|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2009) 1 ΑΑΔ 623
29 Μαΐου, 2009
[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΛΗΡΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΣΟΛΩΜΟΥ,
Εφεσείων,
v.
ΓΕΝΙΚΟY ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,
Εφεσιβλήτου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 366/2006)
Αμέλεια ― Συντρέχουσα αμέλεια ― Μόνιμος Υπαξιωματικός της Εθνικής Φρουράς τραυματίστηκε σοβαρά στο πρόσωπο όταν κατέπεσε σε λάκκο αλλαγής λαδιών στρατιωτικών οχημάτων στη μονάδα όπου υπηρετούσε ― Κατά πόσο η αναζήτηση ευθύνης από πλευράς του ενάγοντος έγινε εντός των ορθών νομικών πλαισίων ― Κατά πόσο η απόδοση συντρέχουσας αμέλειας σε ποσοστό 1/3 στον ενάγοντα ήταν ορθή και δίκαιη υπό τις περιστάσεις.
Αποζημιώσεις ― Γενικές αποζημιώσεις ― Σωματικές βλάβες ― Σοβαρός τραυματισμός στο πρόσωπο Μόνιμου Υπαξιωματικού από πτώση του σε λάκκο σε στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς εν ώρα καθήκοντος ― Μόνιμα κατάλοιπα: απώλεια της αίσθησης της όσφρησης (ανοσμία) ― Επιδίκαση γενικών αποζημιώσεων £30.000 επί πλήρους ευθύνης.
Αποζημιώσεις ― Γενικές αποζημιώσεις ― Απώλεια επαγγελματικής ανέλιξης ― Καθήλωση στρατιωτικού σε γραφειακά μόνο καθήκοντα ― Επιδίκαση κατ' έφεση αποζημιώσεων ύψους £8.000.
Αποζημιώσεις ― Για απώλεια εισοδήματος για την περίοδο από την έκθεση απαιτήσεως μέχρι την ημερομηνία της δίκης ― Υπολογισμός τους στη βάση των αρχών που καθιερώθηκαν στην Fysko Constructing Co. Ltd v. Γεωργίου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1030.
Στις 14.11.2000, ο εφεσείων μόνιμος Υπαξιωματικός της Εθνικής Φρουράς με βαθμό Επιλοχία, τραυματίστηκε σοβαρά στο πρόσωπο ενώ βρισκόταν σε εντεταλμένη υπηρεσία ως Βοηθός Αξιωματικός Υπηρεσίας. Το ατύχημα συνέβηκε, κατά τις πρώτες πρωϊνές ώρες της ημέρας εκείνης, όταν ο εφεσείων κατέπεσε εντός λάκκου αλλαγής λαδιών στρατιωτικών οχημάτων στη μονάδα όπου υπηρετούσε η οποία εδρεύει στη Μονή Λεμεσού.
Ο εφεσείων καταχώρησε αγωγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού εναντίον της εφεσίβλητης Κυπριακής Δημοκρατίας διεκδικώντας αποζημιώσεις για αμέλεια.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο επιμέρισε την ευθύνη για την πρόκληση του ατυχήματος σε ποσοστό ⅔ για την εφεσίβλητη και ⅓ για τον εφεσείοντα. Υπολόγισε τις ειδικές αποζημιώσεις στο ποσό των £2.703 και τις γενικές στο ποσό των £30.000 επί πλήρους ευθύνης και, στη βάση του πιο πάνω επιμερισμού της ευθύνης, επεδίκασε υπέρ του εφεσείοντος το συνολικό ποσό των £21.802, πλέον τόκο, αφαιρουμένου του ποσού που αναλογούσε στο ποσοστό της δικής του ευθύνης.
Ο εφεσείων εφεσίβαλε την απόφαση, αμφισβητώντας την ορθότητα των ακόλουθων θεμάτων: Του ευρήματος του πρωτόδικου Δικαστηρίου περί ύπαρξης συντρέχουσας αμέλειας από πλευράς του, του υπολογισμού μεριδίου ευθύνης το οποίο του καταλογίστηκε, του συμπεράσματος για τη μη απόδειξη ζημιάς λόγω απώλειας μελλοντικών απολαβών και της παράλειψης του Δικαστηρίου να προσμετρήσει στο ποσό των γενικών αποζημιώσεων την ολική απώλεια της αίσθησης της όσφρησης που προκλήθηκε σε αυτόν σαν συνέπεια του τραυματισμού του.
Σε σχέση με την απόδοση συντρέχουσας αμέλειας στον εφεσείοντα, ο συνήγορός του εισηγήθηκε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν προσέγγισε ορθά το θέμα αυτό, εφόσον καταλογίζει στον εφεσείοντα την υποχρέωση να λάμβανε μέτρα όχι για τη δική του ασφάλεια, αλλά για την ασφάλεια τρίτων προσώπων.
