|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2016:D407
(2016) 1 ΑΑΔ 2042
24 Αυγούστου, 2016
(ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ/στής)
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 11 ΚΑΙ 155.4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 3 ΚΑΙ 9 ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΠΟΙΚΙΛΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ) ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ 1964,
ΚΑΙ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΡΑΤΗΣΗ ΚΑΙ/Ή ΦΥΛΑΚΙΣΗ ΣΤΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΚΡΑΤΗΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΛΑΡΝΑΚΑ
ΤΟΥ MALAK SHAWKIK FARAK NESSIM ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ/Ή
ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΕΙΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ,
ΚΑΙ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΤΟΥ MALAK SHAWKI FARAK NESSIM ΝΥΝ ΣΤΑ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ ΚΡΑΤΗΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΓΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΟΥ ΕΝΤΑΛΜΑΤΟΣ HABEAS CORPUS
AD SUBJICIENDUM.
(Πολιτική Αίτηση Αρ. 66/2016)
Προνομιακά εντάλματα ― Habeas Corpus ― Απαγορευμένοι μετανάστες ― Επιτρεπτική κατάληξη σε αίτηση έκδοσης Habeas Corpus προς απελευθέρωση του αιτητή από την κράτηση στην οποία τελούσε, για σκοπούς απέλασης ― Επιτρεπτική κατάληξη επί τω ότι, η κράτηση δεν ανανεώθηκε για την προετοιμασία της επιστροφής και/ή τη διεκπεραίωση της διαδικασίας απομάκρυνσης, όπως είναι η θεμελιακή προϋπόθεση, εφόσον ο λόγος της μη απέλασης μέχρι τότε δεν αφορούσε στη διαδικασία της απέλασης η οποία ανακόπηκε για άλλο λόγο.
Προνομιακά εντάλματα ― Habeas Corpus ― Απαγορευμένοι μετανάστες ― Εφαρμοστέες αρχές ― Το γεγονός πως ο αιτητής κατά τον ουσιώδη χρόνο δεν είχε συμπληρώσει έξι μήνες κράτησης δεν συνιστούσε κώλυμα στην προώθηση της αίτησής του ― Άποψη που εκφράστηκε με σεβασμό στη διαφορετική νομολογιακή προσέγγιση.
Προνομιακά εντάλματα ― Habeas Corpus ― Απαγορευμένοι μετανάστες ― Εφαρμοστέες αρχές ― Η κράτηση είναι επιτρεπτή μόνο στο βαθμό που είναι αναγκαία για τους σκοπούς απέλασης, με κυρίαρχη την αντίληψη ότι πρέπει να περιορίζεται στο συντομότερο δυνατό διάστημα ― Νομολογιακή επισκόπηση ― Η προσέγγιση του ΕΔΑΔ.
Ο αιτητής κατάγεται από την Αίγυπτο. Ύστερα από τέσσερα χρόνια παράνομης διαμονής, συνελήφθη στις 2.3.2016, δυνάμει διαταγμάτων κράτησης και απέλασης.
Κατόπιν σειράς διαβημάτων, αιτήσεων και ενδίκων μέσων που προώθησε, από το χρόνο της σύλληψής του, στις 2.3.2016, ο αιτητής συνέχισε να κρατείται εφόσον ο χρόνος κράτησής του παρατάθηκε από τον Αναπληρωτή Διευθυντή του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, με γενική εξουσιοδότηση από τον Υπουργό Εσωτερικών.
Ειδικότερα, ο χρόνος παράτασής του παρατάθηκε στις 28.4.2016 και ακολούθως στις 30.6.2016, ήτοι τρεις μέρες μετά την καταχώριση της παρούσας αίτησης. Ο ουσιώδης, δε για την παρούσα αίτηση χρόνος, αναφέρεται στα γεγονότα πριν από την καταχώριση της αίτησης.
Ο αιτητής προσέβαλε με την αίτηση για έκδοση προνομιακού εντάλματος της φύσεως Certiorari, τη διάρκεια κράτησής του, ισχυριζόμενος ότι αυτή συνεχίζεται κατά παράβαση του Άρθρου 18ΠΣΤ του περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμου, Κεφ. 115, όπως τροποποιήθηκε.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Η σχετική πρόνοια του εδαφίου (1) του Άρθρου 18ΠΣΤ, περιορίζει τη δυνατότητα κράτησης μόνο για την προστασία της επιστροφής και/ή τη διεκπεραίωση της διαδικασίας απομάκρυνσης. Τέτοια κράτηση δε, πρέπει να έχει τη μικρότερη δυνατή διάρκεια και να διατηρείται μόνο καθ' όσον χρόνο η διαδικασία απομάκρυνσης εξελίσσεται και εκτελείται με τη δέουσα επιμέλεια.
