|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
TESSI CHRISTODOULOU ν. NICOS SAVVA MENICOU AND OTHERS (1966) 1 CLR 17
PHOTIOS IOANNOU ν. JOHN VINCENT PETER HOWARD (1966) 1 CLR 45
Αγγλική νομολογία που περιλαμβάνεται στο bailii.org στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
Δεν έχει εντοπιστεί απόφαση η οποία να κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή
(2003) 1 ΑΑΔ 52
27 Ιανουαρίου, 2003
[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΚΑΛΛΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στές]
1. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ,
2. ΑΝΔΡΟΥΛΛΑ Γ. ΙΩΑΝΝΟΥ,
Εφεσείοντες,
v.
KAPSIS TRAVEL & TRADE LTD,
Εφεσιβλήτων.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 10991)
Συμβάσεις — Αποζημιώσεις — Παράβαση σύμβασης — Επιδίκαση αποζημιώσεων για ψυχική αναστάτωση που οφειλόταν σε παράβαση σύμβασης για εκτέλεση εκδρομής στο εξωτερικό — Ο καθορισμός της πληρωτέας αποζημίωσης για την ταλαιπωρία και ενόχληση που προκλήθηκε στους ενάγοντες λόγω της ματαίωσης των διακοπών τους διέπεται από τις αρχές της απόφασης στην Jarvis v. Swans Tours Ltd [1973] 1 All E.R. 71.
Αποζημιώσεις — Επέμβαση Εφετείου σε ευρήματα πρωτόδικου Δικαστηρίου για αποζημιώσεις.
Οι εφεσείοντες, οι οποίοι είναι αντρόγυνο, συνήψαν συμφωνία με τους εφεσίβλητους, οι οποίοι λειτουργούν τουριστικό γραφείο, δυνάμει της οποίας οι εφεσίβλητοι ανέλαβαν να εκτελέσουν εκδρομή με διαδρομή Κύπρος - Αθήνα - Μαδρίτη - Τολέδο -Ανδαλουσία - Πορτογαλία μετ' επιστροφής. Όταν οι εφεσείοντες έφθασαν στην Αθήνα πληροφορήθηκαν ότι η εκδρομή για τη Μαδρίτη είχε ήδη αρχίσει από την προηγούμενη, με αποτέλεσμα να επιστρέψουν στην Κύπρο αφού προηγουμένως παρέμειναν για δύο μέρες στην Αθήνα. Οι εφεσίβλητοι τους επέστρεψαν όλα τα ποσά που είχαν καταβάλει, ενώ τους κατέβαλαν και τα έξοδα διαμονής τους σε ξενοδοχείο στην Αθήνα.
Με αγωγή τους οι εφεσείοντες αξίωσαν αποζημιώσεις λόγω παράβασης της πιο πάνω συμφωνίας από τους εφεσίβλητους. Ισχυρίστηκαν ότι συνεπεία της παράβασης υπέστησαν ταλαιπωρία, ενόχληση, κατάπτωση, δυσφορία, οδύνη και εκνευρισμό.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο δέχθηκε ότι η εφεσείουσα 2 ενοχλήθηκε από τη ματαίωση της εκδρομής, ταλαιπωρήθηκε και στερήθηκε τη χαρά της εκδρομής που δεν έγινε και της επεδίκασε ποσό ΛΚ600 ως αποζημιώσεις. Αναφορικά με τον εφεσείοντα 1 παρατήρησε ότι δεν προσκόμισε μαρτυρία για να αποδείξει τους ισχυρισμούς του και του επεδίκασε £10 ονομαστικές αποζημιώσεις.