Αποφασίστηκε ότι:
1. Η μόνη ευθύνη η οποία έπρεπε να αναζητηθεί από το πρωτόδικο Δικαστήριο για να αποδώσει οποιαδήποτε συντρέχουσα αμέλεια στον εφεσείοντα, αφορούσε στην όποια παράλειψή του να λάμβανε μέτρα και να ασκούσε επιμέλεια μόνο ως προς τη δική του ασφάλεια. Εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο εναπέθεσε ευθύνη στον εφεσείοντα για θέματα τα οποία αυτός υπείχε ως ο επί καθήκοντι υπαξιωματικός υπηρεσίας.
Επομένως, με βάση τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, η αμέλεια του εφεσείοντος έγκειτο στη μη λήψη προφυλάξεων ώστε να αποφύγει το συγκεκριμένο εκείνο σημείο όπου γνώριζε ότι (α) υπήρχε ο λάκκος και (β) ο φωτισμός ήταν περιορισμένος. Όμως, το ποσοστό ευθύνης το οποίο καταλογίστηκε στον εφεσείοντα υπερέβαινε του επιτρεπόμενου, από τη νομολογία, ποσοστού. Ένας καταμερισμός ευθύνης σε ποσοστό 80% στην εφεσίβλητη και 20% στον εφεσείοντα είναι υπό τις περιστάσεις ορθός και δίκαιος.
2. Δεδομένης της προαγωγής του εφεσείοντος κατά το 2003 σε Αρχιλοχία, το πρωτόδικο Δικαστήριο ορθώς δεν δέχθηκε την ύπαρξη ζημιάς η οποία αναφέρεται σε επηρεασμό της σταδιοδρομίας του και απώλεια μελλοντικών απολαβών. Ορθή είναι επίσης η διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι σε σχέση με το υπολογιζόμενο ύψος της διεκδικούμενης απώλειας εισοδήματος, η μόνη ουσιαστική μαρτυρία που προσφέρθηκε από την πλευρά του εφεσείοντος προς απόδειξη του ύψους αυτού του ποσού, ήταν η αστήρικτη αναφορά του ίδιου σύμφωνα με την οποία αυτός υπέστη ".Με τα σημερινά δεδομένα γύρω στις £40.000 απώλεια μισθών."
3. Η διάσταση που παρατηρήθηκε μεταξύ μαρτυρίας και δικογράφων, ως προς το ύψος των υπολογιζόμενων αποζημιώσεων σε σχέση με την απώλεια εισοδήματος του εφεσείοντος, δεν αποτελεί, αφ' εαυτής, απορριπτικό παράγοντα της μαρτυρίας και συνακόλουθα της σχετικής διεκδίκησης του διαδίκου. Το θέμα αυτό διέπεται από τις αρχές που καθιερώθηκαν στην υπόθεση Fysko Constructing Co. Ltd v. Γεωργίου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1030.
4. Η καθήλωση του εφεσείοντος, συνεπεία του τραυματισμού του, σε γραφειακά μόνο καθήκοντα, αν και εργοδοτείτο ως μάχιμος στρατιωτικός, παρά τη μη απόδειξη απώλειας απολαβών, αποτελεί παράγοντα ο οποίος μπορούσε και θα έπρεπε να προσμετρήσει κατά τον υπολογισμό του ύψους των γενικών αποζημιώσεων. Ο παράγων αυτός αποτιμάται σε ένα ποσό αποζημίωσης της τάξης των £8,000 το οποίο προστίθεται στο συνολικό σφαιρικό ποσό που επιδικάσθηκε από το Δικαστήριο επί πλήρους ευθύνης.
5. Από το περιεχόμενο της πρωτόδικης απόφασης, καταδεικνύεται ξεκάθαρα ότι η σωματική βλάβη της ανοσμίας η οποία περιλαμβανόταν στα ιατρικά πιστοποιητικά και ειδικότερα αναγνωριζόταν στην έκθεση του Ιατροσυμβουλίου ημερομηνίας 17.9.2004 (Τεκμήριο 2 στη δίκη), λήφθηκε υπόψη.
Ενόψει των ανωτέρω, το συνολικό ποσό αποζημιώσεων, μαζί με τις ειδικές αποζημιώσεις ανέρχεται σε £40.703 (€69.545) και αφαιρουμένου ποσού εκ £8.140 (€13.908) που αντιπροσωπεύει το ποσοστό ευθύνης 20% του εφεσείοντος, επιδικάζεται υπέρ του εφεσείοντος ποσό εκ £32.563, ήτοι €55.637. Ο επιδικασμός τόκου παραμένει ως είχε αποφασισθεί πρωτόδικα με τις αναγκαίες αναπροσαρμογές των πιο πάνω ποσών.
Η έφεση επιτράπηκε μερικώς ως ανωτέρω, με €2.000 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α., υπέρ του εφεσείοντος.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Siakos v. Nicolaou (1980) 1 C.L.R. 333,
Xenophontos a.ο. v. Anastassiou (1981) 1 C.L.R. 521,
Fysko Constructing Co Ltd v. Γεωργίου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1030.