2. Επιπλέον, κάθε διαταγή για κράτηση πρέπει να είναι έγγραφη και να συνοδεύεται από αιτιολόγηση των πραγματικών και νομικών λόγων.
3. Οι χρονικοί περιορισμοί που έχουν τεθεί με την Οδηγία 2008/115/ΕΚ δεν είχαν σκοπό να περιορίσουν το εύρος της προστασίας που παρέχεται από τη Σύμβαση, ούτε τούτο θα ήταν επιτρεπτό.
4. Σκοπό είχαν, αντιθέτως, να συγκεκριμενοποιήσουν και να προσδιορίσουν περιοριστικά το χρονικό διάστημα εντός του οποίου μπορεί να κρατείται ένα άτομο για σκοπούς απέλασης.
5. Υπάρχουν περιπτώσεις που τα χρονικά πλαίσια της Οδηγίας δεν βρίσκουν εφαρμογή, ως λ.χ. η περίπτωση που εμπίπτει στα πλαίσια του Άρθρου 18 ΟΕ (2) (β) που το άτομο κρατείται με σκοπό την απέλαση ως συνέπεια ποινικής καταδίκης, ή ακόμα και η περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου που επέλεξε να μη δεσμεύεται από την Οδηγία, περιλαμβανομένων των χρονικών ορίων που αυτή θέτει.
6. Σε τέτοιες περιπτώσεις το κατά πόσο η κράτηση κατέστη, ως εκ του μη ευλόγου της διάρκειάς της, παράνομη, κρίνεται χωρίς αναφορά στα χρονικά όρια της Οδηγίας, αλλά υπό το φως του Άρθρου 5 της Σύμβασης.
7. Εάν σκοπός του χρονικού ορίου των έξι μηνών που τέθηκε δια της Οδηγίας ήταν ο αποκλεισμός προσφυγής στο Δικαστήριο ενωρίτερα, τότε στις περιπτώσεις που θα εύρισκε εφαρμογή η Οδηγία θα υπήρχε τέτοιος περιορισμός, όχι όμως στις περιπτώσεις που εξετάζονται υπό το φως του Άρθρου 5 της Σύμβασης. Δεν θα μπορούσε να ήταν αυτό το αποτέλεσμα. Αντίθετα, η Οδηγία πρέπει να ερμηνευθεί με βάση τη Σύμβαση.
8. Τόσο με βάση τη Σύμβαση, όσο και με βάση την ίδια την Οδηγία, η κράτηση ρητώς επιβάλλεται να είναι δικαιολογημένη ως αυστηρά αναγκαία για την εκτέλεση απόφασης απέλασης.
9. Μόνο για όσο χρόνο βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία απέλασης δικαιολογείται η στέρηση ελευθερίας και μόνο εφόσον οι αρμόδιες αρχές προχωρούν τη διαδικασία με τη δέουσα επιμέλεια.
10. Αυτό είναι το θεμελιακό κριτήριο και είναι κοινό, τόσο στις υποθέσεις που εμπίπτουν στις πρόνοιες της Οδηγίας, όσο και σε εκείνες που εξετάζονται ευθέως υπό το φως του Άρθρου 5 της Σύμβασης.
11. Το θεμελιακό αυτό κριτήριο καθιστά το ζήτημα ανεξάρτητο από τον χρόνο ως τυπική προϋπόθεση, παράγοντας, βεβαίως, ο οποίος μπορεί να υπεισέλθει στην εκτίμηση του ουσιαστικού ερωτήματος που αφορά το ευλόγως αναγκαίο της κράτησης. Όχι όμως προς a priori αποκλεισμό της προσφυγής στη δικαιοσύνη.
12. Άλλωστε, εάν δεν υπήρχε εντός των έξι μηνών δυνατότητα εξέτασης του ενδεχομένου επιγενόμενης παρανομίας μιας κράτησης που είχε ξεκινήσει ως νόμιμη αρχικά κράτηση, προς τί η πρόνοια του εδαφίου 4 του Άρθρου 18ΠΣΤ για εξέταση από τον Υπουργό Εσωτερικών των διαταγμάτων κράτησης αυτεπάγγελτα ανά δίμηνο και σε οποιοδήποτε εύλογο χρονικό διάστημα κατ' αίτηση του επηρεαζομένου;
13. Στην υπόθεση C-534/11 Arslan v. Τσεχίας, ημερομ. 30.5.2004, εξετάστηκε από το ΕΔΑΔ το ζήτημα κράτησης αλλοδαπού προς απέλαση υπό το φως της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ για περίοδο που δεν υπερέβαινε τους έξι μήνες. Τούτο έγινε και στην υπόθεση Matry v. Κυπριακή Δημοκρατία (2013) 1 Α.Α.Δ. 1694.
