|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1989) 1E ΑΑΔ 50
3 Μαρτίου, 1989
[ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΠΙΚΗΣ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΔ.]
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΥΛΛΟΥΡΟΣ
Εφεσείων-Καθ' ου η αίτηση,
ν.
1. ΑΛΕΞΙΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΚΟΥΛΛΟYΡΟY,
2. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Χ. ΚΟΥΛΛΟΥΡΟΥ, ΑΝΗΛΙΚΟΥ, ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΙΑΣ Χ. ΚΟΥΛΛΟΥΡΟΥ,
Εφεσίβλήτων-Αιτητών.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 7597).
Διατροφή της συζύγου από τον σύζυγο - Ο Περί Δικαστηρίων Νόμος, 1960 (Ν. 14/60), άρθρο 40 (1) - Ηθελημένη αμέλεια διατροφής - Η σύζυγος εκπίπτει από το δικαίωμα διατροφής, αν η συμπεριφορά της είναι ασυμβίβαστη με το θεσμό του γάμου - Η σύγχρονη θεώρηση του θέματος αυτού διαφέρει από τη θεώρηση, που γινόταν σε παλαιότερη εποχή.
Στην προκειμένη περίπτωση η σύζυγος εγκατέλειψε το συζυγικό οίκο. Το Πρωτόδικο Δικαστήριο βρήκε ότι η εγκατάλειψη ήταν δικαιολογημένη, γιατί οφειλόταν σε βίαιη συμπεριφορά του συζύγου, μειωτική γι' αυτήν συμπεριφορά μπροστά σε τρίτους και νοοτροπία να παρεμβάλλει εμπόδια στη σχέση της συζύγου με τους γονείς και τον αδελφό της. Το θέμα, για το οποίο στην Κύπρο δεν υπάρχει μέχρι σήμερα νομολογία, είναι πότε η σύζυγος εκπίπτει από το δικαίωμα διατροφής.
Το Ανώτατο Δικαστήριο απορρίπτοντας την έφεση απεφάσισε: 1) Το άρθρο 40(1) του νόμου 14/60 επιβάλλει στο σύζυγο την υποχρέωση να διατρέφει τη σύζυγο και τα παιδιά του. Ο σύζυγος είναι ένοχος "ηθελημένης αμελείας" σχετικά με την εκπλήρωση της υποχρεώσεως αυτής, οποτεδήποτε παραλείπει να παρέχει διατροφή χωρίς αποχρώντα λόγο.
2) Λόγος υφίσταται οποτεδήποτε η συμπεριφορά της συζύγου είναι ασυμβίβαστη με το θεσμό του γάμου. Εγκατάλειψη του συζυγικού οίκου δικαιολογείται οποτεδήποτε η συμπεριφορά του συζύγου είναι ασυμβίβαστη με το θεσμό του γάμου. Στη σύγχρονη εποχή μας το θεμέλιο του γάμου είναι ο αλληλοσεβασμός και η εκπλήρωση αμοιβαίων υποχρεώσεων. Η ισότητα των φύλων είναι καθοριστικής σημασίας για τον προσδιορισμό των δικαιωμάτων και των αμοιβαίων υποχρεώσεων των συζύγων. Στην εποχή μας είναι με βάση αυτό το πλέγμα, που πρέπει να αποφασισθεί, αν η εγκατάλειψη ήταν δικαιλογημένη.
3) Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα πραγματικά ευρήματα του Πρωτόδικου Δικαστηρίου δικαιολογούσαν την εγκατάλειψη του συζυγικού οίκου από την εφεσίβλητη.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Αναφερόμενες Αποφάσεις:
Papadopoulos ν. Papadopoulos [1929] All E.R. Rep. 310;
Stringer v. Stringer [1952] 1 All E. R. 373;
Lang v. Lang [1954] 3 All E. R. 571 (P. C.);
Αριστείδου ν. Αριστείδου [1986] 1 Α. Α.Δ. 86;
Δημοσθένους v. Κωνσταντίνου (1983) 1 Α. Α. Δ. 250.
Έφεση.
Έφεση από τον καθ' ου η αίτηση εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Σούπασιης, Ε. Δ. ) που δόθηκε στις 10 Μαρτίου, 1988 (Αρ. Αίτησης 87/87) με την οποία ο καθ' ου η αίτηση βρέθηκε ένοχος ηθελημένης αμέλειας να παράσχει λογική διατροφή για τη συντήρηση της συζύγου του και του παιδιού και διατάχθηκε να πληρώνει διατροφή £250 το μήνα για τη συντήρησή τους.
