|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Xρίστου Xριστάκης ν. Aγαθοκλή Hροδότου και Άλλων (2008) 1 ΑΑΔ 676
L.P. Transbeton Ltd ν. Κώστα Σταύρου και Άλλης (2009) 1 ΑΑΔ 304
Λαζάρου Θεόδωρος ν. Nέμεσις Εργοληπτική Δημόσια Εταιρεία Λτδ και Άλλου (2011) 1 ΑΑΔ 1325
Γεωργική Εταιρεία Πλατώνια Λτδ ν. Mohammad Al Sharif (2012) 1 ΑΑΔ 28
Ευθυμίου Κώστας ν. Αρτοποιεία Δημήτρη Γεώργιου & Υιών Λτδ (2012) 1 ΑΑΔ 206
Μάρκαρη Μάρκος ν. Μάρκου Παρασκευά (2012) 1 ΑΑΔ 1493
Σαμαρά Αναστασία και Άλλος ν. Θεοδώρας Πιπονίδου και Άλλων (2013) 1 ΑΑΔ 629
ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ν. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 336/2012, 10/7/2018, ECLI:CY:AD:2018:A352
Κυπριακή νομοθεσία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
ΜΕΛΗ ν. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ κ.α., Πολιτική Έφεση Αρ. 2/2013, 13/3/2019, ECLI:CY:AD:2019:A83
ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΙΛΗΣ v. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΑΥΡΟΥ, Πολιτική Έφεση Αρ. 380/2014, 4/5/2023, ECLI:CY:AD:2023:A187
Τ ν. Μ. Α., Έφεση Αρ. 30/2014, 19/10/2018, ECLI:CY:DOD:2018:10
ΓΙΑΤΡΟΥ ν. ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ, Ποινική Έφεση Αρ. 162/2018, 5/7/2019, ECLI:CY:AD:2019:B281
ECLI:CY:AD:2018:A421
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 173/2012
[ΣΤ. ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Κ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Α. ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]
28 Σεπτεμβρίου, 2018
ΕΡΓΟΛΗΠΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΜΦΙΑΡΑΟΣ ΛΤΔ
Εφεσείουσα - Εναγομένη
και
XXXXX MIKEILOV
Εφεσίβλητος - Ενάγοντας
***************
κ. Μ. Βασιλειάδης για την Εφεσείουσα - Εναγόμενη
κ. Αλ. Αλεξάνδρου για τον Εφεσίβλητο - Ενάγοντα
****************
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει η Α. Πούγιουρου, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ: Ο εφεσίβλητος ενώ ασχολείτο με το σοβάτισμα διώροφης υπό ανέγερση οικοδομής στο χωριό Αναβαργός της Επαρχίας Πάφου η βάση επί της οποίας στεκόταν ανατράπηκε με αποτέλεσμα να πέσει από μεγάλο ύψος και να τραυματιστεί. Με την Αγωγή του με αρ. 971/04 στο Επαρχιακό Δικαστήριο Πάφου αξίωνε εναντίον της εφεσίβλητης εταιρείας, ως εργοδότριας του, γενικές και ειδικές αποζημιώσεις ενόψει των τραυματισμών του.
Σύμφωνα με τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ως προς τις συνθήκες του ατυχήματος, ο εφεσίβλητος κατά τις 5/7/2002 ενώ στεκόταν πάνω σε μεταλλικό κουβά και εκτελούσε εργασίες σοβατίσματος σε ανώφλι πόρτας στον πρώτο όροφο της οικοδομής, πλησίον του κλιμακοστασίου, ο κουβάς υποχώρησε λόγω του σωματικού του βάρους, με αποτέλεσμα να χάσει την ισορροπία του και να πέσει στο κενό καταλήγοντας τελικά στο ισόγειο. Ούτε στο διάδρομο όπου εργαζόταν αλλ' ούτε και στο κλιμακοστάσιο που συνέδεε το ισόγειο με τον πρώτο όροφο υπήρχε οποιαδήποτε ξύλινη περίφραξη ή χειρολησθήρες ως προφυλακτικά μέτρα από πτώση στο έδαφος.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε κατ' αρχάς ότι η εφεσείουσα ως εργοδότρια δεν παρείχε ασφαλές σύστημα εργασίας έτσι ώστε παράλληλα να του παρείχε εύλογη προστασία. Ήταν διαπίστωση του ότι ο κίνδυνος πτώσης του εφεσίβλητου ενυπήρχε από την ίδια τη φύση της εργασίας, όπου στο χώρο που διεξάγετο δεν υπήρχαν οι απαραίτητες προφυλάξεις προς αποφυγή του κινδύνου πτώσης απ' οποιοδήποτε βοήθημα χρησιμοποιούσε προς εκτέλεση των εργασιών αλλ' ακόμη και από πτώση από τον πρώτο όροφο στο ισόγειο. Επιπρόσθετα καταλόγισε στην εφεσείουσα ότι παρέλειψε να λάβει εύλογα μέτρα επίβλεψης και επιτήρησης της εκτέλεσης των εργασιών.
