|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2007) 1 ΑΑΔ 838
5 Ιουλίου, 2007
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π., ΚΡΟΝΙΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ/στές]
ΚΑΤΕΛΙΤΣΑ ΧΡ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΑΥΤΗΣ
ΧΡΙΣΤΑΚΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΜΗΤΕΡΑΣ ΑΥΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥΛΑΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΩΣ ΠΛΗΣΙΕΣΤΕΡΩΝ ΦΙΛΩΝ, ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΚΑΙ
ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΚΑΙ/Ή ΕΧΟΝΤΩΝ ΤΗΝ ΓΟΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ
ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΥΤΗΣ,
Εφεσείουσα - Ενάγουσα,
ν.
1. ΦΛΩΡΑΣ Κ. ΧΡΙΣΤΟΦΗ,
2. ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΗ,
3. ΑΝΤΩΝΗ Ν. ΣΚΟΥΛΛΟΥ,
4. ΕΛΙΣΑΒΕΤ Ν. ΣΚΟΥΛΛΟΥ,
Εφεσιβλήτων - Εναγομένων.
(???????? ????? ??. 12079)
Ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες ? Δικαίωμα για διάγνωση των αστικών δικαιωμάτων στο Δικαστήριο μέσα σε εύλογο χρόνο σύμφωνα με το Άρθρο 30.2 του Συντάγματος και το αντίστοιχο Άρθρο 6 της Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ? Ο εύλογος χρόνος εξαρτάται από τη φύση της υπόθεσης, τη συμπεριφορά των διαδίκων και τη συμπεριφορά των δικαστικών αρχών.
Απόφαση — Υπέρμετρη καθυστέρηση στην έκδοση απόφασης — Δεν υπάρχει αρχή δικαίου ότι τέτοια καθυστέρηση από μόνη της οδηγεί αυτόματα στην ακυρότητα της εκδοθείσας απόφασης.
Αμέλεια — Τροχαίο ατύχημα — Αυτοκίνητο κτύπησε ανήλικο κορίτσι ηλικίας οκτώ ετών το οποίο διασταύρωνε δρόμο από αριστερά προς δεξιά σε σχέση με την πορεία του αυτοκινήτου, πίσω από σταθμευμένο αυτοκίνητο πώλησης παγωτών — Κρίθηκε ότι η οδηγός του αυτοκινήτου δεν έφερε ευθύνη — Ποίο το επίπεδο επιμέλειας οδηγού ο οποίος συναντά στο δρόμο του κάποιο είδος προσέλκυσης για μια τάξη ανθρώπων.
Απόδειξη ? Αξιολόγηση μαρτυρίας ? Αποτελεί έργο του πρωτόδικου Δικαστηρίου ? Προϋποθέσεις επέμβασης του Εφετείου ? Τα πρωτόδικα Δικαστήρια έχουν υποχρέωση να εξετάζουν και να αξιολογούν το σύνολο της μαρτυρίας και να προβαίνουν σε διαπιστώσεις επί όλων των αμφισβητούμενων γεγονότων.
Στις 28.6.1990 η εφεσείουσα ηλικίας τότε 8 ετών κτυπήθηκε από το αυτοκίνητο της εφεσίβλητης ενώ διασταύρωνε πίσω από σταθμευμένο όχημα πώλησης παγωτού. Η εφεσίβλητη ανέφερε στη μαρτυρία της ότι οδηγούσε με ταχύτητα γύρω στα 20-25 χ.α.ω., είδε ότι το όχημα που πωλούσε παγωτό έδειχνε με το σηματοδότη του την πρόθεσή του να εισέλθει σε δεξιά πάροδο και ήχησε τη σειρήνα της δύο φορές για να του κοινοποιήσει την πρόθεσή της. Τη στιγμή ακριβώς της προσπέρασης αντιλήφθηκε ξαφνικά μπροστά της την εφεσείουσα να τρέχει για να διασταυρώσει το δρόμο και δεν είχε τη δυνατότητα να αποφύγει τη σύγκρουση με αυτή.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο αποδέχθηκε τη μαρτυρία της εφεσίβλητης σε σχέση με την ταχύτητά της και κατέληξε σε εύρημα πως η σύγκρουση δεν ήταν δυνατό να αποφευχθεί εξ αιτίας του τρόπου με τον οποίο η εφεσείουσα επεχείρησε να διασταυρώσει. Το Δικαστήριο απέρριψε την αγωγή της εφεσείουσας με την οποία αξίωνε αποζημιώσεις για τραύματα και ζημιές που είχε υποστεί συνεπεία του ατυχήματος .
