|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Υπόθεση αρ. 927/02
21 Απριλίου, 2004
[ΑΡΕΣΤΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 23(5), 28 ΚΑΙ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΠΑΜΕΙΝΏΝΔΑΣ
2. ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΕΚΛΑ
3. ΔΕΣΠΟΥΛΑ ΣΑΒΒΙΔΟΥ
4. ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΠΑΜΕΙΝΏΝΔΑΣ
5. ΖΩΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
6. ΜΑΡΙΟΣ ΕΠΑΜΕΙΝΏΝΔΑΣ
Αιτητές,
- ν. -
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
2. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ
3. ΔΙΕΥΘΥΝΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ
Καθών η αίτηση.
------------------------
Γ. Φαίδωνος,
για τον αιτητήΡ. Μαππουρίδης, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους καθών η αίτηση
--------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΑΡΕΣΤΗΣ, Δ:
Μέρος των τεμαχίων 90 και 87(4) στο Ζακάκι απαλλατριώθηκαν το 1968 για την λιμενική ανάπτυξη της Επαρχίας Λεμεσού, με βάση την ίδια γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης. Για τον ίδιο σκοπό και με άλλη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης το ίδιο έτος απαλλοτριώθηκε και το τεμ. 52.7 επίσης στο χωριό Ζακάκι. Μεγάλο μέρος της γης που απαλλοτριώθηκε με την πρώτη γνωστοποίηση ανακλήθηκε ώστε να παραμείνει μόνο η απαιτούμενη γη για δημιουργία παραλιακού και κάθετου δρόμου προσπέλασης πρωταρχικής σημασίας με εκατέρωθεν απομονωτικές λωρίδες. Ακολούθησαν μέχρι το 1970 και άλλες γνωστοποιήσεις απαλλοτρίωσης που επηρέαζαν τα επίδικα κτήματα, σκοπός των οποίων ήταν η κατασκευή οδού προσπέλασης για το νέο λιμάνι Λεμεσού. Πληρώθηκε αποζημίωση για τις εν λόγω απαλλοτριώσεις προ 26 ετών και πλέον.Τα κτήματα που απαλλοτριώθηκαν ανήκαν στη μητέρα των αιτητών η οποία απεβίωσε την 5/2/01 και οι αιτητές κατέστησαν οι εγγεγραμμένοι ιδιοκτήτες των ακινήτων που προέκυψαν μετά την αφαίρεση των απαλλοτριωθέντων κτημάτων.
Μέχρι τις 24/5/02 δεν χρησιμοποιήθηκαν τα εν λόγω κτήματα από την καθής η αίτηση γιαυτό και στις 24/5/02 οι αιτητές απηύθυναν επιστολή για την επιστροφή των απαλλοτριωθέντων κτημάτων τους. Με επιστολή ημερ. 31/7/02 οι καθών η αίτηση απέρριψαν το αίτημα αναφέροντας ότι η απαλλοτριωθείσα γη χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη του οδικού δικτύου της περιοχής. Με την παρούσα προσφυγή προσβάλλεται η εν λόγω απόφαση.
Να σημειωθεί για συμπλήρωση των γεγονότων ότι μετά την ανάκληση της αρχικής απαλλοτρίωσης παρέμεινε απαλλοτριωμένο μέχρι σήμερα τεμάχιο έκτασης 4 σκαλών, 3 προσταθιών και 1600 τ.π. από το τεμάχιο 90 1 σκάλα και 3200 τ.π. από το τεμ. 87/4 και ότι σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η κατασκευή λιμένος στη Λεμεσό. Με τη μεταγενέστερη απαλλοτρίωση με σκοπό την κατασκευή οδού προσπέλασης για το νέο λιμάνι Λεμεσού απαλλοτριώθηκαν 2 προστάθια και 2000 τ.π. από το τεμ. 90 και 1 σκάλα και 3200 τ.π. από το τεμ. 87/4. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2002 τ' απαλλοτριωθέντα κτήματα σύμφωνα με την επιστολή των καθών η αίτηση ημερ. 31/7/02 χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη του οδικού δικτύου της περιοχής.
