|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1989) 1E ΑΑΔ 298
[Α. ΛΟΙΖΟΥ, ΠΡ. ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ, Δ.Δ.]
ΑΝΔΡΕΑΣ Σ. ΣΠΥΡΟΥ,
Εφεσείων-Ενάγων,
ν.
ΑΡΙΣΤΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ ΧΑΤΖΗΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ,
Εφεσίβλητου-Εναγόμενου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 6599).
Αποζημιώσεις - Γενικές Αποζημιώσεις - Προσωπικές βλάβες - Αιμάτωμα ολοκλήρου τον μετώπου, οίδημα διαμέτρου 3 εκ. της δεξιάς κροταφικής χώρας τριχωτού κεφαλής, έντονη ζάλη - Κεφαλαλγία λόγω εγκεφαλικής διάσεισης, εκχύμωση αμφοτέρων των βλεβάρων και των δύο οφθαλμών, αιμάτωμα επιπεφυκώτος τον δεξιού οφθαλμού, τραύμα βάσεως της ρινός με συρραφή, οίδημα ολοκλήρου της ρινός μετ' επιστάξεως αμφοτέρων των ρωθώνων λόγω κατάγματος ρινικών οστών, τραύμα δεξιάς παρειάς με συρραφή, οίδημα αριστεράς δυωματικής περιοχής, οίδημα άνω χείλους με απώλεια αισθήσεως δεξιού μέρους, έντονος πόνος στον αυχένα λόγω διαστρέμματος αυχενικής μοίρας σπονδυλικής στήλης μετ' αιμωδίας αμφοτέρων των άνω άκρων και δυσκαμψίας της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, πόνος στην περιοχή τον στέρνου, εκδορές της ραχιαίας επιφάνειας αριστερού αντίχειρος - Διάστρεμμα 5ου δαχτύλου δεξιάς χειρός, έντονος πόνος δεξιού καρπού λόγω διαστρέμματος, εκχύμωση διαμέτρου 4 εκ. κάτω από το αριστερό γόνατο - Προΰπαρξη αγκυλωτικής σπονδυλίτιδας και προηγούμενο διάστρεμμα αυχένα - Παραμείναντα συμπτώματα αυχένα οφείλονται κατά 80% στην προϋπάρχουσα σπονδυλίτιδα και το διάστρεμμα - £2,500 γενικές αποζημιώσεις - Άρνηση Εφετείου να επέμβει.
Έφεση - Γενικές αποζημιώσεις λόγω προσωπικών βλαβών - Επέμβαση Εφετείου - Εφαρμοστέες αρχές.
Αποζημιώσεις - Ειδικές αποζημιώσεις - Βάρος αποδείξεως - Ανήκει στον ενάγοντα - Παραγνώριση σαφούς και αναντίλεκτης μαρτυρίας - Επέμβαση Εφετείου.
Πολιτική Δικονομία - Προτάσεις - Υλικές αποζημιώσεις - Πρέπει να καταγράφονται στις προτάσεις και να αποδεικνύονται.
Απόδειξη - Εμπειρογνώμονες - Αξία μαρτυρίας εμπειρογνωμόνων Εφαρμοστέες Αρχές - Ανασκόπηση.
Έφεση - Ευρήματα πρωτόδικου Δικαστηρίου - Επέμβαση εφετείου Εφαρμοστέες αρχές.
Στην υπόθεση αυτή ο εφεσείων (ενάγων), που είναι δικηγόρος, υπέστη τα τραύματα, που αναφέρονται με λεπτομέρεια στην πρώτη από τις πιο πάνω περιληπτικές σημειώσεις, συνεπεία οδικής συγκρούσεως, οφειλομένης στην αμέλεια του εφεσίβλητου (εναγόμενου).
Τα μοναδικά επίδικα θέματα, που έχουν εγερθεί στην παρούσα έφεση, αφορούν τις επιδικασθείσες ειδικές και γενικές αποζημιώσεις.
Καθ' όσον αφορά τις γενικές αποζημιώσεις το Ανώτατο Δικαστήριο, αφού κατέληξε στο συμπέρασμα πως δεν υπάρχει λόγος επεμβάσεως στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου σχετικά με την αξιοπιστία μαρτύρων, περιλαμβανομένων και εμπειρογνωμόνων, απεφάσισε πως το ποσό των £2,500 δεν είναι υπέρμετρα χαμηλό παρ' όλο ότι, αν το ίδιο το εφετείο εδίκαζε την υπόθεση, πιθανόν να καθόριζε μεγαλύτερο ποσό αποζημίωσης.