Μ. Γεωργίου, για τον εφεσείοντα.
Δ. Παπαχρυσοστόμου, για τους εφεσίβλητους.
ΜΑΛΑΧΤΟΣ Δ.: Η απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από το Δικαστή Πική.
ΠΙΚΗΣ Δ.: Το επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας βρήκε τον Χαράλαμπο Παναγιώτη Κούλλουρο, τον εφεσείοντα, ένοχο ηθελημένης αμέλειας να παράσχει λογική διατροφή για τη συντήρηση της συζύγου και του παιδιού του. Λαμβάνοντας υπόψη τα εισοδήματά του, τον διάταξε να πληρώνει διατροφή £250 το μήνα για τη συντήρησή τους.
Σε σύντομο χρόνο μετά τη σύναψη του γάμου άρχισε να δημιουργείται ένσταση στις σχέσεις του ανδρογύνου που πήρε τη μορφή σοβαρών προστριβών μετά τη γέννηση του παιδιού τους πριν δυο περίπου χρόνια. Η ένταση αποκορυφώθηκε όταν στη διάρκεια μιας φιλονικίας ο σύζυγος χρησιμοποίησε βία σε βάρος της γυναίκας του, απειλώντας την ότι στο μέλλον θα ήταν ακόμα πιο βίαιος αν δε συμμορφωνόταν με τις απαιτήσεις και υποδείξεις του.
Οι πρώτες διαφορές εκδηλώθηκαν με αφορμή τις ενστάσεις του συζύγου στην παρουσία των γονιών και του αδελφού της εφεσίβλητης, στο περιβάλλον της οικογένειας. Ακόμα σημαντικότερη εστία προστριβών αποτέλεσαν οι συνήθειες του συζύγου, ιδιαίτερα η επιμονή του να ξενυκτά, πολλές φορές σε διασκεδάσεις με τους φίλους του, και η εμμονή του σ' αυτό τον τρόπο ζωής παρά τις ενστάσεις της συζύγου του. Μετά από το επεισόδιο χειροδικίας σε βάρος της, η Αλεξία Κούλλουρου εγκατέλειψε το συζυγικό οίκο και έκτοτε ζει μαζί με το βρέφος της οικογένειας (ηλικίας σήμερα περίπου 2 χρόνων) μακριά από τον άνδρα της.
Στην απόφασή του το πρωτόδικο Δικαστήριο αναφέρεται σε έκταση στη μαρτυρία και τις αρχές δικαίου που διέπουν την απόδειξη ηθελημένης αμέλειας για τη διατροφή της συζύγου και των παιδιών, πριν καταλήξει στα ευρήματά του. Μετά την ανάλυση αυτή το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο σύζυγος εξώθησε με τη συμπεριφορά του τη γυναίκα του μακριά από τη συζυγική εστία και για το λόγο αυτό έκρινε την απόφασή της να εγκαταλείψει τον οικογενειακό οίκο δικαιολογημένη. Σύμφωνα με τα ευρήματα του Δικαστηρίου, η συμπεριφορά του εφεσείοντα προς τη σύζυγό του ήταν:
(Α) Αυταρχική.
(Β) Ανταγωνιστική προς τη φυσιολογική επιθυμία της να έχει στενές σχέσεις με τους γονείς και τον αδελφό της.
(Γ) Μειωτική στην παρουσία τρίτων σε βαθμό που η σύζυγος να αισθάνεται εξευτελισμένη.
(Δ) Βίαιη με πρόθεση τον πειθαναγκασμό της στις απαιτήσεις του.