Η εφεσείουσα εφεσίβαλε την απόφαση υποστηρίζοντας ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν αξιολόγησε ορθά την αξιοπιστία των μαρτύρων, δεν εφάρμοσε τις ορθές νομικές αρχές σε σχέση με το θέμα της ευθύνης και καθυστέρησε στην έκδοση της απόφασης οπόταν και δικαιολογείται η έκδοση διατάγματος επανεκδίκασης της αγωγής.
Το Ανώτατο Δικαστήριο με ομόφωνη απόφασή του απέρριψε την έφεση εφαρμόζοντας τις νομικές αρχές οι οποίες προκύπτουν από τις πιο πάνω εισαγωγικές σημειώσεις.
Ο Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου Αρτεμίδης Π. με δική του απόφαση χαρακτήρισε την εισήγηση των δικηγόρων της εφεσείουσας πως υπήρξε καθυστέρηση στην έκδοση της απόφασης έτσι που να δικαιολογείται η έκδοση διαταγής για επανεκδίκαση, ως εντελώς αδικαιολόγητη γατί, μεταξύ άλλων, παραγνώριζε και το χειρισμό της υπόθεσης από τους δικηγόρους της εφεσείουσας .
Ανεξάρτητα από τα πιο πάνω ο Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου επεσήμανε πως η καθυστέρηση στη διεκπεραίωση της υπόθεσης από την καταχώρηση της αγωγής, και ανεξάρτητα από το ποιος ευθύνεται για αυτή, δεν δικαιολογείται δικαστικά. Το Δικαστήριο έχει την απόλυτη ευθύνη για την διεκπεραίωση των υποθέσεων μέσα σε εύλογο χρόνο .
Η έφεση απορρίφθηκε με £700 έξοδα εις βάρος της εφεσείουσας.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Χριστοδούλου κ.?. (1996) 1 Α.Α.Δ. 552,
Χαραλάμπους v. Βασιλείου (1996) 1 Α.Α.Δ. 1355,
Αθανασίου v. Loizias and Sons Contracting and Building (Overseas) Ltd (1993) 2 A.A.Δ. 529,
Katsiamalis v. Republic (1980) 2 C.L.R. 107,
Kite v. Nolan [1983] RTR 255,
Ανδρέου ?.?. v. Πηλέα, ανηλίκου δια των ασκούντων τη γονική μέριμνα Μιχάλη Πηλέα, πατρός και Χρυστάλλας Πηλέα, μητρός αυτής (2000) 1 Α.Α.Δ. 459,
Βίκτωρος v. Χριστοδούλου (1992) 1 Α.Α.Δ. 512,
Μακρή ?.?. v. X"Ευαγγέλου (1993) 1 Α.Α.Δ. 203,
Αθανασίου ν. Κουνούνη (1997) 1 Α.Α.Δ. 614,
Λουκαΐδης ν. Εκδοτικής Εταιρείας Αλήθεια Λτδ κ.α. (2003) 1 Α.Α.Δ. 22.
Έφεση.
Έφεση από την εφεσείουσα εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Υπόθεση Αρ. 12782/93), ημερομ. 3.6.04.
Π. Αγγελίδης με Σ. Αγγελίδη, για την Εφεσείουσα.
Α. Ανδρέου με Στ. Πολυβίου-Ανδρέου, για τους Εφεσίβλητους 1 και 2.
Γ. Μηχανικός, για τους Εφεσίβλητους 3 και 4.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Τ. Ηλιάδης.
ΗΛΙΑΔΗΣ, Δ.: Με την παρούσα έφεση η εφεσείουσα προσβάλλει την ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης σύμφωνα με την οποία η αγωγή της για αποζημιώσεις για τραύματα και ζημιές που είχε υποστεί ως αποτέλεσμα κτυπήματος που δέχθηκε ενώ διασταύρωνε την οδό Μιστρά στο Στρόβολο από το όχημα της εφεσίβλητης, είχε απορριφθεί.
(α) Τα γεγονότα και η πρωτόδικη απόφαση.
Στις 28/6/1990 η εφεσείουσα, η οποία ήταν τότε ηλικίας 8 χρόνων, επιχείρησε να διασταυρώσει πίσω από ένα σταθμευμένο όχημα, κατάλληλα διασκευασμένο για την πώληση παγωτού, την οδό Μιστρά στο Στρόβολο από την αριστερή προς τη δεξιά πλευρά του δρόμου σε σχέση με την πορεία του οχήματος που οδηγούσε η εφεσίβλητη, κρατώντας στο χέρι τρία παγωτά. Από τη μαρτυρία του αστυφύλακα ο οποίος είχε εξετάσει τις λεπτομέρειες του ατυχήματος και ετοίμασε το σχετικό σχέδιο προκύπτει ότι το πλάτος του δρόμου ήταν 6.40 μ. και το θύμα είχε καλύψει μια απόσταση 4.80 προτού δεχθεί το κτύπημα από το όχημα της εφεσίβλητης. Το όχημα το οποίο πωλούσε παγωτό είχε πλάτος 1.90 μ. και ήταν σταθμευμένο γύρω στα 90 εκ. μακριά από την αριστερή άκρη του δρόμου σε σχέση με την πορεία της εφεσίβλητης. Τούτο εξυπακούει ότι το ελεύθερο μέρος του δρόμου είχε πλάτος 3.60 μ. Το όχημα της εφεσίβλητης είχε αφήσει 7.80 μ. ίχνη τροχοπέδησης και ακολούθως κάλυψε μια απόσταση 26 μέτρων προτού σταματήσει. Στην περιοχή υπήρχε ανώτατο όριο ταχύτητας 50 χιλιομέτρων ανά ώρα.