Καθ' όσον αφορά τις ειδικές αποζημιώσεις το Ανώτατο Δικαστήριο, διαπίστωσε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο παρεγνώρισε την αναντίλεκτη μαρτυρία του ενάγοντα και στηρίχθηκε μόνο στην μαρτυρία του Πρωτοκολλητή του Επαρχιακού Δικαστηρίου Πάφου. O Πρωτοκολλητής μαρτύρησε για αγωγές, στις οποίες είχαν επιδικασθεί στον ενάγοντα έξοδα υπό την ιδιότητά του ως δικηγόρου εναγόντων κατά την διάρκεια συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. O Πρωτοκολλητής δεν είχε κάμει έρευνα σχετικά με εμφανίσεις του ενάγοντα σε ποινικές υποθέσεις, σε υποθέσεις, όπου λόγω συμβιβασμού δεν είχαν επιδικασθεί έξοδα και σε υποθέσεις, όπου ο ενάγων ενεργούσε ως δικηγόρος εναγομένου. Για τις λοιπές αυτές περιπτώσεις, αλλά και για τις εξωδικαστηριακές του δραστηριότητες (π.χ. σύνταξη εγγράφων, συμβολαίων κλπ) μαρτύρησε ο ίδιος ο ενάγων. H μαρτυρία του ενάγοντα για το εισόδημά του ήταν σαφής και παρέμεινε μέχρι τέλους αναντίλεκτη. Στηριζόμενο σ' αυτή το Ανώτατο Δικαστήριο αύξησε το ποσό των ειδικών αποζημιώσεων, σχετικά με το κεφάλαιο "Απώλεια Εισοδήματος" από £822 σε £2,700.
H έφεση επιτρέπεται μερικά με το 1/2 των εξόδων σε βάρος του εφεσίβλητου.
Αναφερόμενες αποφάσεις:
Pourikkos ν. Fevzi (1963) 2 C.L.R. 24,
Andreou v. Karkallis and others (1970) 1 C.L.R. 359,
Zivlas v. The Municipality of Limassol and Another (1975) 7 J. S.C. 989,
Emmanuel and Another v. Nicolaou and Another (1977) 1 C.L.R. 15,
R. v. Lanfear [1968] 1 All E.R. 683,
Anastassiades v. Republic (1977) 2 C.L.R. 97,
Kouppis v. Republic (1977) 2 C.L.R. 361,
Joyce v. Yeomans [1981] 2 All E.R. 21,
Mamas v. The Firm ARMA Tyres (1966) 1 C.L.R. 158,
Nearchou v. Papaefstathiou (1970) 1 C.L.R. 109,
Varnakides v. Papamichael and Another (1970) 1 C.L.R. 367,
S. S. Hontestroom v. S.S. Sagaporask [1927] A.C. 37,
Charalambous v. Police (1982) 2 C.L.R. 134,
Roussou v. Aristodemou (1989) 1 C.L.R. 12.
Έφεση.
Έφεση από τον ενάγοντα εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Πάφου (Χρυσοστομής, Π.Ε.Δ. και Παπάς, Ε.Δ.) ημερομηνίας 23 Ιουνίου, 1983 (Αριθμός Αγωγής 290/80) με την οποία επεδίκασε στον ενάγοντα το ποσό των £3,548.375 μιλς ειδικές και γενικές αποζημιώσεις.
E. Κωμοδρόμος, για τον εφεσείοντα.
Λ. Λιβέρας, για τον εφεσίβλητο.
Α· ΛΟΙΖΟΥ Πρ.: H Απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από το Δικαστή, κ. Δ. Στυλιανίδη.
ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ, Δ.: O εφεσείων στις 9 Σεπτεμβρίου, 1979 ήταν επιβάτης στο αυτοκίνητο CV 784, οδηγούμενο από τον Ανδρέα Παπαχριστοδούλου - τριτοδιάδικο στην αγωγή - από την Πάφο προς το χωριό Τσάδα. O εναγόμενος οδηγούσε το αυτοκίνητο GS 933 στην αντίθετη κατεύθυνση. Τα δύο οχήματα συγκρούστηκαν. O εφεσείων έπαθε σωματικές βλάβες και ζημιές. Με την αγωγή του ζητούσε από τον εναγόμενο αποζημιώσεις - ειδικές και γενικές - λόγω αμέλειας του εναγόμενου.
Το Πλήρες Επαρχιακό Δικαστήριο Πάφου, ύστερα από μακρά διαδικασία, αποφάσισε ότι ο εναγόμενος ήταν ο μόνος υπεύθυνος για το ατύχημα. Επιδίκασε στον ενάγοντα £3,548.375 (μιλς) αποζημιώσεις (£1,048.375 μιλς ειδικές και £2,500. - γενικές).
H παρούσα έφεση προσβάλλει το ύψος, τόσο των ειδικών, όσο και των γενικών αποζημιώσεων.
ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ:
Οι λόγοι έφεσης που αναπτύχθηκαν από το δικηγόρο του εφεσείοντα είναι:
1. H απόφαση του Δικαστηρίου είναι αντίθετη με αναντίλεκτη μαρτυρία.
2. Το πρωτόδικο Δικαστήριο λανθασμένα δεν έλαβε υπόψη του αναντίλεκτη μαρτυρία που είχε ενώπιόν του.
Οι ειδικές αποζημιώσεις πρέπει να καταγράφονται στις έγγραφες προτάσεις με λεπτομέρεια και να αποδεικνύονται - (Yiannakis Kyriacou Pourikkos ν. Mehmed Fevzi (1963) 2 C.L.R. 24. Costakis Andreou v. Costakis Karkallis and Others (1970) 1 C.L.R. 359, στις σελ. 362, 363. Eleftherios Zivlas v. The Municipality of Limassol and Another (1975) 7 J.S.C. 989, στις σελ. 1040, 1045, 1046. Demetrios Emmanuel and Another v. Andronicos Nicolaou and Another (1977) 1 C.L.R. 15, σελ. 35).
Στην Έκθεση Απαιτήσεως ο ενάγων αξιούσε £3,408.- ειδικές αποζημιώσεις (£3,180 - απώλεια ημερομισθίων από 9 Σεπτεμβρίου, 1979 μέχρι 22 Δεκεμβρίου, 1979, προς £30.- και £228.- για νοσοκομειακά δικαιώματα, ιατρικό πιστοποιητικό, φάρμακα και μεταφορικά.
Έγινε αποδεκτό από το Δικαστήριο και επιδικάστηκαν £225.855 μιλς για τα νοσοκομειακά δικαιώματα, κ.λ.π. Το Δικαστήριο επιδίκασε μόνο £822.520 μιλς για απώλεια εισοδήματος - (90 μέρες προς £9.139 μιλς).
O δικηγόρος του εφεσείοντα υποστήριξε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο στον υπολογισμό της απώλειας εισοδήματος στηρίχθηκε μόνο στη μαρτυρία του Πρωτοκολλητή του Δικαστηρίου - Μ.Υ.7, που κατάθεσε για τις αγωγές που ο ενάγων καταχώρισε σαν δικηγόρος από 1η Ιανουαρίου, 1979 μέχρι 9 Σεπτεμβρίου, 1979, στις οποίες το Δικαστήριο επιδίκασε έξοδα εναντίον των εναγομένων. Δεν έλαβε υπόψη του αναντίλεκτη μαρτυρία για όλη την άλλη δικαστηριακή και νομική εργασία του ενάγοντα και περαιτέρω έσφαλλε στον υπολογισμό των ημερών που ο εφεσείων ήταν εκτός εργασίας.
O δικηγόρος του εφεσίβλητου, από την άλλη, υποστήριξε ότι το Δικαστήριο υπολόγισε την απώλεια εισοδήματος με βάση την αμοιβή του εφεσίβλητου στην περίοδο 1 Ιανουαρίου, 1979, μέχρι 9 Σεπτεμβρίου, 1979, και με βάση τη μαρτυρία του Πρωτοκολλητή, η οποία ήταν η μόνη μαρτυρία με λεπτομερή στοιχεία. Παραδέχτηκε ότι η απώλεια ήταν μεγαλύτερη, αλλά ισχυρίστηκε ότι δεν παρουσιάστηκαν λεπτομέρειες και συγκεκριμένα στοιχεία. Το Δικαστήριο ορθά περιόρισε την απόφασή του σε £9.139 μιλς για κάθε εργάσιμη μέρα, για μόνον 90 μέρες.
Για το επίδικο αυτό ζήτημα το πρωτόδικο Δικαστήριο είχε ενώπιόν του τη μαρτυρία του ενάγοντα και τη μαρτυρία του Πρωτοκολλητή. O ενάγων κατάθεσε ότι ασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου για ένδεκα χρόνια πριν το ατύχημα σε δικό του δικηγορικό γραφείο και ότι ασχολείτο με δικαστηριακή και εξωδικαστηριακή νομική εργασία. Ήταν δικηγόρος εναγόντων για τους οποίους καταχώριζε αγωγές, δικηγόρος εναγόμενων σε πολιτικές αγωγές. Είχε ποινικές υποθέσεις, διαχειρίσεις, διαιτησίες, ετοιμασία διαφόρων εγγράφων εξωδικαστηριακών και άλλη νομική εργασία και ότι η απώλειά του ήταν όχι λιγότερη από £30.- την ημέρα. Ανάφερε την έκταση και το ύψος της περιουσίας του, για να δείξει τη δραστηριότητά του και την επιτυχία του στα 46 του χρόνια. H περιουσία αυτή φυσικά δεν ήταν ο καρπός μόνον του δικηγορικού εισοδήματος.