Το Δικαστήριο στη συνέχεια έκρινε ως υπεύθυνο για το ατύχημα την εφεσείουσα σε ποσοστό 70% ενώ τον εφεσίβλητο σε 30%.
Ως προς τα τραύματα που υπέστη ο εφεσίβλητος, το πρωτόδικο Δικαστήριο αφού αξιολόγησε την ενώπιον του προσαχθείσα ιατρική μαρτυρία κατέληξε ότι ως αποτέλεσμα του ατυχήματος ο εφεσίβλητος υπέστη τους εξής τραυματισμούς:
1) Κάκωση κεφαλής με εγκεφαλική διάσειση μέσης βαρύτητας
2) Κάταγμα έξω τοιχώματος του οφθαλμικού κόγχου
3) Ατροφία δεξιού οπτικού οφθαλμού
4) Τύφλωση δεξιού οφθαλμού
5) Κάκωση αυχένος
6) Συμπιεστικό κάταγμα θωρακικού σπονδύλου 12
7) Ρωγμώδες κάταγμα δεξιάς κνήμης
8) Κακοήθη υπέρταση και
9) Βαρηκοΐα
Ενόψει των πιο πάνω τραυματισμών του ο εφεσίβλητος λάμβανε φαρμακευτική αγωγή, έκαμε χρήση περιλαιμίου τύπου Φιλαδέλφεια για ένα μήνα, ήταν κλινήρης για ένα μήνα, και του χορηγήθηκε αναρρωτική άδεια για τρεις μήνες. Χρειάστηκε επιπρόσθετα να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση στις 23/8/02 επαναγγείωσης και αποσυμπίεσης των οπτικών νεύρων στη Ρωσία.
Λαμβάνοντας υπόψη τις σοβαρές και μόνιμες βλάβες που υπέστη ο εφεσίβλητος, ιδιαίτερα την απώλεια όρασης του δεξιού του οφθαλμού, τον πόνο και ταλαιπωρία και την απώλεια της προσωπικής του άνεσης, το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι το ποσό των €165.000 αποτελεί δίκαιη και εύλογη αποζημίωση για πόνο και ταλαιπωρία επί πλήρους ευθύνης.
Στο ποσό αυτό πρόσθεσε το ποσό των €92.160,00 για απώλεια απολαβών ως γενικές αποζημιώσεις αφού υιοθέτησε ως συντελεστή τα 12 χρόνια λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία του εφεσίβλητου που ήταν 56 χρονών κατά το χρόνο της ακρόασης και 46 το χρόνο του ατυχήματος και το ποσό των €7.680,00 ως ετήσιο πολλαπλασιαστέο στη βάση της μείωσης της εισοδηματικής του ικανότητας κατά 50% (δηλ. €640,00 μηνιαίως).
Σ' όσον αφορά τις ειδικές αποζημιώσεις το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν είχε αποδειχθεί κανένα κονδύλι εκτός από την απώλεια απολαβών για τους τρεις μήνες της αναρρωτικής του άδειας εκ €3.847,50 δηλ. €1.282,50 (το ισάξιο των Λ.Κ 750,00) μηνιαίως.
Λαμβάνοντας υπόψη το ποσοστό ευθύνης του εφεσίβλητου για το ατύχημα εκ 30% επιδίκασε υπέρ του και σε βάρος της εφεσείουσας το ποσό των €180.012,00 ως γενικές αποζημιώσεις για πόνο και ταλαιπωρία και για απώλεια μελλοντικών απολαβών, πλέον €2.693,25 ως ειδικές αποζημιώσεις, τόκους και έξοδα.
Εναντίον της πιο πάνω απόφασης καταχωρήθηκε εκ μέρους της εφεσείουσας/εναγόμενης έφεση στην οποία προβάλλει 18 λόγους έφεσης. Οι λόγοι 1-16 είναι συναφείς και περιστρέφονται κυρίως γύρω από την αξιολόγηση της μαρτυρίας και ευρήματα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου ως προς τις συνθήκες του ατυχήματος και τραυματισμού του εφεσίβλητου, τον καταμερισμό ευθύνης, καθώς και τη σχέση μεταξύ των διαδίκων κατά τον ουσιώδη χρόνο όπου το καθεστώς της εργοδότησης αμφισβητήθηκε έντονα από μέρους της εφεσείουσας πρωτόδικα. Συγκεκριμένα, με αναφορά σε αποσπάσματα της μαρτυρίας, η εφεσείουσα υποστήριξε ότι λανθασμένα το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο εφεσίβλητος απέσεισε το αναγκαίο βάρος απόδειξης ότι κατά τον ουσιώδη χρόνο ήταν εργοδοτούμενος της εφεσείουσας εφόσον δεν είχε προσκομιστεί καμία ανεξάρτητη ή ενισχυτική μαρτυρία τόσο για το θέμα αυτό όσο και για τις συνθήκες του ατυχήματος και τραυματισμών του.
