CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(2004) 1 ΑΑΔ 125

(Πολιτική Έφεση αρ. 11368)

Εφεσειουσών-Εναγουσών 1 και 3,

Η άρνηση της εφεσείουσας 1, να επιτρέψει τη μετατόπιση του συστήματος αποπομπής των αναθυμιάσεων, προς άρση της οχληρίας, δεν αφορούσε την εφεσείουσα 2, ή το δικαίωμά της να τύχει προστασίας έναντι της οχληρίας που προκαλούσε ο εφεσίβλητος. Στην περίπτωσή της, απορρίφθηκε η αγωγή, μαζί και η αξίωσή της για την έκδοση απαγορευτικού διατάγματος, για το λόγο ότι οι συνθήκες, κάτω από τις οποίες κατείχε το διαμέρισμα, δεν της παρείχαν δικαίωμα να εγείρει αγωγή για οχληρία. Δεν είχε, σύμφωνα με το πρωτόδικο Δικαστήριο, δικαίωμα κατοχής του ακινήτου, του διαμερίσματος στο οποίο διέμενε, που αποτελεί προϋπόθεση για την αναζήτηση θεραπείας προς προστασία από ιδιωτική οχληρία. Παραπέμπει προς τούτο (το πρωτόδικο Δικαστήριο), στην Andreas Christofides And Another v. Matheos Armefti (1967)1 C.L.R. 20. Στην απόφαση εκείνη αντανακλάται η αρχή του αγγλικού κοινού δικαίου, βάσει της οποίας συμπλέκεται το δικαίωμα αγωγής για ιδιωτική οχληρία με το δικαίωμα του ενάγοντος για δικαιωματική κατοχή του ακινήτου. Πρόσωπο, το οποίο διαμένει σε κατοικία με την άδεια του κατόχου, δεν νομιμοποιείται στην αναζήτηση θεραπείας για προστασία από οχληρία την οποία προκαλεί τρίτος.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι η εφεσείουσα 2, μη ούσα ιδιοκτήτρια ή ενοικιάστρια του διαμερίσματος, δεν είχε δικαίωμα αγωγής για οχληρία κατά του εφεσίβλητου. Το δικαίωμα κατοχής και χρήσης του διαμερίσματος στο οποίο διέμενε η εφεσείουσα 2, δεν στοιχειοθετήθηκε ως επίδικο θέμα στη δικογραφία. Αντίθετα έγινε δεχτό από τον εφεσίβλητο ότι η εφεσείουσα 2 διαμένει στο διαμέρισμα και, ως η μαρτυρία αποκάλυψε, αυτή ήταν πάντοτε κάτοχος του διαμερίσματος πριν και μετά τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας του στη θυγατέρα της. Ο όρος «διαμένω» υποδηλώνει την κατοχή της συγκεκριμένης κατοικίας για χρονικό διάστημα, ενέχει δε τη σημασία του σπιτιού του διαμένοντος. (Βλ. «Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας», Γ. Μπαμπινιώτη - Έκδοση 1998, σελ. 494.)

Δεν αμφισβητήθηκε με την υπεράσπιση ότι το διαμέρισμα συνιστά τον τόπο διαμονής της εφεσείουσας 2. Τοιουτοτρόπως το δικαίωμα κατοχής του διαμερίσματος από την εφεσείουσα 2, δεν ήταν επίδικο θέμα^. ούτε τέθηκε υπό αμφισβήτηση το παραδεχτό της απαίτησής της με αναφορά στους όρους διαμονής της στο ακίνητο. Εξ ου και καμιά μαρτυρία δε δόθηκε επί του προκειμένου. Μπορεί ευθέως να λεχθεί ότι η απόφαση του πρωτοδίκου Δικαστηρίου περί του αντιθέτου στερείται ερείσματος.

Η εφεσείουσα 1 συνένωσε στην αγωγή της και απαίτηση για τη μετακίνηση παραπήγματος, το οποίο ο εφεσίβλητος παραδέχθηκε ότι εγκατέστησε στην αυλή πίσω από το κατάστημά του, ως πράξη επέμβασης στην ακίνητη ιδιοκτησία της. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η εφεσείουσα 1 κωλυόταν να προβάλει τέτοια απαίτηση, ενόψει του γεγονότος ότι ο σύζυγος της εξουσιοδότησε, σε κάποιο χρονικό σημείο στο απώτερο παρελθόν (στις αρχές της δεκαετίας του 80, μετά την ενοικίαση του καταστήματος), τον εφεσίβλητο να προβεί στην εγκατάσταση του παραπήγματος, παρόλο που η ενοικίαση δεν παρείχε τέτοιο δικαίωμα.