O μάρτυρας υπεράσπισης - πρωτοκολλητής κατάθεσε για τον αριθμό των υποθέσεων που καταχωρίστηκαν από τον εφεσείοντα ως δικηγόρος των εναγόντων και στις οποίες το Δικαστήριο επιδίκασε έξοδα υπέρ του ενάγοντα. Για το 1979 είπε ότι σε 82 υποθέσεις το Δικαστήριο επιδίκασε £2,858.915 έξοδα. Ανάφερε όμως στην αντεξέταση ότι σε άλλες 28 υποθέσεις που καταχωρίστηκαν από τον ενάγοντα δικηγόρο δεν υπήρχε διαταγή για έξοδα υπέρ του ενάγοντα, γιατί οι υποθέσεις συμβιβάστηκαν. Δεν έκαμε έρευνα, ούτε μπορούσε να πει σε πόσες υποθέσεις ο εφεσείων ήταν δικηγόρος εναγόμενων σε πολιτικές αγωγές, κατηγορούμενων σε ποινικές ή σε οποιαδήποτε άλλη δικαστική διαδικασία. Απάντησή του ήταν: "Περιορίστηκα σε έρευνα μόνον στα στοιχεία που μου ζητήθηκαν από το δικηγόρο εναγόμενου".
Είναι αναντίλεκτο ότι ο ενάγων από 9 Σεπτεμβρίου, 1979, μέχρι 22 Δεκεμβρίου, 1979, ήταν προσωρινά και ολικά ανίκανος για εργασία. Στην απόφασή του το πρωτόδικο Δικαστήριο είπε:
"As regards item 8(a) which concerns loss of earnings from 9.9.79-22.12.79 at £30. = per day, we find ourselves unable to accept that the Plaintiff has proved such a loss. As regards the time that the Plaintiff was out of work, we find that this is not 106 days, as the Plaintiff alleged, but 90 working days, because we cannot possibly accept that the Plaintiff was working on Sundays...his evidence on this issue is conflicting, vague and exaggerated. ... as regards his law office that his loss is £5,000.= per year, but these alleged losses were never substantiated, as we have already explained. The only evidence that we have before us as to the income of the Plaintiff during 1979, comes from the list of cases, (Exh. 8), from which it appears that in 1979 the Plaintiff was entitled to receive from his clients the amount of £2,858.915 mils. Of course, we have it in evidence that the Plaintiff was doing more Court work and other legal work at his office. However, we were not given any figures at all and under the circumstances, we again find ourselves unable to make any assessment. Our stand is the same as regards the cases where the costs were included in the judgment debt and which were mentioned by the Registrar on giving evidence.
In the result, we shall only be able to rely on the income of 1979 as it reflects from Exh. 8, which is to the amount of £2,858.915 mils and bearing in mind that the working days that the Plaintiff was on sick leave amount to 90 days, then the special damages for loss of earnings must be calculated on this basis. If our arithmetic is correct, we find the Plaintiff is entitled to £822.520 mils loss of earnings for 90 days."
To απόσπασμα αυτό κατάδηλα υποστηρίζει τον ισχυρισμό του εφεσείοντα ότι το Δικαστήριο παράλειψε να λάβει υπόψη του σχετική και ουσιώδη μαρτυρία και ότι ο υπολογισμός της αποζημίωσης για την απώλεια εισοδήματος είναι λανθασμένος.
O παθών πρέπει να αποζημιώνεται για την απώλεια που υφίσταται από την αμελή πράξη ή παράλειψη του εναγόμενου. O παθών πρέπει να αποδεικνύει την απώλεια. H μαρτυρία του ενάγοντα δεν ανάφερε λεπτομερειακά την κάθε υπόθεσή του και το ποσό που εισέπραττε, ή την κάθε νομική εργασία που έκαμνε στο γραφείο και το ποσό που εισέπραττε για καθεμιά, γιατί, όπως ανάφερε, δεν κρατούσε βιβλία. H μαρτυρία του όμως ήταν σαφής και αναντίλεκτη όσον αφορά το είδος και την έκτασή της. Ήταν καθαρή και σαφής αναφο- ρικά με το ποσό που κέρδιζε. Το ποσό αυτό για ένα δικηγόρο ήταν βεβαίως το ακαθάριστο εισόδημά του, δηλαδή από το ποσό αυτό έπρεπε να πληρώνονται όλα τα έξοδα συντήρησης του δικηγορικού γραφείου του. Το Δικαστήριο απλώς περιορίστηκε να πει: "we find ourselves unable to accept that the Plaintiff has proved such a loss". Η ενώπιόν του μαρτυρία όμως αποδείκνυε αυτή την απώλεια. H μαρτυρία του ενάγοντα, που όπως αναφέραμε ενισχύεται και από τη μαρτυρία του. Πρωτοκολλητή, στις περιστάσεις του ελεύθερου επαγγελματία, αποδείκνυε απώλεια του ύψους των £30.- την ημέρα. Δεν δεχόμαστε την εισήγηση του δικηγόρου του ότι ο υπολογισμός έπρεπε να γίνει για 106 μέρες, συμπεριλαμβανομένων Κυριακών και εορτών, εφόσον η απώλεια ζητείται για κάθε μέρα, και κάθε μέρα για τους σκοπούς του εισοδήματος θεωρείται η εργάσιμη μέρα.