14. Υπό το φως όλων των ανωτέρω, σε συμφωνία με τις προαναφερθείσες αποφάσεις στις υποθέσεις Malisawa και Hussam Mustfa (κατωτέρω) και με σεβασμό προς τη διαφορετική προσέγγιση, προέκυπτε ότι το γεγονός πως ο αιτητής κατά τον ουσιώδη χρόνο δεν είχε συμπληρώσει έξι μήνες κράτησης δεν συνιστούσε κώλυμα στην προώθηση της αίτησής του.
15. Ρητά στο Άρθρο 18ΠΣΤ ορίζονται ως παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την εκτίμηση του ευλόγου της κράτησης διαρκούσης της διαδικασίας απέλασης, ιδίως ο κίνδυνος διαφυγής και η προσπάθεια αποφυγής ή παρεμπόδισης της προετοιμασίας της επιστροφής ή απομάκρυνσης.
16. Όπως ελέχθη στην υπόθεση Walumba Lumba and Kadian Mighty v. Secretary of State for the Home Department [2011] UKSC 12, ο κίνδυνος διαφυγής μπορεί, όχι όμως κατ' ανάγκη, να συνάγεται από την άρνηση συνεργασίας. Σχετικός, επίσης, παράγοντας είναι η τάση προς διάπραξη σοβαρών ποινικών αδικημάτων.
17. Εάν καταστεί φανερό ότι η απέλαση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος ή εάν οι αρμόδιες αρχές δεν ενεργούν με τη δέουσα επιμέλεια και σπουδή, τότε ο κρατούμενος πρέπει να απολυθεί, άλλως η κράτηση καθίσταται παράνομη.
18. Θα πρέπει, συνεπώς, η απόφαση για κράτηση και ιδιαίτερα για παράταση κράτησης, να προσδιορίζει τους λόγους κράτησης με σαφήνεια τέτοια, ώστε να καθίσταται δυνατός ο δικαστικός έλεγχος.
19. Ρητή είναι η υποχρέωση που επιβάλλει το Άρθρο 18ΠΣΤ(2) για αιτιολόγηση των πραγματικών και νομικών λόγων της κράτησης.
20. Εν προκειμένω, η απόφαση ημερομηνίας 28.4.2016 με την οποία, ως άνω, παρατάθηκε για δύο μήνες η κράτηση του αιτητή αφορά συνολικά 31 πρόσωπα με τη γενική και σωρευτική αιτιολογία ότι δεν κατέστη δυνατή η απέλασή τους εξαιτίας διαφόρων κωλυμάτων «εφόσον αυτοί αποφεύγουν ή και παρεμποδίζουν τη διαδικασία επιστροφής και απομάκρυνσης τους ή αναμένεται η εξασφάλιση των αναγκαίων εγγράφων από τρίτη χώρα».
21. Ό,τι αναφέρεται συγκεκριμένα για τον αιτητή βρίσκεται σε ένα ενημερωτικό σημείωμα που δεν συνοδεύει το έγγραφο με το οποίο διατάχθηκε η κράτηση, όπως απαιτείται από το εδάφιο (2) του Άρθρου 18ΠΣΤ, αλλά φαίνεται να είναι συνημμένο σε επιστολή της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Μετανάστευσης προς το Υπουργείο Εσωτερικών ημερομηνίας 31.5.2016, η οποία έχει ως τίτλο «Κρατούμενοι αλλοδαποί στα αστυνομικά κρατητήρια πέραν των δύο μηνών».
22. Εκεί, εν πάση περιπτώσει, αναφέρεται ότι ο αιτητής αρνείται να αποχωρήσει από την Κύπρο και γενικότερα η στάση του στο κρατητήριο ήταν αντιδραστική.
23. Το ότι καταγράφεται και μάλιστα όχι στην ίδια την απόφαση, ότι αρνείται να αναχωρήσει από την Κύπρο, δεν είναι αρκετό. Ουδέν καταγράφεται για αδυναμία υποχρεωτικής απέλασής του, είτε για λόγους αντικειμενικούς είτε για λόγους που αφορούν τον ίδιο.
24. Στο ίδιο τεκμήριο αποκαλυπτόταν εν τέλει και ο πραγματικός λόγος για τον οποίο δεν έχει προχωρήσει και ολοκληρωθεί η διαδικασία απέλασης. Καταγράφεται ότι από τον Απρίλιο του 2016 δόθηκαν γραπτές οδηγίες από το Τμήμα Καταπολέμησης Εγκλήματος όπως στο παρόν στάδιο ο αιτητής μη απελαθεί ενόψει του ισχυρισμού του για κακοποίησή του από μέλη της αστυνομίας.
25. Προέκυπτε, έτσι, ότι η κράτηση δεν ανανεώθηκε για την προετοιμασία της επιστροφής και/ή τη διεκπεραίωση της διαδικασίας απομάκρυνσης, όπως είναι η θεμελιακή προϋπόθεση, εφόσον ο λόγος της μη απέλασης μέχρι τότε δεν αφορούσε στη διαδικασία της απέλασης η οποία ανακόπηκε για άλλο λόγο.
