ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

26.4.99.

Για τους εφεσείοντες: Α. Δικηγορόπουλος.

Για την εφεσίβλητη: Α. Ποιητής.

Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου

θα δώσει ο Δικαστής Γ. Κωνσταντινίδης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Η εφεσίβλητη (ενάγουσα) διεκδίκησε ασφαλιστική κάλυψη των ζημιών που υπέστη λόγω φωτιάς που εξερράγη στο κατάστημά της, στην οδό Γαλιλαίου 30, στη Λάρνακα. Το ύψος των ζημιών είχε συμφωνηθεί (£15.000) και εκδικάστηκε, ως το μόνο επίδικο ζήτημα, η συμβατική ευθύνη της ασφαλιστικής εταιρείας (εφεσείοντες-εναγόμενοι). Ειδικότερα το κατά πόσον είχαν οι εφεσείοντες ευθύνη εφόσον τα περιουσιακά στοιχεία που ασφαλίστηκαν κάηκαν ενώ βρίσκονταν σε κατάστημα άλλο από εκείνο που αναφερόταν στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο που είχε υπογραφεί. ΄Ηταν, συναφώς η θέση της εφεσίβλητης πως γνωστοποίησε την αλλαγή του χώρου στέγασης της επιχείρησής της, κάτω από συνθήκες που θεμελίωναν ευθύνη των εφεσειόντων.

Η αντιδικία δεν αφορά στα γεγονότα. ΄Ο,τι αποτελεί το αντικείμενο της έφεσης, είναι οι διαφορετικές εκτιμήσεις αναφορικά με τις νομικές επιπτώσεις τους.

Στις 2.8.91 η εφεσίβλητη απευθύνθηκε στην τράπεζα Barclays για δάνειο και υπάλληλος της Τράπεζας, ο Χ. Χαραλάμπους, της υπέδειξε πως θα έπρεπε, για σκοπούς εξασφάλισης, να ασφαλιστούν τα περιουσιακά στοιχεία του καταστήματος της έναντι πυρκαγιάς. Συγκατένευσε, ο ίδιος υπάλληλος συμπλήρωσε έντυπο πρότασης ασφάλισης από τους εφεσείοντες, το υπέγραψε, η πρόταση διατυπώθηκε μέσω της τράπεζας στους εφεσείοντες και εκδόθηκε ασφαλιστήριο συμβόλαιο, το οποίο παρέμεινε στην κατοχή της τράπεζας. Ας σημειωθεί πως είχε προηγηθεί επιθεώρηση του καταστήματος από τον Χ. Χαραλάμπους.

Στις 8.10.92 εξερράγη πυρκαγιά. Η εφεσίβλητη ειδοποίησε την τράπεζα, επισκέφθηκε το κατάστημα ο Χ. Χαραλάμπους, υποβλήθηκε αξίωση για αποζημίωση και οι εφεσείοντες την απέρριψαν. Επικαλέστηκαν την παράγραφο 8 του ασφαλιστηρίου συμβολαίου σύμφωνα με την οποία δεν θα φέρουν ευθύνη χωρίς επί τούτου οπισθογράφηση από ή εκ μέρους τους στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο, μεταξύ άλλων, στην περίπτωση μεταφοράς της περιουσίας που αποτελεί το αντικείμενο της ασφάλισης σε χώρο άλλο από τον αναφερόμενο σ΄αυτό. Συγκατάθεση που ουδέποτε ζητήθηκε η δόθηκε. Προτάθηκαν με την υπεράσπιση και διαζευκτικές αιτίες. Καταλογίστηκε στην εφεσίβλητη πως ενεργούσε με δόλο ή χωρίς απόλυτη καλή πίστη. Αυτά δεν προωθήθηκαν, δεν απασχόλησαν το πρωτόδικο δικαστήριο και δεν εγείρονται με τους λόγους έφεσης.

Το πρωτόδικο δικαστήριο προχώρησε με ένα ακόμα βήμα. Θεώρησε πως από τα στοιχεία αποδείκτηκε πράγματι σχέση αντιπροσωπείας μεταξύ των εφεσειόντων και της τράπεζας. Απέρριψε ως αδιάφορο για τους σκοπούς της υπόθεσης το εάν δεν μερίμνησαν να βρίσκεται η συνεργασία τους στα πλαίσια της νομιμότητας, ενόψει του Ν. 72/84. Δεν μπορούν, όπως συμπλήρωσε, να επικαλούνται τη δική τους παράλειψη ή παρανομία για να αποκομίσουν όφελος σε βάρος αθώου τρίτου.