Ο εφεσίβλητος από την άλλη μέσω του περιγράμματος αγόρευσης του δικηγόρου του υποστήριξε πλήρως την πρωτόδικη κρίση εισηγούμενος ότι δεν τίθεται θέμα ενισχυτικής μαρτυρίας ότι ο εφεσίβλητος υπήρξε κατά τον ουσιώδη χρόνο εργοδοτούμενος της εφεσείουσας, σχέση κατά την άποψη του, που, επιβεβαιώνεται πλήρως από τις δηλώσεις και ενέργειες της εφεσείουσας μετά το ατύχημα και ιδιαίτερα τη γνωστοποίηση του ατυχήματος στο Γραφείο Εργασίας.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο στην απόφαση του απέρριψε την εκδοχή της εφεσείουσας ότι ο εφεσίβλητος κατά το χρόνο του ατυχήματος υπήρξε εργοδοτούμενος υπεργολάβου της υπό ανέγερση οικοδομής και όχι της εφεσείουσας, καταγράφοντας τους λόγους για τους οποίους δεν αποδέχθηκε τη μαρτυρία του ΜΥ1, ενός εκ των διευθυντών της εφεσείουσας, αλλά προτίμησε εκείνη των μαρτύρων του εφεσίβλητου. Συγκεκριμένα κατά την αξιολόγηση της μαρτυρίας ο ΜΥ1 κρίθηκε από το Δικαστήριο αναξιόπιστος ενόψει αριθμού αντιφάσεων που είχε επισημάνει μεταξύ της μαρτυρίας του και των ισχυρισμών του άλλου διευθυντή της εφεσείουσας σε ένορκη του δήλωση, κατά τη διαδικασία τροποποίησης της Υπεράσπισης, αλλά και αντιφάσεων στην προφορική του μαρτυρία. Το Δικαστήριο τονίζει στην απόφαση ότι η καταφυγή του ΜΥ1 στο ψεύδος στην προσπάθεια του αποποίησης των ευθυνών της εφεσείουσας ήταν εμφανής. Αντίθετη αντιμετώπιση από το Δικαστήριο είχε ο εφεσίβλητος πρωτόδικα ο οποίος έπεισε, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, για τη σχέση εργοδότησης που είχε με την εφεσείουσα, η οποία σχέση έκρινε ότι επιβεβαιώνετο και από την υπόλοιπη μαρτυρία, ιδιαίτερα τη γνωστοποίηση ατυχήματος (Τεκμήριο 1) που υποβλήθηκε στο Γραφείο Εργασίας και συγκεκριμένα στο ΜΕ1 από τον ίδιο τον ΜΥ1, όπου η εφεσείουσα περιγράφεται ως εργοδότης. Επίσης από το γεγονός ότι η εφεσείουσα επιδίωξε την είσπραξη ασφαλιστικής κάλυψης για το επίδικο ατύχημα και ότι είχε δηλώσει ως εργοδοτούμενο της τον εφεσίβλητο στο Τμήμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Τεκμήρια 12, 20, 22). Το Δικαστήριο απέρριψε τις δικαιολογίες που έδωσε η εφεσείουσα σ' όσον αφορά τα τεκμήρια αυτά και την εμπλοκή της.
Αποτελεί πάγια θέση της νομολογίας ότι ο τρόπος που αξιολογούνται οι μάρτυρες, αποτελεί ένα από τα πρωταρχικά καθήκοντα του πρωτόδικου δικαστηρίου, το οποίο είναι σε πλεονεκτική θέση να παρακολουθεί τους μάρτυρες στη ζωντανή ατμόσφαιρα της δικαστικής αίθουσας με όλα τα συνακόλουθα ευεργετήματα (βλ. Μάρκαρη ν. Παρασκευά (2012) 1 (Β) ΑΑΔ 1493, Τσιαττές ν. Κ. Solomonides (Cartridges Industries) Ltd (2009) 1B ΑΑΔ 974 και Γρηγόρης Ιωαννίδης ν. Γεώργιου Χαραλαμπίδη, Πολ. Εφ. 336/2012, ημ. 10/7/2018), ECLI:CY:AD:2018:A352. Το Εφετείο επεμβαίνει μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις στον τρόπο που το δικαστήριο αξιολογεί την αξιοπιστία των μαρτύρων (βλ. Πίτσιλλος ν. Ευγενίου (1989) 1E ΑΑΔ 691 και Γεώργιος & Σπύρος Τσαππή Λτδ ν. Πολυβίου (2009) 1A ΑΑΔ 339). Αυτό γίνεται όταν το Δικαστήριο διαπιστώσει ότι τα συμπεράσματα του πρωτόδικου δικαστηρίου για την αξιοπιστία των μαρτύρων, αντικειμενικά κρίνοντας, δεν είναι ευλόγως επιτρεπτά, αντιστρατεύονται την κοινή λογική, δεν δικαιολογούνται από τη μαρτυρία, είναι εξ αντικειμένου ανυπόστατα ή όταν διαπιστώνονται αντιφάσεις ουσιαστικής μορφής. (βλ. Γιάλλουρος ν. Ψύλλου (2009) 1 ΑΑΔ 1552 και Δήμος Παπαδόπουλος ν. Σωτήρη Παναγιώτου Κo Λίμιτεδ, Πολ. Έφ. 399/11, ημ. 15/11/17), ECLI:CY:AD:2017:A402. Όπως αναφέρθηκε στην Χρίστου ν. Ηροδότου κ.α. (2008) 1 Α ΑΑΔ 676 η μαρτυρία του κάθε μάρτυρα κρίνεται κατά κύριο λόγο από το περιεχόμενο της το οποίο ελέγχεται με τη βάσανο της λογικής και της ανθρώπινης εμπειρίας ως προς την αναμενόμενη φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων της ζωής.