Οι εφεσείοντες αμφισβήτησαν την ορθότητα της πρωτόδικης απόφασης σε σχέση με τα επιδικασθέντα ποσά:
Αποφασίστηκε ότι:
Δεν χρειαζόταν να δοθεί μαρτυρία από τον εφεσείοντα 1 για να αποδείξει τους ισχυρισμούς του ότι είχε υποστεί ταλαιπωρία και ενόχληση. Η ταλαιπωρία και ενόχληση ενυπάρχουν λόγω της ματαίωσης των διακοπών από τις οποίες ένα άτομο εύλογα διατηρεί προσδοκίες ότι θα διασκεδάσει και θα ψυχαγωγηθεί. Η αποζημίωση επιδικάζεται για την απώλεια αυτής της διασκέδασης και ψυχαγωγίας και για την αναστάτωση και ενόχληση που υφίσταται ο ενάγων λόγω της ματαίωσης των διακοπών του. Το ποσό των £10 το οποίο είχε επιδικασθεί στον εφεσείοντα 1 αυξήθηκε στις £400, ενώ το ποσό των £600 το οποίο είχε επιδικασθεί στην εφεσείουσα 2 επικυρώθηκε.
Η έφεση επιτράπηκε μερικώς με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Jarvis v. Swans Tours Ltd [1973] 1 All E.R. 71,
Hamlin v. Great Northern Railway Co. [1856] 1 H & N 408, 411,
Hobbs v. London & South Western Railway Co. [1875] L.R. 10 Q.B. 111,
Jackson v. Horizon Holidays Ltd [1975] 3 All E.R. 92,
Cox v. Philips [1976] 3 All E.R. 161,
Ichard v.Frangoulis [1977] 2 All E.R. 461,
Archer v. Brown [1984] 2 All E.R. 267,
Christodoulou v. Menicou a.o. (1966) 1 C.L.R. 17,
Ioannou v. Howard (1966) 1 C.L.R. 45,
Κωνσταντίνου ν. Σταύρου (Αρ. 2) (1995) 1 Α.Α.Δ. 453.
Έφεση.
Έφεση από τους Ενάγοντες κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας που δόθηκε στις 26/10/00 (Αρ. Αγωγής 10891/96) ως προς το ύψος των επιδικασθέντων υπέρ αυτών αποζημιώσεων συνεπεία της ματαίωσης της εκδρομής την οποία οι εναγόμενοι συμφώνησαν, ως ταξιδιωτικό γραφείο, να εκτελέσουν προς όφελος των Εναγόντων.
Τρ. Κωνσταντινίδης, για τους Εφεσείοντες.
Α. Χαβιαράς, για τους Εφεσίβλητους.
Cur. adv. vult.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Π. Καλλής.
ΚΑΛΛΗΣ, Δ.: Οι εφεσείοντες είναι αντρόγυνο. Οι εφεσίβλητοι ασκούν τουριστικές δραστηριότητες και λειτουργούν ταξιδιωτικό γραφείο. Στις 10.6.96 οι εφεσείοντες συνήψαν συμφωνία με τους εφεσίβλητους δυνάμει της οποίας οι εφεσίβλητοι ανέλαβαν έναντι των εφεσειόντων να εκτελέσουν εκδρομή προς όφελος των τελευταίων με διαδρομή Κύπρος-Αθήνα-Μαδρίτη-Τολέδο-Ανδαλουσία-Πορτογαλλία μετ' επιστροφής. Η συμφωνία προέβλεπε ότι οι εφεσείοντες θα αναχωρούσαν αεροπορικώς από την Κύπρο στις 31.07.1996 για να μεταβούν αρχικά στην Αθήνα. Ακολούθως, την επόμενη ημέρα, 1.8.1996, θα αναχωρούσαν αεροπορικώς από την Αθήνα, μαζί με άλλους εκδρομείς του τουριστικού γραφείου της Ελλάδας Ardamor Travel, για Μαδρίτη.