Εκτός από τη μαρτυρία και τις σχετικές αρχές δικαίου, το πρωτόδικο Δικαστήριο έκαμε στην απόφασή του και εκτενή αναφορά στο θεσμό του γάμου στα πλαίσια της κυπριακής κοινωνίας, για τον προσδιορισμό των εκατέρωθεν υποχρεώσεων των συζύγων. Ο κύριος λόγος εφέσεως είναι ότι τα ευρήματα του Δικαστηρίου δεν τεκμηριώνουν το συμπέρασμα ηθελημένης αμέλειας του εφεσείοντα να συντηρήσει τη σύζυγό του. Δεν έχει αμφισβητηθεί η υποχρέωσή του για τη συντήρηση του τέκνου του, τη χρηματική αποτίμηση της οποίας καθόρισε σε £80 το μήνα. Η σύζυγος χάνει, όπως υπέβαλε ο κ. Γεωργίου, το δικαίωμα διατροφής όταν εγκαταλείψει το συζυγικό οίκο χωρίς βάσιμο λόγο. Η εγκατάλειψη είναι δικαιολογημένη μόνο όταν η συμπεριφορά του συζύγου την εξωθεί ή δεν της αφήνει άλλη εκλογή από το να εγκαταλείψει το συζυγικό οίκο, οπόταν ο νόμος θεωρεί το σύζυγο ένοχο εξυπακουόμενης εγκατάλειψης (constructive desertion). Η θέση αυτή, επεξήγησε ο κ. Γεωργίου, υποστηρίζεται από σειρά αγγλικών αποφάσεων μεταξύ των οποίων - Papadopoulos ν. Papadopoulos [1929] All E. R. Rep. 310; Stringer v. Stringer [1952] 1 All E. R. 373, 376 και Lang ν. Lang. [ 1954] 3 All E. R. 571(P. C.) Οι ίδιες αρχές, εισηγήθηκε, έγιναν δεκτές και από την κυπριακή νομολογία, όπως διαφαίνεται ιδιαίτερα από αποσπάσματα που απαντώνται στην απόφαση Αριστείδου ν. Αριστείδου (1986) 1 Α. Α. Δ.86. Βλέπε επίσης Δημοσθένους ν. Κωνσταντίνου (1983) 1 Α.Α.Δ. 250.
Στην απάντηση του ο κ. Παπαχρυσοστόμου υπέβαλε ότι η ετυμηγορία του Δικαστηρίου σύμφωνα με την οποία ο σύζυγος βρέθηκε ένοχος ηθελημένης αμέλειας για παροχή διατροφής στη σύζυγο και το τέκνο του, ήταν αναπόφευκτη δοθέντων των ευρημάτων του Δικαστηρίου τα οποία δεν έχουν αμφισβητηθεί.
Προτού απαντήσουμε στο συγκεκριμένο ερώτημα που εγείρεται στην έφεση αυτή, θέλουμε να επισημάνουμε ότι η έννοια της ηθελημένης αμέλειας παροχής διατροφής σε συσχετισμό με την εγκατάλειψη της συζυγικής κατοικίας από τη σύζυγο, δεν απετέλεσε θέμα έρευνας και εξετάσεως σε καμιά προηγούμενη κυπριακή δικαστική απόφαση.
Αφού εξετάσαμε το θέμα έχουμε καταλήξει στα εξής συμπεράσματα:
(Α) Το άρθρο 40(1) του Περί Δικαστηρίων Νόμου 14/60 θεσμοθετεί την υποχρέωση που επιβάλλει το κοινό δίκαιο στο σύζυγο για τη διατροφή της συζύγου και των παιδιών του. Το αγγλικό κοινό δίκαιο καθιστά το σύζυγο υπεύθυνο για τη διατροφή της συζύγου του. Είναι δε ένοχος ηθελημένης αμέλειας για την εκπλήρωση της υποχρεώσεως αυτής οποτεδήποτε παραλείπει να παρέχει διατροφή χωρίς την ύπαρξη αποχρώντος λόγου.
(Β) Αποχρών λόγος υφίσταται οποτεδήποτε η συμπεριφορά της συζύγου είναι ασυμβίβαστη με το θεσμό του γάμου. Τα βαριά συζυγικά πταίσματα της μοιχείας και της εγκατάλειψης συνιστούν κατά το κοινό δίκαιο συμπεριφορά ασυμβίβαστη με την έγγαμη συμβίωση. Οποτεδήποτε η σύζυγος είναι ένοχος τέτοιας συμπεριφοράς εκπίπτει του δικαιώματος για διατροφή και ο σύζυγος απαλλάττεται από την αντίστοιχη υποχρέωση να διατρέφει τη σύζυγό του. Σημειώνουμε ότι το άρθρο 40(1) του Νόμου 14/60 είναι βασισμένο σε μια απαρχαιωμένη θεώρηση του θεσμού του γάμου και ταυτίζεται με το συζυγικό πταίσμα όπως ήταν γνωστό στο αγγλικό δίκαιο ως λόγος διαζυγίου πριν την πρόσφατη αναθεώρηση της νομοθεσίας για το γάμο και τη διάλυσή του. (Βλέπε, Divorce Reform Act, 1969, Matrimonial Proceedings and Property Act, 1970, The Matrimonial Causes Act, 1973).