Έφεση.
Έφεση από τον εφεσείοντα εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού (Σταυρινίδης, Α.Ε.Δ.), (Αγωγή Αρ. 1415/02), ημερομ. 28.6.2006.
Α. Μαρκίδης με Ν. Μακρίδη, για τον Εφεσείοντα.
Μ. Αλεξάνδρου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α΄, για την Εφεσίβλητη.
Cur. adv. vult.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Κληρίδης, Δ..
ΚΛΗΡΙΔΗΣ, Δ.: Ο εφεσείων κατά το έτος 2000 υπηρετούσε στην Εθνική Φρουρά ως μόνιμος Υπαξιωματικός και έφερε το βαθμό του Επιλοχία. Υπηρετούσε στην 791 Τ.Μ.Ε. που εδρεύει στη Μονή Λεμεσού και, ενώ βρισκόταν σε εντεταλμένη υπηρεσία ως Βοηθός Αξιωματικός Υπηρεσίας κατά την 14.11.2000, είχε ατύχημα, ως αποτέλεσμα του οποίου υπέστη σωματικές βλάβες. Συγκεκριμένα, κατά τις πρωϊνές ώρες της ημέρας εκείνης, κατέπεσε εντός λάκκου ο οποίος εχρησιμοποιείτο για την αλλαγή λαδιών στρατιωτικών οχημάτων.
Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού επιλήφθηκε και εκδίκασε αγωγή την οποία καταχώρησε ο εφεσείων-ενάγων εναντίον της εφεσίβλητης-εναγομένης Κυπριακής Δημοκρατίας. Το Δικαστήριο καταλόγισε στην εφεσίβλητη ευθύνη για αμέλεια και παράλληλα καταλόγισε ευθύνη και στον ίδιο τον εφεσείοντα, καταμερίζοντάς την σε ποσοστό 2/3-1/3, αντίστοιχα. Υπολόγισε τις ειδικές αποζημιώσεις στο ποσό των £2.703 και τις γενικές στο ποσό των £30.000 επί πλήρους ευθύνης. Αφού δε βρήκε πως δεν αποδείχθηκε οποιαδήποτε ζημιά για μελλοντική απώλεια εισοδημάτων, επεδίκασε υπέρ του εφεσείοντα το συνολικό ποσό των £21.802, πλέον τόκο, αφαιρουμένου του ποσού που αναλογούσε στο ποσοστό της δικής του ευθύνης.
Με την έφεσή του ο εφεσείων-ενάγων προέβαλε τέσσερις κύριους λόγους έφεσης, τους ακόλουθους:
1. Ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε πως ο εφεσείων επέδειξε συντρέχουσα αμέλεια.
2. Ότι εσφαλμένα το Δικαστήριο υπολόγισε μερίδιο ευθύνης στην πλευρά του εφεσείοντα κατά το 1/3.
3. Ότι εσφαλμένα το Δικαστήριο κατέληξε σε συμπέρασμα πως ο εφεσείων δεν απέδειξε ζημιά λόγω απώλειας μελλοντικών απολαβών.
4. Ότι εσφαλμένα το Δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη του ή παρέλειψε να προσμετρήσει στο ποσό των γενικών αποζημιώσεων την ολική απώλεια της αίσθησης της όσφρησης που προκλήθηκε στον εφεσείοντα.
Αναφορικά προς τον πρώτο λόγο έφεσης, σημειώνουμε ότι κατά την ακρόαση της έφεσης ο ευπαίδευτος συνήγορος του εφεσείοντα, δέχθηκε ότι ο εφεσείων υπείχε κάποια ευθύνη για συντρέχουσα αμέλεια, όχι όμως στο βαθμό που του καταλογίσθηκε από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Επομένως, αυτός ο λόγος έφεσης θεωρείται ως εγκαταλειφθείς.
Θα εξετάσουμε στη συνέχεια τους υπόλοιπους λόγους, με τη σειρά που τους έχουμε παραθέσει προηγουμένως.
Ο καταμερισμός της ευθύνης για αμέλεια που αποδόθηκε στους διαδίκους.
Το έρεισμα στο οποίο βασίστηκε η πρωτόδικη απόφαση ώστε να αποφανθεί περί της ύπαρξης συντρέχουσας αμέλειας από την πλευρά του εφεσείοντα συνίσταται από δύο κύριους παράγοντες οι οποίοι λήφθηκαν υπόψη από το Δικαστήριο:
α. Το εύρημα του ότι ο εφεσείων γνώριζε ή ώφειλε να γνωρίζει περί της ύπαρξης του λάκκου εφόσον είχε σταθμεύσει προηγουμένως υπηρεσιακό όχημα στο μέρος εκείνο και,
β. Το ότι ο εφεσείων είχε υποχρέωση να ενεργήσει έτσι ώστε να σκεπαζόταν ο λάκκος και να βεβαιωνόταν ότι η περιοχή εφωτίζετο επαρκώς εφ' όσον γνώριζε ή ώφειλε να γνωρίζει ότι θα περνούσε απ' εκεί περίπολο.
