ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
AGATHANGELOU ν. MOUSOULIDES & SONS (1980) 1 CLR 272
GLAFX LTD. ν. LOIZIA (1984) 1 CLR 729
Αλήθεια Εκδ. Ετ. Λτδ. ν. Νικολάου (1993) 1 ΑΑΔ 285
Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ. και Άλλος ν. Θεόδωρου Στυλιανού (2006) 1 ΑΑΔ 632
Στυλιανού Θεόδωρος ν. Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ και Άλλων (2007) 1 ΑΑΔ 968
Κυπριακή νομοθεσία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
Εκδόσεις «ΑΡΚΤΙΝΟΣ Λτδ» κ.α. v. Αγγελίδη, Πολιτική Έφεση 315/2013, 3/12/2020, ECLI:CY:AD:2020:D449
Ζ. ΚΟΥΛΙΑΣ v. Κ. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ, Πολιτική Έφεση αρ. 79/2013, 16/2/2022, ECLI:CY:AD:2022:A66
(2012) 1 ΑΑΔ 1763
20 Ιουλίου, 2012
[ΑΡΤΕΜΗΣ, Π., XATZHXAMΠΗΣ, ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, Δ/στές]
1. PHILELEFTHEROS PUBLIC COMPANY LTD,
2. ΠΕΤΡΟΣ ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ,
Εφεσείοντες,
v.
ΑΝΔΡΕΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ,
Εφεσιβλήτου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 15/2009)
Αστικά αδικήματα ― Συκοφαντική δυσφήμιση ― Επικύρωση πρωτόδικης κρίσης με την οποία υπεδείχθη ότι η υπεύθυνη δημοσιογραφία απαιτούσε είτε επαλήθευση των στοιχείων, είτε συγγραφή του δημοσιεύματος με τέτοιο τρόπο που να εξυπηρετούσε το δημόσιο ενδιαφέρον για την ασφάλεια των πτήσεων, χωρίς όμως να γινόταν αναφορά σε γεγονότα που, όχι μόνο δεν είχαν επαληθευθεί πλήρως, αλλά και δεν ήταν απολύτως αναγκαία για την προβολή του θέματος ― Μείωση κατ' έφεση επιδικασθέντων συνολικών αποζημιώσεων από €24.000 σε €4000 ― Εκρίθη υπερβολικά ψηλό και λανθασμένη η επιδίκαση παραδειγματικών αποζημιώσεων.
Αστικά αδικήματα ― Συκοφαντική δυσφήμιση ― Δεν απαιτείται ως προϋπόθεση για τη δημιουργία αγώγιμου δικαιώματος η ρητή αναφορά στο όνομα του προσώπου στο οποίο αφορά το δημοσίευμα αλλά είναι αρκετή η αναφορά σε στοιχεία που προδίδουν την ταυτότητα και τον φωτογραφίζουν.
Αστικά αδικήματα ― Συκοφαντική δυσφήμιση ― Στην περίπτωση που το δημοσίευμα μεταφέρει και αποδίδει κατακριτέα συμπεριφορά σε κάποιον, δημιουργεί αγώγιμο δικαίωμα αν ο ενάγων αποδείξει ότι τουλάχιστον κάποιοι αναγνώστες μπορούσαν να τον αναγνωρίσουν ως το κρινόμενο πρόσωπο, ή ότι τα γεγονότα υπονοούσαν τέτοια συμπεριφορά εκ μέρους του.
Αστικά αδικήματα ― Συκοφαντική δυσφήμιση ― Αποζημιώσεις ― Οι επιβαρυντικοί παράγοντες, συναρτώνται μεταξύ άλλων με τον τρόπο, την έκταση και ένταση του δημοσιεύματος, την έκταση της προσβολής της υπόληψης του ενάγοντα, κατά πόσο ο δηλώσας πίστευε στην αλήθεια της δήλωσης, κατά πόσο απέτυχε η υπεράσπιση της αλήθειας και κατά πόσο υπήρξε η πρόκληση ειδικής ζημιάς στον ενάγοντα.
Σύνταγμα ― Θεμελιώδη δικαιώματα ― Ελευθερία του λόγου ― Η τάση της νομολογίας είναι να μην περιορίζει χωρίς λόγο το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και του τύπου, έναντι του οποιουδήποτε ιδιωτικού συμφέροντος, εντούτοις η υποχρέωση για υπεύθυνη δημοσιογραφία και επαλήθευση των γεγονότων μετά από εύλογη έρευνα, δεν ατονεί.
Αστικά αδικήματα ― Συκοφαντική δυσφήμιση ― Έντιμο σχόλιο ― Για να επιτύχει η υπεράσπιση του έντιμου σχολίου, θα πρέπει να αποδειχθεί ότι τα γεγονότα επί των οποίων στηρίζεται το δημοσίευμα είναι αληθή ― Ως προς την υπεράσπιση της αλήθειας, το βάρος απόδειξης το φέρει ο εναγόμενος.
Οι εφεσείοντες επιδίωξαν την ανατροπή πρωτόδικης απόφασης με την οποία έγινε δεκτή αγωγή του ενάγοντα εφεσίβλητου που είχε εγερθεί εναντίον τους με την οποία ο τελευταίος αξίωσε αποζημιώσεις για δημοσίευμα που δημοσίευσαν οι εφεσείοντες 1 στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας που κυκλοφορούν και το οποίο έφερε την υπογραφή του εφεσείοντα 2.
Το ενυπόγραφο δημοσίευμα του Εφεσείοντος-Εναγομένου 2, έφερε τον τίτλο «Κατέβασαν τον κυβερνήτη στην πτήση Τάσσου για Αθήνα» και ο εφεσίβλητος-Ενάγων, ήταν κατά τον ουσιώδη χρόνο ο κυβερνήτης της συγκεκριμένης πτήσης.
Σύμφωνα με το πρωτόδικο δικαστήριο και με αναφορά στη μαρτυρία, το δημοσίευμα δημοσιεύθηκε στις 20.8.05 όταν λίγες ημέρες προηγουμένως, στις 14.8.05 έγινε το τραγικό δυστύχημα με τη γνωστή μοιραία πτώση του αεροπλάνου της εταιρείας Ήλιος.
Στο επίδικο δημοσίευμα αναφερόταν μεταξύ άλλων ότι την ίδια ώρα, κατά την οποία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προέβαινε σε δηλώσεις στην αίθουσα επισήμων αναφορικά με τις διαδικασίες ασφάλειας που τηρούνται από την Πολιτική Αεροπορία, ο επιθεωρητής πιλότων των Κυπριακών Αερογραμμών κατέβαζε από το αεροσκάφος που θα μετέφερε τον Πρόεδρο στην Αθήνα, τον προκαθορισμένο κυβερνήτη που θα εκτελούσε την πτήση και ότι η άδεια του κυβερνήτη του αεροσκάφους είχε λήξει έξι εβδομάδες πριν.