Πράγματι στις 31.7.1996 οι εφεσείοντες αναχώρησαν από Κύπρο με εισιτήρια που τους είχαν εφοδιάσει οι εφεσίβλητοι για τη συμφωνηθείσα εκδρομή και για την έκδοση των οποίων οι εφεσείοντες κατέβαλαν στους εφεσίβλητους το συμφωνηθέν ποσό. Όταν έφθασαν στην Αθήνα και επικοινώνησαν με το Ardamor Travel, ως ήταν οι οδηγίες των εφεσιβλήτων, πληροφορήθηκαν ότι η εκδρομή για Μαδρίτη είχε ήδη αρχίσει από τις 30.7.1996, με αποτέλεσμα να επιστρέψουν στην Κύπρο αφού προηγουμένως παρέμειναν για δύο μέρες στην Αθήνα. Οι εφεσίβλητοι τους επέστρεψαν όλα τα ποσά που είχαν καταβάλει για την εκδρομή που δεν πραγματοποιήθηκε, ενώ τους κατέβαλαν και τα έξοδα διαμονής τους σε ξενοδοχείο στην Αθήνα.
Με αγωγή τους ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (το Πρωτόδικο Δικαστήριο) οι εφεσείοντες αξίωσαν αποζημιώσεις λόγω παράβασης της πιο πάνω συμφωνίας από τους εφεσίβλητους. Ισχυρίστηκαν ότι συνεπεία της παράβασης υπέστηκαν ταλαιπωρία, ενόχληση, κατάπτωση, δυσφορία, οδύνη και εκνευρισμό.
Ενώπιον του Πρωτόδικου Δικαστηρίου η εφεσείουσα 2 ισχυρίστηκε ότι μόλις πληροφορήθηκε το γεγονός της ματαίωσης της εκδρομής «αρρώστησε, έκλαιε, έτρεμε, έπαθε ταχυπαλμία, νευρικό κλονισμό και εξετάστηκε και από ιατρό».
Το Πρωτόδικο Δικαστήριο διαπίστωσε - όπως το έθεσε - «μια υπερβολή στους ισχυρισμούς της εφεσείουσας». Παρατήρησε ότι ήταν εμφανής η προσπάθεια της να παρουσιάσει την «ματαίωση της εκδρομής ωσάν να επήλθε η συντέλεια του κόσμου». Δεν δέχθηκε ότι η εφεσείουσα 2 αρρώστησε ή υπέστη νευρικό κλονισμό. Δέχθηκε όμως ότι η εφεσείουσα 2 «ενοχλήθηκε από τη ματαίωση της εκδρομής, ταλαιπωρήθηκε και στερήθηκε τη χαρά της εκδρομής που δεν έγινε».
Αφού έλαβε υπόψη τις συνέπειες που είχε η ματαίωση της εκδρομής στην εφεσείουσα 2 το Πρωτόδικο Δικαστήριο της επεδίκασε ποσό Λ.Κ. 600 ως αποζημιώσεις.
Αναφορικά με τον εφεσείοντα 1 το Πρωτόδικο Δικαστήριο παρατήρησε ότι δεν προσκόμισε μαρτυρία για να αποδείξει τους ισχυρισμούς του ότι είχε υποστεί ταλαιπωρία και ενόχληση από τη ματαίωση της εκδρομής. Απλώς αναφέρθηκε στην ταλαιπωρία που είχε υποστεί η συνοδός του - εφεσείουσα 2. Αφού σημείωσε ότι η παράβαση σύμβασης «δεν προκαλεί αφ' εαυτής ταλαιπωρία και ενόχληση στο αθώο συμβαλλόμενο μέρος» το Πρωτόδικο Δικαστήριο επεδίκασε στον εφεσείοντα 1 ονομαστικές αποζημιώσεις τις οποίες καθόρισε στο ποσό των Λ.Κ.10.
Η έφεση.
Με την έφεση αμφισβητείται η ορθότητα της πρωτόδικης κατάληξης η οποία σχετίζεται με τα επιδικασθέντα ποσά. Αμφισβητείται, επίσης, το συμπέρασμα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου με το οποίο έχει απορριφθεί η εκδοχή της εφεσείουσας ότι αρρώστησε και υπέστη νευρικό κλονισμό.