΄Εχουμε ανατρέξει στα πρακτικά της πρωτόδικης διαδικασίας και τεκμήρια και η διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ως προς την ύπαρξη σχέσης εργοδότη και εργοδοτούμενου μεταξύ των διαδίκων κατά τον ουσιώδη χρόνο μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους.
Η σημασία της ειδοποίησης προς το Γραφείο Εργασίας αναφοράς εργατικού ατυχήματος είναι δεδομένη εφόσον συνιστά υποχρέωση του εργοδότη στη βάση των προνοιών του περί Ατυχημάτων και Επαγγελματικών Νόσων (Γνωστοποίηση) Νόμου ΚΕΦ. 176. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του ΜΕ1, επιθεωρητή εργασίας στο Επαρχιακό Γραφείου Πάφου, το τεκμήριο αυτό προσκομίστηκε στις 7/8/2002 στο Επαρχιακό Γραφείο Επιθεώρησης Εργασίας συμπληρωμένο και υπογραμμένο από τον ΜΥ1 και έφερε τη σφραγίδα της εφεσείουσας εταιρείας, το οποίο μάλιστα παρέλαβε ο ίδιος ο ΜΕ1.
Σύμφωνα με τον ΜΕ1, ο οποίος κρίθηκε καθόλα αξιόπιστος από το Δικαστήριο, η ειδοποίηση αυτή καταχωρήθηκε στο Μητρώο Καταγραφής Ατυχημάτων και ανατέθηκε από την υπηρεσία του στον ίδιο τον ΜΕ1 η διερεύνηση του συγκεκριμένου ατυχήματος, όπως και έπραξε. Σημαντική επίσης είναι η συμπερίληψη του εφεσίβλητου στον Κατάλογο των εργοδοτουμένων της εφεσείουσας στο Τμήμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Τεκμήρια 12, 20 και 22).
Άλλος παράγοντας που λήφθηκε υπόψη από το πρωτόδικο Δικαστήριο για απόρριψη της εκδοχής της εφεσείουσας ότι ο εφεσίβλητος ήταν εργοδοτούμενος υπεργολάβου, ήταν η παράλειψη της εφεσείουσας να ενεργοποιήσει τη δικονομική δυνατότητα έκδοσης Ειδοποίησης Τριτοδιαδίκου προς τον υπεργολάβο, που κατ' ισχυρισμό ήταν ο πραγματικός εργοδότης του εφεσίβλητου, ή να τον προσθέσει ως διάδικο ή να τον καλέσει ως μάρτυρα όπως και την παράλειψη κλήσης οποιουδήποτε, αυτόπτη μάρτυρα στο ατύχημα. Σημειώνεται ότι η συγκεκριμένη πρωτόδικη διαπίστωση είναι το αντικείμενο του λόγου έφεσης 7.
Κρίνουμε την αρνητική αντιμετώπιση του Δικαστηρίου στην παράλειψη του εφεσείοντα να προσθέσει τον κατ' ισχυρισμό υπεργολάβο στην Αγωγή, ο οποίος του ήταν γνωστός, ορθή υπό τις περιστάσεις της υπόθεσης.
Δεν διαπιστώνουμε επίσης οτιδήποτε το μεμπτόν σ' όσον αφορά τα υπόλοιπα ευρήματα του Δικαστηρίου και αξιολόγηση της μαρτυρίας και ούτε έχει προβληθεί οτιδήποτε που να δικαιολογεί την παρέμβαση μας.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έχει ενδιατρίψει, με περισσή μάλιστα λεπτομέρεια, στη μαρτυρία του κάθε ενός μάρτυρα που κλήθηκε από πλευράς διαδίκων την οποία αντιπαράθεσε με το υπόλοιπο μαρτυρικό υλικό και κατέληξε στα ευρήματα του τα οποία κρίνουμε ευλόγως επιτρεπτά.
