|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2017:A423
(Πολιτική ΄Εφεση Αρ. 291/2008)
28 Νοεμβρίου, 2017
[ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Π., ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]
Εφεσείων/Ενάγων
και
ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ ΛΤΔ
Εφεσίβλητοι/Εναγόμενοι
_ _ _ _ _ _
Σε σχέση με αίτημα για δωρεάν νομική αρωγή, αίτηση αρ.22/17, ημερ.25.4.2017, ECLI:CY:AD:2017:B395
Ευαγ.Πουργουρίδης, για τον Εφεσείοντα/αιτητή
Σ.Φωτίου, για Γ.Θωμά, για τους Εφεσίβλητους
Μαρ.Τσαγκάρη, (κα), για τη Δημοκρατία
_ _ _ _ _ _
ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Π.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου
θα δοθεί από την Ψαρά-Μιλτιάδου, Δ.
_ _ _ _ _ _
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.: Ο εφεσείων/αιτητής προσέφυγε στο Δικαστήριο με αίτημα την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής με σκοπό να διοριστεί ο νυν δικηγόρος του, κ.Ε.Πουργουρίδης ώστε να τον εκπροσωπήσει περαιτέρω υπό καθεστώς νομικής αρωγής στην πιο πάνω έφεση. Ο κ.Πουργουρίδης καταχώρησε γραπτό σημείωμα προωθώντας τις θέσεις του, ενώ η Δημοκρατία η οποία κλήθηκε χωρίς να είναι διάδικος επί της έφεσης να δώσει τη νομική της άποψη σε συνάρτηση με την αίτηση, στο δικό της αντίστοιχο σημείωμα προέβαλε την άποψη ότι ο αιτητής δεν δικαιούται με βάση τον περί Νομικής Αρωγής Νόμο του 2002, Ν.165(Ι)/2002, δωρεάν νομική αρωγή.
Είναι χρήσιμο να γίνει μια αναδρομή σε σχέση με τη διαδικασία. Στην πρωτόδικη απόφαση υπέρ του εφεσείοντα/αιτητή και εναντίον των εφεσιβλήτων επιδικάστηκαν αποζημιώσεις για δυσφήμιση ύψους €35,000 πλέον τόκους και έξοδα. Παράλληλα, το πρωτόδικο Δικαστήριο θεώρησε ότι δεν μπορούσε να επιτύχει η αγωγή στο σκέλος που αφορούσε επικαλούμενη παραβίαση ατομικών δικαιωμάτων. Ο αιτητής υπέβαλε στις 25.7.2008 έφεση επί της απόφασης τόσο αναφορικά με το ύψος της αποζημίωσης όσο και με το εύρημα του Δικαστηρίου ότι τα επίδικα δημοσιεύματα δεν παραβίαζαν το ατομικό δικαίωμα του αναφορικά με το τεκμήριο της αθωότητας. Να σημειωθεί επίσης ότι στη διαδικασία κατεχωρήθη και αντέφεση των εφεσιβλήτων.
Εντός του φακέλου είναι καταχωρημένα τα περιγράμματα του εφεσείοντα και των εφεσιβλήτων. Πριν την ακρόαση της έφεσης κατεχωρήθη η παρούσα αίτηση, ενώ στο ενδιάμεσο καταχωρήθηκαν και άλλες αιτήσεις.
Είναι αναγκαίο συνεπώς να κριθεί σε πρώτο στάδιο κατά πόσον εμπίπτει στο νόμο και μετά να εξεταστεί στην ουσία της η αίτηση.
΄Εχουμε μελετήσει τις αντίστοιχες θέσεις ως προς το σημείο που έχει εγερθεί, αν δηλαδή ο Νόμος 165(Ι)/2002, ως έχει τροποποιηθεί, καλύπτει την παρούσα υπόθεση, η οποία είναι αστικής φύσεως υπόθεση. Σε σχέση με πολιτική διαδικασία δωρεάν νομική αρωγή μπορεί να δοθεί μόνο σε συγκεκριμένες, αυστηρά καθορισμένες, περιπτώσεις. (Βλ. άρθρα 5 και 6). Η ειδική διάταξη του άρθρου 5 που αφορά δικαίωμα δωρεάν νομικής αρωγής σε σχέση με πολιτική διαδικασία περιορίζεται, δυνάμει του 5(1)α, ώστε να αφορά καθορισμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να εγείρεται εναντίον της Δημοκρατίας. Προφανώς και η υπόθεση αυτή δεν καλύπτεται αφού, παρά το γεγονός ότι η αγωγή περιλάμβανε επικαλούμενο δικαίωμα παραβίασης ανθρώπινου δικαιώματος και η έφεση σχετίζεται και με την απόρριψη αυτού του σκέλους της αγωγής, ωστόσο δεν πληρείται η δεύτερη προϋπόθεση του άρθρου εφόσον αντίδικος του αιτητή δεν είναι η Δημοκρατία.