Διατυπώθηκαν τέσσερεις λόγοι έφεσης. Με τον πρώτο προσβάλλεται ως λανθασμένη η πρόσθετη διαπίστωση του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι, όπως το θέτει η ειδοποίηση έφεσης, "υπάρχει σχέση αντιπροσωπευομένου μεταξύ της τράπεζας Barclays και των εναγομένων". Εξηγούν πως η ιδιότητα του αντιπροσώπου ασφαλειών, όπως κρίθηκε από τον Πική Π. στην υπόθεση Ανδρέας Σιαμμάς ν. Κυπριακής Δημοκρατίας Υπόθεση Αρ. 312/94 ημερομηνίας 17.10.95, ενέχει ως συστατικό στοιχείο την ύπαρξη συμφωνίας για την αντιπροσώπευση ασφαλιστικής εταιρείας και μαρτυρία για τέτοια συμφωνία δεν υπήρχε. Ούτε θα μπορούσε η τράπεζα να ασκεί το επάγγελμα του "αντιπροσώπου εταιρειών", ενόψει των άρθρων 2, 63 και 64 του Ν. 72/84 όπως τροποποιήθηκε. Αντίθετα, υπάρχει αναντίλεκτη μαρτυρία ως προς το ποιοί δικαιούνταν να λειτουργούν ως αντιπρόσωποι των εφεσειόντων.

Με τον τρίτο λόγο έφεσης προσβάλεται ως αυτοτελές συμπέρασμα η θεώρηση πως τα ασφάλιστρα αναφορικά με την ανανέωση του ασφαλιστηρίου συμβολαίου, αφορούσαν κάλυψη περιουσιακών στοιχείων σε χώρο άλλο από τον αναφερόμενο σε αυτό. Υποστηρίζουν πως αυτό ήταν το αποτέλεσμα υποκειμενικής κρίσης του Δικαστηρίου που δεν υποστηρίζεται από τη μαρτυρία. Δεν υπήρχε ασφαλιστήριο συμβόλαιο που να κάλυπτε περιουσιακά στοιχεία της εφεσίβλητης στο δεύτερο κατάστημα και το γεγονός ότι, την επομένη της πυρκαγιάς, έφθασε στα γραφεία τους πρόταση ασφάλισης γι΄αυτά, ενώ δεν μπορούσε να ισοδυναμεί με σύμβαση που να γεννά ευθύνη, οδηγούσε και σε συμπέρασμα αντίθετο προς εκείνο στο οποίο κατέληξε το Δικαστήριο.

Με τον τέταρτο λόγο έφεσης η πρωτόδικη απόφαση προσβάλλεται ως αναιτιολόγητη και ατεκμηρίωτη με την έννοια ότι είναι αντίθετη προς τη νομολογία και τις αυθεντίες. Παραπέμπουν συναφώς στους Bowstead on Agency 13η έκδοση σελίδες 248 - 251 και MacGillirray & Parkinson Insurance Law 6η έκδοση (1975) σελ. 192 - 194, 504 - 510 ως προς τη φαινομένη πληρεξουσιότητα και στον Ivamy General Principles of Insurance Law (1966) (1966) σελ. 56 - 57 σε σχέση με το αποτέλεσμα της υποβολής πρότασης για ασφάλιση και τις μεθόδους αποδοχής της.

Η εφεσίβλητη υποστήριξε την πρωτόδικη απόφαση σε όλη της έκταση. Απαριθμεί όσα από τη συμπεριφορά των εφεσειόντων δείχνουν πως εμφάνισαν την τράπεζα ως αντιπρόσωπό τους και αντέκρουσε τον ισχυρισμό πως δεν περιείχε η δικογραφία αναφορά σε κώλυμα, παραπέμποντας στην επίκληση φαινομένης πληρεξουσιότητας. Επισήμανε πως δεν στηρίχτηκε το πρωτόδικο δικαστήριο στην πρόταση ασφάλισης που έφθασε στα γραφεία των εφεσιβλήτων μετά την πυρκαγιά και υποστήριξε πως η εκ των υστέρων πρόταση δεν ήταν σχετική προς την ευθύνη που προέκυπτε από όσα είχαν προηγηθεί. Επικαλέστηκε τελικά την υπόθεση Ναtional Bank of Greece v. Kyriacou Masonou (1980) 1 CLR 195 αναφορικά με το ανεπιεικές, κάτω από τις περιστάσεις, της επίκλησης της παραγράφου 8 του Συμβολαίου. Στην υπόθεση εκείνη επιδικάστηκε υπέρ του καταθέτη το ποσό γραμματίου που είχε εγκαταλειφθεί στο κατεχόμενο από τους Τούρκους χωριό του, παρά τη ρητή συμβατική πρόνοια πως για την απόσυρση χρημάτων ήταν απαραίτητη η παρουσίασή του.