26. Υπό αυτές τις περιστάσεις δεν εδικαιολογείτο η παράταση της κράτησης επί τη βάσει του Άρθρου 18ΠΣΤ.
Η αίτηση επέτυχε με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Abou (2012) 1 Α.Α.Δ. 2764,
Liyanage (2013) 1 Α.Α.Δ. 958,
Fasel (2015) 1 Α.Α.Δ. 1807, ECLI:CY:AD:2015:D551,
Malisawa (2015) 1 Α.Α.Δ. 848, ECLI:CY:AD:2015:D271,
Mustfa (2012) 1 Α.Α.Δ. 1623,
Fasel (2016) 1 Α.Α.Δ. 876, ECLI:CY:AD:2016:A184,
J.N. v. The United Kingdom, Αίτηση Αρ. 37289/2012, ημερ. 19.5.2016,(ECHR),
R v. Governor of Durham Prison, ex parte Hardial Singh [1984] WLR 704,
Al Nashif v. Βουλγαρίας, Αίτηση Αρ. 50963/99, ημερ. 20.9.2002 (ECHR),
Shuying v. Κυπριακής Δημοκρατίας (2012) 1 Α.Α.Δ. 2725,
Chahal v. Ηνωμένου Βασιλείου, Αίτηση 22414/93, ημερομ. 15.11.1996, (ECHR),
C-534/11 Arslan v. Τσεχίας, ημερομ. 30.5.2004 (ECHR),
Matry v. Κυπριακής Δημοκρατίας (2013) 1 Α.Α.Δ. 1694,
Walumba Lumba and Kadian Mighty v. Secretary of State for the Home Department [2011] UKSC 12,
R (A) v. Secretary of State for the Home Department [2007] EWCA Civ 804.
Αίτηση.
Μ. Μικελλίδου (κα), για τον Αιτητή.
Κ. Σταυρινός, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τη Δημοκρατία.
Cur. adv. vult.
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ.: Ο αιτητής κατάγεται από την Αίγυπτο. Αφίχθηκε στη Δημοκρατία στις 18.2.2011 με άδεια εργασίας. Στις 31.10.2011 υπέβαλε αίτηση για πολιτικό άσυλο. Η αίτησή του απορρίφθηκε από την Υπηρεσία Ασύλου στις 14.2.2012 λόγω μη παρουσίασης του αιτητή. Μετά από τέσσερα χρόνια παράνομης διαμονής ο αιτητής, στις 2.3.2016, συνελήφθη δυνάμει διαταγμάτων κράτησης και απέλασης. Την ίδια ημέρα ζήτησε επανάνοιγμα της αίτησής του για άσυλο, κάτι που έγινε. Η αίτησή του όμως, μετά από εξέτασή της επί της ουσίας των ισχυρισμών του, απορρίφθηκε από την Υπηρεσία Ασύλου επειδή θεωρήθηκε ότι δεν συνέτρεχαν τα απαραίτητα υποκειμενικά στοιχεία δικαιολογημένου φόβου διώξεως στην πατρίδα του. Ο αιτητής υπέβαλε στη συνέχεια διοικητική προσφυγή, η οποία επίσης απορρίφθηκε, στις 19.4.2016, από την Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων.
Από το χρόνο της σύλληψής του, στις 2.3.2016, ο αιτητής συνέχισε να κρατείται εφόσον ο χρόνος κράτησής του παρατάθηκε από τον Αναπληρωτή Διευθυντή του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, με γενική εξουσιοδότηση από τον Υπουργό Εσωτερικών. Ειδικότερα, ο χρόνος παράτασής του παρατάθηκε στις 28.4.2016 και ακολούθως στις 30.6.2016, ήτοι τρεις μέρες μετά την καταχώριση της παρούσας αίτησης. Ο ουσιώδης, βέβαια, για την παρούσα αίτηση χρόνος αναφέρεται στα γεγονότα πριν την καταχώριση της αίτησης.
Ο αιτητής προσβάλλει δια της παρούσας τη διάρκεια κράτησής του, ισχυριζόμενος ότι συνεχίζεται κατά παράβαση του Άρθρου 18ΠΣΤ του περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμου, Κεφ. 115, όπως τροποποιήθηκε δια του Νόμου 153(Ι)/2011 προς εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών. Ειδικότερα, το Άρθρο 18ΠΣΤ, που ρυθμίζει το ζήτημα της κράτησης, αποτελεί μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των προνοιών του Άρθρου 15 της Οδηγίας.
Είναι η θέση του αιτητή σε αυτά τα πλαίσια, ότι στην επίδικη απόφαση για ανανέωση της κράτησης του αιτητή ημερομηνίας 28.4.2016 (Παράρτημα 11 στην ένσταση), δεν αναφέρεται ο λόγος για τον οποίο ζητήθηκε η περαιτέρω κράτησή του.