Υπήρξε εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου, το οποίο δεν αμφισβητήθηκε, ότι η πτήση που μετέφερε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Αθήνα έγινε την Τετάρτη, 17.8.2005 και ότι πιλότος ήταν ο Εφεσίβλητος.
Σύμφωνα με τη θέση του εφεσίβλητου εύκολα μπορούσε, λόγω του περιεχομένου του να γίνει αντιληπτό ιδιαίτερα από υπαλλήλους των Κυπριακών Αερογραμμών, ότι το δημοσίευμα αναφερόταν στον ίδιο.
Το πρωτόδικο δικαστήριο, έκρινε ότι το δημοσίευμα ήταν δυσφημιστικό, ότι δεν ευσταθούσε η υπεράσπιση της αλήθειας και του προνομίου υπό επιφύλαξη, με αποτέλεσμα να μην ευσταθούσαν ούτε οι ισχυρισμοί περί καλής πίστης.
Αφού στη συνέχεια εξέτασε τη ζημιά που το δημοσίευμα προκάλεσε στη φήμη και στην υπόληψη του Εφεσίβλητου, επιδίκασε προς όφελός του, ως εύλογες και δίκαιες αποζημιώσεις, το ποσό των €18.000, καθώς επίσης και €6.000 υπό μορφή παραδειγματικών αποζημιώσεων, πλέον έξοδα.
Με την έφεση υποστηρίχθηκε ότι:
Λόγος έφεσης 1.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα έκρινε ότι το επίδικο δημοσίευμα φωτογράφιζε τον Εφεσίβλητο, ενώ δεν υπήρχε ονομαστική αναφορά στον ίδιο.
Αποφασίστηκε ότι:
Η νομική κατάληξη του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι το άρθρο θα μπορούσε να θεωρηθεί από το μέσο συνετό άνθρωπο ότι αναφερόταν στον πιλότο που θα εκτελούσε την προεδρική πτήση, δηλαδή τον Εφεσίβλητο, ήταν ορθή. Ορθό είναι επίσης και το συμπέρασμα του επί των γεγονότων, ότι το συγκεκριμένο δημοσίευμα αν διαβαζόταν από άτομα που γνώριζαν τον Εφεσίβλητο και ήταν ενήμερα ότι θα εκτελούσε την προεδρική πτήση, δεν θα υπήρχε καμιά απολύτως δυσκολία στο να τον συνδέσουν με το επίδικο δημοσίευμα. Όπως ορθά επισημαίνει το πρωτόδικο δικαστήριο, εκείνο που αντιλαμβανόταν ο μέσος και απλός αναγνώστης, είναι ότι ο προκαθορισμένος κυβερνήτης του αεροσκάφους των Κυπριακών Αερογραμμών που θα μετέφερε τον Πρόεδρο στην Αθήνα με την πτήση CY 336, μετά από έλεγχο που έγινε, διαπιστώθηκε ότι είχε ληγμένη την άδεια του και τον κατέβασαν από το αεροπλάνο άρον άρον.
Τα στοιχεία που καταγράφονταν ήταν τόσο λεπτομερή και επεξηγηματικά ώστε μόνο το όνομα του ενάγοντα απουσίαζε.
Λόγος έφεσης 2.
Έσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι η όποια αναφορά ή έστω υπονοούμενο στο δημοσίευμα, έπληττε το κύρος, την προσωπικότητα και την επαγγελματική καταξίωση του Εφεσίβλητου.
Αποφασίστηκε ότι:
Στην προκειμένη περίπτωση, η δυσφήμιση περιέχεται τόσο στη δήλωση, όσο και στους υποτιμητικούς υπαινιγμούς που περιέχονται σ' αυτή. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, πιλότος της προεδρικής πτήσης (που, φωτογράφιζε τον Εφεσίβλητο), προσπάθησε να εκτελέσει την προεδρική πτήση, χωρίς να έχει σε ισχύ άδεια κυβερνήτη. Όπως ορθά κρίθηκε πρωτοδίκως και δεν αμφισβητήθηκε, πρόκειται για σοβαρό παράπτωμα, εφόσον συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια πτήσεων. Γίνεται δε σοβαρότερο, εφόσον το δημοσίευμα του καταλόγιζε όχι μόνο μια περίπτωση, αλλά κατ' εξακολούθηση εκτέλεση πτήσεων, για περίοδο έξι εβδομάδων. Η όλη δήλωση από μόνη της ήταν δυσφημιστική.
Το αναληθές δημοσίευμα έπληττε τη φήμη και την υπόληψη του στον επαγγελματικό του χώρο, αλλά και ανάμεσα σε άτομα του κοινωνικού και οικογενειακού του περιβάλλοντος.
Λόγοι έφεσης 3 και 4.
Κατά πόσο το δικαστήριο ορθά απέρριψε την υπεράσπιση του έντιμου σχολίου, της αλήθειας και του προνομίου υπό επιφύλαξη.
Αποφασίστηκε ότι:
Επρόκειτο για αναφορά σε μια πραγματική κατάσταση και δεν τίθετο θέμα σχολίου επί γεγονότος ή έκφρασης άποψης.
Στην προκειμένη περίπτωση, δεν είχε αποδειχθεί ότι τα γεγονότα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορούσε τον Εφεσίβλητο, ήταν αληθινά και ως εκ τούτου ορθά το πρωτόδικο δικαστήριο απέρριψε τη συγκεκριμένη υπεράσπιση. Εν πάση περιπτώσει, το γεγονός ότι ο Εφεσίβλητος εκτέλεσε την προεδρική πτήση, έθετε τέρμα στην οποιαδήποτε περαιτέρω συζήτηση, αφού καταδεικνύετο το αναληθές του δημοσιεύματος.
Οι Εφεσίβλητοι απέτυχαν να αποδείξουν ότι έστω και το κύριο γεγονός στο οποίο αφορούσε το δημοσίευμα ήταν αληθές και ως εκ τούτου, ορθά απορρίφθηκε η υπεράσπιση της αλήθειας.
Τα ίδια ίσχυαν και για την υπεράσπιση του προνομίου υπό επιφύλαξη. Οι Εφεσίβλητοι δεν μπορούσαν να πιστωθούν με καλή πίστη, εφόσον μετά που έλαβαν την αρχική αόριστη πληροφορία και ενώ παρήλθαν μερικές μέρες, από το υποτιθέμενο συμβάν μέχρι το δημοσίευμα, δεν φρόντισαν να επαληθεύσουν την ακρίβεια των πληροφοριών τους, οι οποίες σε ό,τι αφορούσε τον Εφεσίβλητο, ήταν αναληθείς.