Μετά την πιο πάνω διαπίστωση ως προς την ύπαρξη σχέσης εργοδότησης μεταξύ των διαδίκων, το πρωτόδικο Δικαστήριο, με αναφορά σε νομολογία, έκρινε ότι η εφεσείουσα, ως εργοδότρια του εφεσίβλητου, δεν παρείχε ασφαλές σύστημα εργασίας, ως η υποχρέωση της, ούτως ώστε να μην εκθέτει στο κίνδυνο πτώσης από μεγάλο ύψος τους εργοδοτούμενους της, όπως με την τοποθέτηση περίφραξης σε ανοιχτούς χώρους και στο κλιμακοστάσιο ή κατάλληλων σκαλωσιών. Προσθέτει δε ότι ακόμη και να παρείχε η εφεσείουσα κάποιο ασφαλές σύστημα εργασίας όπως με τη χρήση κατάλληλης σκαλωσιάς, παρέλειψε να λάβει εύλογα μέτρα επίβλεψης και επιτήρησης της εκτέλεσης των εργασιών ώστε να διασφάλιζε την τήρηση του συστήματος εργασίας.
΄Ηταν περαιτέρω διαπίστωση του ότι αυτό ήταν το σύστημα εργασίας που επέβαλε η εφεσείουσα στον εφεσίβλητο, γνωρίζοντας τους κινδύνους που ενείχε εξού και της καταλόγισε το μεγαλύτερο ποσοστό ευθύνης για το ατύχημα.
Ως προς τη νομική πτυχή που καλύπτει το ζήτημα της υποχρέωσης του εργοδότη προς παροχή ασφαλούς συστήματος εργασίας και καθοδήγησης των εργοδοτουμένων του ως προς τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν προς αποφυγή ατυχημάτων, υπάρχει πλούσια νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου (βλ. Transbeton Ltd. v. Σταύρου κ.α. (2009) 1 ΑΑΔ 304, Iacovou Brothers (Constructions) Ltd v. Μιχαήλ (2009) 1 ΑΑΔ 113, Ευθυμίου ν. Αρτοποιεία Δημήτρη Γεωργίου & Υιών Λτδ (2012) 1ΑΑΔ 206 και Αριστος Κυμίσης ν. Ανδρέα Χρυσοστόμου κ.α., Πολ. Εφ. 361/11, ημερ. 24/3/17), ECLI:CY:AD:2017:A110.
Στην υπόθεση ΑΗΚ ν. Χριστοφόρου, Πολ. Εφ. 82/10 και 82Α/10, ημερ. 5/2/15, αναφέρθηκε ότι «είναι καθήκον του εργοδότη να επινοήσει και να υποδείξει ένα κατάλληλο και ασφαλές σύστημα εργασίας.» Στην έννοια του όρου «σύστημα εργασίας» περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων η παροχή οδηγιών, η οργάνωση της εργασίας, η λήψη προφυλάξεων για την ασφάλεια των εργατών κ.α.
Υπό το φως των πιο πάνω ευρημάτων του πρωτόδικου Δικαστηρίου και νομολογίας βρίσκουμε την κατάληξη του να αποδώσει ευθύνη στην εφεσείουσα για το ατύχημα ότι δεν ενέχει οτιδήποτε το μεμπτόν.
Η εφεσείουσα προσβάλλει με το λόγο έφεσης 15 την κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η εφεσείουσα ενέχει ευθύνη επιπρόσθετα και ανεξάρτητα από τη σχέση της ως εργοδότη ως κάτοχος του χώρου εντός του οποίου επεσυνέβη το ατύχημα. Κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε αυτούσιο το απόσπασμα από την πρωτόδικη απόφαση για να διαφανεί το σκεπτικό του Δικαστηρίου που το οδήγησε στη διαπίστωση του αυτή.
«Ουσιαστικά αυτό το οποίο προκύπτει βάσει αυτής της αρχής ύπαρξης καθήκοντος εύλογης φροντίδας είναι ότι υπό τις περιστάσεις του επίδικου ατυχήματος η εναγόμενη ως η κάτοχος της οικοδομής υπό ανέγερση θα έφερε ευθύνη ή ποσοστό ευθύνης ως κάτοχος ανεξάρτητα και από το κατά πόσο κρινόταν ότι αυτή ήταν όντως εργοδότρια του ενάγοντα. Διατηρώντας υπόψη δηλαδή ότι δεν υπήρχαν στο χώρο όπου εργαζόταν ο ενάγων οι απαραίτητες περιφράξεις πάνω από κενούς χώρους προς προστασία και αποτροπή πτώσης του κατά τη διάρκεια εκτέλεσης οποιασδήποτε εργασίας στον πρώτο όροφο της οικοδομής. Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί σε σχέση και με την ανυπαρξία διαθέσιμης σκαλωσιάς ανάλογα με το περιεχόμενο της συμφωνίας μεταξύ της εναγομένης και του οποιουδήποτε υπεργολάβου.
