβαιώνονται δε από τις ιατρικές εκθέσεις το περιεχόμενο των οποίων είναι επίσης παραδεκτό.

Τα πιο πάνω ορθά λήφθηκαν υπόψη από το πρωτόδικο Δικαστήριο όπως και το περιεχόμενο όλων των ιατρικών εκθέσεων των ιατρικών κέντρων στα οποία έτυχε θεραπείας περιλαμβανομένης και εκείνης του Γαλλικού Ιατρικού Κέντρου (Τεκμήριο 14). Σημειώνεται ότι αναφορά στο Τεκμήριο 14 γίνεται στην παράγραφο (β) των ευρημάτων του που παραθέσαμε στην αρχή της απόφασης μας. Σίγουρα δεν αναμένεται η ακριβής επανάληψη του περιεχομένου της κάθε έκθεσης στην απόφαση, εφόσον όλες οι ιατρικές εκθέσεις ως επί το πλείστον αναφέρονται περίπου στους ίδιους τραυματισμούς και κατάλοιπα. Το πρωτόδικο Δικαστήριο χαρακτηρίζει την εικόνα που παρουσιάζει σήμερα το αριστερό άνω άκρο του εφεσείοντα, που υπέστη ακρωτηριασμό, «ως αποκρουστική». Συνιστούν περαιτέρω ευρήματα του ότι ο εφεσείων θα πρέπει να υποβληθεί σε επιπρόσθετες χειρουργικές επεμβάσεις αποκατάστασης της περιοχής του εφηβαίου, της βουβωνικής χώρας, του πέους, των ουλών και της δυσλειτουργίας του αριστερού χεριού με προφανές ενδεχόμενο περαιτέρω πόνο και ταλαιπωρία.

Σίγουρα οι πιο πάνω υποθέσεις από τις οποίες άντλησε καθοδήγηση το πρωτόδικο Δικαστήριο κατά τον υπολογισμό των γενικών αποζημιώσεων και τα ποσά που επιδικάσθηκαν σ' αυτές ως γενικές αποζημιώσεις δεν αντανακλούν την περίπτωση του εφεσείοντα, εφόσον εκείνες αφορούσαν σε πολύ μικρότερης έκτασης και σοβαρότητας τραυματισμούς και κατάλοιπα. Επιπλέον είναι πολύ παλαιότερες υποθέσεις από την παρούσα.

Δική μας έρευνα στην Κυπριακή νομολογία δεν αποκάλυψε οποιαδήποτε απόφαση για παρόμοιας φύσης τραυματισμούς και κατάλοιπα όπως του εφεσείοντα. Εντοπίσαμε μόνο την υπόθεση D & G Icos Sicapi Ltd κ.ά. ν. D & G Products Ltd κ.ά. (2012) 1 (Γ) Α.Α.Δ. 2315, στην οποία μας παρέπεμψε και η δικηγόρος του εφεσείοντα κατά την προφορική της αγόρευση, όπου το Εφετείο αύξησε τις γενικές αποζημιώσεις που επιδικάστηκαν πρωτόδικα στον ενάγοντα ηλικίας 20 ετών από Λ.Κ.120.000,00 σε Λ.Κ.250.000,00 (€427.150,00) για σοβαρούς τραυματισμούς στα κάτω άκρα που τον κατέστησαν ανίκανο να περπατά χωρίς τη χρήση νάρθηκα και βακτηρίας. Αντιμετωπίζει επίσης δυσλειτουργία στη στύση που θα είναι μόνιμη. Η κατάσταση του δεξιού κάτω άκρου θα επιδεινώνεται συνεχώς και θα υποφέρει από νευροπαθητικούς πόνους.

Λαμβανομένων υπόψη όλων των σχετικών παραγόντων και των στοιχείων που έχουμε προσδιορίσει ανωτέρω, θεωρούμε ότι το υπολογισθέν ποσόν των €250.000,00 ως γενικές αποζημιώσεις επί πλήρους ευθύνης που καθόρισε το πρωτόδικο Δικαστήριο είναι έκδηλα ανεπαρκές για να μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί δίκαιη και εύλογη αποζημίωση για πόνο και ταλαιπωρία και απώλεια των ανέσεων της ζωής εξαιτίας των κακώσεων που υπέστη ο εφεσείων και για τα κατάλοιπα που του παρέμειναν και που θα τον συνοδεύουν μόνιμα.