Στην προκειμένη περίπτωση, η υπεύθυνη δημοσιογραφία απαιτούσε είτε επαλήθευση των στοιχείων, είτε συγγραφή του δημοσιεύματος με τέτοιο τρόπο που να εξυπηρετούσε το δημόσιο ενδιαφέρον για την ασφάλεια των πτήσεων, χωρίς όμως να γινόταν αναφορά σε γεγονότα που, όχι μόνο δεν είχαν επαληθευθεί πλήρως, αλλά και δεν ήταν απολύτως αναγκαία για την προβολή του θέματος στη γενικότητά του. Πέραν τούτου, το θέμα δεν ήταν επείγον, ώστε να δικαιολογείτο η μη πλήρης επιβεβαίωση των γεγονότων. Υπό τις περιστάσεις, το πρωτόδικο δικαστήριο ορθά δεν αποδέχθηκε την υπεράσπιση του υπό επιφύλαξη προνομίου.
Λόγος έφεσης 5.
Κατά πόσο οι αποζημιώσεις ήταν υπερβολικές και κατά πόσο ενδείκνυτο η επιδίκαση τιμωρητικών αποζημιώσεων.
Αποφασίστηκε ότι:
Το ύψος των αποζημιώσεων που επιδικάστηκαν ήταν υπερβολικά υψηλό. Η μη αναφορά του ονόματος του Εφεσίβλητου ήταν ένα σημαντικό στοιχείο που περιόριζε ουσιαστικά τον αριθμό των ατόμων που θα μπορούσαν να συνδέσουν το δημοσίευμα με τον Εφεσίβλητο. Όπως διαπίστωσε το πρωτόδικο δικαστήριο, τα άτομα που ήταν σε θέση να προβούν σε σύνδεση ήταν μια πολύ μικρή ομάδα του οικογενειακού, φιλικού και επαγγελματικού περιβάλλοντος του Εφεσίβλητου και τα οποία σε σύντομο χρόνο πληροφορήθηκαν την αλήθεια.
Δεν ήταν ορθή η επιδίκαση τιμωρητικών αποζημιώσεων, αφού δεν υπήρχαν στοιχεία ακραίας, αλαζονικής ή καταπιεστικής συμπεριφοράς.
Υπό τις περιστάσεις, το ποσό των €4.000 αποτελούσε εύλογη και δίκαιη αποζημίωση για την περιορισμένη ζημιά στη φήμη και υπόληψη του Εφεσίβλητου.
Η έφεση επιτράπηκε μερικώς με το ήμισυ των εξόδων.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Knupffer v. London Express Newspaper Ltd [1944] 1 All E.R. 495 (HL),
Eteria Ellinike Ekdosis "Glafx" Ltd v. Loizia (1984) 1 C.L.R. 729,
Αλήθεια Εκδοτική Εταιρεία Λτδ κ.ά. ν. Νικολάου (1993) 1 Α.Α.Δ. 285,
Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ κ.ά. ν. Στυλιανού (2006) 1(Α) Α.Α.Δ. 632,
Agathangelou v. Mousoulides & Sons (1980) 1 C.L.R. 272,
Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ ν. Γεωργιάδη (2011) 1 Α.Α.Δ. 407,
Alithia Publishing Company Ltd and Constantinides v. Cyprus, Appl. No. 17550/03, ημερ. 22.5.2008, ΕΔΑΔ,
Times Newspaper Ltd v. UK, Appl. Nos 23676/03 και 3002/03, ημερ. 11.10.2005, ΕΔΑΔ,
Δημοσιογραφική Χ.Λ.Σ. Λίμιτεδ κ.ά. ν. Φιλίππου (1998) 1(Β) Α.Α.Δ. 958.
Έφεση.
Έφεση από τους εφεσείοντες εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Γιαπανάς, Ε.Δ.), (Αγωγή Αρ. 8433/05), ημερομηνίας 26/11/2008.
Α. Σ. Αγγελίδης, για τους Εφεσείοντες.
Μ. Αγαθοκλέους (κα) για Γ. Παμπορίδη, για τον Εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΗΣ, Π.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Γ. Ερωτοκρίτου.
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, Δ.: H εφημερίδα Φιλελεύθερος, Εφεσείοντες-Εναγόμενοι 1, στις 20.8.2005 δημοσίευσε στην πρώτη σελίδα της, ενυπόγραφο δημοσίευμα του Εφεσείοντος-Εναγομένου 2, με τον τίτλο «Κατέβασαν τον κυβερνήτη στην πτήση Τάσσου για Αθήνα». Ο Εφεσίβλητος-Ενάγων, ο οποίος κατά τον ουσιώδη χρόνο ήταν ο κυβερνήτης της συγκεκριμένης πτήσης, ενήγαγε τους Εφεσείοντες, ισχυριζόμενος ότι το δημοσίευμα ήταν δυσφημιστικό για τον ίδιο.
Το πρωτόδικο δικαστήριο, με αναφορά στη μαρτυρία, προσπάθησε να δώσει τις περιβάλλουσες συνθήκες που επικρατούσαν στην Κύπρο εκείνες τις ημέρες. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι:-
«Το δημοσίευμα δημοσιεύθηκε ως λέχθηκε την 20.8.05. Λίγες ημέρες προηγουμένως, την 14.8.05 έγινε το τραγικό δυστύχημα με τη γνωστή μοιραία πτώση του αεροπλάνου της εταιρείας Ήλιος, που συντάραξε τον τόπο μας. Η συγκεκριμένη έκδοση (τεκμήριο 6), τόσο στους πρωτοσέλιδους τίτλους όσο και στις εσωτερικές σελίδες είναι διάσπαρτη από φωτογραφίες, ειδήσεις, σχόλια, αναλύσεις και συνεντεύξεις που αφορούσαν το τραγικό και μοιραίο συμβάν. Το τεκμήριο 6 που είναι οι πρώτες δώδεκα σελίδες της επίδικης έκδοσης είναι σχετική και από αυτή το δικαστήριο έχει αντλήσει τις πιο πάνω παρατηρήσεις. Χωρίς υπερβολή το τραγικό συμβάν κυριολεκτικά κυριαρχούσε, και δικαίως, ως θέμα υψίστου δημοσίου ενδιαφέροντος, στην ειδησεογραφία της εναγόμενης εφημερίδας την 20.8.05.
Μέσα σε αυτό, το αναμφίβολα, τραγικό και βαρύτατο περιβάλλον που επικρατούσε στην Κυπριακή κοινωνία δημοσιεύτηκε το επίδικο δημοσίευμα..».