Βεβαίως εάν γινόταν δεκτό ότι ο εργοδότης του ενάγοντα δεν ήταν η εναγόμενη αλλά άλλος υπεργολάβος τότε αυτός θα είχε το γενικό καθήκον να λάμβανε κάθε εύλογη φροντίδα για την ασφάλεια του ενάγοντα δίχως αυτό το καθήκον να τερματίζεται όταν ο ενάγων ως εργοδοτούμενος του εργαζόταν σε χώρο που δεν βρισκοταν στην κατοχή και έλεγχο του. Όμως διατηρώντας υπόψη ότι η στατική κατάσταση και δομή μίας οικοδομής υπό ανέγερση είναι εκτός του ελέγχου του σε σχέση με οποιαδήποτε ελαττώματα είναι πέραν της εξουσία του να διορθώσει, τότε η ευθύνη του περιορίζεται ανάλογα έστω και εάν αυτός θα παρέμενε κάτω από το καθήκον άσκησης εύλογης φροντίδας για την περιφρούρηση του ενάγοντα από κινδύνους τους οποίους μπορούσε να προβλέψει και τους οποίους θα είχε εξουσία να αποτρέψει (βλ. σχετικά τις σελίδες 25 έως και 26 της απόφασης Χαράλαμπος Μιχαήλ ν. Ττουνιά κ.ά.).
Όμως πραγματικά αυτό το οποίο έχει σημασία, ανεξάρτητα και από τις διαπιστώσεις του Δικαστηρίου ως προς τα δεδομένα αυτής της αγωγής, είναι ότι η όλη προσέγγιση της εναγομένης κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας ήταν απόλυτη υπό την έννοια ότι αυτή εμφανώς δεν έδειχνε να ήταν σε θέση νομικά να αντιληφθεί και εκτιμήσει στις ορθές του διαστάσεις το ενδεχόμενο ύπαρξης και άλλης ευθύνης η οποία να πηγάζει όχι από την οποιαδήποτε συμβατική σχέση της ιδίας με τον ενάγοντα αλλά απλά και μόνο από το γεγονός ότι κατά τον ουσιώδη χρόνο η υπό ανέγερση οικοδομή βρισκόταν υπό την κατοχή και έλεγχο της.»
Ήταν εισήγηση της εφεσείουσας ότι κάτοχος του χώρου υπήρξε ο ανεξάρτητος υπεργολάβος XXXXX Στεφανίδης και όχι η εφεσείουσα. Και αυτός ο λόγος έφεσης συναρτάται με την αξιολόγηση της μαρτυρίας και ευρήματα του Δικαστηρίου που, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, ήταν εύλογα επιτρεπτά στη βάση του ενώπιον του μαρτυρικού υλικού. Επαναλαμβάνουμε ότι η διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο εφεσίβλητος δεν ήταν εργοδοτούμενος υπεργολάβου αλλά της ίδιας της εφεσείουσας ήταν η πιο ουσιώδης από τα ευρήματα του ενόψει της μεγάλης σημασίας που έδωσε η εφεσείουσα στην υπεράσπιση αυτή για εξέταση της οποίας το Δικαστήριο ανάλωσε μεγάλο μέρος της απόφασης του καταγράφοντας και αναλύοντας τις αντιφατικές θέσεις των διαδίκων.
Ο λόγος έφεσης 16 προσβάλλει τον επιμερισμό ευθύνης για το ατύχημα. Είναι εισήγηση της εφεσείουσας ότι ο εφεσίβλητος ενέχει το μεγαλύτερο ποσοστό ευθύνης, ενόψει της εμπειρίας του ως οικοδόμου, και όχι η εφεσείουσα, όπως η κατάληξη του Δικαστηρίου.
Το πρωτόδικο δικαστήριο με αναφορά σε νομολογία σ' όσον αφορά τον καταμερισμό ποσοστού ευθύνης (Λαζάρου ν. Nemesis Εργοληπτική Δημόσια Εταιρεία Λτδ (2011) 1 (Β) ΑΑΔ 1325 και Χριστοδούλου ν. Περικλέους (1998) 1 (Β) ΑΑΔ 1122) έκρινε ότι και ο εφεσίβλητος είχε συνεισφέρει με δική του συντρέχουσα αμέλεια στην πρόκληση του ατυχήματος γεγονός που εξάγετο από τις ειλικρινείς τοποθετήσεις του ότι είχε πείρα στις οικοδομικές εργασίες και ότι λόγω του σωματικού βάρους του δεν έπρεπε να ανεβεί σε μεταλλικό κουβά για τη διεκπεραίωση της εργασίας του. Δεν απέρριψε επίσης ο εφεσίβλητος τις θέσεις που του υποβλήθηκαν κατά την αντεξέταση ότι δεν ενήργησε συνετά και ακίνδυνα.