Συνεπώς το ποσό των €250.000,00 θα πρέπει να αντικατασταθεί με το ποσό των €375.000,00.

Θα προχωρήσουμε στη συνέχεια να εξετάσουμε την εισήγηση της δικηγόρου του εφεσείοντα στο περίγραμμα αγόρευσης της ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο κατά τον υπολογισμό των γενικών αποζημιώσεων δεν αποτίμησε σε χρήμα τον παράγοντα της απώλειας καριέρας του εφεσείοντα.

Σημειώνεται ότι το Δικαστήριο ενόψει της ενώπιον του μαρτυρίας έκρινε ότι και η καριέρα του εφεσείοντα είχε επηρεαστεί από το τραγικό συμβάν εφόσον σήμερα υπηρετεί ως αξιωματικός υπηρεσίας γραφείου όπου η ανέλιξη του φθάνει μόνο μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη και όχι του αντιστράτηγου.

Παρά την πιο πάνω διαπίστωση του όμως και τη παράθεση Κυπριακής νομολογίας για το θέμα, δηλ. της απώλειας καριέρας, και συγκεκριμένα της υπόθεσης Σολωμού ν. Γενικού Εισαγγελέα (2009) 1 Α.Α.Δ. 623 όπου επιδικάσθηκε σχετικό κονδύλι εκ Λ.Κ.8.000,00 σε στρατιωτικό που καθηλώθηκε λόγω των τραυματισμών του σε γραφειακά καθήκοντα, δεν προβαίνει σε καμιά αναφορά ως προς τον τρόπο που ο παράγοντας αυτός έχει προσμετρήσει κατά τον υπολογισμό του ύψους των γενικών αποζημιώσεων ή πώς αποτιμάται σε χρήμα.

Η καθήλωση του εφεσείοντα σε γραφειακά καθήκοντα και μόνο παρά την μη απόδειξη συγκεκριμένης ή οποιασδήποτε απώλειας απολαβών είναι παράγοντας που θα έπρεπε να αποτιμηθεί από το πρωτόδικο Δικαστήριο σε χρήμα κατά τον υπολογισμό των γενικών αποζημιώσεων. Σχετική με το υπό εξέταση θέμα είναι και η πολύ πρόσφατη υπόθεση Ζένιος Ζένιου ν. Γενικός Εισαγγελέας, Πολ. Εφ. 356/2012 ημερ. 7/11/2018, ECLI:CY:AD:2018:A482, όπου αποτιμήθηκε από το Εφετείο ο παράγοντας απώλειας καριέρας στρατιωτικού ηλικίας 34 ετών, των ίδιων περίπου προσόντων με τον εφεσείοντα, που περιορίστηκε σε γραφειακά καθήκοντα, στο ποσό των €40.000. Αποτιμούμε την ύπαρξη αυτού του παράγοντα λαμβανομένων υπόψη της ηλικίας του εφεσείοντα, 27 ετών και της προοπτικής ανέλιξης του ως εκ των προσόντων και της θέσης που κατείχε, απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων και άλλων Στρατιωτικών Σχολών, σε ένα ποσό αποζημίωσης της τάξης των €40.000,00, το οποίο θα πρέπει να προστεθεί στο συνολικό ποσό των γενικών αποζημιώσεων των €375.000,00 που κρίναμε ως δίκαιες και εύλογες αποζημιώσεις επί πλήρους ευθύνης.

Ενόψει των πιο πάνω η έφεση επιτυγχάνει και το ποσό των γενικών αποζημιώσεων αυξάνεται από €250.000,00 σε €415.000,00 επί πλήρους ευθύνης.

Ενόψει του συμφωνημένου ποσοστού ευθύνης που αναλογεί στον εφεσείοντα (30%) η πρωτόδικη απόφαση για το ποσό των €175.00,00 αντικαθίσταται με το ποσό των €290.500,00 με νόμιμο τόκο από 27/7/2005 μέχρι εξόφλησης.

Το μέρος της πρωτόδικης απόφασης που αφορά στη διαταγή των εξόδων παραμένει ως έχει.

Τα έξοδα της έφεσης εκ €2.500,00 επιδικάζονται υπέρ του εφεσείοντα και εναντίον του εφεσίβλητου.

ΣΤ. ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.

Κ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Δ.

Α. ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ.

/Α.Λ.Ο.

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο

	CyLaw \| Αναφορικά μ'εμάς \| Επικοινωνία