Οι μόνοι αυτόπτες μάρτυρες που είχαν δει πώς είχε εκτυλιχθεί η σύγκρουση ήταν ο οδηγός του οχήματος το οποίο πωλούσε παγωτό και η εφεσίβλητη. Ο οδηγός του οχήματος με το παγωτό κατέθεσε ότι η ενάγουσα μετά την αγορά του παγωτού προχώρησε να διασταυρώσει το δρόμο περνώντας μπροστά από το αυτοκίνητό του. Αμέσως είδε το όχημα της εφεσίβλητης να πλησιάζει από απόσταση 80-100 μ. (κατά τη διάρκεια της αντεξέτασης ανέφερε ότι το είδε από απόσταση 100-150 μ.) με μεγάλη ταχύτητα και έκαμε νόημα στην εφεσίβλητη με το χέρι του να προσέχει, αλλά το όχημα της εφεσίβλητης το οποίο έτρεχε με μεγάλη ταχύτητα κτύπησε την ανήλικη η οποία είχε κάνει ένα ή δύο βήματα μέσα στο δρόμο με σιγανό βηματισμό.
Η εφεσίβλητη κατέθεσε ότι οδηγούσε το όχημα της με ταχύτητα γύρω στα 20-25 χ.α.ω. και ότι πλησιάζοντας το όχημα το οποίο πωλούσε παγωτό, είδε ότι το όχημα έδειχνε με το σηματοδότη του ότι θα έστριβε δεξιά για να εισέλθει στην οδό Ταύγετου. Η εφεσίβλητη ήχησε τη σειρήνα της δύο φορές για να ειδοποιήσει τον οδηγό του οχήματος του παγωτού ότι θα τον προσπερνούσε. Τη στιγμή που προσπερνούσε το όχημα του παγωτού αντιλήφθηκε ξαφνικά μπροστά της την εφεσείουσα να τρέχει για να διασταυρώσει το δρόμο. Η σύγκρουση που επακολούθησε ήταν αναπόφευκτη.
Μετά την αξιολόγηση της μαρτυρίας τους το πρωτόδικο Δικαστήριο προέβηκε στα πιο κάτω ευρήματα, τα οποία κρίνουμε σκόπιμο να αναφέρουμε:
"Εισερχόμενη η εναγόμενη με το αυτοκίνητο της στην οδό Μιστρά η οποία εκτείνετο ευθεία για τουλάχιστο 130 μ. και ενώ οδηγούσε με ταχύτητα 20 με 25 χ.α.ω. είδε μπροστά της στην αριστερή πλευρά του δρόμου σε σχέση με την πορεία της ένα αυτοκίνητο βαν από αυτά που πωλούν παγωτό. Ήταν σταματημένο περί τα 90 εκ. από το πλησιέστερο προς αυτό πεζοδρόμιο και έδειχνε με το δεξιό σηματοδότη του ότι θα έστριβε δεξιά. Ακριβώς απέναντι από το σημείο που βρισκόταν το παγωτάρικο προς τα δεξιά βρισκόταν η πάροδος Ταϋγέτου. Όταν το πλησίασε και απείχε μερικά μόνο μέτρα από αυτό ήχησε δύο φορές τη σειρήνα του αυτοκινήτου της προειδοποιώντας τον οδηγό του για την παρουσία της εκεί. Τον ήχο της σειρήνας τον άκουσε και ο κ. Νικολάου. Όταν ο οδηγός του παγωτάρικου, ο εναγόμενος δηλαδή, δεν εκδήλωσε οποιαδήποτε πρόθεση να προχωρήσει προς τα δεξιά, όπως έδειχνε με το σηματοδότη του, η εναγόμενη προχώρησε αναπτύσσοντας προφανώς και πάλιν ταχύτητα για να τον προσπεράσει. Εκ των πραγμάτων δεν υπάρχει μαρτυρία ποια ήταν ακριβώς η ταχύτητα την οποία ανέπτυξε πλην της δικής της αναφοράς ότι προχώρησε να προσπεράσει με ταχύτητα που θα ήταν 20 χ.α.