Η πλευρά της Δημοκρατίας ήγειρε κατ' αρχάς τον ισχυρισμό ότι εφόσον κατά το χρόνο καταχώρισης της υπό εκδίκαση αίτησης δεν είχαν συμπληρωθεί έξι μήνες κράτησης, που κατά το Άρθρο 18ΠΣΤ(7) είναι το επιτρεπόμενο όριο κράτησης, τηρουμένης της δυνατότητας για περαιτέρω κράτηση δώδεκα μηνών υπό τις προϋποθέσεις που ορίζονται στο εδάφιο 8 του ιδίου άρθρου. Συνεπώς, ο αιτητής θα μπορούσε να προσβάλει τα επίδικα διατάγματα μόνο με προσφυγή, όπως προβλέπεται από το εδάφιο 3 (α) του Άρθρου 18ΠΣΤ. Προς υποστήριξη της θέσης αυτής, ο ευπαίδευτος δικηγόρος της Δημοκρατίας παρέπεμψε στην υπόθεση Abou (2012) 1 Α.Α.Δ. 2764 και στην υπόθεση Liyanage (2013) 1 Α.Α.Δ. 958 (αποφάσεις σε μονομελή σύνθεση), όπου ελέχθη ότι, για τους έξι πρώτους μήνες μπορεί να γίνει προσφυγή δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος και μετέπειτα των έξι μηνών είναι δυνατή η καταχώριση αίτησης για habeas corpus.
Σχετική είναι και η υπόθεση Fasel (2015) 1 , ECLI:CY:AD:2015:D551Α.Α.Δ. 1807 (απόφαση σε μονομελή σύνθεση), όπου έγινε δεκτό πως αίτηση για έκδοση habeas corpus δεν έχει θέση πριν συμπληρωθεί το εξάμηνο της κράτησης, περίοδος που θεωρήθηκε από το Δικαστήριο ως η ελάχιστη περίοδος που χρειάζεται για να επιτευχθεί η διαδικασία απομάκρυνσης. Προς τούτο κατεγράφη διαφωνία με αποφάσεις, εκδοθείσες επίσης στα πλαίσια της μονομελούς σύνθεσης του Ανωτάτου Δικαστηρίου στις υποθέσεις Malisawa (2015) 1 Α, ECLI:CY:AD:2015:D271.Α.Δ. 848 και Mustfa (2012) 1 Α.Α.Δ. 1623. Στις υποθέσεις εκείνες, με αναφορά στην πολύ σημαντική και κυρίαρχη πρόνοια, όπως θεωρήθηκε, του εδαφίου 1 του Άρθρου 18ΠΣΤ ότι η κράτηση πρέπει να έχει τη μικρότερη δυνατή διάρκεια και διατηρείται μόνο καθόσον χρόνο η διαδικασία απομάκρυνσης εξελίσσεται και εκτελείται με τη δέουσα επιμέλεια, κρίθηκε ότι, εάν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις νόμιμης κράτησης, η κράτηση μπορεί να θεωρηθεί παράνομη ανεξάρτητα από το όριο των έξι μηνών που έχει τεθεί ως ανώτατο όριο.
Το ζήτημα τέθηκε ενώπιον Ολομέλειας στην υπόθεση Fasel (2016) 1 , ECLI:CY:AD:2016:A184Α.Α.Δ. 876, χωρίς όμως να κριθεί αναγκαία για τους σκοπούς της υπόθεσης εκείνης η επίλυσή του.
Η σχετική πρόνοια του εδαφίου (1) του Άρθρου 18ΠΣΤ περιορίζει τη δυνατότητα κράτησης μόνο για την προστασία της επιστροφής και/ή τη διεκπεραίωση της διαδικασίας απομάκρυνσης. Τέτοια κράτηση δε, πρέπει να έχει τη μικρότερη δυνατή διάρκεια και να διατηρείται μόνο καθ' όσον χρόνο η διαδικασία απομάκρυνσης εξελίσσεται και εκτελείται με τη δέουσα επιμέλεια. Περιπλέον, κάθε διαταγή για κράτηση πρέπει να είναι έγγραφη και να συνοδεύεται από αιτιολόγηση των πραγματικών και νομικών λόγων.