Οι αιτητές επιδιώκουν την ακύρωση της απόφασης των καθών για μη επιστροφή των κτημάτων τους επειδή 33 χρόνια μετά την απαλλοτρίωση και την πληρωμή της αποζημίωσης το απαλλοτριωθέν τμήμα του τεμ. 90 για κατασκευή λιμένος στη Λεμεσό δεν χρησιμοποιήθηκε γιαυτό το σκοπό, ούτε και το τμήμα από το ίδιο τεμάχιο και το τεμ. 87/4 που απαλλοτριώθηκε για την κατασκευή οδού προσπέλασης.
Οι καθών η αίτηση εγείρουν προδικαστική ένσταση ισχυριζόμενοι ότι οι αιτητές δεν νομιμοποιούνται στην έγερση της προσφυγής διότι έπρεπε να είχε εγερθεί από τους διαχειριστές της περιουσίας της μητέρας τους. Η ένσταση δεν ευσταθεί. Από τη στιγμή που γίνεται δεκτό ότι είναι νόμιμοι κληρονόμοι της μητέρας τους τότε με βάση το άρθρ. 15(1)(α) του Νόμου 15/62 η ιδιοκτησία επιστρέφεται είτε στο πρόσωπο που ανήκε είτε, εφόσον αυτό έχει αποβιώσει, στους κληρονόμους του.
Όσον αφορά την ουσία της υπόθεσης είναι η θέση του συνηγόρου των καθών ότι «οι σκοποί είναι συνυφασμένοι με την ανάπτυξη του λιμανιού γιατί χωρίς το οδικό δίκτυο το λιμάνι δεν μπορεί να λειτουργήσει. Η κατασκευή του οδικού δικτύου σε φάσεις συναρταται με την αύξηση των αναγκών του όπως είχαν προβλεφθεί από το αρχικό πλάνο........» Είναι επομένως σαφής η θέση των καθών ότι τ' απαλλοτριωθέντα κτήματα κρατούνται όχι για την κατασκευή του λιμένος Λεμεσού αλλά για την ανάπτυξη του οδικού δικτύου.
Ακριβώς παρόμοιο ζήτημα είχε απασχολήσει τον αδελφό δικαστή Χατζηχαμπή στην υπόθεση Διονύσης Δημητρίου Χριστοδούλου ν. Δημοκρατίας, προσφ. αρ. 926/02, ημερ. 17/12/03. Τα γεγονότα είναι σχεδόν ταυτόσημα. Αφορά προσφυγή άλλου ιδιοκτήτη κτήματος το οποίο απαλλοτριώθηκε για τον ίδιο σκοπό. Θα υιοθετήσω την προσέγγιση του αδελφού δικαστή. Αναφέρει:
«Κατ' αρχήν, το ίδιο το άρθρο 23(2) του Συντάγματος απαιτεί την εξειδίκευση του σκοπού της απαλλοτρίωσης, τονίζοντας έτσι την ακρίβεια της εμβέλειας που πρέπει να παρέχεται στον περιορισμό του θεμελιακού δικαιώματος της ιδιοκτησίας και την υποχρέωση τοποθέτησης της απαλλοτρίωσης στα αυστηρά πλαίσια που καθορίζουν την ανάγκη για αυτή. Αυτό αντανακλάται και στο άρθρο 4 του Νόμου το οποίο προσδιορίζει ότι η γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης «καθορίζει σαφώς το σκοπό και τους λόγους της απαλλοτριώσεως». Και όχι μόνο τούτο. Το άρθρο 23(5) απαιτεί όπως η απαλλοτριωθείσα ιδιοκτησία χρησιμοποιηθεί αποκλειστικώς για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε. Αυτό αντανακλάται και στο άρθρο 14 του Νόμου. Δεν μπορώ να δεχθώ ότι σαν θέμα γλώσσας, έννοιας ή σκοπού του Νόμου, η κατασκευή δρόμου