Το σχετικό δημοσίευμα έχει ως εξής:-
«Κατέβασαν τον κυβερνήτη στην πτήση Τάσσου για Αθήνα
ΟΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ασφαλείας και εφαρμογής όλων την πτητικών μέσων στην Κύπρο που εφαρμόζονται από την Πολιτική Αεροπορία και από άλλες Αρχές πληρούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα, δήλωνε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος, λίγο πριν την αναχώρησή του με την πτήση CY 336 των Κυπριακών Αερογραμμών από την Αθήνα το απόγευμα της περασμένης Τρίτης. Την ίδια ώρα, κατά την οποία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προέβαινε σε δηλώσεις στην αίθουσα επισήμων, ο επιθεωρητής πιλότων των Κυπριακών Αερογραμμών κατέβαζε από το αεροσκάφος που θα μετέφερε τον Πρόεδρο στην Αθήνα, τον προκαθορισμένο κυβερνήτη που θα εκτελούσε την πτήση. Η άδεια του κυβερνήτη του αεροσκάφους είχε λήξει έξι εβδομάδες πριν. Ο έλεγχος έγινε όχι επειδή θα ταξίδευε ο Πρόεδρος με το εν λόγω αεροσκάφος, αλλά ήταν προγραμματισμένος από πριν, στο εσωτερικό πρόγραμμα ελέγχου των Κυπριακών Αερογραμμών για τον ετήσιο έλεγχο του συγκεκριμένου πιλότου, χωρίς φυσικά αυτό να είναι γνωστό στον ίδιο τον κυβερνήτη. Ο επιθεωρητής-κυβερνήτης κατέβασε άρον-άρον τον κυβερνήτη από το αεροπλάνο και πραγματοποίησε ο ίδιος την πτήση που μετέφερε και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την αποστολή. Οι Κυπριακές Αερογραμμές, χειρίζονται πολύ διακριτικά το συμβάν και λόγω της γενικότερης κατάστασης με τα θέματα πτήσεων, αλλά και λόγω του ότι επρόκειτο για την πτήση που μετέφερε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Δεν έγινε γνωστό αν ενημερώθηκε το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας για το συμβάν, αλλά ούτε και αν η αρμόδια υπηρεσία του γνώριζε εκ των προτέρων για τη λήξη της άδειας του συγκεκριμένου κυβερνήτη.
ΠΕΤΡΟΣ ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ»
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι υπήρξε εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου, το οποίο δεν αμφισβητήθηκε, ότι η πτήση που μετέφερε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Αθήνα έγινε την Τετάρτη, 17.8.2005 και ότι πιλότος ήταν ο Εφεσίβλητος.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία, ο Εφεσίβλητος δεν έμαθε αμέσως για το δημοσίευμα, αλλά πληροφορήθηκε για το περιεχόμενό του, από τη μητέρα, φίλους και συναδέλφους του. Ισχυρίστηκε ότι το δημοσίευμα αναφερόταν στον ίδιο και εν πάση περιπτώσει, ότι εύκολα μπορούσε, λόγω του περιεχομένου του να γίνει αντιληπτό ιδιαίτερα από υπαλλήλους των Κυπριακών Αερογραμμών, ότι αναφερόταν στον ίδιο. Ισχυρίστηκε επίσης, ότι οι Εφεσείοντες δημοσίευσαν το συγκεκριμένο άρθρο, χωρίς να γνωρίζουν την αλήθεια των γεγονότων.
Οι Εφεσείοντες αρνήθηκαν ότι το δημοσίευμα αναφερόταν στον Εφεσίβλητο. Ήταν η θέση τους ότι αυτό αφορούσε την πτήση που έγινε την Τρίτη 16.8.2005 και όχι τη πτήση της Τετάρτης 17.8.2005, την οποία εκτέλεσε ο Εφεσίβλητος. Αρνήθηκαν επίσης ότι είχε γίνει αντιληπτό από υπαλλήλους των Κυπριακών Αερογραμμών και από άλλους, ότι το σχετικό δημοσίευμα αναφερόταν στον Εφεσίβλητο. Ισχυρίστηκαν περαιτέρω ότι το δημοσίευμα δεν ήταν δυσφημιστικό για τον Εφεσίβλητο και ότι αποτελούσε αληθινή είδηση σε σχέση με τον κυβερνήτη της πτήσης που έγινε στις 16.8.2005 και εν πάση περιπτώσει, ήταν εύλογο και καλόπιστο σχόλιο δημοσίου ενδιαφέροντος και αποτελούσε προνομιούχο δημοσίευμα υπό επιφύλαξη.
Το πρωτόδικο δικαστήριο στην πλήρως εμπεριστατωμένη απόφασή του, έκρινε ότι το δημοσίευμα ήταν δυσφημιστικό, ότι δεν ευσταθούσε η υπεράσπιση της αλήθειας και του προνομίου υπό επιφύλαξη, με αποτέλεσμα να μην ευσταθούν ούτε οι ισχυρισμοί περί καλής πίστης. Αφού στη συνέχεια εξέτασε τη ζημιά που το δημοσίευμα προκάλεσε στη φήμη και στην υπόληψη του Εφεσίβλητου, επιδίκασε προς όφελός του, ως εύλογες και δίκαιες αποζημιώσεις, το ποσό των €18.000, καθώς επίσης και €6.000 υπό μορφή παραδειγματικών αποζημιώσεων, πλέον έξοδα.
Οι Εφεσείοντες προσβάλλουν ως λανθασμένη την πρωτόδικη απόφαση. Οι δύο πρώτοι λόγοι έφεσης, αποσκοπούν στο να αμφισβητήσουν κατά πόσον το δημοσίευμα φωτογράφιζε τον Εφεσίβλητο και ήταν δυσφημιστικό για τον ίδιο, οι λόγοι έφεσης 3 και 4 αφορούν στην υπεράσπιση του σχολίου και της αλήθειας, ενώ ο τελευταίος λόγος στο θέμα των αποζημιώσεων.
Λόγοι Έφεσης 1 και 2.
Κατά πόσο το δημοσίευμα φωτογράφιζε τον Εφεσίβλητο και έπληττε το κύρος ή την προσωπικότητά του.
Η σύνδεση του Εφεσίβλητου με το δημοσίευμα ήταν ένα από τρία συστατικά στοιχεία που θα έπρεπε να αποδείξει ο Εφεσίβλητος, για να τεκμηριώσει την κατ' ισχυρισμό δυσφήμιση σε βάρος του.
Με τον πρώτο λόγο έφεσης, οι Εφεσείοντες προβάλλουν ότι το πρωτόδικο δικαστήριο εκτιμώντας εσφαλμένα την ενώπιον του μαρτυρία, έκρινε ότι το επίδικο δημοσίευμα φωτογράφιζε τον Εφεσίβλητο, ενώ δεν υπήρχε ονομαστική αναφορά στον ίδιο. Διατείνονται ότι το δημοσίευμα αφορούσε τον πιλότο που εκτέλεσε την πτήση της Τρίτης 16.8.2005 και όχι τον Εφεσίβλητο ο οποίος εκτέλεσε την προεδρική πτήση την Τετάρτη 17.8.2005. Διερωτήθηκε ο δικηγόρος τους, πως θα μπορούσε να αφορά στον Εφεσίβλητο, αφού είναι παραδεχτό ότι ο ίδιος είχε εκτελέσει την πτήση και ουδείς τον κατέβασε από το αεροπλάνο.