ω. Και συμπλήρωσε ότι στο δρόμο εκείνο η ταχύτητα της είναι πάντοτε μεταξύ 20 με 25 χ.α.ω. Κρίνοντας δε τόσο από την απόσταση που πρόλαβε και κάλυψε μέχρι να εφαρμόσει τα φρένα του αυτοκινήτου της, που όπως διαπιστώνω προηγουμένως ήταν σχετικά μικρή εκτεινόμενη μερικά μέτρα μόνο, όσο και από τα πραγματικά ίχνη τροχοπέδησης 5.50 μ., περίπου, που άφησαν οι δεξιοί τροχοί, είναι προφανές ότι η ταχύτητα της δεν ήταν μεγάλη και κυμαίνετο μέσα στα όρια που η ίδια έχει προσδιορίσει. Την επόμενη στιγμή είδε να βγαίνει τρέχοντας μπροστά από το παγωτάρικο και να επιχειρεί να διασταυρώσει το δρόμο την Κατελίτσα κρατώντας παγωτά. Εφάρμοσε αμέσως τα φρένα του αυτοκινήτου της το οποίο αφού σύρθηκε στο δρόμο αφήνοντας πραγματικά ίχνη τροχοπέδησης περί τα 5.50 μ. κτύπησε την πεζή και την έριξε πάνω στο καπό. Η σύγκρουση συνέβηκε περί τα δύο μέτρα από το σημείο από όπου έκανε τη ξαφνική εμφάνιση της η πεζή μπροστά από το παγωτάρικο και 1.60 μ. πριν να φτάσει το δεξιό πεζοδρόμιο. Τελικά το αυτοκίνητο της εναγόμενης σταμάτησε περί τα 26 μ. πιο κάτω και στο σημείο εκείνο περίπου η Κατελίτσα έπεσε κάτω από το καπό. Δεν υπήρχε τρόπος η εναγόμενη να είχε δει την Κατελίτσα ενώ αυτή βρισκόταν ακόμα πίσω από το παγωτάρικο. Επίσης διαπιστώνεται από την αναντίλεκτη μαρτυρία ότι η οδός Μιστρά είναι συνοικιακή οδός, το ανώτατο όριο ταχύτητας σ' αυτή είναι 50 χ.α.ω. και κατά τον ουσιώδη χρόνο δεν υπήρχαν παιδιά να περιφέρονται ή να παίζουν στον εν λόγω δρόμο και ειδικότερα στο τμήμα του όπου συνέβηκε το δυστύχημα.
Τα πιο πάνω γεγονότα δείχνουν ξεκάθαρα ότι επρόκειτο για ξαφνική είσοδο της πεζής, και μάλιστα τρέχοντας, μέσα στο δρόμο με πρόθεση να το διασταυρώσει ενώ το αυτοκίνητο της εναγόμενης ήταν πολύ κοντά ώστε η άμεση αντίδραση της με την εφαρμογή του συστήματος πεδήσεως δεν ήταν δυνατό να αποτρέψει τη σύγκρουση."
Με βάση τα πιο πάνω ευρήματα το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την αγωγή της εφεσείουσας.
(β) Η έφεση.
(i) Η αξιοπιστία των μαρτύρων.
Με την παρούσα έφεση η εφεσείουσα αμφισβητεί την ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης για διάφορους λόγους που αναφέρονται σε διάφορες λεπτομέρειες της μαρτυρίας των διαφόρων μαρτύρων, όπως π.χ. ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν αξιολόγησε σωστά τον "υπόκωφο δυνατό θόρυβο" της σύγκρουσης σύμφωνα με τη μαρτυρία των μαρτύρων Νικολάου και Φράγκου, ότι δεν αξιολόγησε σωστά τη μαρτυρία της Φλώρας Χριστοφή και ότι έγινε εσφαλμένη αξιολόγηση της κατάστασης του δρόμου και της μαρτυρίας αναφορικά με την ταχύτητα της εφεσίβλητης.