προσπέλασης, ο οποίος μάλιστα καλύπτει μια πολύ ευρεία περιοχή, μπορεί να ταυτιστεί ή να περιέχεται στην έννοια του «Λιμένος», όπως ουσιαστικά είναι η θέση της Δημοκρατίας. Τοσούτο μάλλον αφού η ίδια η διοίκηση, ενώ αρχικά είχε γνωστοποιήσει την πρόθεση της να απαλλοτριώσει μια μεγάλη και συμπαγή έκταση, τελικά περιόρισε τα σχέδια της σε τόση γη όση ήταν αναγκαία για την κατασκευή όχι του λιμανιού αλλά του δρόμου προσπέλασης. Εξ ου μάλιστα και στη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης 621 ο αναφερόμενος σκοπός για τον οποίο εγίνετο η απαλλοτρίωση των σε αυτή περιλαμβανομένων κτημάτων δεν ήταν πλέον η κατασκευή λιμένος αλλά η κατασκευή «οδού προσπελάσεως για τον νέον λιμένα Λεμεσού», σαφώς διαχωρίζοντας δηλαδή τους δύο σκοπούς, όπως ήταν και αρμόζον.
.................................. .................................................. .................................
Δεν είναι τυχαίο δε, λαμβανομένων υπ' όψη των πιο πάνω γενικών παραμέτρων, που το ίδιο το Σύνταγμα στο Άρθρο 23.5 αλλά και ο Νόμος στο άρθρο 15(1) στοιχειοθετούν πολύ συγκεκριμένα την υποχρέωση της απαλλοτριούσας αρχής να προσφέρει πίσω στον ιδιοκτήτη την απαλλοτριωθείσα ιδιοκτησία αν εντός της συγκεκριμένης περιόδου των τριών ετών, που έτσι τάσσεται απαρακκλίτως ως εύλογη, δεν καταστεί εφικτός ο σκοπός για τον οποίο απαλλοτριώθηκε, όπως τίθεται στο Άρθρο 23.5, ή δεν επετεύχθη ή εγκαταλείφθη ο εν λόγω σκοπός, όπως τίθεται στο άρθρο 15(1), ώστε να χρησιμοποιηθεί προς τούτο η απαλλοτριωθείσα ιδιοκτησία. Το άρθρο 15 μάλιστα καλύπτει και την περίπτωση που η απαλλοτριωθείσα ιδιοκτησία «υπερβαίνει τας πραγματικάς ανάγκας της απαλλοτριούσης αρχής.»
Υπό αυτό το νομικό πρίσμα, όπως και να ιδωθή το πράγμα, ενεργοποιούντο οι πρόνοιες του Άρθρου 23.5 και του Άρθρου 15(1). Καθ' όσον ο σκοπός της απαλλοτρίωσης ήταν η κατασκευή λιμένος και ο λιμένας κατεσκευάστη χωρίς να χρησιμοποιηθεί το προς τούτο απαλλοτριωθέν κτήμα του Αιτητή, προκύπτει ότι το κτήμα του Αιτητή υπερέβαινε τις πραγματικές ανάγκες της απαλλοτρίωσης. Εξ ου και η τροποθέτηση της Δημοκρατίας, ότι δεν μπορεί να επιστραφεί διότι απαιτείται για την ανάπτυξη του οδικού δικτύου της περιοχής, αποκαλύπτει σκοπό άλλο εκείνου για τον οποίο το κτήμα απαλλοτριώθηκε. Τούτο όμως αναγορεύεται από το Άρθρο 23.5 όσο και το Άρθρο 14. Στο βαθμό δε που το κτήμα του Αιτητή δεν χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή λιμένος, προκύπτει επίσης και ότι ο σκοπός εκείνος κατέστη ανέφικτος ή δεν επετεύχθη ή εγκατελείφθη ως προς το εν λόγω κτήμα.