Σε σχέση με την απόρριψη της εκδοχής της εφεσείουσας 2 ο κ. Κωνσταντινίδης υπέβαλε ότι η μαρτυρία της βεβαιώνεται και από τον εφεσείοντα 1. Ωστόσο η θέση αυτή του εφεσείοντα 1 δεν σχολιάσθηκε από το Πρωτόδικο Δικαστήριο ούτε και απορρίφθηκε. Σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντινίδη η θέση του εφεσείοντα 1 ήταν ότι υπέστη πραγματική και ουσιαστική ταλαιπωρία, ενόχληση, απογοήτευση, δυσφορία, κατάπτωση, αναστάτωση, οδύνη, εκνευρισμό, απώλεια της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας του. Δεν χρειαζόταν - κατέληξε ο κ. Κωνσταντινίδης - να τα αναφέρει ρητά στην περίπτωση της διακοπής της εκδρομής του γιατί «αυτή καθ' αυτή η διακοπή της εκδρομής του στέρησε τη διασκέδαση και ψυχαγωγία που προσδοκούσε, μαζί με τα άλλα συνεπακόλουθα».
Μέχρι την έκδοση της απόφασης στην Jarvis v. Swans Tours Ltd [1973] 1 All E.R. 71 δεν ήταν δυνατή η επιδίκαση αποζημιώσεων για ψυχική αναστάτωση (mental distress) που οφειλόταν σε παράβαση σύμβασης (Hamlin v. Great Northern Railway Co. [1856] 1 H & N 408, 411 και Hobbs v. London & South Western Railway Co. [1875] L.R. 10 Q.B. 111, 122). Στην Jarvis (πιο πάνω) λέχθηκε ότι οι πιο πάνω περιορισμοί είναι ξεπερασμένοι.
Ο Lord Denning M.R. έθεσε το θέμα ως εξής στη σελ. 74:
"I think that those limitations are out of date. In a proper case damages for mental distress can be recovered in contract, just as damages for shock can be recovered in tort. One such case is a contract for a holiday, or any other contract to provide entertainment and enjoyment. If the contracting party breaks his contract, damages can be given for the disappointment, the distress, the upset and frustration caused by the breach. I know that it is difficult to assess in terms of money, but it is no more difficult than the assessment which the courts have to make every day in personal injury cases for loss of amenities."
Σε μετάφραση:
«Νομίζω ότι εκείνοι οι περιορισμοί είναι ξεπερασμένοι. Σε μια κατάλληλη περίπτωση μπορούν ν' ανακτηθούν αποζημιώσεις για ψυχική αναστάτωση δυνάμει του δικαίου των συμβάσεων με τον ίδιο τρόπο που είναι δυνατή η ανάκτηση αποζημιώσεων για νευρικό κλονισμό συνεπεία αδικοπραξίας. Μια τέτοια περίπτωση είναι εκείνη της συμφωνίας για διακοπές, ή οποιασδήποτε άλλης συμφωνίας για παροχή αναψυχής και διασκέδασης. Αν το συμβαλλόμενο μέρος διαρρήξει τη συμφωνία του, μπορούν να επιδικασθούν αποζημιώσεις για την απογοήτευση, αναστάτωση, ενόχληση και εκνευρισμό που προκλήθηκε από τη διάρρηξη. Γνωρίζω ότι είναι δύσκολος ο καθορισμός της ζημιάς σε χρήμα, αλλά δεν είναι δυσκολότερος από τον καθορισμό της ζημιάς, τον οποίο τα δικαστήρια κάμνουν καθημερινώς σε υποθέσεις σωματικών βλαβών για απώλεια ανέσεων.»
Σχετική με το μέτρο των αποζημιώσεων είναι η απόφαση του Edmund Davies L.J. στην Jarvis (πιο πάνω) σελ. 76:
"When a man has paid for and properly expects an invigorating and amusing holiday and, through no fault of his, returns home dejected because his expectations have been largely unfulfilled, in my judgment it would be quite wrong to say that his disappointment must find no reflection in the damages to be awarded. ........ The highly experienced senior county court judge there - in Feldman v. Allways Travel Services [1957] CLY 934 - held that the correct measure of damages was the difference between the price paid and the value of the holiday in fact furnished, 'taking into account the plaintiff's feelings of annoyance and frustration'.