Οι αρχές αυτές δεν τέθηκαν μόνο με την Οδηγία 2008/115/ΕΚ, αλλά χαρακτηρίζουν και την ευρύτερη ευρωπαϊκή προσέγγιση του θέματος, όπως υποδηλώνεται από τις Είκοσι Κατευθυντήριες Αρχές αναφορικά με την απέλαση αλλοδαπών που εξέδωσε στις 4.5.2005 η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης και από το Ψήφισμα 1707 (2010) της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Επίκληση των εν λόγω κειμένων έγινε από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην υπόθεση J.N. v. The United Kingdom, Αίτηση Αρ. 37289/2012, ημερομ. 19.5.2016. Ο πυρήνας της όλης ρύθμισης έγκειται στο ότι η κράτηση είναι επιτρεπτή μόνο στο βαθμό που είναι αναγκαία για τους σκοπούς απέλασης, με κυρίαρχη την αντίληψη ότι πρέπει να περιορίζεται στο συντομότερο δυνατό διάστημα. Οι ίδιες αρχές διέπουν και την αγγλική νομολογία (βλ. R v. Governor of Durham Prison, ex parte Hardial Singh [1984] WLR 704).
Η προσέγγιση αυτή προκύπτει ήδη από τη θεμελιακή ρύθμιση δια του Άρθρου 5 §1(στ) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου που επιτρέπει κατ' εξαίρεση την κράτηση ατόμου υπό την προϋπόθεση ότι εκκρεμεί εναντίον του διαδικασία απελάσεως ή εκδόσεως. Αντίστοιχη είναι η προστασία που παρέχεται δια του Άρθρου 11.2(στ) του Συντάγματος.
Οι χρονικοί περιορισμοί που έχουν τεθεί με την Οδηγία 2008/115/ΕΚ δεν είχαν σκοπό να περιορίσουν το εύρος της προστασίας που παρέχεται από τη Σύμβαση, ούτε τούτο θα ήταν επιτρεπτό. Σκοπό είχαν, αντιθέτως, να συγκεκριμενοποιήσουν και να προσδιορίσουν περιοριστικά το χρονικό διάστημα εντός του οποίου μπορεί να κρατείται ένα άτομο για σκοπούς απέλασης.
Υπάρχουν περιπτώσεις που τα χρονικά πλαίσια της Οδηγίας δεν βρίσκουν εφαρμογή, ως λ.χ. η περίπτωση που εμπίπτει στα πλαίσια του Άρθρου 18ΟΕ(2)(β) που το άτομο κρατείται με σκοπό την απέλαση ως συνέπεια ποινικής καταδίκης, ή ακόμα και η περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου που επέλεξε να μη δεσμεύεται από την Οδηγία, περιλαμβανομένων των χρονικών ορίων που αυτή θέτει. Σε τέτοιες περιπτώσεις το κατά πόσο η κράτηση κατέστη, ως εκ του μη ευλόγου της διάρκειάς της, παράνομη, κρίνεται χωρίς αναφορά στα χρονικά όρια της Οδηγίας, αλλά υπό το φως του Άρθρου 5 της Σύμβασης (βλ. απόφαση Ολομέλειας στην υπόθεση Fasel και στην J.N. v. The United Kingdom (ανωτέρω)). Tέτοια ήταν η περίπτωση της υπόθεσης Al Nashif v. Βουλγαρίας, Αίτηση Αρ. 50963/99, ημερομ. 20.9.2002, που αφορούσε, μεταξύ άλλων, ζήτημα παραβίασης του Άρθρου 5 §4 της Σύμβασης και στην οποία το Δικαστήριο στην §92 ανέφερε τα εξής:
«The Court reiterates that everyone who is deprived of his liberty is entitled to a review of the lawfulness of his detention by a court, regardless of the length of confinement.»
(Η υπογράμμιση είναι δική μου)
Εάν σκοπός του χρονικού ορίου των έξι μηνών που τέθηκε δια της Οδηγίας ήταν ο αποκλεισμός προσφυγής στο Δικαστήριο ενωρίτερα, τότε στις περιπτώσεις που θα εύρισκε εφαρμογή η Οδηγία θα υπήρχε τέτοιος περιορισμός, όχι όμως στις περιπτώσεις που εξετάζονται υπό το φως του Άρθρου 5 της Σύμβασης. Δεν θα μπορούσε να ήταν αυτό το αποτέλεσμα. Αντίθετα, η Οδηγία πρέπει να ερμηνευθεί με βάση τη Σύμβαση.
Τόσο με βάση τη Σύμβαση, όσο και με βάση την ίδια την Οδηγία, η κράτηση ρητώς επιβάλλεται να είναι δικαιολογημένη ως αυστηρά αναγκαία για την εκτέλεση απόφασης απέλασης. Μόνο για όσο χρόνο βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία απέλασης δικαιολογείται η στέρηση ελευθερίας και μόνο εφόσον οι αρμόδιες αρχές προχωρούν τη διαδικασία με τη δέουσα επιμέλεια. Στο Άρθρο 15(2) της Οδηγίας και αντιστοίχως στο Άρθρο 18ΠΣΤ(2) ορίζεται ρητά ότι:
«Τέτοια κράτηση έχει τη μικρότερη δυνατή διάρκεια και διατηρείται μόνο καθόσον χρόνο η διαδικασία απομάκρυνσης εξελίσσεται και εκτελείται με τη δέουσα επιμέλεια.»