Δεν συμφωνούμε με τις θέσεις των Εφεσειόντων. Το πρωτόδικο δικαστήριο αφού έκαμε εκτενή αναφορά σε κάθε γεγονός που θα επηρέαζε την κρίση του και αφού έκαμε αναφορά στις νομικές αρχές, ορθά κατά τη γνώμη μας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το δημοσίευμα φωτογράφιζε τον Εφεσίβλητο.
Η νομική καθοδήγηση του πρωτόδικου δικαστηρίου αποδίδει ορθά τις νομικές αρχές που διέπουν το θέμα της σύνδεσης του επηρεαζόμενου προσώπου με το δημοσίευμα και την παραθέτουμε αυτούσια:-
«Στην υπόθεση Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ κ.ά. ν. Στυλιανού (2006) 1 Α.Α.Δ. 632 υπεδείχθη ότι δεν απαιτείται ως προϋπόθεση για τη δημιουργία αγώγιμου δικαιώματος η ρητή αναφορά στο όνομα του προσώπου στο οποίο αφορά το δημοσίευμα αλλά είναι αρκετή η αναφορά σε στοιχεία που προδίδουν την ταυτότητα και τον φωτογραφίζουν. Στο σύγγραμμα Media Law των Robertson και Nicol, 4η Έκδοση, σελ. 93, εξηγείται ότι στην περίπτωση που το δημοσίευμα μεταφέρει και αποδίδει κατακριτέα συμπεριφορά σε κάποιον δημιουργεί αγώγιμο δικαίωμα αν ο ενάγων αποδείξει ότι τουλάχιστον κάποιοι αναγνώστες μπορούσαν να τον αναγνωρίσουν ως το κρινόμενο πρόσωπο, ή ότι τα γεγονότα υπονοούσαν τέτοια συμπεριφορά εκ μέρους του. Σε τέτοια περίπτωση «ο στόχος» του δημοσιεύματος μπορεί να εγείρει αγωγή και αν η γνώση των γεγονότων εξαρτάται από ειδικές συνθήκες που δεν είναι γνωστές σε όλους, θα πρέπει να αποδειχθεί ότι δημοσιεύτηκε σε πρόσωπα που μπορούσαν να διακρίνουν την σύνδεση του δημοσιεύματος με τον ενάγοντα. Η Αρκτίνος ανωτέρω είναι σχετική. Το κρίσιμο ερώτημα που πρέπει να τεθεί σε τέτοιες περιπτώσεις είναι αν το συγκεκριμένο πρόσωπο που ήγειρε την αγωγή είναι το συγκεκριμένο πρόσωπο που εδείχνετο προσωπικά από τις λέξεις (Στυλιανού ν. Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ κ.ά. (2007) 1(Β) Α.Α.Δ. 968). Αν η απάντηση είναι θετική τότε υπάρχει και αγώγιμο δικαίωμα. Θα πρέπει τέλος να λεχθεί ότι σε τέτοιες περιπτώσεις, που δεν κατονομάζεται ο ενάγων, δεν έχει σημασία η πρόθεση του συντάκτη, ότι δηλαδή δεν στόχευε τον ενάγοντα γιατί εκείνο που έχει σημασία είναι κατά πόσο ένας λογικός αναγνώστης μπορούσε να σκεφτεί ότι απευθυνόταν στον ενάγοντα. (Hulton v. Jones [1910] A.C. 20).»
Η νομική κατάληξη του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι το άρθρο θα μπορούσε να θεωρηθεί από το μέσο συνετό άνθρωπο ότι αναφερόταν στον πιλότο που θα εκτελούσε την προεδρική πτήση, δηλαδή τον Εφεσίβλητο, είναι ορθή. Ορθό είναι επίσης και το συμπέρασμα του επί των γεγονότων, ότι το συγκεκριμένο δημοσίευμα αν διαβαζόταν από άτομα που γνώριζαν τον Εφεσίβλητο και ήταν ενήμερα ότι θα εκτελούσε την προεδρική πτήση, δεν θα υπήρχε καμιά απολύτως δυσκολία στο να τον συνδέσουν με το επίδικο δημοσίευμα. Είναι ορθή η διαπίστωση ότι όπου σε ένα δημοσίευμα δεν γίνεται ονομαστική αναφορά σε όνομα, χρειάζονται γεγονότα που να συνδέουν το δημοσίευμα με τον ενάγοντα (βλ. σχετικά Knupffer v. London Express Newspaper Ltd [1944] 1 All E.R. 495 (HL), Eteria Ellinike Ekdosis "Glafx" Ltd v. Vaso Loizia (1984) 1 C.L.R. 729, Αλήθεια Εκδοτική Εταιρεία Λτδ κ.ά. ν. Νικολάου (1993) 1 Α.Α.Δ. 285, Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ κ.ά. ν. Στυλιανού (2006) 1(Α) Α.Α.Δ. 632 και Gatley on Libel and Slander, 10η Έκδοση, παρ. 262). Εδώ υπάρχουν τα γεγονότα που συνδέουν τον Εφεσίβλητο με το δημοσίευμα. Το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση το δημοσίευμα αναφέρεται σε πτήση που έγινε την Τρίτη και όχι σε πτήση που έγινε την Τετάρτη, δεν έχει καμιά σημασία, αφού όπως ορθά επισημαίνει το πρωτόδικο δικαστήριο, εκείνο που αντιλαμβανόταν ο μέσος και απλός αναγνώστης, είναι ότι:-
«.. ο προκαθορισμένος κυβερνήτης του αεροσκάφους των Κυπριακών Αερογραμμών που θα μετέφερε τον Πρόεδρο στην Αθήνα με την πτήση CY 336, μετά από έλεγχο που έγινε διαπιστώθηκε ότι είχε ληγμένη την άδεια του και τον κατέβασαν από το αεροπλάνο άρον άρον. Τα στοιχεία που καταγράφονται είναι τόσο λεπτομερή και επεξηγηματικά ώστε μόνο το όνομα του ενάγοντα απουσίαζε. Και συμφωνώ με την θέση του ενάγοντα, ότι διαβάζοντας ένας το κείμενο, είναι ξεκάθαρο ότι τον προκαθορισμένο κυβερνήτη, που ήταν ο ίδιος, τον κατέβασαν από το αεροπλάνο. Δεδομένου ότι ένας ήταν ο κυβερνήτης της συγκεκριμένης Προεδρικής πτήσης το δημοσίευμα δεν μπορούσε να αναφερόταν σε οποιοδήποτε άλλο.»
Με το δεύτερο λόγο έφεσης, οι Εφεσείοντες προβάλλουν ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι η όποια αναφορά ή έστω υπονοούμενο στο δημοσίευμα, έπληττε το κύρος, την προσωπικότητα και την επαγγελματική καταξίωση του Εφεσίβλητου. Επίσης θεωρούν ότι το Δικαστήριο εσφαλμένα δεν αποδέχτηκε ότι το δημοσίευμα στην ουσία αποτελούσε έπαινο προς τις Κυπριακές Αερογραμμές, εφόσον υπονοούσε ότι αυτές τηρούσαν αυστηρά τις υποχρεώσεις τους για την ασφάλεια των πτήσεων.