The learned trial judge clearly failed to approach his task in this way, which in my judgment is the proper way to be adopted in the present case. He said:
'There is no evidence of inconvenience or discomfort, other than that arising our of the breach of contract and covered by my award. [There was] no evidence of physical discomfort, e.g. bedroom not up to standard.'
His failure is manifested, not only by these words, but also by the extremely small damages he awarded, calculated, be it noted, as one half of the cost of the holiday. Instead of 'a great time', the plaintiff's reasonable and proper hopes were largely and lamentably unfulfilled. To arrive at a proper compensation for the defendants' failure is no easy matter. But in my judgment we should not be compensating the plaintiff excessively were we to award him the £125 damages proposed by Lord Denning MR."
Σε μετάφραση:
«Όταν ένας έχει πληρώσει και σωστά αναμένει να περάσει τονωτικές και διασκεδαστικές διακοπές και χωρίς δική του υπαιτιότητα, επιστρέφει στο σπίτι του αποκαρδιωμένος γιατί οι προσδοκίες του δεν έχουν σε μεγάλο βαθμό ικανοποιηθεί κατά την κρίση μου θα ήταν άκρως εσφαλμένο να λεχθεί ότι η απογοήτευση του δεν μπορεί να βρεί αντανάκλαση στις αποζημιώσεις που θα επιδικασθούν ............. Ο πολύ έμπειρος ανώτερος κομητειακός Δικαστής - στην Feldman v. Allways Travel Services [1957] CLY 934 - έκρινε ότι το ορθό μέτρο αποζημιώσεων ήταν η διαφορά μεταξύ του πληρωθέντος τιμήματος και της αξίας των διακοπών που πράγματι προσφέρθηκαν, 'λαμβανομένων υπόψη των αισθημάτων ενόχλησης και απογοήτευσης του ενάγοντα'.
Ο ευπαίδευτος Πρωτόδικος Δικαστής σαφώς απέτυχε να προσεγγίσει το ρόλο του με αυτό τον τρόπο, ο οποίος κατά την κρίση μου είναι ο ορθός τρόπος που πρέπει να υιοθετηθεί στην παρούσα υπόθεση. Είπε:
'Δεν υπάρχει μαρτυρία για ενόχληση ή ταλαιπωρία άλλη από εκείνη που εγείρεται από τη διάρρηξη της συμφωνίας και που καλύπτεται από την δική μου επιδίκαση αποζημιώσεων. [Δεν υπήρχε] μαρτυρία φυσικής ταλαιπωρίας, π.χ. το υπνοδωμάτιο δεν ήταν του αναγκαίου επιπέδου'.
Το σφάλμα του εκδηλώνεται όχι μόνο από αυτές τις λέξεις, αλλά επίσης και από το εξαιρετικά μικρό ποσό των επιδικασθέντων αποζημιώσεων που υπολογίσθηκε, ας σημειωθεί, ως το ήμισυ της αξίας των διακοπών. Αντί της διασκέδασης οι εύλογες και γνήσιες ελπίδες του ενάγοντα έμειναν σε μεγάλο βαθμό αξιοθρήνητα ανικανοποίητες. Η κατάληξη σε ορθό καθορισμό των αποζημιώσεων για το σφάλμα του εναγομένου δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Ωστόσο κατά την κρίση μου δεν θα αποζημιώναμε τον ενάγοντα υπερβολικά αν του επιδικάσουμε το ποσό των £125 που προτείνεται από τον Lord Denning M.R.»
Η Jarvis (πιο πάνω) έχει υιοθετηθεί στις υποθέσεις Jackson v. Horizon Holidays Ltd [1975] 3 All E.R. 92, Cox v. Philips [1976] 3 All E.R. 161, Ichard v. Frangoulis [1977] 2 All E.R. 461 και Archer v. Brown [1984] 2 All E.R. 267.