(α) Η έκδοση απαγορευτικού διατάγματος αποτελεί θεραπεία του δικαίου της επιείκειας και ως εκ τούτου η χορήγησή του ανάγεται στη διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου. Το γεγονός αυτό συναρτά την παροχή του με το επίπεδο εκείνο συμπεριφοράς, που απαιτούν οι αρχές της επιείκειας. Σύμφωνα με την πρωτόδικο Δικαστή, η εφεσείουσα 1 παραβίασε δύο αρχές ή αξιώματα της επιείκειας, που την αποκλείουν από την αναζήτηση της θεραπείας του απαγορευτικού διατάγματος. Πρώτο, την αρχή ότι "... a plaintiff who seeks equitable relief must be prepared to act fairly towards the defendant." - ελεύθερη ελληνική μετάφραση - «... ενάγων, ο οποίος επιζητεί θεραπεία της επιείκειας, πρέπει να είναι έτοιμος να ενεργήσει με δίκαιο τρόπο προς τον εναγόμενο.». Ο λόγος, για τον οποίο η εφεσείουσα 1 ασέβησε προς την αρχή αυτή, εντοπίζεται στο ότι δεν επέτρεψε στον εφεσίβλητο να εγκαταστήσει στο ακίνητό της τις διασωληνώσεις και εγκαταστάσεις που θα της επέτρεπαν να θεραπεύσει την οχληρία. Υποχρέωση να πράξει τοιούτον τι η εφεσείουσα 1 δεν είχε. Ούτε ο εφεσίβλητος είχε δικαίωμα να το απαιτήσει ως προκύπτει από την απόρριψη της ανταπαίτησής του.

Το δεύτερο αξίωμα ή κανόνας της επιείκειας που η εφεσείουσα 1 παραβίασε, ως εκθέτει το πρωτόδικο Δικαστήριο, είναι εκείνο που ορίζει: «He who comes to equity must come with clean hands.» - Ελληνική μετάφραση ελεύθερη - «Ο προσερχόμενος στην επιείκεια πρέπει να έρχεται με καθαρά χέρια.». Καμιά πράξη της εφεσείουσας 1 δεν εξειδικεύεται που να μολύνει τα χέρια της. Και σε σχέση με αυτή την αρχή παρατίθεται η άρνηση της εφεσείουσας 1, να επιτρέψει τη χρήση του ακινήτου της προς υποβοήθηση του εφεσίβλητου να άρει την οχληρία, ως πράξη αντινομική προς τη δικαιοσύνη. Τοιουτοτρόπως η μη παραχώρηση δικαιώματος στον εφεσίβλητο, που η εφεσείουσα δεν είχε υποχρέωση να του παράσχει, στιγματίζεται ως άδικη πράξη. Το άλλο, που καθιστά τη συμπεριφορά της εφεσείουσας 1 μεμπτή, προκύπτει από το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι πραγματικός σκοπός της αγωγής της εφεσείουσας 1 ήταν η έξωση του εφεσίβλητου και όχι η προστασία των δικαιωμάτων της από την οχληρία που προκαλείται. Πρόκειται για παράδοξη θέση. Στη νόμω κρατούσα τάξη, η αγωγή είναι το μέσο της προστασίας των δικαιωμάτων του ατόμου. Άλλα κριτήρια δεν υπεισέρχονται στην κρίση της αγωγής του εκτός από την απόδειξη παραβίασης δικαιώματος. Τα κίνητρα για την προσφυγή στο δικαστήριο συναρτώνται με τα δικαιώματα τα οποία προσβάλλονται. Οποιαδήποτε άλλη έρευνα θα παρενέβαλλε εξωγενείς παράγοντες στην κρίση των δικαιωμάτων του διαδίκου, που αποτελεί το αντικείμενο της δίκης. Τα κίνητρα για την έγερση αγωγής θα καθίσταντο νέο ανεξάρτητο κριτήριο για την επιτυχία της^. κριτήριο ανεξάρτητο από τα δικαιώματα του διαδίκου, που η δικαστική διαδικασία προόρισθαι να περιφρουρήσει.

Στην υπόθεση Μυλωνά ν. Μυλωνά, Έφεση αρ. 155 - 29.5.2003, το Οικογενειακό Δικαστήριο έψεξε τον προσφεύγοντα για την καθυστέρησή του να προσφύγει στο δικαστήριο, παρόλο που κίνησε την αγωγή του μέσα στην προθεσμία που έθετε ο νόμος^. απέδωσε την καθυστέρησή του σε υστεροβουλία εκ μέρους του. Οι παρατηρήσεις του Δευτεροβάθμιου Οικογενειακού Δικαστηρίου επί του θέματος, στο απόσπασμα που ακολουθεί, είναι αποκαλυπτικές της σωστής τάξης πραγμάτων:

Στην παρούσα υπόθεση τίποτε δεν έπραξε η εφεσείουσα 1, που να απεμπολεί τα δικαιώματά της να ζητήσει θεραπεία για την προστασία των τρωθέντων δικαιωμάτων της ή να παρεμβάλει εμπόδιο στην προβολή τους ενώπιον της Δικαιοσύνης. Τα κίνητρα της για την αναζήτηση προστασίας των δικαιωμάτων της δεν ελέγχονται από το Δικαστήριο, ούτε αποτελούν θέμα προς διερεύνηση. Τίποτε δεν έπραξε η εφεσείουσα 1, που να μολύνει την άσκηση των δικαιωμάτων της με αδικία. Η άρνηση της να συγκατατεθεί στην εγκατάσταση μηχανισμών αποπομπής αναθυμιάσεων στην οροφή του κτιρίου της, ήταν απόρροια των δικαιωμάτων της. Καμιά υποχρέωση δεν είχε να παραχωρήσει δικαιώματα στον εφεσίβλητο στα οποία δεν εδικαιούτο^. ούτε είχε υποχρέωση να συνδράμει στην άρση της οχληρίας. Ήταν καθήκον του εφεσίβλητου να την άρει και δικαίωμα της εφεσείουσας 1 να ζητήσει έννομη προστασία κατά της συνέχισής της.

Η συμπεριφορά του ενάγοντος μπορεί να παρεμβάλει εμπόδια στην αναζήτηση δικαστικής θεραπείας προς προστασία των δικαιωμάτων του, μόνο όπου αυτή καθιστά άδικη την επίκληση τους. Πότε παρεμβάλλεται δικαιϊκό κώλυμα (equitable estoppel) στην προβολή των δικαιωμάτων ατόμου για την παροχή προστασίας, εξηγείται σε έκταση στην Stylianou v. Papacleovoulou (1982)1 C.L.R. 542.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο συνάρτησε την άρνησή του να εκδώσει απαγορευτικό διάταγμα το οποίο να εμποδίζει τον εφεσίβλητο να προκαλεί οχληρία, με το γεγονός ότι αποτελεί θεραπεία του δικαίου της επιείκειας, η παροχή της οποίας ανάγεται στη διακριτική ευχέρεια του δικαστηρίου. Είναι γεγονός ότι απαγορευτικά, όπως και προστακτικά διατάγματα, αποτελούσαν θεραπείες του δικαίου της επιείκειας, η παροχή των οποίων επεκτάθηκε ιστορικά σ' όλα τα δικαστήρια, με τη συνένωση των δύο κλάδων της Αγγλικής Δικαιοσύνης που επιτεύχθηκε με τη θέσπιση των περί Δικαιοσύνης Νόμων, (Judicature Acts) του 1973 και 1875. Όπως είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω σε άλλο πλαίσιο:

Η συνένωση των δύο κλάδων του Αγγλικού δικαίου αντανακλάται και στο Κυπριακό δίκαιο. (Βλ. άρθρο 29.1(γ) του περί Δικαστηρίων Νόμου, Ν. 14/60.) Η ενοποίηση επήλθε και ως προς τα θεραπευτικά μέσα. Παρασχέθηκε σε κάθε πολιτικό δικαστήριο δικαιοδοσία έκδοσης απαγορευτικών και προστακτικών διαταγμάτων. Στην περίπτωση της Κύπρου το θέμα ρυθμίζεται από το άρθρο 32(1) του περί Δικαστηρίων Νόμου (Ν. 14/60). Η διακριτική ευχέρεια η οποία παρέχεται για την έκδοση ή μη απαγορευτικού διατάγματος, ασκείται δικαστικά με κύριο έρεισμα το σκοπό για τον οποίο επιζητείται η θεραπεία. Εφόσον αντικείμενο του διατάγματος είναι η προστασία έναντι συνεχιζόμενης παραβίασης των δικαιωμάτων του ενάγοντος, η έκδοση απαγορευτικού διατάγματος αποτελεί το φυσικό επακόλουθο. Μπορεί το δικαστήριο να αρνηθεί την έκδοση διατάγματος, εφόσον άλλης μορφής προστασία γνωστή στο δίκαιο, ως οι αποζημιώσεις, μπορεί να αποκαταστήσει τον ενάγοντα. Η έκδοση απαγορευτικού διατάγματος θεωρείται, εκ πρώτης όψεως, η πρέπουσα θεραπεία προς προστασία των δικαιωμάτων του προσφεύγοντος από μελλοντικές παραβιάσεις, ως η περίπτωση της οχληρίας.

Η έφεση επιτυγχάνει. Η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται. Υποκαθίσταται με απόφαση βάσει της οποίας γίνεται δεχτή η αγωγή εκατέρας των εφεσειουσών για οχληρία. Εκδίδεται απαγορευτικό διάταγμα υπέρ εκατέρας των εφεσειουσών, με το οποίο απαγορεύεται στον εφεσίβλητο Σταύρο Πάσιου, υπαλλήλους ή αντιπροσώπους του, από του να λειτουργούν το ατμοκαθαριστήριο με τρόπο που να εκπέμπει αναθυμιάσεις.