Μεταφέρουμε εδώ αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα από τη σελίδα 15 της πρωτόδικης απόφασης, το λεκτικού του οποίου ενδιαφέρει και σε σχέση με παρεμφερείς εισηγήσεις που προβλήθηκαν και καθάπτονται της ορθότητάς του:
"Ο Ενάγοντας από τη στιγμή που είχε σταματήσει το υπ' αρ. Ε.Φ.1506 εκπαιδευτικό όχημα πάνω από το λάκκο και γνώριζε την ύπαρξη του λάκκου στο σημείο αυτό και από τη στιγμή που ήτο σε εντεταλμένη υπηρεσία Β.Α.Υ.Δ.Μ. είχε υποχρέωση να ελέγξει κατά πόσο ο λάκκος ήτο ασφαλής με το να τοποθετηθεί σκέπαστρο γιατί γνώριζε και/ή όφειλε να γνωρίζει ότι από το σημείο αυτό θα διερχόταν περίπολο κατά τις νυκτερινές ώρες και προτού πάει να κοιμηθεί είχε υποχρέωση να ελέγξει τον φωτισμό της περιοχής που ήτο ο λάκκος ώστε να βεβαιωθεί ότι οποιοδήποτε πρόσωπο το οποίο θα διήρχετο από το σημείο αυτό θα μπορούσε να αντιληφθεί αμέσως την ύπαρξη του λάκκου και εάν ο φωτισμός ήτο ελλειπής θα έπρεπε να ενεργήσει μέσα στα καθήκοντα του η περιοχή να φωτίζεται επαρκώς και όλες αυτές οι ενέργειες του και οι παραλείψεις του έφεραν το αποτέλεσμα ο ίδιος να πέσει μέσα στο λάκκο και όλα αυτά συνηγορούν ότι υπήρξε αμέλεια εκ μέρους του."
Σύμφωνα με την εισήγηση του συνηγόρου του εφεσείοντα, εσφαλμένα είναι που το πρωτόδικο Δικαστήριο προσέγγισε το θέμα της συντρέχουσας αμέλειας, εφόσον καταλογίζει στον εφεσείοντα την υποχρέωση να λάμβανε μέτρα όχι για τη δική του ασφάλεια, αλλά για την ασφάλεια τρίτων προσώπων.
Θα πρέπει να συμφωνήσουμε με αυτή την εισήγηση. Όπως έχει επεξηγηθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο σε σωρεία αποφάσεών του, η ύπαρξη συντρέχουσας αμέλειας δεν εξαρτάται από το κατά πόσο το βλαβέν πρόσωπο έχει οποιοδήποτε καθήκον προς άλλους, ενώ το μόνο που απαιτείται να αποδειχθεί είναι το κατά πόσο το βλαβέν πρόσωπο, παρά το δικό του συμφέρον, παρέλειψε να ασκήσει εύλογη φροντίδα για τη δική του ασφάλεια και συνέβαλε με τη δική του παράλειψη στην πρόκληση της βλάβης που υπέστη. (Βλ. σχετικά Siakos v. Nicolaou (1980) 1 C.L.R. 333, Xenophontos and Another v. Anastassiou (1981) 1 C.L.R. 521). Έπεται ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο εναπόθεσε ευθύνη στον εφεσείοντα για τη μη μέριμνα τοποθέτησης σκεπάστρου "γιατί γνώριζε και/ή όφειλε να γνωρίζει ότι από το σημείο αυτό θα διερχόταν περίπολο κατά τις νυχτερινές ώρες." και εξίσου εσφαλμένα εναπέθεσε σ' αυτόν ευθύνη σε σχέση με υποχρέωση προτού κοιμηθεί ". να ελέγξει το φωτισμό της περιοχής που ήτο ο λάκκος ώστε να βεβαιωθεί ότι οποιοδήποτε πρόσωπο το οποίο θα διήρχετο από το σημείο αυτό θα μπορούσε να αντιληφθεί αμέσως την ύπαρξη του λάκκου και εάν ο φωτισμός ήτο ελλειπής θα έπρεπε να ενεργήσει μέσα στα καθήκοντα του η περιοχή να φωτίζετο επαρκώς ." Ανεξάρτητα από την οποιαδήποτε ευθύνη ή καθήκον υπείχε ο εφεσείων ως επί καθήκοντι υπαξιωματικός που υπηρετούσε στο στρατόπεδο, εδώ δεν ήταν αυτή η ευθύνη για άσκηση επιμέλειας η οποία έπρεπε να απασχολήσει. Η μόνη ευθύνη η οποία έπρεπε να αναζητηθεί, έγκειτο στην όποια παράλειψη του εφεσείοντα να λάμβανε μέτρα και να ασκούσε επιμέλεια μόνο ως προς τη δική του ασφάλεια.