Για τους πιο πάνω λόγους ο εφεσείων δικαιούται £30.- ημερησίως για τις 90 εργάσιμες ημέρες της προσωρινής ολικής ανικανότητάς του. H προσβαλλόμενη απόφαση θα διαφοροποιηθεί ώστε η απώλεια εισοδήματος να αυξηθεί σε £2,700.-.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ:
H πρωτόδικη απόφαση προσβάλλεται για τους λόγους ότι:
1. Το Δικαστήριο έσφαλλε στα ευρήματά του για τα πραγματικά γεγονότα.
2. Έσφαλλε στην εκτίμηση και αξιολόγηση της ιατρικής μαρτυρίας.
3. Τα ευρήματα ήταν αντίθετα με την όλη ενώπιόν του μαρτυρία.
4. Έσφαλλε στις μόνιμες συνέπειες των σωματικών βλαβών που υπέστη ο ενάγων από το ατύχημα.
5. Έσφαλλε αναφορικά με την απώλεια μελλοντικού εισοδήματος, ή τη μείωση της ικανότητας για εργασία, και
6. Γενικά το ποσό που επιδικάστηκε είναι έκδηλα ανεπαρκές.
O εφεσείων μεταφέρθηκε από τον τόπο του ατυχήματος στο Νοσοκομείο Πάφου, όπου εξετάστηκε από το γιατρό - Γενικό Χειρούργο Γρηγοριάδη - Μ.Ε. 3, ο οποίος εξέδωσε και παρουσίασε Ιατρικό Πιστοποιητικό - Τεκμήριο 3 (σελ. 251 των πρακτικών), το οποίο έχει:
"1) Αιμάτωμα ολοκλήρου του μετώπου.
2) Οίδημα διαμέτρου 3 εκ., της δεξιάς κροταφικής χώρας του τριχωτού της κεφαλής.
3) Έντονον ζάλην - κεφαλαλγίαν λόγω εγκεφαλικής διασείσεως.
4) Εκχύμωσιν αμφοτέρων των βλεφάρων και των δύο οφθαλμών.
5) Αιμάτωμα του επιπεφυκώτος του δεξιού οφθαλμού.
6) Τραύμα οριζόντιον μήκους 1 εκ., βάθους 1/2 εκ., της βάσεως της ρινός. Εγένετο συρραφή.
7) Οίδημα ολοκλήρου της ρινός μετ' επιστάξεως επ' αμφοτέρων των ρωθώνων λόγω κατάγματος των ρινικών οστών.
8) Τραύμα οριζόντιον της δεξιάς παρειάς πλησίον του δεξιού ρώθωνος μήκους 2 εκ., βάθους 1/2 εκ. Εγένετο συρραφή.
9) Οίδημα διαμέτρου 3 εκ., της αριστεράς ζυγωματικής περιοχής.
10) Οίδημα ολοκλήρου του άνω χείλους μετ' απώλειας αισθήσεως του δεξιού μέρους αυτού προφανώς λόγω αποκοπής του αισθητηρίου νεύρου.
11) Πολύ έντονον άλγος εις τον αυχένα λόγω διαστρέμματος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης μετ' αιμωδίας αμφοτέρων των άνω άκρων, ως και δυσκαμψίας της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.
12) Άλγος εις την περιοχήν του στέρνου.
13) Εκδορά διαμέτρου 1 εκ., της ραχιαίας επιφανείας (1-2α φάλαγξ) του αριστερού αντίχειρος.
14) Διάστρεμμα του 5ου δακτύλου της δεξιάς χειρός.
15) Έντονον άλγος του δεξιού καρπού λόγω διαστρέμματος. Εγένετο ακινητοποίησις δι' επιδέσμου επί 15ήμερον.
16) Εκχύμωσιν διαμέτρου 4 εκ., κάτωθι του αριστερού γόνατος.
Αφού εγένετο η δέουσα θεραπεία ο κ. Σπύρου εξήλθε του Νοσοκομείου την Μην Σεπτεμβρίου. 1979."