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι το δημοσίευμα ήταν δυσφημιστικό για τον Εφεσίβλητο. Το κριτήριο δεν είναι η πρόθεση των Εφεσειόντων, αλλά η έννοια που θα απέδιδαν στο δημοσίευμα λογικά σκεπτόμενα άτομα (βλ. Agathangelou v. Mousoulides & Sons (1980) 1 C.L.R. 272, Εκδόσεις Αρκτίνος ν. Δώρου Γεωργιάδη (2011) 1 Α.Α.Δ. 407 και Gatley on Libel and Slander, 11η Έκδοση, σελ. 103). Στην προκειμένη περίπτωση, η δυσφήμιση περιέχεται τόσο στη δήλωση, όσο και στους υποτιμητικούς υπαινιγμούς που περιέχονται σ' αυτή. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, πιλότος της προεδρικής πτήσης (που όπως έχουμε αναφέρει, φωτογράφιζε τον Εφεσίβλητο), προσπάθησε να εκτελέσει την προεδρική πτήση, χωρίς να έχει σε ισχύ άδεια κυβερνήτη. Όπως ορθά κρίθηκε πρωτοδίκως και δεν αμφισβητήθηκε, πρόκειται για σοβαρό παράπτωμα, εφόσον συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια πτήσεων. Γίνεται δε σοβαρότερο, εφόσον το δημοσίευμα του καταλόγιζε όχι μόνο μια περίπτωση, αλλά κατ' εξακολούθηση εκτέλεση πτήσεων, για περίοδο έξι εβδομάδων. Η όλη δήλωση από μόνη της είναι δυσφημιστική. Πέραν τούτου, υπάρχουν και οι υπαινιγμοί που προκύπτουν, ότι ο Εφεσίβλητος είναι άτομο ανεύθυνο, αμελές, επιπόλαιο και ότι εκτελούσε τα καθήκοντα του πλημμελώς. Συμφωνούμε ότι το αναληθές δημοσίευμα έπληττε τη φήμη και την υπόληψη του στον επαγγελματικό του χώρο, αλλά και ανάμεσα σε άτομα του κοινωνικού και οικογενειακού του περιβάλλοντος.
Από πλευράς Εφεσειόντων, υπήρξε επίσης εισήγηση ότι το όλο δημοσίευμα στο σύνολό του αποτελούσε «μορφή επαίνου προς την υπευθυνότητα και συνέπεια των Κυπριακών Αερογραμμών, έναντι του κοινού που ταξίδευε μαζί τους, σε αντίθεση με τη σειρά των κενών και των προχειροτήτων που επέφεραν, σε άλλη εταιρεία, την πτώση αεροσκάφους της στο Γραμματικό». Το κατά πόσον το δημοσίευμα συνιστούσε και «μορφή επαίνου» για τις Κυπριακές Αερογραμμές, δεν είναι το ζητούμενο. Αν το δημοσίευμα ήταν ορθό και οι Κυπριακές Αερογραμμές για 6 εβδομάδες δεν κατάφεραν να εντοπίσουν ότι ένας από τους πιλότους τους που εκτελούσε πτήσεις με ληγμένη άδεια, δεν είναι δυνατό να τίθεται θέμα επαίνου. Εν πάση περιπτώσει, η θέση ότι το δημοσίευμα αποτελούσε έπαινο, ορθά δεν έγινε δεχτή γιατί, όπως εύστοχα παρατήρησε ο δικηγόρος του Εφεσίβλητου, δεν είχε καν εγερθεί στα δικόγραφα ώστε να καταστεί επίδικο θέμα. Όμως, σε ό,τι αφορούσε στον Εφεσίβλητο, το αναληθές και δυσφημιστικό του δημοσιεύματος ήταν δεδομένο και το όλο δημοσίευμα στην ολότητά του, αξιολογήθηκε ορθά από το πρωτόδικο δικαστήριο.
Λόγοι έφεσης 3 και 4.
Κατά πόσο το δικαστήριο ορθά απέρριψε την υπεράσπιση του έντιμου σχολίου, της αλήθειας και του προνομίου υπό επιφύλαξη.
Σύμφωνα με το Άρθρο 19, αποτελεί υπεράσπιση ότι το δημοσίευμα ήταν αληθές (Άρθρο 19(α) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148), ότι ήταν έντιμο σχόλιο για θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος (Άρθρο 19(β)), ότι ήταν προνομιούχο (Άρθρο 19(γ)) και ότι η δυσφήμιση έγινε χωρίς πρόθεση (Άρθρο 19(δ)).
Σύμφωνα με τους Εφεσείοντες, εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι το δημοσίευμα περιείχε γεγονός και απέρριψε την υπεράσπιση του καλόπιστου σχολίου για την ασφάλεια πτήσεων και για τον υπεύθυνο τρόπο που χειρίζονταν το θέμα οι Κυπριακές Αερογραμμές, για τα οποία υπήρχε δημόσιο ενδιαφέρον. Δεν συμφωνούμε. Το δημοσίευμα κατά κύριο λόγο αφορούσε στο συγκεκριμένο γεγονός ότι ο προκαθορισμένος κυβερνήτης της προεδρικής πτήσης, μετά από έλεγχο βρέθηκε με ληγμένη άδεια. Πρόκειται για αναφορά σε μια πραγματική κατάσταση και δεν τίθεται θέμα σχολίου επί γεγονότος ή έκφρασης άποψης.
Εν πάση περιπτώσει, για να επιτύχει η υπεράσπιση του έντιμου σχολίου, θα πρέπει να αποδειχθεί ότι τα γεγονότα επί των οποίων στηρίζεται το δημοσίευμα είναι αληθή. Ως προς την υπεράσπιση της αλήθειας, το βάρος απόδειξης το φέρει ο εναγόμενος. Όπως επεξηγείται και στο ίδιο το άρθρο, είναι αρκετό να αποδεικνύεται η ουσιαστική αλήθεια. Αν ένα μέρος του δημοσιεύματος δεν αποδειχθεί ότι ήταν αληθές και αυτό δεν βλάπτει την υπόληψη του ενάγοντα, η υπεράσπιση της αλήθειας δεν καταρρίπτεται γ' αυτό και μόνο το λόγο.