Επομένως, με βάση πάντα τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, το μόνο ουσιαστικό και σχετικό στοιχείο το οποίο θα μπορούσε να προσμετρήσει αρνητικά για τον εφεσείοντα ήταν το γεγονός ότι αυτός είχε προηγούμενη γνώση της ύπαρξης στο συγκεκριμένο σημείο του λάκκου και με τα δεδομένα του περιορισμένου φωτισμού που ήταν διαθέσιμος στην περιοχή, αυτός όφειλε πράγματι να λάμβανε προφυλάξεις αποφεύγοντας το επικίνδυνο εκείνο σημείο. Κατά τα άλλα όμως, συμφωνούμε ότι ο πήχυς της καταλογιζόμενης στον εφεσείοντα ευθύνης τέθηκε από το Δικαστήριο σε ύψος ψηλότερο από το επιτρεπόμενο από τη νομολογία και επομένως δικαιολογείται εδώ η παρέμβασή μας. Κατά την άποψή μας ένας καταμερισμός ευθύνης σε ποσοστό 80% στην εφεσίβλητη και 20% στον εφεσείοντα είναι υπό τις περιστάσεις ορθός και δίκαιος.
Η απόδειξη ή μη της διεκδικούμενης ζημιάς σε σχέση με απώλεια μελλοντικών απολαβών και επηρεασμό της σταδιοδρομίας.
Είναι η θέση του εφεσείοντα πως εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο αξιολόγησε την ενώπιόν του μαρτυρία σχετικά με τη μείωση των φυσικών ικανοτήτων του εφεσείοντα ενώ παρερμήνευσε το περιεχόμενο των όσων ο εφεσείων ανέφερε κατά τη μαρτυρία του ως προς αυτό το θέμα.
Η ενασχόληση του πρωτόδικου Δικαστηρίου με το θέμα τούτο γίνεται στις σελίδες 24-25 της απόφασής του. Όπως διαπιστώνεται, η κατάληξή του για μη στοιχειοθέτηση τέτοιου είδους ζημιάς βασίστηκε σε δύο άξονες: Πρώτον, ότι παρά τις γενικές αναφορές του εφεσείοντα στη μαρτυρία του ότι θα υφίστατο απώλεια απολαβών ύψους £40.000, εν τούτοις, καμιά μαρτυρία δεν προσέφερε από την οποία να δικαιολογείται απώλεια τέτοιου ή οποιουδήποτε συγκεκριμένου χρηματικού ποσού. Δεύτερον, ότι δεν είχε αποδειχθεί με βάση μαρτυρία που δόθηκε και από τις δύο πλευρές, ότι η ανέλιξη του εφεσείοντα εμποδίστηκε ή καθυστέρησε λόγω των σωματικών βλαβών που είχε υποστεί και συνακόλουθα των όποιων επιπτώσεων τους στη σωματική ικανότητά του.
Από τη δοθείσα σε σχέση με αυτό το θέμα ιατρική μαρτυρία και με βάση το περιεχόμενο εκθέσεων Ιατροσυμβουλίου που είχε επιληφθεί της κατάστασης του εφεσείοντα, οι οποίες εκθέσεις ήσαν κοινά αποδεκτή μαρτυρία, προκύπτουν τα ακόλουθα στοιχεία:
Όπως αναφέρεται στην έκθεση ημερομηνίας 1.11.2001, ο εφεσείων "υπέστη σοβαρό τραυματισμό προσώπου από ατύχημα το οποίο αποκαταστάθηκε. Αιτιάται άλγος περιοχής ρινός και αοσμία. Παρουσιάζει μετατραυματικό σύνδρομο με κεφαλαλγίες, ζάλη, διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης, αϋπνία και άγχος. Το Ιατροσυμβούλιο συνιστά αλλαγή καθηκόντων, αποφυγή ασκήσεων, νυκτερινής βάρδιας και ανάθεση ελαφράς εργασίας ..".
Άλλη έκθεση του Ιατροσυμβουλίου που εκδόθηκε σχεδόν τρία χρόνια αργότερα, στις 17.9.2004, αναφέρεται στις ίδιες ακριβώς επιπτώσεις που συνέχιζε να παρουσιάζει ο εφεσείων. Προσθέτει δε ότι, το Ιατροσυμβούλιο εμμένει στην προηγούμενη απόφασή του με την οποία συνιστούσε όπως ο εφεσείων εκτελεί γραφειακά καθήκοντα, αποφυγή ασκήσεων, αποφυγή διανυκτέρευσης και λοιπών νυκτερινών δραστηριοτήτων.