Έκρινε όμως ότι:
«το μεγαλύτερο ποσοστό ευθύνης το φέρει η εναγόμενη καθότι οι δικές της παραλείψεις ως προς τη δημιουργία και καθιέρωση ενός ασφαλούς συστήματος εργασίας στην οικοδομή αποτελούν, τον κυριότερο λόγο με βάση τον οποίον ο ενάγων αμελώς επέλεξε να αποδεχθεί το μεταλλικό κουβά ο οποίος του προσφέρθηκε ως στήριγμα για την εκτέλεση των εργασιών οι οποίες του ανατέθηκαν. Ενώ ως προς τις βλάβες οι οποίες προέκυψαν αυτές θα μπορούσαν να είχαν μειωθεί σημαντικά αν η εναγόμενη είχε λάβει τα απαιτούμενα μέτρα περίφραξης του ανοιχτού χώρου πλησίον του σημείου όπου ο ενάγων εργαζόταν. Καθότι με τη λήψη αυτών των μέτρων η πτώση του ενάγοντα θα περιοριζόταν στον πρώτο όροφο δίχως να είχε οποιαδήποτε συνέχεια με αποτέλεσμα την επαύξηση και επιδείνωση των τραυμάτων του. Ενώ εάν η εναγόμενη είχε λάβει τα αναγκαία μέτρα επίβλεψης με κατάλληλο εκπαιδευμένο προσωπικό επιτήρησης των εργασιών τότε θα μπορούσε να είχε γίνει αντιληπτός ο λανθασμένος τρόπος εργασίας του ενάγοντα και η αποτροπή του με ενδεχόμενο ακόμη και την αποφυγή του επίδικου ατυχήματος. Με αυτά τα δεδομένα υπόψη μου καταλογίζω σημαντικά περισσότερη ευθύνη στην εναγόμενη με επιμερισμό του δικού της ποσοστού ευθύνης, σε 70% ενώ το ποσοστό ευθύνης για τη συντρέχουσα αμέλεια του ενάγοντα καθορίζεται σε ποσοστό ευθύνης 30%.»
Στην πολύ πρόσφατη υπόθεση Andreas Vrondis & Son (Constructions) Ltd. ν. Σοφοκλή Παπαλεοντίου, Πολ. Έφ. Αρ. 189/11, ημερ. 15/5/17, ECLI:CY:AD:2017:A177, επαναλήφθηκε η θέση της νομολογίας ως προς την απόδοση συντρέχουσας αμέλειας που είναι η εξής:
«H συντρέχουσα αμέλεια που έχει ως αποτέλεσμα τον επιμερισμό της ευθύνης αποτελεί ζήτημα πραγματικό και αποφασίζεται στη βάση της αξιολόγησης της μαρτυρίας και των δεδομένων της κάθε υπόθεσης. Η εναπόθεση συντρέχουσας αμέλειας αποτιμάται στο σύνολο των γεγονότων, ως θέμα νομικής και λογικής συνέπειας. Έχει σημασία η γενεσιουργός αιτία ενός ατυχήματος, η αιτιώδης συνάφεια της επιδεικνυόμενης αμέλειας και του συμβάντος και ο βαθμός φροντίδας και προσοχής που θα πρέπει να επιδειχθεί και από το άλλο εμπλεκόμενο μέρος. (Παναγή ν. Παναγιώτου (2008) 1 A.A.Δ. 1267 και Σαμαρά ν. Πιπονίδου (2013) 1 Α.Α.Δ. 629). Το Εφετείο δύναται να επέμβει στον καταμερισμό ευθύνης όπου διαφαίνεται ότι ο καταμερισμός ήταν εμφανώς λανθασμένος. Η συντρέχουσα αμέλεια δεν εδράζεται σε καθήκον επιμέλειας που φέρει ο ενάγων έναντι των εναγομένων, αλλά στο καθήκον περί αυτοπροστασίας, με βάρος απόδειξης που φέρει ο εναγόμενος, (Charlesworth & Perry on Negligence 7η έκδ. σελ. 146-147, παρ. 3-11 και Γεωργική Εταιρεία Πλατώνια Λτδ v. Sharif (2012) 1 Α.Α.Δ. 28).»
Το πιο πάνω απόσπασμα υιοθετήθηκε αυτούσιο στην μεταγενέστερη υπόθεση Σταύρος Αντωνίου ν. Α. Panayides Contracting Ltd., Πολ. Έφ. Αρ. 259/11, ημερ. 4/10/17, ECLI:CY:AD:2017:A333.
Στην προκειμένη περίπτωση με όσα υποστήριξε ο δικηγόρος του εφεσείοντα στο περίγραμμα αγόρευσης του δεν μας έπεισαν ως προς το λανθασμένο του καταμερισμού ευθύνης για το ατύχημα που ήταν σύμφωνος με την αξιολόγηση και ευρήματα του, ώστε να χρειάζεται η παρέμβαση μας.
Ενόψει των πιο πάνω οι λόγοι έφεσης 1-16 είναι έκθετοι σε απόρριψη.