Οι περισσότεροι λόγοι αναφέρονται στην αξιολόγηση της αξιοπιστίας των διαφόρων μαρτύρων, ένα θέμα το οποίο έχει απασχολήσει το Ανώτατο Δικαστήριο κατ' επανάληψη. Για το θέμα αυτό σημειώνουμε συνοπτικά την υποχρέωση του εκδικάζοντος Δικαστηρίου να αξιολογεί το σύνολο της μαρτυρίας που παρουσιάζεται ενώπιον του και να προβαίνει σε διαπιστώσεις πάνω σε όλα τα αμφισβητούμενα γεγονότα, έτσι ώστε η απόφαση του να περιέχει την απαραίτητη δικαστική κρίση πάνω στα επίδικα θέματα. (Χριστοδούλου Αριστοδήμου κ.ά. (1996) 1 Α.Α.Δ. 552). Η αξιολόγηση της μαρτυρίας αποτελεί καθήκον του πρωτόδικου Δικαστηρίου που έχει την ευχέρεια να ακούσει τους μάρτυρες να καταθέτουν προφορικά και να συνεκτιμήσει τις αντίστοιχες εκδοχές μέσα στο πλαίσιο των πραγματικών γεγονότων. (Χαραλάμπους ν. Βασιλείου (1996) 1 Α.Α.Δ. 1355). Το Εφετείο όμως έχει τη διακριτική ευχέρεια να επέμβει όταν το πρωτόδικο Δικαστήριο παραλείπει να προβεί σε συγκεκριμένο εύρημα σχετικά με ένα ουσιώδες θέμα της διαδικασίας (Αθανασίου ν. Loizias and Sons Contracting and Building (Overseas) Ltd (1993) 2 A.A.Δ. 529), όπως επίσης και όταν ένα εύρημα ως προς την αξιοπιστία ενός μάρτυρος δεν ήταν εύλογα επιτρεπτό (Katsiamalis v. Republic (1980) 2 C.L.R. 107).
Έχουμε εξετάσει όλες τις εισηγήσεις που είχαν υποβληθεί και δεν έχουμε πειστεί ότι έχουν γίνει λανθασμένες αξιολογήσεις της μαρτυρίας που έχει παρουσιαστεί, σε βαθμό που θα δικαιολογούσε την επέμβαση μας. Το πρωτόδικο Δικαστήριο έχει προβεί σε μια ενδελεχή αξιολόγηση της μαρτυρίας των διαφόρων μαρτύρων της εφεσείουσας και έχει δώσει ικανοποιητικούς λόγους που συνηγορούν υπέρ της μη αποδοχής τους.
(ii) Η αμέλεια της εφεσίβλητης.
Έχουμε ήδη παραθέσει τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου και αναφορικά με τη νομική πλευρά του θέματος της ευθύνης θα ηθέλαμε να αναφερθούμε σε μια αγγλική υπόθεση και σε μια κυπριακή, οι οποίες αναφέρονται και στην πρωτόδικη απόφαση και είναι σχετικές με την παρούσα διαδικασία.
Στην αγγλική υπόθεση Kite v. Nolan [1983] RTR 255, ο εναγόμενος ένα ζεστό Κυριακάτικο απόγευμα οδηγούσε το όχημα του κατά μήκος μιας παρόδου όταν είδε μπροστά του στην αριστερή πλευρά του δρόμου ένα όχημα διασκευασμένο για την πώληση παγωτού. Ελάχιστα πιο πάνω από το όχημα του παγωτού στη δεξιά πλευρά του δρόμου υπήρχαν τρία σταθμευμένα αυτοκίνητα. Ο εναγόμενος μείωσε στο ελάχιστο την ταχύτητα του για να δώσει την ευχέρεια σε ένα άλλο αυτοκίνητο που ερχόταν από απέναντι για να περάσει μεταξύ του οχήματος του παγωτού και των σταθμευμένων οχημάτων και ακολούθως προχώρησε να περάσει και ο ίδιος μεταξύ του οχήματος το οποίο πωλούσε παγωτό και των σταθμευμένων οχημάτων. Τη στιγμή εκείνη και ενώ η ταχύτητα του ήταν 15 χ.α.ω., ένα παιδί ηλικίας 5 χρόνων ξεπρόβαλε τρέχοντας μέσα από τα σταθμευμένα οχήματα για να διασταυρώσει το δρόμο για να κατευθυνθεί προς το όχημα το οποίο πωλούσε παγωτό. Ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης ο ανήλικος τραυματίστηκε σοβαρά. Τόσο το πρωτόδικο Δικαστήριο όσο και το Εφετείο αποφάνθηκαν ότι ο εναγόμενος δεν έφερε καμιά ευθύνη για το ατύχημα. Το Εφετείο αφού έλαβε υπόψη ότι το ατύχημα θα μπορούσε να αποφευχθεί μόνο αν η ταχύτητα του οχήματος του οδηγού ήταν 5 χ.α.ω. και ότι ο ανήλικος μπήκε τρέχοντας στο δρόμο χωρίς καμιά προειδοποίηση, προχώρησε να σημειώσει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις το Δικαστήριο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την πιθανότητα ότι ένας πεζός μπορεί να αποπειραθεί να διασταυρώσει το δρόμο, την ηλικία του πεζού, την πιθανή έκταση των τραυμάτων τα οποία μπορεί να υποστεί ο πεζός και τα δυσμενή επακόλουθα τόσο για το κοινό όσο και τον οδηγό στη λήψη των αναγκαίων προφυλάξεων. Όμως η ύπαρξη μιας προσέλκυσης για μικρά παιδιά (όπως π.χ. η πώληση παγωτού στο δρόμο από ένα όχημα κατάλληλα διασκευασμένο για το σκοπό αυτό) δεν δημιουργεί την υποχρέωση σε ένα οδηγό να μειώνει την ταχύτητα του στο ελάχιστο για να αποφευχθεί μια πιθανή σύγκρουση με ένα παιδί που πιθανό να τρέξει για να διασταυρώσει το δρόμο.