Είναι κοινός τόπος μεταξύ των διαδίκων ότι πράγματι μετά που ο εφεσείων επανέκαμψε στην υπηρεσία, του ανατέθηκε τότε και έκτοτε η εκτέλεση γραφειακών καθηκόντων. Σύμφωνα δε με τη μαρτυρία της Μ.Υ.4 Λοχαγού Παναγιώτας Χ"Νικόλα, η οποία υπηρετεί ως βοηθός στο Τμήμα Στρατιωτικού Επιτελείου στο Υπουργείο Άμυνας, οι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη για την ανέλιξη καριέρας ενός Αρχιλοχία είναι καθορισμένοι στους σχετικούς κανονισμούς. Μεταξύ των δέκα αυτών παραγόντων είναι και τα Σωματικά Προσόντα. Όπως αντιτείνει η συνήγορος της εφεσίβλητης στην αγόρευσή της, οι εκθέσεις του Ιατροσυμβουλίου δεν μπορούν να ερμηνευθούν έτσι ώστε να καταδεικνύεται ότι έχει υποβιβασθεί η θέση του εφεσείοντα στην Εθνική Φρουρά, ούτε και ο παράγοντας σωματικής ικανότητας παρουσιάζεται να τον έχει θέσει σε μειονεκτικότερη θέση ως προς τις προοπτικές ανέλιξής του. Ιδιαίτερη μνεία έκανε η συνήγορος ως προς τούτο, στο κοινά παραδεκτό γεγονός ότι ο εφεσείων, ανεξάρτητα από τις όποιες επιπτώσεις υπέστη εξαιτίας του ατυχήματος, είχε προαχθεί κατά το 2003 σε Αρχιλοχία.
Σε σχέση με το λόγο αυτό έφεσης, θα συμφωνήσουμε και με τους δύο λόγους για τους οποίους το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν δέχθηκε την ύπαρξη ζημιάς η οποία αναφέρεται σε επηρεασμό της σταδιοδρομίας του εφεσείοντα και απώλεια μελλοντικών απολαβών. Ορθά ήταν που επεσήμανε το Δικαστήριο ότι ο εφεσείων προήχθη πράγματι μετά το ατύχημα χωρίς να προσμετρήσει η οποιαδήποτε σωματική του αδυναμία, ενώ δέχτηκε και τη δοθείσα μαρτυρία σύμφωνα με την οποία η κάποια καθυστέρηση στην προαγωγή του στη θέση του Αρχιλοχία δεν οφειλόταν σε πρόβλημα που ο ίδιος αντιμετώπιζε, αλλά στη μη ύπαρξη νωρίτερα κενών θέσεων προς πλήρωση στην ανώτερη εκείνη βαθμίδα. Επίσης συμφωνούμε και με τη διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι σε σχέση με το υπολογιζόμενο ύψος της διεκδικούμενης απώλειας εισοδήματος, η μόνη ουσιαστική μαρτυρία που προσφέρθηκε από την πλευρά του εφεσείοντα προς απόδειξη του ύψους αυτού του ποσού, ήταν η αστήρικτη αναφορά του ίδιου σύμφωνα με την οποία αυτός υπέστη ".. Με τα σημερινά δεδομένα γύρω στις £40.000 απώλεια μισθών." Αν και συμφωνούμε με αυτή τη διαπίστωση του πρωτόδικου Δικαστηρίου και με τις αναπόδραστες επιπτώσεις τους, θα πρέπει όμως να σημειώσουμε τη διαφωνία μας ως προς το λόγο για τον οποίο στη σελίδα 25 της Απόφασής του, το Δικαστήριο ". δεν δέχεται τη μαρτυρία του (σημ. του ενάγοντα) γιατί δεν τον χαρακτηρίζει η αλήθεια για το λόγο ότι, ενώ ανέφερε ότι θα είχε απώλειες £40.000 στη μαρτυρία του, εν τούτοις στην Έκθεση Απαίτησης του ζητά μόνο το ποσό των £28.000 και είναι άξιο απορίας πώς υπάρχει τόσο μεγάλη χρηματική διαφορά στο θέμα αυτό.."
Όπως τονίστηκε, μεταξύ άλλων και στην υπόθεση Fysko Constructing Co Ltd v. Γεωργίου (1991) 1 Α.Α.Δ. 1030, μια τέτοια διάσταση στο ύψος των υπολογιζόμενων αποζημιώσεων, μεταξύ της Έκθεσης Απαίτησης και της μαρτυρίας που δίδεται κατά τη δίκη, μπορεί να αποδοθεί στο ότι είναι στο στάδιο της δίκης όπου αποκρυσταλλώνεται απώλεια επιδεκτική αριθμητικού υπολογισμού. Παρά δε το ότι αναμένεται να καλυφθεί τέτοια αύξηση με ανάλογη τροποποίηση, δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο να αφήνεται να εισαχθεί χωρίς ένσταση μαρτυρία αυτής της φύσης η οποία δεν καλύπτεται από το δικόγραφο. Πέραν τούτου όμως, δεν συμφωνούμε πως η παρατηρηθείσα διάσταση ως προς το ύψος των υπολογιζόμενων αποζημιώσεων μεταξύ δοθείσας μαρτυρίας και δικογράφων είναι παράγοντας που από μόνος του οδηγεί στην απόρριψη της μαρτυρίας και συνακόλουθα μιάς από τις διεκδικήσεις του διαδίκου.