Παρέμειναν να εξεταστούν οι λόγοι έφεσης 17 και 18 που αναφέρονται στις αποζημιώσεις ότι δηλαδή λανθασμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το ημερομίσθιο του εφεσίβλητου ήταν Λ.Κ.35,00 και λανθασμένα έλαβε τον αριθμό 12 ως συντελεστή για υπολογισμό της απώλειας μελλοντικών απολαβών.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι η εισοδηματική ικανότητα του εφεσίβλητου συνεπεία του τραυματισμού του δεν είχε διακοπεί προσωρινά με δυνατότητα επανάκτησης της μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα, αλλά είχε ανατραπεί καθοριστικά για το υπόλοιπο της ζωής του. Στη βάση της μαρτυρίας της ΜΕ3, λειτουργού στο Τμήμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, και των αποφάσεων του Ιατροσυμβουλίου ημ. 22/7/2004 και 4/11/2004 (Τεκμήρια 15 και 16 αντίστοιχα), ειδικότερα το Τεκμήριο 16, που αναφέρετο στο ορθοπεδικό πρόβλημα υγείας του εφεσίβλητου που τον καθιστούσε εντελώς ανίκανο για άσκηση του επαγγέλματος του οικοδόμου και της μαρτυρίας επιπρόσθετα του ΜΕ5, ιατρού και συμμετέχοντα στο Ιατροσυμβούλιο για το οφθαλμολογικό πρόβλημα που είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση του Τεκμηρίου 15, το Δικαστήριο έκρινε ότι η εισοδηματική ικανότητα του εφεσίβλητου είχε μειωθεί κατά 50%. Το ημερομίσθιο που έλαβε υπόψη για σκοπούς υπολογισμού της απώλειας απολαβών εκ. Λ.Κ. 35,00 προέκυπτε από τη μεταξύ των διαδίκων συμφωνία εργοδότησης, όπως μαρτύρησε ο εφεσίβλητος, στη βάση του ποσού των Λ.Κ.750,00 ως μηνιαίου μισθού (22 εργάσιμες μέρες). Κατέληξε δε στο ποσό των €7.680,00 δηλ. €640,00 το μήνα ετησίως ως μείωση της εισοδηματικής ικανότητας του εφεσίβλητου.
Σύμφωνα με τη νομολογία ο υπολογισμός της μελλοντικής απώλειας απολαβών υπολογίζεται είτε στη βάση του εισοδήματος κατά το χρόνο του ατυχήματος, είτε εκείνου που θα κέρδιζε στη βάση των στοιχείων που υπάρχουν κατά το χρόνο της δίκης. (βλ. Αντωνίου ν. Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Δημοσίων Υπαλλήλων Λευκωσίας (2004) 1 ΑΑΔ 3748 και Gevorest Sleep Designs Ltd v. Αρκαδίου Μιχαηλίδη Πολ. Εφ. 456/11, ημ. 25/1/18), ECLI:CY:AD:2018:A45.
Κατά το χρόνο του ατυχήματος ο εφεσίβλητος ήταν 46 ετών και κατά την ακρόαση 56. Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι ο εφεσίβλητος αν δεν μεσολαβούσε το ατύχημα θα είχε άλλα 15 με 19 χρόνια παραγωγικά χρόνια εργασίας. Ενόψει όμως της αβεβαιότητας γενικά της ζωής του ανθρώπου και του είδους της εργασίας και ότι καθίσταται άμεσα πληρωτέα η αποζημίωση καθόρισε ως συντελεστή τον αριθμό 12.
Συμφωνούμε με την προσέγγιση αυτή του πρωτόδικου Δικαστηρίου που κρίνουμε ορθή στη βάση της μαρτυρίας και ευρημάτων του. Μπορούμε να πούμε μάλιστα ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο υπήρξε φειδωλό στον υπολογισμό των αποζημιώσεων, ιδιαίτερα εκείνων που αναφέρονται στην απώλεια απολαβών. Δεν χρειάζεται να ενδιατρίψουμε περαιτέρω εφόσον η έφεση περιορίζεται μόνο στο ύψος του ημερομισθίου και στον αριθμό του συντελεστή που λήφθηκαν υπόψη για το καθορισμό της απώλειας απολαβών υπό τύπο γενικών αποζημιώσεων. Ούτε επίσης καταχωρήθηκε αντέφεση από πλευράς εφεσίβλητου σ' όσον αφορά το ύψος των αποζημιώσεων που του έχουν επιδικαστεί πρωτόδικα.
Για όλους τους πιο πάνω λόγους η έφεση απορρίπτεται και η πρωτόδικη απόφαση επικυρώνεται. Τα έξοδα της έφεσης εκ €2.500 επιδικάζονται υπέρ του εφεσίβλητου και εναντίον της εφεσείουσας.
Στ. Ναθαναήλ, Δ.
Κ. Σταματίου, Δ.
Α. Πούγιουρου, Δ.
/Α.Λ.Ο