O εφεσείων κατέφυγε σε Ειδικό Ορθοπεδικό, τον κ. Ανδρέου και τον Ωτορινολαρυγγολόγο κ. Ιωάννη Κούρρη. Εξετάστηκε επίσης από τον Ορθοπεδικό κ. Γεωργίου για την υπεράσπιση.
Έγινε παραδεκτό ότι ο ενάγων υπόφερε για χρόνια από αγκυλωτική σπονδυλίτιδα, η οποία με τον χρόνο χειροτέρευε.
Οι διαφορές στη δίκη επικεντρώθηκαν στα πιο κάτω:-
Υπόφερε ο ενάγων πριν το δυστύχημα από διάστρεμμα της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής, στήλης; Παρέμειναν μεταδιασεισικά (post-concussional) σύνδρομα; Υπήρχε απώλεια μελλοντικού εισοδήματος και απώλεια ανέσεων.
Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο να δίδεται συγκρουόμενη ιατρική γνώμη ή μαρτυρία στο Δικαστήριο σε υποθέσεις της φύσης αυτής. Με την πρόοδο της επιστήμης, τα Δικαστήρια δέχονται μαρτυρία εμπειρογνωμόνων και χρησιμοποιούν την εξειδικευμένη γνώμη τους για να καταλήξουν σε ορθές αποφάσεις. Το καθήκο των μαρτύρων αυτών είναι να δώσουν στο Δικαστή τα αναγκαία επιστημονικά κριτήρια για να μπορέσει να σχηματίσει γνώμη για την ανεξαρτησία της κρίσης του και να καταλήξει ορθά στα ευρήματα των γεγονότων από την ενώπιό του μαρτυρία. Κατά κανόνα η ιατρική μαρτυρία, όπως και άλλη μαρτυρία εμπειρογνώμονα, θεωρείται ότι είναι μαρτυρία ανεξάρτητου μάρτυρα. (R. ν. Lanfear [1968] 1 All E.R. 683. Andreas Anastassiades v. The Republic (1977) 2 C.L.R. 97. Kyriacos Nicola Kouppis v. The Republic (1977) 2 C.L.R. 361.)
Υπάρχει όμως κάποια δυσκολία στη μαρτυρία των εμπειρογνωμόνων και ειδικά των γιατρών. Για τους εμπειρογνώμονες μάρτυρες ο Lord Macmillan στη διάλεξη που έδωσε στο Royal Medico-Psychological Association, το Μάιο του 1934, που δημοσιεύτηκε στο "Law and Other Things" (Cambridge University Press, 1938) είπε:
"On the other hand, the value of specialised knowledge is incontestable, being the product, as it is, of intensive research and experience quite beyond the range of the ordinary practitioner. One of the most interesting problems of the day is how best to utilise the expert in the public interest. In the Law Courts we have tried three methods. First, and most conspicuously, experts are called in by the parties as witnesses in support of their respective contentions, where technical matters are involved. I have had a long and wide experience of expert witnesses, and despite the unkind things which have been said of them, I am prepared to pay tribute to the fairness which they in general exhibit. But the witness-box is a difficult place for the scientific man to occupy. It is wrong for him to be an advocate, and the contentious atmosphere of the courts is not always conducive to the calm and dispassionate exposition of truth. Probably it is quite salutary for the more pretentious type of expert to be exposed to an occasional rigorous cross - examination, but the irritation which that process causes him, especially if at the hands of an advocate for whose knowledge of the subject he has a supreme contempt, may well lead to the pronouncement of confident assertions which he may have occasion subsequently to regret. Fair cross-examination - and I emphasise the epithet - is one of the best means of eliciting and testing the truth, but not all cross-examinations are fair. Of one thing I am certain, and that is that no scientific man ought ever to become the partisan of a side; he may be the partisan of an opinion in his own science, if he honestly entertains it, but he ought never to accept a retainer to advocate in evidence a particular view merely because it is the view which it is in the interests of the party who has retained him to maintain. To do so is to prostitute science and to practise a fraud on the administration of justice. I remember being told by a very eminent civil engineer that when he received a retainer to give evidence for a client he used to reply that he did not accept retainers to give evidence for anybody, but that he would be happy to consider the matters on which his help was desired, and if he found that he could support the case he would be prepared to do so. The true role of the expert witness is to afford the court the best assistance he can in arriving at the truth, and if he bears this duty in mind he will never go far wrong."
Παρόλο ότι η συμπεριφορά των ιατρών μαρτύρων δεν είναι τόσον μεγάλης σπουδαιότητας, όσον είναι η συμπεριφορά των κοινών μαρτύρων, είναι όμως ουσιώδης για το σκοπό της αξιολόγησης της μαρτυρίας τους - (Joyce ν. Yeomans [1981] 2 All E.R. 21).