Όπως έχει σημειωθεί στην υπόθεση Kite v. Nolan (πιο πάνω),
"I think that a careful motorist faced with the situation here should have slowed down, but I can see no basis of reality upon which one can require a motorist to slow down to walking pace whenever there may be an ice cream van parked at the side of the road."
Σε μετάφραση,
"Νομίζω ότι ένας προσεκτικός οδηγός ο οποίος αντιμετωπίζει μια τέτοια κατάσταση θα πρέπει να μειώνει την ταχύτητα του, αλλά δεν βλέπω καμιά βάση πρακτικής η οποία απαιτεί από ένα οδηγό να μειώνει την ταχύτητα του σε ρυθμό περπατήματος οποτεδήποτε ένα όχημα που πουλά παγωτό βρίσκεται σταθμευμένο στην πλευρά του δρόμου."
Η γνώση ενός οδηγού ότι κατά μήκος της διαδρομής που ακολουθεί, υπάρχει κάποιου είδους προσέλκυση για μια τάξη ανθρώπων (όπως π.χ. η ύπαρξη ενός πάρκου με παιχνίδια για παιδιά ή υπεραγοράς για ενήλικες), δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι δημιουργεί ένα αυξημένο επίπεδο εγρήγορσης. Στην υπόθεση Βάσω Ανδρέου και Νίκος Ανδρέου ν. Άντρης Πηλέα, ανηλίκου, δια των ασκούντων τη γονική μέριμνα Μιχάλη Πηλέα, πατρός και Χρυστάλλας Πηλέα, μητρός αυτής (2000) 1 Α.Α.Δ. 459, η εφεσείουσα ξεπρόβαλε μέσα από μια σειρά σταθμευμένων οχημάτων και προσπάθησε να διασταυρώσει τρέχοντας το δρόμο από τα αριστερά προς τα δεξιά σε σχέση με την πορεία του οχήματος της εφεσίβλητης, το οποίο οδηγείτο με μια ταχύτητα 20 χ.α.ω. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι η γνώση της ύπαρξης υπεραγοράς και παιδότοπου δεν μπορούσε να οδηγήσει σε ένα αυξημένο επίπεδο επιμέλειας και προσοχής για την εφεσίβλητη.
Στην παρούσα περίπτωση η μόνη μαρτυρία για την ταχύτητα του οχήματος της εφεσίβλητης είναι ότι ήταν 20-25 χ.α.ω. Δεν έχει γίνει αποδεκτή οποιαδήποτε άλλη μαρτυρία αναφορικά με την ταχύτητα της εφεσίβλητης και τούτο ορθά κατά την άποψή μας. Ο σηματοδότης του οχήματος το οποίο πωλούσε παγωτό έδειχνε ότι το όχημα θα έστριβε δεξιά για να εισέλθει στην οδό Ταύγετου. Αυτό σήμαινε ότι οι δραστηριότητες πώλησης παγωτού είχαν συμπληρωθεί και ότι δεν υπήρχαν παιδιά μπροστά από το όχημα. Η εφεσίβλητη ήχησε τη σειρήνα της και όταν είδε ότι το όχημα δεν θα εκινείτο για να στρίψει δεξιά άρχισε να το προσπερνά, όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με την εφεσείουσα η οποία διασταύρωνε τρέχοντας το δρόμο. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια κρίνουμε ότι η εφεσίβλητη δεν έφερε καμιά ευθύνη για το ατύχημα που επακολούθησε.
(iii) Η καθυστέρηση στην έκδοση της απόφασης.
Έχει υποβληθεί εκ μέρους της εφεσείουσας ότι σε αρκετές συνεδριάσεις του Δικαστηρίου λόγω της έλλειψης στενογράφου ήταν αδύνατο για το Δικαστή να κρατά ο ίδιος πλήρη πρακτικά της υπόθεσης. Οι σημειώσεις του Δικαστή δεν μπορούσαν να μετατραπούν σε πρακτικά και η καθυστέρηση των 13 μηνών που παρατηρήθηκε στην έκδοση της απόφασης, δικαιολογεί την έκδοση διατάγματος για την επανεκδίκαση της αγωγής.