Στην προκειμένη περίπτωση, δεν έχει αποδειχθεί ότι τα γεγονότα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τον Εφεσίβλητο, ήταν αληθινά και ως εκ τούτου ορθά το πρωτόδικο δικαστήριο απέρριψε τη συγκεκριμένη υπεράσπιση (βλ. Glafx Ltd v. Loizia (1984) 1 C.L.R. 729). Εν πάση περιπτώσει, το γεγονός ότι ο Εφεσίβλητος εκτέλεσε την προεδρική πτήση, θέτει τέρμα στην οποιαδήποτε περαιτέρω συζήτηση, αφού καταδεικνύεται το αναληθές του δημοσιεύματος. Αν οι Εφεσίβλητοι ήθελαν να αποδείξουν το αληθές των γεγονότων που περιλαμβάνονταν στο δημοσίευμα, θα μπορούσαν να προσκομίσουν θετική μαρτυρία από τις ίδιες τις Κυπριακές Αερογραμμές ή την Πολιτική Αεροπορία και όχι να στηρίζονται στην έλλειψη διάψευσης από την εταιρεία και τη συντεχνία των Πιλότων. Οι Εφεσείοντες πρόβαλαν επίσης τη θέση ότι από τη στιγμή που λήφθηκε η πληροφορία ότι το συμβάν με τη ληγμένη άδεια συνέβη σε κάποια πτήση των Κυπριακών Αερογραμμών, θα έπρεπε να θεωρηθεί ότι το δημοσίευμα αναφερόταν σε αληθές γεγονός. Η θέση αυτή δεν ευσταθεί. Όπως ορθά υποδεικνύει το πρωτόδικο δικαστήριο, τα πράγματα, τουλάχιστον για τον Εφεσίβλητο, θα ήταν εντελώς διαφορετικά, αν το δημοσίευμα περιοριζόταν σ' αυτό το στοιχείο και δεν συνέδεε το υποτιθέμενο συμβάν (που ας σημειωθεί ουδέποτε αποδείχθηκε) με την προεδρική πτήση, ώστε να φωτογραφίζεται ο Εφεσίβλητος. Συμφωνούμε με το πρωτόδικο δικαστήριο, ότι οι Εφεσίβλητοι απέτυχαν να αποδείξουν ότι έστω και το κύριο γεγονός στο οποίο αφορούσε το δημοσίευμα ήταν αληθές και ως εκ τούτου, ορθά απορρίφθηκε η υπεράσπιση της αλήθειας.
Τα ίδια ισχύουν για την υπεράσπιση του προνομίου υπό επιφύλαξη (Άρθρο 19(γ) και 21 του Κεφ. 148). Από τη στιγμή που δεν αποδείχθηκε το αληθές του δημοσιεύματος σε σχέση με τον Εφεσίβλητο, η υπεράσπιση δεν μπορεί να πετύχει. Οι Εφεσίβλητοι δεν μπορούν να πιστωθούν με καλή πίστη, εφόσον μετά που έλαβαν την αρχική αόριστη πληροφορία και ενώ παρήλθαν μερικές μέρες, από το υποτιθέμενο συμβάν μέχρι το δημοσίευμα, δεν φρόντισαν να επαληθεύσουν την ακρίβεια των πληροφοριών τους, οι οποίες σε ό,τι αφορά τον Εφεσίβλητο, ήταν αναληθείς. Ορθά το πρωτόδικο δικαστήριο απέρριψε την εκδοχή των Εφεσειόντων 1 ότι έγινε προσπάθεια επιβεβαίωσης του συμβάντος. Αν έτσι είχαν τα πράγματα, τότε θα έπρεπε να διευκρινιστεί τι ακριβώς επιβεβαιώθηκε, εφόσον τελικά η πληροφορία δεν αφορούσε στην προεδρική πτήση της Τετάρτης 17.8.2005, αλλά ενδεχομένως σε κάποια άλλη πτήση κάποιας άλλης μέρας και δεν αφορούσε στον Εφεσίβλητο, αλλά κάποιον άλλο πιλότο. Ακόμα και αν ληφθεί υπόψη το δημόσιο ενδιαφέρον στο θέμα και ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η τάση της νομολογίας είναι να μην περιορίζει χωρίς λόγο το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και του τύπου, έναντι του οποιουδήποτε ιδιωτικού συμφέροντος, εντούτοις η υποχρέωση για υπεύθυνη δημοσιογραφία και επαλήθευση των γεγονότων μετά από εύλογη έρευνα, δεν ατονεί (βλ. απόφαση ΕΔΑΔ στην υπόθεση Alithia Publishing Company Ltd and Constantinides v. Cyprus, Appl. No. 17550/03, ημερ. 22.5.2008). Στην προκειμένη περίπτωση, η υπεύθυνη δημοσιογραφία απαιτούσε είτε επαλήθευση των στοιχείων, είτε συγγραφή του δημοσιεύματος με τέτοιο τρόπο που να εξυπηρετούσε το δημόσιο ενδιαφέρον για την ασφάλεια των πτήσεων, χωρίς όμως να γίνεται αναφορά σε γεγονότα που, όχι μόνο δεν είχαν επαληθευθεί πλήρως, αλλά και δεν ήταν απολύτως αναγκαία για την προβολή του θέματος στη γενικότητά του. Πέραν τούτου, το θέμα δεν ήταν επείγον, ώστε να δικαιολογηθεί η μη πλήρης επιβεβαίωση των γεγονότων. Στην προκειμένη περίπτωση δεν διαπιστώνουμε να υπάρχουν ειδικές περιστάσεις, όπως υπήρχαν στην υπόθεση Times Newspaper Ltd v. UK, Appl. Nos 23676/03 και 3002/03, ημερ. 11.10.2005 του ΕΔΑΔ, ώστε να δικαιολογηθεί η εκτροπή του συντάκτη από το αναγνωρισμένο καθήκον του να επιβεβαιώνει τα γεγονότα που ενδεχομένως να συνιστούν δυσφήμιση. Υπό τις περιστάσεις, το πρωτόδικο δικαστήριο ορθά κατά την κρίση μας δεν αποδέχθηκε την υπεράσπιση του υπό επιφύλαξη προνομίου.
Λόγος έφεσης 5.
Κατά πόσο οι αποζημιώσεις είναι υπερβολικές και κατά πόσον ενδείκνυτο η επιδίκαση τιμωρητικών αποζημιώσεων.
Με τον πέμπτο και τελευταίο λόγο έφεσης, προσβάλλεται το ύψος των αποζημιώσεων που δόθηκαν. Όπως αναφέραμε, το πρωτόδικο δικαστήριο επιδίκασε συνολικές αποζημιώσεις ύψους €24.000, ήτοι €18.000 υπό μορφή γενικών αποζημιώσεων και €6.000 υπό μορφή παραδειγματικών αποζημιώσεων. Με δεδομένο ότι δεν μπορούσε εύκολα και ευρέως να γίνει αντιληπτό ότι το δημοσίευμα αφορούσε στον Εφεσίβλητο, αφού δεν αναφέρθηκε το όνομά του, ο δικηγόρος των Εφεσειόντων εισηγήθηκε ότι το ποσό των αποζημιώσεων ήταν υπερβολικό. Πέραν τούτου, οι Εφεσείοντες θεωρούν ότι οι τιμωρητικές αποζημιώσεις που επιδικάστηκαν ήταν απαράδεκτες υπό τις περιστάσεις και αντίθετες με τις αρχές της νομολογίας. Οι Εφεσείοντες ισχυρίζονται ότι ο Εφεσίβλητος δεν έπαθε καμία ζημιά, είτε στο επάγγελμά του, είτε στην προσωπική ή στην κοινωνική του ζωή. Όπως ανέφερε ο δικηγόρος των Εφεσειόντων, όχι μόνο δεν υπήρξαν οποιεσδήποτε επιπλοκές στην επαγγελματική σταδιοδρομία του Εφεσίβλητου, αλλά αντιθέτως, αυτός συνεχίζει να διατηρεί τη θέση του και να χαίρει της ίδιας εκτίμησης και υπόληψης από τους φίλους και την οικογένειά του.