Ο κ.Πουργουρίδης δεν αμφισβήτησε ότι ο Νόμος δεν καλύπτει την παρούσα. Θεώρησε όμως ότι με βάση σχετική νομολογία του ΕΔΑΔ θα έπρεπε το Δικαστήριο να ικανοποιήσει το αίτημα του εφεσείοντα εφόσον «ο Νόμος δεν εξαντλεί την υποχρέωση του Κράτους να διασφαλίζει την αποτελεσματική εφαρμογή του δικαιώματος προσφυγής στη δικαιοσύνη. Ενός δικαιώματος, που όπως έχει κατ΄επανάληψη νομολογηθεί από το ΕΔΑΔ (με αναφορά στο ΄Αρθρο 6(1)[1] της Σύμβασης για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) επιβάλλει την παροχή νομικής αρωγής, όταν οι συνθήκες της υπόθεσης το δικαιολογούν (βλ. σχετικά Airey v. Ireland (1979) Series A No.32 paras 24 και 26. Steel and Morris v. UK. App. No.68416/01, 15.5.2005).»
Στην αντίπερα πλευρά η Δημοκρατία θεωρεί ότι το θέμα εξαντλείται στο Νόμο και δεν μπορεί το Δικαστήριο να διευρύνει το δικαίωμα με τον τρόπο που εισηγείται ο κ.Πουργουρίδης.
΄Εχουμε εξετάσει τις αντίστοιχες θέσεις. Είναι βασικό να διαπιστωθεί αν οι σχετικές αποφάσεις τις οποίες ο κ.Πουργουρίδης έθεσε μπορούν να θεωρηθούν ότι παρέχουν έρεισμα για αυτόνομο δικαίωμα νομικής αρωγής ανεξάρτητα από το Νόμο. Θεωρούμε ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιτευχθεί, αν δεν γίνεται παράλληλα εισήγηση για αντισυνταγματικότητα του σχετικού άρθρου. (Βλ. Dias United Publ.Co.Ltd ν. Δημοκρατίας (1996)3 Α.Α.Δ. 550 και Κωνσταντίνου ν. Αστυνομίας (αρ.1) (2008)2 Α.Α.Δ.88). Κάτι τέτοιο δεν προβάλλεται εν προκειμένω. Όμως ανεξάρτητα απ΄αυτή την πτυχή που θα οδηγούσε, εν πάση περιπτώσει, την αίτηση σε αποτυχία και στην ουσία του το αίτημα δεν είναι βάσιμο ακόμη και αν συσχετιστεί με τη νομολογία του ΕΔΑΔ.
Η υπόθεση Steel αφορούσε μεν υπόθεση δυσφήμισης (όπως εδώ) αλλά οι μη έχοντες δωρεάν νομική αρωγή ήσαν οι εναγόμενοι. Το ΕΔΑΔ έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρ.6(1) της Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη ενόψει της αποστέρησης δικαιώματος νομικής αρωγής στους εναγομένους, ώστε να υπερασπίσουν το δικαίωμα τους για ελεύθερη έκφραση. Αναφέρονται τα εξής:
"59. The Court recalls that the Convention is intended to guarantee practical and effective rights. This is particularly so of the right of access to court in view of the prominent place held in a democratic society by the right to a fair trial (see the Airey v. Ireland judgment of 9 October 1979, Series A no. 32, § 24). It is central to the concept of a fair trial, in civil as in criminal proceedings, that a litigant is not denied the opportunity to present his or her case effectively before the court (ibid.) and that he or she is able to enjoy equality of arms with the opposing side (see, among many other examples, De Haes and Gijsels v. Belgium, judgment of 24 February 1997, Reports Χ99ΊΑ, § 53).
60. Article 6 § 1 leaves to the State a free choice of the means to be used in guaranteeing litigants the above rights. The institution of a legal aid scheme constitutes one of those means but there are others, such as for example simplifying the applicable procedure (see Airey, § 26 and McVicar, §50).