H μαρτυρία του ενάγοντα αναφορικά με τις συνέπειες και ειδικά τις μόνιμες συνέπειες από τις κακώσεις που υπέστη, κρίθηκε από το Δικαστήριο σαν υπερβολική και απαράδεκτη.
Με προσοχή διαβάσαμε τη μαρτυρία του. Παρόλο ότι δεν έχομε το πλεονέκτημα, που είχε το πρωτόδικο Δικαστήριο, να παρακολουθήσουμε τη συμπεριφορά του στο εδώλιο του μάρτυρα, συμφωνούμε ότι υπερέβαλλε, ή/και έδιδε μαρτυρία πίστεως γεγονότων σαν ζηλωτής για να υποστηρίξει την απαίτησή του. Θα ταίριαζε στην περίπτωσή του η Αποστολική ρήση: "H πίστις, ελπιζομένων πεποίθησις, βεβαίωσις πραγμάτων μη βλεπομένων."
Μεταξύ της μαρτυρίας των ιατρών Ανδρέου και Γεωργίου υπήρξε ουσιώδης διαφορά αναφορικά με την προΰπαρξη της αγκυλωτικής σπονδυλίτιδας και της πάθησης στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Είναι παραδεκτό ότι υπόφερε από αγκυλωτική σπονδυλίτιδα για χρόνια στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και στην ιερολαγόνιο άρθρωση, (sacroiliac joint).
O γιατρός Γεωργίου ανάφερε ότι ο εφεσείων παραδέχτηκε κατά την εξέταση του ιστορικού του ότι υπόφερε στο παρελθόν στην αυχενική μοίρα και ότι αυτό το διάγνωσε και ο ίδιος.
Το Δικαστήριο με ορθά κριτήρια σύγκρινε την ενώπιόν του μαρτυρία, αποδέχτηκε τη μαρτυρία του γιατρού της υπεράσπισης, τόσο για την προΰπαρξη και την έκταση της πάθησης στην αυχενική μοίρα, όσο και για τη μελλοντική επίπτωσή της και έδωκε τους λόγους του γι' αυτό.
Εξετάσαμε το θέμα εν όψει της επιχειρηματολογίας του δικηγόρου του εφεσείοντα και της μαρτυρίας, αλλά δεν πεισθήκαμε ότι το εύρημα δεν ήταν εύλογα επιτρεπτό στο Δικαστήριο και ως εκ τούτου δεν μπορούμε να επέμβουμε.
Αναφορικά με τα μεταδιασεισικά σύνδρομα ο ενάγων ανάφερε ότι είχε απώλεια συγκεντρώσεως, μερική απώλεια μνήμης, πόνους, κεφαλαλγίες, ζαλάδες, και άλλα.
O γιατρός που κλήθηκε για την πλευρά του κατάθεσε ότι αυτά είναι υποκειμενικά συμπτώματα, υποκειμενικά παράπονα, τα οποία δεν μπορούν να ελεγχθούν αντικειμενικά.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο απόκλεισε την ύπαρξή τους, εκτός από πόνο που θα παρουσιάζεται στο μέλλον περιοδικά, ελαφρός μέχρι μετρίας μορφής.
Περαιτέρω το Δικαστήριο δέχτηκε εξ ολοκλήρου τη μαρτυρία του γιατρού Γεωργίου και ανάφερε ότι όσα συμπτώματα παρέμειναν αναφορικά με τον αυχένα, κ.λ.π., οφείλονται μερικά στην προϋπάρχουσα αγκυλωτική σπονδυλίτιδα και μέρος στο διάστρεμμα του αυχένα. H ένδειξη του ποσοστού είναι 80% στην προϋπάρχουσα πάθηση και 20% στο διάστρεμμα που έπαθε στο ατύχημα.
Αναφορικά με τον ισχυρισμό ότι ο εφεσείων δεν είναι σε θέση, λόγω των συνεπειών των κακώσεων, να ασκεί το επάγγελμά του, το Δικαστήριο είπε ότι τα μόνιμα συμπτώματα που μπορούν να αποδοθούν στο ατύχημα δεν έχουν αυτή τη συνέπεια και ότι τα συμπτώματα αυτά θα είναι περιοδικά, μικρής έκτασης, που μπορούν να ελεχθούν με φαρμακευτική θεραπευτική αγωγή. Για τους λόγους αυτούς απόρριψε την απαίτηση για μελλοντική απώλεια εισοδήματος.