(Γ) Η εγκατάλειψη της συζυγικής κατοικίας από τη σύζυγο δικαιολογείται μόνο όταν η συμπεριφορά του συζύγου, αντικειμενικά κρινόμενη, εξωθεί τη σύζυγο να εγκαταλείψει το συζυγικό οίκο. Ούτε οι καθημερινές προστριβές ούτε, όπως αναφέρεται στην αγγλική νομολογία, η φθορά που επιφέρει η καθημερινότητα στις σχέσεις των συζύγων, αποτελούν λόγο για εγκατάλειψη του συζυγικού οίκου. Η συμπεριφορά του συζύγου πρέπει να είναι τέτοια που να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είχε την πρόθεση να εκδιώξει τη σύζυγο από τη συζυγική κατοικία. Η απόδειξη της πρόθεσης αυτής δε συναρτάται όμως με τις υποκειμενικές προθέσεις του συζύγου, αλλά από τα αντικειμενικά συμπεράσματα που τεκμηριώνονται από τις πράξεις του και που επομένως χαρακτηρίζουν τις προθέσεις του.
Ενώ οι υποχρεώσεις που επιβάλλει στο σύζυγο το άρθρο 40(1) του Νόμου 14/60 παραμένουν αμετάβλητες, η εκπλήρωσή τους συναρτάται άμεσα με το θεσμό του γάμου και τη θεώρησή του στη σύγχρονη κοινωνία· ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η σύζυγος χάνει το δικαίωμα διατροφής. Η σύζυγος δικαιολογείται να εγκαταλείψει το συζυγικό οίκο οποτεδήποτε η συμπεριφορά του συζύγου της είναι ασυμβίβαστη με το θεσμό του γάμου. Το θεμέλιο του γάμου είναι ο αλληλοσεβασμός και η εκπλήρωση αμοιβαίων υποχρεώσεων. Άνδρας και γυναίκα έχουν ίσα δικαιώματα και ευθύνες. Η ισότητα των φύλων η οποία κατοχυρώνεται από το άρθρο 28. 2 του Συντάγματος ως θεμελιώδες δικαίωμα, είναι καθοριστικής σημασίας για τον προσδιορισμό των δικαιωμάτων και των αμοιβαίων υποχρεώσεων των συζύγων. Είναι με βάση αυτό το πλέγμα σχέσεων που πρέπει να αποφασισθεί κατά πόσο η εγκατάλειψη του συζυγικού οίκου από τη σύζυγο είναι δικαιολογημένη.
Η εφαρμογή των προνοιών του άρθρου 40(1), και η απόδειξη της ηθελημένης αμέλειας, δε συναρτώνται με τις αντιλήψεις για το γάμο που ίσχυαν σε παρωχημένες εποχές όταν η υποχρέωση του συζύγου για διατροφή αναγνωρίστηκε από το αγγλικό δίκαιο. Εάν αυτό συνέβαινε, η δυναμική του δικαίου θα εξασθενούσε και το δίκαιο θα έμενε αγκιστρωμένο στα κοινωνικά δεδομένα άλλων εποχών.
Ποιες πράξεις ή ποια συμπεριφορά του συζύγου δικαιολογεί τη σύζυγο να εγκαταλείψει το συζυγικό οίκο, δε θα το αποφασίσουμε εξαντλητικά. Περιοριζόμαστε στο να επικυρώσουμε το συμπέρασμα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι η συμπεριφορά του συζύγου δικαιολογούσε την εφεσίβλητη να εγκαταλείψει το συζυγικό οίκο. Κρινόμενη στο σύνολό της η μεταχείριση της συζύγου από τον εφεσείοντα, ήταν εξευτελιστική, ανταγωνιστική προς το θεσμό του γάμου που δε μπορούσε λογικά να γίνει ανεκτή από τη σύζυγο. Είναι επομένως οι πράξεις του εφεσείοντα που εξώθησαν την εφεσίβλητη να εγκαταλείψει το συζυγικό οίκο. Δεν έχασε επομένως η τελευταία το δικαίωμα για διατροφή που της παρέχει το άρθρο 40(1). Η παράλειψη του εφεσείοντα να εκπληρώσει αυτή την υποχρέωση ήταν ηθελημένη με την έννοια ότι ήταν πράξη συνειδητή που είχε ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα την αποστέρηση των δικαιωμάτων της συζύγου για διατροφή.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Έφεση απορρίπτεται
με έξοδα.