Από την άλλη, ο δικηγόρος του Εφεσίβλητου υποστήριξε ότι παρόλο που το όνομα του Εφεσίβλητου δεν αναφέρθηκε στο δημοσίευμα, εντούτοις αυτό τον φωτογράφιζε, γι' αυτό και με βάση όλα τα στοιχεία της υπόθεσης, οι αποζημιώσεις που επιδίκασε το δικαστήριο, ήταν δίκαιες.
Σύμφωνα με τις αρχές της νομολογίας, για τον καθορισμό των αποζημιώσεων λαμβάνονται υπόψη διάφοροι παράγοντες, τόσο επιβαρυντικοί, όσο και ελαφρυντικοί. Οι επιβαρυντικοί παράγοντες, συναρτώνται μεταξύ άλλων με τον τρόπο, την έκταση και ένταση του δημοσιεύματος, την έκταση της προσβολής της υπόληψης του ενάγοντα, κατά πόσον ο δηλώσας πίστευε στην αλήθεια της δήλωσης, κατά πόσον απέτυχε η υπεράσπιση της αλήθειας και κατά πόσον υπήρξε η πρόκληση ειδικής ζημιάς στον ενάγοντα (βλ. Δημοσιογραφική Χ.Λ.Σ. Λίμιτεδ κ.ά. ν. Φιλίππου (1998) 1(Β) Α.Α.Δ. 958, Αλήθεια Εκδοτική Εταιρεία Λτδ ν. Νικολάου, ανωτέρω).
Το Εφετείο πάντοτε διατηρεί τη δυνατότητα να επέμβει στο ύψος των αποζημιώσεων όταν διαπιστώσει ότι το πρωτόδικο δικαστήριο καθοδηγήθηκε λανθασμένα ως προς τις αρχές που διέπουν το μέτρο καθορισμού τους ή ότι το ποσό των αποζημιώσεων είναι έκδηλα υψηλό ή έκδηλα χαμηλό ώστε να συνιστά λανθασμένο υπολογισμό των αποζημιώσεων.
Στην προκειμένη περίπτωση, το πρωτόδικο δικαστήριο έλαβε υπόψη την αποτυχία της υπεράσπισης της αλήθειας, ότι δεν λήφθηκαν εύλογα μέτρα για διακρίβωση της αλήθειας, ότι η Εφεσείουσα Εφημερίδα ήταν παγκύπριας εμβέλειας με πωλήσεις 59.546 φύλλων κατά των επίδικο χρόνο και ότι το δημοσίευμα τοποθετήθηκε σε περίοπτη θέση στην πρώτη σελίδα της Εφημερίδας. Έλαβε επίσης υπόψη το ύφος του κειμένου και τη φύση του παραπτώματος που καταλόγιζε στον Εφεσίβλητο, καθώς και τα υπονοούμενα για ανευθυνότητα και επιπολαιότητα, σε σχέση με την υποτιθέμενη μη ανανέωση της άδειας πιλότου, θέμα που σχετιζόταν άμεσα με την ασφάλεια των πτήσεων.
Έχουμε εξετάσει με προσοχή το ύψος των αποζημιώσεων και συμφωνούμε ότι το ποσό που επιδικάστηκε είναι υπερβολικά υψηλό. Κατ' αρχάς η μη αναφορά του ονόματος του Εφεσίβλητου ήταν ένα σημαντικό στοιχείο που περιόριζε ουσιαστικά τον αριθμό των ατόμων που θα μπορούσαν να συνδέσουν το δημοσίευμα με τον Εφεσίβλητο. Όπως διαπίστωσε το πρωτόδικο δικαστήριο, τα άτομα που ήταν σε θέση να προβούν σε σύνδεση ήταν μια πολύ μικρή ομάδα του οικογενειακού, φιλικού και επαγγελματικού περιβάλλοντος του Εφεσίβλητου και τα οποία σε σύντομο χρόνο πληροφορήθηκαν την αλήθεια.
Διαφωνούμε επίσης με την επιδίκαση τιμωρητικών αποζημιώσεων, αφού δεν υπήρχαν στοιχεία ακραίας, αλαζονικής ή καταπιεστικής συμπεριφοράς. Επρόκειτο για περίπτωση που ένας δημοσιογράφος, κάτω από την πίεση του χρόνου, δεν ερεύνησε πλήρως τις πληροφορίες που του δόθηκαν, με αποτέλεσμα να συμπεριλάβει στο δημοσίευμα αναφορά σε προεδρική πτήση, κάτι που ήταν καθοριστικό στην έκβαση της υπόθεσης, αφού χωρίς αυτό θα ήταν δύσκολο να συνδεθεί το όνομα του Εφεσίβλητου με το δημοσίευμα. Στην προκειμένη περίπτωση, η επιδίκαση τιμωρητικών ή παραδειγματικών αποζημιώσεων, ήταν κατά την κρίση μας εσφαλμένη.
Υπό τις περιστάσεις, κρίνουμε ότι ο ποσό των €4.000 αποτελεί εύλογη και δίκαιη αποζημίωση για την περιορισμένη ζημιά στη φήμη και υπόληψη του Εφεσίβλητου.
Η έφεση επιτυγχάνει μερικώς. Η πρωτόδικη απόφαση ως προς το θέμα των αποζημιώσεων και των εξόδων παραμερίζεται και αντικαθίσταται με αποζημιώσεις €4.000 προς όφελος του Εφεσίβλητου και εις βάρος των δύο Εφεσειόντων, αλληλεγγύως και κεχωρισμένως. Τα πρωτόδικα έξοδα ακολουθώντας το αποτέλεσμα, επιδικάζονται υπέρ του Εφεσίβλητου στην κλίμακα που αντιστοιχεί στο ποσό της επιτυχίας του. Ενόψει της μερικής επιτυχίας της έφεσης, επιδικάζονται υπέρ των Εφεσειόντων μόνο το ήμισυ των εξόδων της έφεσης, πλέον ΦΠΑ, όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή.
Η έφεση επιτρέπεται μερικώς με το ήμισυ των εξόδων.