Αναφορικά με τα ευρήματα του Δικαστηρίου δεν πιστεύουμε ότι πρέπει να επέμβουμε. Παράθεσε τη μαρτυρία και την αξιολόγησε. Το Ανώτατο Δικαστήριο δεν επεμβαίνει στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, εκτός εάν ο εφεσείων ικανοποιήσει το Δικαστήριο ότι η αιτιολογία είναι ανεπαρκής, ή ότι τα ευρήματα δεν δικαιολογούνται από τη μαρτυρία θεωρουμένης στο σύνολό της. Το Δικαστήριο με απροθυμία επεμβαίνει στα ευρήματα γεγονότων, εκτός στις περιπτώσεις όπου η δικαιοσύνη το απαιτεί, όταν τα ευρήματα αυτά δεν είναι εύλογα επιτρεπτά, με βάση τα πρωτογενή γεγονότα. (Sofoclis Mamas v. The Firm "ARMA" Tyres (1966) 1 C.L.R. 158· Marikkou Nearchou v. Maria Demetri Papaefstathiou (1970) 1 C.L.R. 109· Varnavas G. Varnakides v. Christos Papamichel and Another (1970) 1 C.L.R. 367· S.S. Hontestroom v. S.S. Sagaporack, S.S. Hontestroom v. S.S. Durham Castle [1927] A.C. 37, στη σελ. 47· Charalambous v. Police (1982) 2 C.L.R. 134, Meletios Roussou v. Christos Aristodemou, (1989) 1 C.L.R. 12.
Αναφορικά με το ύψος των αποζημιώσεων, ο ευπαίδευτος δικηγόρος του εφεσείοντα εισηγήθηκε ότι ήταν έκδηλα ανεπαρκές. Αναφέρθηκε σε δικαστικές Αποφάσεις - Κυπριακές και Αγγλικές.
Τα ποσά που επιδικάζονται σε άλλες υποθέσεις είναι καθοδηγητικά. Οι αποφάσεις ξένων Δικαστηρίων μπορεί να είναι καθοδηγητικές, αλλά πρέπει να γίνεται αναπροσαρμογή τους με τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της χώρας μας. Κάθε υπόθεση κρίνεται με βάση τα δικά της στοιχεία. Βεβαίως η τάση των Δικαστηρίων είναι να αποβλέπουν στο θέμα των αποζημιώσεων, ειδικώς αναφορικά με τον ανθρώπινο πόνο, με περισσότερη ανθρωπιστική διάθεση, χωρίς όμως να παρεκκλίνουν από τη βασική αρχή ότι οι αποζημιώσεις δεν είναι, ούτε για εμπλουτισμό του παθόντα, ούτε για τιμωρία του υπαίτιου, αλλά για την επαναφορά, στο μέτρο του δυνατού, με χρήματα, του παθόντα στην προηγούμενή του κατάσταση.
H απάντηση του Δικαστηρίου στην επιχειρηματολογία για τον εφεσείοντα είναι ότι δεν έχομε πεισθεί ότι οι πρωτόδικοι Δικαστές έσφαλλαν στα συμπεράσματά τους, στην αιτιολογία, ή στον υπολογισμό των αποζημιώσεων. O εφεσείων πρέπει να πείσει το Δικαστήριο τούτο να ακυρώσει ή να ανατρέψει την πρωτόδικη απόφαση. Δεν μας έχει ικανοποιήσει. H προσβαλλόμενη απόφαση δεν πάσχει από εφαρμογή λανθασμένης αρχής στον υπολογισμό του ποσού των γενικών αποζημιώσεων. Το ποσό δεν είναι υπέρμετρα μικρό, παρόλο ότι είναι χαμηλότερο από το ποσό που πιθανό να επιδικάζαμε αν ήμαστε οι πρωτόδικοι Δικαστές. Αυτός όμως δεν είναι λόγος επέμβασης.
H έφεση, επιτυγχάνεται στο ζήτημα των ειδικών αποζη- μιώσεων και το ποσό διαφοροποιείται σε £2,925.85. Το ποσό των £2,500. - γενικών αποζημιώσεων παραμένει αμετάβλητο και τελικά το σύνολο του ποσού γίνεται £5,425.85.
Με βάση των περί Αστικών Αδικημάτων (Τροποποιητικό) Νόμο του 1985 (Αρ. 156/85), επιδικάζομε τόκο 6% ετησίως πάνω στο ποσό των ειδικών αποζημιώσεων από την ημέρα της καταχώρισης της αγωγής - 10 Μαρτίου, 1980 - μέχρι την ημέρα της έκδοσης της Απόφασης στο Επαρχιακό - 23 Ιουνίου, 1983, και νόμιμο τόκο 6% πάνω σε όλο το ποσό από την ημέρα της έκδοσης της Απόφασης στο Επαρχιακό Δικαστήριο, μέχρι αποπληρωμής.
O εφεσίβλητος να πληρώσει το ήμισυ των εξόδων του εφεσείοντα στην έφεση.
Έφεση επιτυγχάνει στο ζήτημα των ειδικών αποζημιώσεων. Εφεσίβλητος να πληρώσει το ήμισυ των εξόδων.