Πρώτα μια διευκρίνιση σε σχέση με τον όρο 8 και την επίκληση από την εφεσίβλητη της αμέσως πιο πάνω υπόθεσης. Δεν έχει αμφισβητηθεί πως θα εδικαιούτο η εφεσίβλητη σε κάλυψη της ζημιάς της αν ήταν ορθά τα συμπεράσματα σε σχέση με το ζήτημα της αντιπροσώπευσης. Οι λόγοι έφεσης αφορούν μόνο σ΄αυτό το δεύτερο θέμα. Δεν διατυπώθηκε παράπονο σε σχέση με την προέκταση από τη θεμελίωση φαινομένης πληρεξουσιότητας που θα σήμαινε πως η πράξη της τράπεζας μέσω των υπαλλήλων της, κατά τις γενικές αρχές της αντιπροσωπείας, εξομοιώνονται προς πράξεις των εφεσειόντων.

Είναι γεγονός πως ουδέποτε η εφεσίβλητη ήλθε σε κατ΄ευθείαν επαφή με τους ίδιους τους εφεσείοντες, δηλαδή με λειτουργούς τους. Ούτε υπήρξε μαρτυρία για ρητή παράσταση από την πλευρά των εφεσειόντων πως η τράπεζα ήταν αντιπρόσωπός τους. Είναι επίσης ορθό πως δεν υπήρχαν στοιχεία που να θεμελίωναν ότι πράγματι η τράπεζα ήταν αντιπρόσωπος των εφεσειόντων. Αυτή η επιπρόσθετη διαπίστωση του πρωτόδικου δικαστηρίου δεν υποστηρίζεται από τη μαρτυρία. ΄Ομως οι αρχές ως προς τη φαινομένη πληρεξουσιότητα, που αποτέλεσε ανεξάρτητο και αυτοτελές έρεισμα, υπερβαίνουν και τα δυο. Δεν προϋποθέτουν ρητή παράσταση απαραιτήτως. Αρκεί συμπεριφορά διά της οποίας κάποιος παριστά ή επιτρέπει να παρίσταται πως άλλος είναι αντιπρόσωπός του. Το γεγονός ότι δεν είναι στην πραγματικότητα αντιπρόσωπός του, με ρητή ή έστω σιωπηρή πληρεξουσιότητα, όχι μόνο είναι αδιάφορο αλλά αποτελεί και το λόγο της γέννησης των αρχών δικαίου ως προς τις επιπτώσεις από τέτοια παράσταση. Τίθεται ζήτημα ευθύνης από φαινομένη πληρεξουσιότητα ακριβώς επειδή δεν υπάρχει πράγματι τέτοια. Γι΄αυτό και δεν θα μπορούσαν, ούτως ή άλλως, να διαδραματίσουν ρόλο στην περίπτωση οι πρόνοιες του Ν. 72/84. Δεν θεμελιώνεται η ευθύνη στην ενέργεια πράγματι αντιπροσώπου αλλά φαινομένου αντιπροσώπου. Θα παρεμβάλλαμε εδώ πως στο Μέρος αναφορικά με την αντιπροσωπεία, στον περί Συμβάσεων Νόμο Κεφ. 149, δεν περιλαμβάνεται κάν πρόνοια προς τέτοια κατεύθυνση. Ρυθμίζεται μόνο (άρθρο 197) η έκφανση της φαινομένης πληρεξουσιότητας στην περίπτωση που ενώ πράγματι υπάρχει σχέση αντιπροσώπου και αντιπροσωπευομένου, ο πρώτος υπερβαίνει την εξουσιοδότησή του. Οπότε, και πάλιν, ο αντιπροσωπευόμενος δεσμεύεται "αν προφορικά ή με την συμπεριφορά του εξωθήσει τους τρίτους να πιστέψουν ότι οι πράξεις και υποχρεώσεις αυτές διενεργήθηκαν εντός των ορίων της πληρεξουσιότητας των αντιπροσώπων". Στις υποθέσεις Zoe Ch. Papaellina v. EPCO (Cyprus) Ltd and Another (1969) 1 CLR 525 και Liopetri Transport Co., v. Loucas Constantinou (1971) 1 CLR 424 δεν έγινε αναφορά στο άρθρο 197, αλλά είναι σχετικές. (Βλ. συναφώς και Hotel & Catering v. Pilava (1982) 1 CLR 81, Καλαμαράς ν. Γενικού Εισαγγελέα (1989) 1Ε ΑΑΔ 343 και Pollock and Mulla, 9η έκδοση, σελ. 794).