Και αν όμως ακόμα είχα δεχθεί τη θέση της Δημοκρατίας ότι η κατασκευή λιμένος θα μπορούσε να περιλαμβάνει και την κατασκευή οδικού δικτύου ως υποδομής αυτού, και δεν είχε θεωρήσει ότι ο σκοπός για τον οποίο κρατείται το κτήμα - η ανάπτυξη του οδικού δικτύου της περιοχής είναι και ο ίδιος διάφορος του σκοπού της κατασκευής οδικού δικτύου ως υποδομής του λιμένος, θα κατέληγα στο ίδιο αποτέλεσμα. Ο δρόμος προσπέλασης έχει κατασκευαστεί μόνο εν μέρει και τούτο προ παρα πολλών ετών. Δεν έχει ασφαλώς κατασκευαστεί το τμήμα, και πρόκειται για μεγάλο τμήμα, που επηρεάζει το κτήμα του Αιτητή, και συσχετίζεται από τη διοίκηση με τις ευρύτερες οδικές ανάγκες της περιοχής, παρά την πάροδο 34 ετών. Δεν μπορώ να συμφωνήσω ότι, μετά από τόσα χρόνια χωρίς να έχει χρησιμοποιηθεί το κτήμα για το σκοπό για τον οποίο, κατ' ισχυρισμό, απαλλοτριώθηκε ο σκοπός εκείνος μπορεί να θεωρείται ακόμα ως εφικτός ή επιτευχθείς ή μη εγκαταλειφθείς. Κάτι τέτοιο θα συνιστούσε, στη δική μου αντίληψη των πραγμάτων, καταστρατήγηση των διατάξεων του Συντάγματος και του Νόμου αλλά, όπως επιχειρηματολογεί και ο ευπαίδευτος συνήγορος για τον Αιτητή, και της αρχής της αναλογικότητας που εμπεριέχεται στα διέποντα την απαλλοτρίωση ως προς την ισορροπία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ του δικαιώματος ιδιοκτησίας και της δημόσιας ωφέλειας.»
Στην παρούσα περίπτωση τα πράγματα είναι ακόμη πιο ξεκάθαρα όσον τουλάχιστον αφορά το τμήμα του κτήματος αρ. τεμ. 90 που απαλλοτριώθηκε με την πρώτη γνωστοποίηση για έκταση 4 σκαλών, 3 προσταθιών και 1600 τ.π.. Έγινε σαφώς για την κατασκευή του λιμένος Λεμεσού και συμπληρώθηκε προ 30 και πλέον ετών. Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης συμπληρώθηκε. Δεν μπορεί γιαυτό τουλάχιστο το τμήμα του κτήματος να ισχύει το επιχείρημα ότι κρατείται γι' ανάπτυξη του οδικού δικτύου αφού με μεταγενέστερη απαλλοτρίωση εξειδικεύθηκε αυτός ο σκοπός.
Όμως και για το υπόλοιπο τμήμα του τεμ. 90 και του τεμ. 87/4 που απαλλοτριώθηκαν για την κατασκευή οδού προσπέλασης ισχύουν τα ίδια. Στην απάντηση της η διοίκηση με την επιστολή ημερ. 31/7/02 δεν επικαλείται το σκοπό της κατασκευής οδού προσπέλασης αλλά γενικά την ανάπτυξη του δικτύου της περιοχής. Σαφώς προκύπτει ότι δεν εξυπηρετείται ο αρχικός σκοπός της απαλλοτρίωσης αλλά αυτός που καθορίζεται στην εν λόγω επιστολή.
Η προσφυγή επιτυγχάνει και η απόφαση των καθών να αρνηθούν συμμόρφωση με τις πρόνοιες του άρθρ. 23(5) του Συντάγματος και του άρθρ. 15 του Νόμου ακυρώνεται. Η Δημοκρατία να πληρώσει τα έξοδα όπως θα τα υπολογίσει ο Πρωτοκολλητής.
Γ. Αρέστης, Δ.
/ΚΑς