Αυτό είναι το θεμελιακό κριτήριο και είναι κοινό, τόσο στις υποθέσεις που εμπίπτουν στις πρόνοιες της Οδηγίας, όσο και σε εκείνες που εξετάζονται ευθέως υπό το φως του Άρθρου 5 της Σύμβασης (βλ. αφενός Shuying v. Κυπριακής Δημοκρατίας (2012) 1 Α.Α.Δ. 2725 και αφετέρου Chahal v. Ηνωμένου Βασιλείου, Αίτηση 22414/93, ημερομ. 15.11.1996).
Το θεμελιακό αυτό κριτήριο καθιστά το ζήτημα ανεξάρτητο από τον χρόνο ως τυπική προϋπόθεση, παράγοντας, βεβαίως, ο οποίος μπορεί να υπεισέλθει στην εκτίμηση του ουσιαστικού ερωτήματος που αφορά το ευλόγως αναγκαίο της κράτησης. Όχι όμως προς a priori αποκλεισμό της προσφυγής στη δικαιοσύνη.
Άλλωστε, εάν δεν υπήρχε εντός των έξι μηνών δυνατότητα εξέτασης του ενδεχομένου επιγενόμενης παρανομίας μιας κράτησης που είχε ξεκινήσει ως νόμιμη αρχικά κράτηση, προς τί η πρόνοια του εδαφίου 4 του Άρθρου 18ΠΣΤ για εξέταση από τον Υπουργό Εσωτερικών των διαταγμάτων κράτησης αυτεπάγγελτα ανά δίμηνο και σε οποιοδήποτε εύλογο χρονικό διάστημα κατ' αίτηση του επηρεαζομένου;
Θα πρέπει τέλος να σημειωθεί ότι στην υπόθεση C-534/11 Arslan v. Τσεχίας, ημερομ. 30.5.2004, εξετάστηκε από το ΕΔΑΔ το ζήτημα κράτησης αλλοδαπού προς απέλαση υπό το φως της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ για περίοδο που δεν υπερέβαινε τους έξι μήνες. Τούτο έγινε και στην υπόθεση Matry v. Κυπριακή Δημοκρατία (2013) 1 Α.Α.Δ. 1694.
Υπό το φως όλων των ανωτέρω, σε συμφωνία με τις προαναφερθείσες αποφάσεις στις υποθέσεις Malisawa και Hussam Mustfa και με σεβασμό προς τη διαφορετική προσέγγιση, θεωρώ ότι το γεγονός πως ο αιτητής κατά τον ουσιώδη χρόνο δεν είχε συμπληρώσει έξι μήνες κράτησης δεν συνιστά κώλυμα στην προώθηση της αίτησής του.
Ρητά στο Άρθρο 18ΠΣΤ ορίζονται ως παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την εκτίμηση του ευλόγου της κράτησης διαρκούσης της διαδικασίας απέλασης, ιδίως ο κίνδυνος διαφυγής και η προσπάθεια αποφυγής ή παρεμπόδισης της προετοιμασίας της επιστροφής ή απομάκρυνσης. Όπως ελέχθη στην υπόθεση Walumba Lumba and Kadian Mighty v. Secretary of State for the Home Department [2011] UKSC 12, ο κίνδυνος διαφυγής μπορεί, όχι όμως κατ' ανάγκη, να συνάγεται από την άρνηση συνεργασίας. Σχετικός, επίσης, παράγοντας είναι η τάση προς διάπραξη σοβαρών ποινικών αδικημάτων (R (A) v. Secretary of State for the Home Department [2007] EWCA Civ 804). Όπως διαπιστώθηκε από το ΕΔΑΔ στην προαναφερθείσα υπόθεση J.N. v. United Kingdom, το κριτήριο που έθεσε το Ανώτατο Δικαστήριο της Μεγάλης Βρετανίας στην υπόθεση Hardial είναι σχεδόν ταυτόσημο με το κριτήριο που εφαρμόζεται από το ΕΔΑΔ με βάση το Άρθρο 5 § 1(στ) της Σύμβασης. Το κριτήριο δε αυτό αναφέρεται στο εύλογο της περιόδου κράτησης υπό το φως όλων των περιστάσεων. Εάν καταστεί φανερό ότι η απέλαση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος ή εάν οι αρμόδιες αρχές δεν ενεργούν με τη δέουσα επιμέλεια και σπουδή, τότε ο κρατούμενος πρέπει να απολυθεί, άλλως η κράτηση καθίσταται παράνομη.
Θα πρέπει, συνεπώς, η απόφαση για κράτηση και ιδιαίτερα για παράταση κράτησης, να προσδιορίζει τους λόγους κράτησης με σαφήνεια τέτοια, ώστε να καθίσταται δυνατός ο δικαστικός έλεγχος. Ρητή είναι η υποχρέωση που επιβάλλει το Άρθρο 18ΠΣΤ(2) για αιτιολόγηση των πραγματικών και νομικών λόγων της κράτησης:
«Η κράτηση διατάσσεται εγγράφως βάσει του Άρθρου 14 και συνοδεύεται από αιτιολόγηση των πραγματικών και νομικών λόγων.»