Σε σχέση όμως πάντα με το λόγο τούτο έφεσης και το ζήτημα των επιπτώσεων που είχαν οι σωματικές βλάβες που υπέστη ο εφεσείων στην καριέρα του θα πρέπει να παρατηρήσουμε τα εξής: Όπως έχουμε προαναφέρει είναι κοινά παραδεκτό το γεγονός ότι μετά και τις συστάσεις του Ιατροσυμβουλίου, ο εφεσείων αν και δεν παρεμποδίστηκε στην ανέλιξή του, εν τούτοις ανατέθηκε σ' αυτόν έκτοτε η εκτέλεση γραφειακών καθηκόντων. Όπως εντόπισε και ο συνήγορός του στην αγόρευσή του, ο εφεσείων δεν έχει πλέον τη δυνατότητα να ασκεί το μοναδικό επάγγελμα για το οποίο εκπαιδεύτηκε και το οποίο γνωρίζει, στο βαθμό που απαιτείται. Όπως πρόσθεσε, αντίθετα, τα κατάλοιπα του τραυματισμού του τον ανάγκασαν να περιοριστεί σε μόνο γραφειακά καθήκοντα, κάτι που δεν ήταν δική του επιλογή. Η δική του επιλογή ήταν αυτή του μάχιμου στρατιωτικού με ό,τι αυτό εμπεριέχει και αυτό του έχει αποστερηθεί. Συμφωνούμε με αυτή την προσέγγιση. Εδώ, ο εφεσείων σαν αποτέλεσμα του ατυχήματος κατέστη ανίκανος να εκτελεί σημαντικές πτυχές της εργασίας και της υπηρεσίας που αυτός επεδίωξε και επιθυμούσε. Η καθήλωσή του σε γραφειακά μόνο καθήκοντα, αν και εργοδοτείτο ως μάχιμος στρατιωτικός, παρά την μη απόδειξη απώλειας απολαβών, είναι ένας παράγοντας ο οποίος μπορούσε και θα έπρεπε να προσμετρήσει κατά τον υπολογισμό του ύψους των γενικών αποζημιώσεων.
Αποτιμούμε την ύπαρξη αυτού του παράγοντα σε ένα ποσό αποζημίωσης της τάξης των £8,000 το οποίο, κατά την άποψή μας, μπορούσε και θα έπρεπε να προστεθεί στο συνολικό σφαιρικό ποσό που είχε επιδικάσει το Δικαστήριο επί πλήρους ευθύνης. Xρησιμοποιούμε εδώ την Κυπριακή λίρα ως νόμισμα για σκοπούς ομοιομορφίας με την πρωτόδικη απόφαση και θα προβούμε στις μετατροπές σε ευρώ στο τέλος.
Ο συνυπολογισμός ή μη στο ποσό των γενικών αποζημιώσεων ποσού για την απώλεια της αίσθησης της όσφρησης.
Αυτός ο λόγος έφεσης απορρέει από τη θέση που προβάλλει η πλευρά του εφεσείοντα σύμφωνα με την οποία κατά τον υπολογισμό των γενικών αποζημιώσεων για τις προσωπικές βλάβες που αυτός υπέστη, το Δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη του το σοβαρό στοιχείο της ολικής απώλειας της αίσθησης της όσφρησης, η οποία αναφέρεται στην έκθεση του Ιατροσυμβουλίου που είχε σημειωθεί στη δίκη ως Τεκμήριο 2.
Το γεγονός ότι η ανοσμία η οποία προκλήθηκε στον εφεσείοντα, είχε διαπιστωθεί από το Ιατροσυμβούλιο, εμφαίνεται και στην έκθεσή του ημερομηνίας 17.9.2004 (Τεκμήριο 2 στη δίκη). Στην έκθεση εκείνη αναφέρεται ότι από παράλειψη στο ιατρικό πόρισμα 6.6.2003 δεν αναφέρθηκε η ανοσμία ". διότι θεωρήθηκε ως μόνιμη βλάβη μετά την παρέλευση ενός χρόνου .".