Η εισήγηση είναι ατεκμηρίωτη και ανεδαφική. Στην παρούσα περίπτωση δεν έχει προβληθεί οποιοσδήποτε ισχυρισμός ότι έχει παραλειφθεί οτιδήποτε από τη μαρτυρία που είχε παρουσιαστεί εκ μέρους της εφεσείουσας, σε βαθμό που η όλη διαδικασία να θεωρηθεί ότι παραβιάζει τις αρχές της δίκαιης δίκης. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι Δικαστές επιτελούν ένα πολύ δύσκολο έργο και σε αρκετές περιπτώσεις αναγκάζονται να κρατούν οι ίδιοι τα πρακτικά μιας υπόθεσης, σε μια προσπάθεια της όσο το δυνατόν πιο σύντομης εκδίκασης μιας υπόθεσης.
Σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 30.2 του Συντάγματος που αντιστοιχεί στο άρθρο 6(1) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (αρ. 39/62), η διάγνωση των αστικών δικαιωμάτων κάθε πολίτη πρέπει να διενεργείται μεταξύ άλλων "εντός ευλόγου χρόνου". Ο εύλογος χρόνος σε μια δικαστική διαδικασία εξαρτάται από τη φύση της υπόθεσης, τη συμπεριφορά των διαδίκων και τη συμπεριφορά των δικαστικών αρχών. (Βλ. D.J. Harris, M. O' Boyle και C. Warwick "Law of the European Convention on Human Rights", p. 222-230).
Έχει τονιστεί επανειλημμένα από το Ανώτατο Δικαστήριο ότι η έγκαιρη απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί ένα σημαντικό συστατικό της έννοιας της δικαιοσύνης και ότι η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης καταλήγει σε άρνηση της ίδιας της δικαιοσύνης. Το θέμα της καθυστέρησης έκδοσης απόφασης σε πολιτικές υποθέσεις εξετάστηκε σε αριθμό υποθέσεων. Στην υπόθεση Βίκτωρος ν. Χριστοδούλου (1992) 1 Α.Α.Δ. 512, που αφορούσε μια απλή υπόθεση οδικού δυστυχήματος, το αποτέλεσμα της οποίας θα βασιζόταν στην αξιοπιστία των μαρτύρων, το Ανώτατο Δικαστήριο αφού έκρινε ότι η παρατηρηθείσα καθυστέρηση των πέντε χρόνων, τριών μηνών και εννέα ημερών για την έκδοση της απόφασης μετά τη συμπλήρωση της ακροαματικής διαδικασίας ήταν υπερβολική, εκτός του πλαισίου του άρθρου 30.2 του Συντάγματος και κατά παράβαση των δικαιωμάτων των διαδίκων, διέταξε τον παραμερισμό της εκδοθείσας απόφασης. Λίγο αργότερα στην υπόθεση Ανδρέας Σταύρου Μακρή και Άλλοι ν. Χ" Ευαγγέλου (1993) 1 Α.Α.Δ. 203, η καθυστέρηση που σημειώθηκε για την έκδοση της απόφασης ήταν οκτώ περίπου χρόνια. Το Ανώτατο Δικαστήριο αν και τόνισε ότι τα Δικαστήρια έχουν επιτακτικό καθήκον να απονέμουν δικαιοσύνη μέσα σε εύλογο χρόνο, εντούτοις έκρινε ότι δεν αποδείχθηκε ότι η καθυστέρηση στην έκδοση της απόφασης οδήγησε σε εσφαλμένη εκτίμηση της αξιοπιστίας των μαρτύρων.
Στην υπόθεση Αθανασίου ν. Κουνούνη (1997) 1 Α.Α.Δ. 614, η καθυστέρηση που σημειώθηκε ήταν 18 μήνες και το Ανώτατο Δικαστήριο στη σχετική απόφαση του σημείωσε ότι,
"Επρόκειτο για μακρά, περίπλοκη και πολύπλοκη υπόθεση. Παρόλο που το χρονικό διάστημα το οποίο διέρρευσε μεταξύ της επιφύλαξης και της έκδοσης της απόφασης ήταν μεγαλύτερο απ' ότι επιθυμείτο, δεν έχει τεθεί ούτε έχει αποκαλυφθεί οτιδήποτε ενώπιον μας το οποίο να τεκμηριώνει τον ισχυρισμό ότι η καθυστέρηση είχε δυσμενείς επιπτώσεις στη σύλληψη και κατανόηση της μαρτυρίας ή οποιασδήποτε πτυχής της υπόθεσης."
Στην υπόθεση Λουκής Λουκαΐδης ν. Εκδοτικής Εταιρείας Αλήθεια Λτδ κ.ά. (2003) 1 Α.Α.Δ. 22, που αφορούσε αγωγή λιβέλλου για δεκαεπτά δυσφημιστικά δημοσιεύματα, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι η καθυστέρηση των 16 μηνών που παρατηρήθηκε μέχρι την έκδοση της απόφασης δεν επέφερε εκτροπή από τα θέσμια της δίκαιης δίκης, ανεξάρτητα από το περίπλοκο και το πολυμερές της υπόθεσης.