Τα δεδομένα ήταν συντριπτικά. Η τράπεζα είχε στην κατοχή τη κενά έντυπα πρότασης για ασφάλιση, εκ των προτέρων σφραγισμένα από τους εφεσείοντες, έτοιμα προς συμπλήρωση. Τέτοιο έντυπο συμπληρώθηκε από υπάλληλο της τράπεζας και υπεγράφη από την εφεσίβλητη, για να ακολουθήσει επιθεώρηση του πρώτου καταστήματος από τοv ίδιο υπάλληλο. Αυτά οδήγησαν στην αποδοχή των εφεσειόντων και στην έκδοση, την επομένη της πρότασης, του πρώτου ασφαλιστηρίου συμβολαίου, το οποίο κρατήθηκε από την τράπεζα. Κάτω από αυτές τις περιστάσεις, αναπόφευκτα θα λέγαμε, η εφεσίβλητη θεώρησε πως η επαφή με την τράπεζα, αποτελεσματική όπως ανεδείχθη, ήταν επαφή για κάθε σκοπό που την ενδιέφερε με τους εφεσείοντες. Φυσιολογικά απευθύνθηκε για την γνωστοποίηση της αλλαγής του καταστήματος σε εκείνους που με τις ενέργειές τους οδήγησαν στην ασφαλιστική κάλυψη και δικαιολογημένα εφησύχασε. Δεν ήταν λογικό να πιστέψει πως χρειαζόταν άλλη ενέργεια από την πλευρά της και, το κυριότερο, πως δεν ήταν σε αντιπρόσωπο των εφεσειόντων που απευθύνθηκε. Πολύ περισσότερο όταν έγινε αποδεκτή η είσπραξη ασφαλίστρων μετά την μετακίνηση, η απόδειξη για την οποία, μάλιστα, της στάληκε στο νέο κατάστημα. Ενώ, όπως σημειώσαμε, και το δεύτερο ασφαλιστήριο συμβόλαιο που εκδόθηκε κρατήθηκε από την τράπεζα και δεν είχε τη δυνατότητα να δει το περιεχόμενό του.

Τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε το πρωτόδικο δικαστήριο ήταν απολύτως δικαιολογημένα. Προέκυπτε σαφής φαινομένη πληρεξουσιότητα της τράπεζας, δια των υπαλλήλων της, σε σχέση με ό,τι αφορούσε στην ασφάλιση των περιουσιακών στοιχείων της εφεσίβλητης. ΄Ηταν το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς των εφεσειόντων, η εφεσίβλητη στηρίκτηκε σ΄αυτή θεωρώντας πως επήλθε η ασφαλιστική κάλυψη των περιουσιακών της στοιχείων στο νέο κατάστημα, οι εφεσείοντες κωλύονται να ισχυριστούν το αντίθετο και δεσμεύονται.

Το γεγονός της ασφαλιστικής πρότασης ημερομηνίας 8.10.92 που έφθασε στα γραφεία των εφεσειόντων την επομένη, δεν υποβαθμίζει την επενέργεια των προηγηθέντων και είναι εσφαλμένη και η εντύπωση των εφεσειόντων πως αποτέλεσε τη βάση για οτιδήποτε. Το πρωτόδικο δικαστήριο ρητά ανέφερε πως "η απλή παρουσίαση του εγγράφου είναι χωρίς σημασία και δεν χύνει φως στην υπόθεση". ΄Οπως σημείωσε, "οι συνθήκες κάτω από τις οποίες συμπληρώθηκε και υπογράφηκε η πρόταση για ασφάλιση (τεκμ. 6) είναι άγνωστες."

Η έφεση αποτυγχάνει και απορρίπτεται, με έξοδα.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.

ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ, Δ.

ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Δ.

/Μσι.