Το παράπονο το οποίο υποβάλλεται εκ μέρους του εφεσείοντα κάτω από τον υπό εξέταση λόγο έφεσης, έγκειται στην εισήγηση ότι στην πρωτόδικη απόφαση το Δικαστήριο παρέλειψε να συμπεριλάβει στα ευρήματά του και το στοιχείο της ανοσμίας, εφόσον στο σχετικό απόσπασμα της απόφασης αναφορά γίνεται μόνο σε άλλα έγγραφα και όχι και στο Τεκμήριο 2, ενώ δεν γίνεται ειδική αναφορά σε ανοσμία. Προς τούτο γίνεται παραπομπή στη σελίδα 19 της πρωτόδικης απόφασης όπου αναφέρεται ότι υπό το φως των ευρημάτων του Δικαστηρίου που προηγούνται, ο εφεσείων ". έχει τα κατάλοιπα των σωματικών βλαβών που αναφέρονται στη μαρτυρία των πιο πάνω γιατρών και στα ιατρικά πιστοποιητικά που περιέχονται στο Τεκμ. 1 .". Σημειώνουμε εδώ ότι το Τεκμήριο 1 αποτελείται από μεγάλο αριθμό εγγράφων τα οποία είχαν κατατεθεί από κοινού ως δέσμη και μεταξύ αυτών ήταν και η έκθεση του Ιατροσυμβουλίου ημερομηνίας 1.11.2001 [Τεκμήριο 1 (46)], το οποίο αναφερόταν μεν σε ανοσμία, παρουσιάζοντάς την όμως ως υποκειμενικό εύρημα. Ειδική αναφορά στο Τεκμήριο 2 δεν γίνεται πράγματι στο πιο πάνω απόσπασμα από την πρωτόδικη απόφαση. Όμως, θα πρέπει να εντοπισθεί ότι νωρίτερα στην απόφαση και συγκεκριμένα στη σελίδα 16, όπου επίσης παρατίθενται ευρήματα του Δικαστηρίου, γίνεται ειδική αναφορά στο ότι ο εφεσείων ως αποτέλεσμα των τραυμάτων του υπέστη μεταξύ άλλων και μόνιμη ανοσμία ". όπως διαπιστώθηκε και από το ιατροσυμβούλιο (Τεκμ. 1 (46) και 2) .".
Περαιτέρω δε, το ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο συμπεριέλαβε στα ευρήματά του και έλαβε υπόψη και τη μόνιμη ανοσμία διαπιστώνεται ξεκάθαρα από την αναφορά του στη σελίδα 20 της απόφασης, όπου αναφέρει τα ευρήματά του που σχετίζονται με το θέμα υπολογισμού των γενικών αποζημιώσεων ως εξής:
". Τα τραύματα τα οποία ο ενάγοντας υπέστη από το δυστύχημα είναι αυτά τα οποία εμφαίνονται στα κατατιθέντα ιατρικά πιστοποιητικά των παραδεκτών γεγονότων των Τεκμ. 1 και 2 και των ιατρών Παντέλα και Ευθυμίου και τα οποία αποδέχεται πλήρως το Δικαστήριο και βρίσκει ότι αυτά αντικατοπτρίζουν τις σωματικές βλάβες του ενάγοντα .."
(Υπογράμμιση του παρόντος Δικαστηρίου).
Επομένως, ξεκάθαρα καταδεικνύεται ότι η σωματική βλάβη της ανοσμίας η οποία περιλαμβανόταν στα ιατρικά πιστοποιητικά και ειδικότερα αναγνωριζόταν στο Τεκμήριο 2, λήφθηκε υπόψη. Το γεγονός ότι το Δικαστήριο προέβη σε ιδιαίτερη ενασχόληση με το θέμα της μασητικής ικανότητας του εφεσείοντα και όχι της ανοσμίας, θα πρέπει να αποδοθεί στο γεγονός ότι σε σχέση με το θέμα εκείνο υπήρξε διάσταση στην ιατρική μαρτυρία και έτσι απαιτείτο ειδικότερη μνεία.
Για τους πιο πάνω λόγους αδυνατούμε να συμφωνήσουμε με τον προβαλλόμενο τελευταίο τούτο λόγο έφεσης.
Συνοψίζοντας, η έφεση επιτυγχάνει μερικώς.
Το ποσό των γενικών αποζημιώσεων αυξάνεται από £30.000 σε £38.000 επί πλήρους ευθύνης (€64.926). Το συνολικό ποσό αποζημιώσεων, μαζί με τις ειδικές αποζημιώσεις ανέρχεται σε £40.703 (€69.545) και αφαιρουμένου ποσού εκ £8.140 (€13.908) που αντιπροσωπεύει το ποσοστό ευθύνης 20% του εφεσείοντα, επιδικάζεται υπέρ του εφεσείοντα ποσό εκ £32.563, ήτοι €55.637. Ο επιδικασμός τόκου παραμένει ως είχε αποφασισθεί πρωτόδικα με τις αναγκαίες αναπροσαρμογές των πιο πάνω ποσών.
Επιδικάζονται υπέρ του εφεσείοντα €2.000 έξοδα έφεσης, πλέον Φ.Π.Α..
Η έφεση επιτρέπεται μερικώς ως ανωτέρω, με €2.000 έξοδα, πλέον Φ.Π.Α., υπέρ του εφεσείοντος.