61. The question whether the provision of legal aid is necessary for a fair hearing must be determined on the basis of the particular facts and circumstances of each case and will depend inter alia upon the importance of what is at stake for the applicant in the proceedings, the complexity of the relevant law and procedure and the applicant's capacity to represent him or herself effectively (Airey, § 26; McVicar, §§ 48 and 50; P., C. and S. v. the United Kingdom, no. 56547/00, § 91, ECHR 2002-VI; and also Munro v. the United Kingdom, no. 10594/83, Commission decision of 14 July 1987, Decisions and Reports 52, p. 158)".
Θεωρούμε ότι για να δύναται το Δικαστήριο να δώσει δικαίωμα νομικής αρωγής ακόμη και αν ήταν δυνατό κάτι τέτοιο εκτός του θεσμικού πλαισίου, με βάση τη νομολογία του ΕΔΑΔ, θα πρέπει να καταδεικνύεται ότι συντρέχουν τέτοιες ιδιαίτερες συνθήκες που θα σήμαιναν ότι άρνηση χορήγησης νομικής αρωγής θα ισοδυναμούσε με αποστέρηση του δικαιώματος για δίκαιη δίκη. Αυτό σύμφωνα με τη Steel και την Airey θα άφηνε στο Δικαστήριο ευχέρεια να το πράξει, δηλαδή να χορηγήσει νομική αρωγή αν προσθέτως συνέτρεχαν ιδιαίτερες συνθήκες και περιστάσεις (particular facts and circumstances). Επίσης το θέμα θα έπρεπε να συσχετιστεί και με την αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή τη στάθμιση της σπουδαιότητας του τι θα διακυβεύετο για ένα αιτητή, από τη μια, και της δυσκολίας εκ της νομικής πτυχής της διαδικασίας και της ικανότητας ενός αιτητή να εκπροσωπήσει τον εαυτό του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο από την άλλη. «... upon the importance of what is at stake for the applicant in the proceedings, the complexity of the relevant law and procedure and the applicant's capacity to represent him or herself effectively».
Γι΄ αυτό ακριβώς στην Airey ανωτέρω εκρίθη ότι οι περιστάσεις της υπόθεσης ήταν τέτοιες ώστε η αποστέρηση δωρεάν νομικής αρωγής οδήγησε, εν τη ουσία του πράγματος, στην παραβίαση του δικαιώματος της κυρίας Airey να προσφύγει στη δικαιοσύνη. Όμως οι ιδιαίτερες περιστάσεις της υπόθεσης αυτής συνίσταντο στο ότι η κυρία Αirey υπήρξε θύμα κακομεταχείρισης από το σύζυγο της και ενόψει οικονομικής δυσπραγίας δεν μπορούσε να επιτύχει ανάλογη θεραπεία για "judicial separation".
Είναι φανερό ότι στην προκείμενη περίπτωση δεν συντρέχουν οποιεσδήποτε ιδιαίτερες συνθήκες που θα έπρεπε να οδηγήσουν σε θετική αντίκριση του αιτήματος. ΄Αλλωστε, ο αιτητής μέχρι και το στάδιο της καταχώρησης των περιγραμμάτων εκπροσωπείτο από συνήγορο. Επίσης δεν υπάρχουν στη φύση της υπόθεσης οποιεσδήποτε ιδιαίτερες συνθήκες ή πολυπλοκότητα νομικής ή πραγματικής πτυχής ώστε να έπρεπε να ενεργοποιήσουν την εφαρμογή της σχετικής νομολογίας στην περίπτωση του. Εξ άλλου δεν έγινε οποιαδήποτε τέτοια εισήγηση.
Για τους λόγους που έχουμε εξηγήσει η αίτηση απορρίπτεται. Ενόψει της φύσης της αίτησης, ουδεμία διαταγή για έξοδα.
Π.
Δ.
Δ.
In the determination of his civil rights and obligations or of any criminal charge against him, everyone is entitled to a fair and public hearing within a reasonable time by an independent and impartial tribunal established by law. Judgment shall be pronounced publicly but the press and public may be excluded from all or part of the trial in the interests of morals, public order or national security in a democratic society, where the interests of juveniles or the protection of the private life of the parties so require, or to the extent strictly necessary in the opinion of the court in special circumstances where publicity would prejudice the interests of justice".