Εν προκειμένω, η απόφαση ημερομηνίας 28.4.2016 με την οποία, ως άνω, παρατάθηκε για δύο μήνες η κράτηση του αιτητή (Παράρτημα 11 στην Ένσταση) αφορά συνολικά 31 πρόσωπα με τη γενική και σωρευτική αιτιολογία ότι δεν κατέστη δυνατή η απέλασή τους εξαιτίας διαφόρων κωλυμάτων «εφόσον αυτοί αποφεύγουν ή και παρεμποδίζουν τη διαδικασία επιστροφής και απομάκρυνσης τους ή αναμένεται η εξασφάλιση των αναγκαίων εγγράφων από τρίτη χώρα». Ό,τι αναφέρεται συγκεκριμένα για τον αιτητή βρίσκεται σε ένα ενημερωτικό σημείωμα που δεν συνοδεύει το έγγραφο με το οποίο διατάχθηκε η κράτηση, όπως απαιτείται από το εδάφιο (2) του Άρθρου 18ΠΣΤ, αλλά φαίνεται να είναι συνημμένο σε επιστολή της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Μετανάστευσης προς το Υπουργείο Εσωτερικών ημερομηνίας 31.5.2016, η οποία έχει ως τίτλο «Κρατούμενοι αλλοδαποί στα αστυνομικά κρατητήρια πέραν των δύο μηνών». Εκεί, εν πάση περιπτώσει, αναφέρεται ότι ο αιτητής αρνείται να αποχωρήσει από την Κύπρο και γενικότερα η στάση του στο κρατητήριο είναι αντιδραστική. Αναφέρεται, επίσης, ότι συμμετείχε σε εξέγερση στο χώρο κράτησής του, ότι διερευνάται σχετική ποινική υπόθεση και ότι διερευνάται και δικός του ισχυρισμός για κακοποίησή του από μέλη της αστυνομίας. Ζητήθηκαν από τον Απρίλιο 2016, καταγράφεται περαιτέρω, οδηγίες από τον Γενικό Εισαγγελέα ως προς το κατά πόσο θα συνεχίσει η ποινική διερεύνηση εναντίον του, ενόψει του ότι δεν έχει διοριστεί ακόμα ποινικός ανακριτής.
Πέραν των παραπάνω, δεν υπάρχει οποιαδήποτε συγκεκριμένη αναφορά στο φάκελο της υπόθεσης, όπως τέθηκε υπόψη του Δικαστηρίου με την ένσταση, που να αφορά τον αιτητή και ειδικότερα που να στοιχειοθετεί προϋποθέσεις για συνέχιση της κράτησής του. Το ότι καταγράφεται και μάλιστα όχι στην ίδια την απόφαση, ότι αρνείται να αναχωρήσει από την Κύπρο, δεν είναι αρκετό. Ουδέν καταγράφεται για αδυναμία υποχρεωτικής απέλασής του, είτε για λόγους αντικειμενικούς είτε για λόγους που αφορούν τον ίδιο. Όχι μόνο αυτά, αλλά στο ίδιο τεκμήριο αποκαλύπτεται εν τέλει και ο πραγματικός λόγος για τον οποίο δεν έχει προχωρήσει και ολοκληρωθεί η διαδικασία απέλασης. Καταγράφεται ότι από τον Απρίλιο του 2016 δόθηκαν γραπτές οδηγίες από το Τμήμα Καταπολέμησης Εγκλήματος όπως στο παρόν στάδιο ο αιτητής μη απελαθεί ενόψει του ισχυρισμού του για κακοποίησή του από μέλη της αστυνομίας. Προκύπτει, έτσι, ότι η κράτηση δεν ανανεώθηκε για την προετοιμασία της επιστροφής και/ή τη διεκπεραίωση της διαδικασίας απομάκρυνσης, όπως είναι η θεμελιακή προϋπόθεση, εφόσον ο λόγος της μη απέλασης μέχρι τότε δεν αφορά τη διαδικασία της απέλασης η οποία ανακόπηκε για άλλο λόγο.
Υπό αυτές τις περιστάσεις δεν εδικαιολογείτο η παράταση της κράτησης επί τη βάσει του Άρθρου 18ΠΣΤ.
Η αίτηση εγκρίνεται με έξοδα υπέρ του αιτητή όπως θα υπολογιστούν. Διατάσσεται η άμεση απελευθέρωση του αιτητή. Τα έξοδα μετάφρασης να καλυφθούν από τη Δημοκρατία.
Η αίτηση επιτυγάνει με έξοδα.