Υιοθετούμε τα νομολογηθέντα στην Jarvis (πιο πάνω). Κρίνουμε, επομένως, πως δεν χρειαζόταν να δοθεί μαρτυρία από τον εφεσείοντα 1 για να αποδείξει τους ισχυρισμούς του ότι είχε υποστεί ταλαιπωρία και ενόχληση. Η περί του αντιθέτου κατάληξη του Πρωτόδικου Δικαστηρίου κρίνεται εσφαλμένη. Η ταλαιπωρία και ενόχληση ενυπάρχουν λόγω της ματαίωσης των διακοπών από τις οποίες ένας εύλογα διατηρεί εύλογες προσδοκίες ότι θα διασκεδάσει και θα ψυχαγωγηθεί. Η αποζημίωση επιδικάζεται για την απώλεια αυτής της διασκέδασης και ψυχαγωγίας και για την αναστάτωση και ενόχληση που υφίσταται ο ενάγων λόγω της ματαίωσης των διακοπών του.
Αναφορικά με τον καθορισμό της πληρωτέας αποζημίωσης όπως λέχθηκε και στην Jarvis (πιο πάνω) αυτό δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Θεωρούμε, ωστόσο, ότι ένα ποσό της τάξης των £400 θα αποτελούσε υπό τις περιστάσεις μια εύλογη και δίκαιη αποζημίωση για την ενόχληση και ταλαιπωρία που έχει υποστεί ο πρώτος εφεσείων.
Σε σχέση με την εφεσείουσα 2 ο κ. Κωνσταντινίδης έχει δίκαιο όταν υποβάλλει ότι στη διαδικασία αξιολόγησης της μαρτυρίας της δεν έχει ληφθεί υπόψη και δεν έχει σχολιασθεί η μαρτυρία του εφεσείοντα 1 η οποία ήταν επιβεβαιωτική της εκδοχής της. Θεωρούμε, επομένως, ότι η αξιολόγηση της μαρτυρίας της εφεσείουσας πάσχει. Ωστόσο δεν θα ασχοληθούμε περαιτέρω με το θέμα γιατί η ουσία του πράγματος είναι η ορθότητα του ποσού των £600 το οποίο έχει επιδικασθεί υπέρ της εφεσείουσας 1. Ισχύουν επί του προκειμένου οι αρχές οι οποίες διέπουν την επέμβαση του Εφετείου στα ευρήματα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου όσον αφορά τις αποζημιώσεις. Το Εφετείο δεν δικαιολογείται να επεμβαίνει εκτός αν πεισθεί είτε ότι το Πρωτόδικο Δικαστήριο ενήργησε με βάση λανθασμένες νομικές αρχές είτε ότι το ποσό των αποζημιώσεων είναι τόσο έκδηλα υπερβολικό ή τόσο έκδηλα ανεπαρκές που να καθιστά την απόφαση του Πρωτόδικου Δικαστηρίου ένα απόλυτα λανθασμένο υπολογισμό (Christodoulou v. Menicou and Others (1966) 1 C.L.R. 17, 36, Ioannou v. Howard (1966) 1 C.L.R. 45, 55 και Κωνσταντίνου ν. Σταύρου (Αρ. 2) (1995) 1 Α.Α.Δ. 453, 460).
Έχουμε λάβει υπόψη τις εισηγήσεις των δικηγόρων των μερών. Έχουμε την άποψη πως το ποσό των £600 που επεδίκασε το Πρωτόδικο Δικαστήριο είναι δίκαιο και εύλογο. Δεν έχουμε πεισθεί ότι είναι έκδηλα ανεπαρκές για να δικαιολογείται η επέμβαση μας.
Για τους πιο πάνω λόγους η έφεση επιτυγχάνει μερικώς με έξοδα. Το ποσό των £10 το οποίο έχει επιδικασθεί στον εφεσείοντα 1 αυξάνεται στις £400.
Η έφεση επιτρέπεται μερικώς με έξοδα.
Η έφεση επιτρέπεται μερικώς με έξοδα.