Στην παρούσα περίπτωση η εισήγηση ότι με την καθυστέρηση που παρατηρήθηκε θα πρέπει να διαταχθεί η επανεκδίκαση της υπόθεσης δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Δεν έχουν προβληθεί οποιοιδήποτε λόγοι που θα δικαιολογούσαν μια τέτοια επέμβαση και ότι η καθυστέρηση επηρέασε την ορθή εκτίμηση της αξιοπιστίας των μαρτύρων. Αν και η απόφαση, έχοντας υπόψη τα περιστατικά της υπόθεσης, θα μπορούσε να είχε εκδοθεί ίσως νωρίτερα, η επιζητούμενη επανεκδίκαση είναι ανεδαφική.
Η έφεση απορρίπτεται με £700 έξοδα σε βάρος της εφεσείουσας.
ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Π.: Δυο λόγια μόνο για να σχολιάσω την εισήγηση των δικηγόρων της εφεσείουσας πως υπήρξε καθυστέρηση στην έκδοση της απόφασης, έτσι που να δικαιολογείται το Εφετείο να διατάξει επανεκδίκαση της αγωγής. Η εισήγηση είναι ολωσδιόλου αδικαιολόγητη γιατί, μεταξύ άλλων, παραγνωρίζει και το χειρισμό της υπόθεσης από τους δικηγόρους της εφεσείουσας.
Το δυστύχημα, αντικείμενο της αγωγής, έγινε στις 28.6.1990. Η αγωγή καταχωρίστηκε στις 31.12.1993. Με αίτημα όμως των δικηγόρων της εφεσείουσας τροποποιήθηκε στις 2.12.1994, ο τίτλος της αγωγής, ενώ με νέο αίτημα, που απεδέχθη πάλιν το Δικαστήριο στις 15.10.2002, τροποποιήθηκε η έκθεση απαιτήσεως. Μετά την τελευταία αυτή τροποποίηση, και στη βάση της, προχώρησε η υπόθεση στην ακρόαση. Η υπόθεση ήταν απλή. Η κρίση του πρωτόδικου Δικαστηρίου βασίστηκε ουσιαστικά σε δύο προφορικές μαρτυρίες που επικεντρώνονταν σε ένα, δύο, κυρίαρχα σημεία αναφορικά με τις περιστάσεις του δυστυχήματος. Αναλύεται η μαρτυρία με λεπτομέρεια και στην απόφαση του αδελφού Δικαστή Ηλιάδη. Η καθυστέρηση επομένως στην έκδοση της απόφασης δεν μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την κρίση του Δικαστή ο οποίος είχε ενώπιον του ολόκληρη τη δικογραφία και ενώπιον του διεξήχθη η ακροαματική διαδικασία με ορθή τήρηση των πρακτικών. Έχοντας υπόψη το περιεχόμενο της υπόθεσης πιστεύω πως ο Δικαστής άνετα μπορούσε να εκδώσει την απόφαση χωρίς καν αναφορά στο πρακτικό της δίκης, βασιζόμενος στη μνήμη του ή στις σημειώσεις που ο ίδιος ενδεχομένως κρατούσε. Το περιεχόμενο της πρωτόδικης απόφασης αποδεικνύει την απόλυτη γνώση του Δικαστή της υπόθεσης. Επιπλέον, αν μπορούσε κάποιος να παραπονεθεί για καθυστέρηση στην εκδίκαση της υπόθεσης, με ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις στην παρουσίαση της δικής τους υπόθεσης είναι οι εφεσίβλητοι 1 και 2, γιατί με τις τροποποιήσεις που ζήτησαν οι εφεσείοντες κλήθηκαν να απαντήσουν στην υπόθεση της εφεσείουσας τόσα χρόνια μετά το δυστύχημα.
Ανεξάρτητα όμως από τα πιο πάνω, θεωρώ καθήκον μου να επισημάνω πως η καθυστέρηση που παρατηρήθηκε στη διεκπεραίωση της υπόθεσης από την ημερομηνία καταχώρησης της αγωγής, και ανεξάρτητα από το ποιος ευθύνεται για αυτή, δικαστικά δεν δικαιολογείται. Το δικαστήριο έχει την απόλυτη ευθύνη για την εφαρμογή του Άρθρου 30 του Συντάγματος, για διεκπεραίωση δηλαδή των υποθέσεων μέσα σε εύλογο χρόνο, καθώς και του αντίστοιχου Άρθρου 6 της Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ο χειρισμός της υπόθεσης από το Δικαστήριο πρέπει να στοχεύει και στην υλοποίηση αυτών των ύψιστων νομικών επιταγών.
Η έφεση απορρίπτεται με £700 έξοδα εις βάρος της εφεσείουσας.