|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1999) 2 ΑΑΔ 293
4 Ιουνίου, 1999
[ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στές]
ΆΝΘΙΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ - ΚΑΤΗΓΟΡΟΣ
(ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΑΚΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ),
Eφεσείων,
v.
ΠΑΥΛΟY ΣΤΟΚΚΟY,
Εφεσιβλήτου.
(Ποινική Έφεση Aρ. 6456)
Ποινικός Κώδικας — Προσβολή μνήμης τεθνεώτος κατά παράβαση του Άρθρου 202(Α) του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154 — Ο εκ πρώτης όψεως θάνατος του τεθνεώτος συνιστά συστατικό στοιχείο του αδικήματος — Ο θάνατος, για σκοπούς ποινικής διαδικασίας, μπορεί να αποδειχθεί εκ πρώτης όψεως και με μαρτυρία, άμεση ή περιστατική — Κατά πόσο η καταγγελία του αδικήματος συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση της ποινικής δίωξης σε ιδιωτική ποινική υπόθεση.
Ο εφεσίβλητος ήταν κατηγορούμενος σε ιδιωτική ποινική υπόθεση για το αδίκημα της προσβολής μνήμης τεθνεώτος κατά παράβαση του Άρθρου 202(Α) του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154. Οι λεπτομέρειες του αδικήματος ήταν ότι ο εφεσίβλητος κατά το έτος 1992 και μέχρι το 1995 εξύβρισε τη μνήμη του τεθνεώτος Χριστάκη Δημητρίου, αδελφού του εφεσείοντα, αποκαλώντας τον σύνδεσμο του πράκτορα που εκτελέστηκε από την ΕΟΚΑ σε βιβλίο που εξέδωσε, δημοσίευσε και κυκλοφόρησε στη Λευκωσία.
Μετά το κλείσιμο της υπόθεσης του κατήγορου, ο συνήγορος του εφεσίβλητου εισηγήθηκε ότι δεν αποδείχθηκε εκ πρώτης όψεως υπόθεση και ζήτησε την απαλλαγή του. Ισχυρίστηκε ότι σύμφωνα με το εδάφιο 2 του Άρθρου 202(Α) του Ποινικού Κώδικα, η καταγγελία του αδικήματος συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση της ποινικής δίωξης. Τέτοια καταγγελία δεν έγινε. Ο δεύτερος ισχυρισμός ήταν ότι ο κατήγορος απέτυχε να αποδείξει εκ πρώτης όψεως ότι ο Χριστάκης Δημητρίου ήταν νεκρός αφού δεν παρουσίασε στο Δικαστήριο οποιοδήποτε πιστοποιητικό θανάτου ούτε έγινε οποιαδήποτε υποκατάστατη διαδικασία.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την πρώτη εισήγηση του συνήγορου του εφεσίβλητου, αποδέχθηκε όμως τη δεύτερη με το αιτιολογικό ότι, εφόσον ο θάνατος δεν έγινε αποδεκτό γεγονός σύμφωνα με τον περί Αποδείξεως (Τροποποιητικό Νόμο) του 1986 (Ν. 86/86) ο κατήγορος όφειλε να του αποδείξει, είτε με την κατάθεση πιστοποιητικού θανάτου που να εκδόθηκε βάσει των περί Καταχωρήσεως Γεννήσεων και Θανάτων Νόμων του 1973 έως 1999, είτε με άλλο πιστοποιητικό που να αποδεικνύει ότι ο Χριστάκης Δημητρίου κηρύχθηκε νεκρός ύστερα από διαδικασία βάσει του άρθρου 14 του περί Διαθηκών και Διαδοχής Νόμου, Κεφ. 195. Απέκλεισε τη δυνατότητα, για τους σκοπούς του αδικήματος να αποδειχθεί ο θάνατος, έστω και εκ πρώτης όψεως, με περιστατική μαρτυρία, όσο ισχυρή και αν είναι και αφού σημείωσε ότι, με την προσαχθείσα μαρτυρία, δεν θα μπορούσε να αποφασίσει ούτε και σε ποιά ημερομηνία πέθανε ο Χριστάκης Δημητρίου, κατέληξε ότι ο κατήγορος απέτυχε να αποδείξει εκ πρώτης όψεως υπόθεση και αθώωσε τον εφεσίβλητο.
Το Ανώτατο Δικαστήριο επιτρέποντας την έφεση αποφάνθηκε ότι:
Οι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να αποδειχθεί εκ πρώτης όψεως ο θάνατος του Χριστάκη Δημητρίου δεν ήταν μόνο εκείνος που υπέδειξε το πρωτόδικο Δικαστήριο. Για τους σκοπούς της ποινικής διαδικασίας, ο θάνατος θα μπορούσε να αποδειχθεί εκ πρώτης όψεως και με άλλη μαρτυρία, άμεση ή περιστατική. Στην προκειμένη περίπτωση το πρωτόδικο Δικαστήριο είχε ενώπιον του περιστατική μαρτυρία στη βάση της οποίας θα μπορούσε, εφόσον την έκρινε ικανοποιητική, να θεωρήσει ότι αποδείχθηκε εκ πρώτης όψεως ο θάνατος, και άρα υπόθεση εναντίον του εφεσίβλητου, έστω και αν δεν μπορούσε να καθορισθεί με ακρίβεια η ημερομηνία του θανάτου.
Η έφεση επιτράπηκε με έξοδα. Η αθωωτική απόφαση παραμερίσθηκε. Διατάχθηκε επανεκδίκαση ενώπιον άλλου Δικαστηρίου.
Έφεση εναντίον Aθωωτικής Aπόφασης.
Έφεση από τον Άνθιμο Δημητρίου εναντίον της απόφασης του Eπαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Ποινική Yπόθεση Aρ. 13986/96) με την οποία η Σωκράτους, E.Δ., αθώωσε τον κατηγορούμενο από την κατηγορία προσβολής μνήμης τεθνεώτος.
Γ. Μυλωνάς, για τον Eφεσείοντα.
Ντ. Παπαδόπουλος, για τον Eφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
APTEMIΔHΣ, Δ.: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Δικαστής Γαβριηλίδης.
ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ.: Ο εφεσίβλητος ήταν κατηγορούμενος σε ιδιωτική ποινική υπόθεση για το αδίκημα της προσβολής μνήμης τεθνεώτος κατά παράβαση του άρθρου 202(Α) του Ποινικού Κώδικα, Κεφ. 154. Οι λεπτομέρειες του αδικήματος ήταν ότι, κατά το έτος 1992 και μέχρι το 1995, εξύβρισε τη μνήμη του τεθνεώτος Χριστάκη Δημητρίου αποκαλώντας τον σύνδεσμο του πράκτορα που εκτελέστηκε από την ΕΟΚΑ στο βιβλίο με τίτλο "ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ" που εξέδωσε, δημοσίευσε και κυκλοφόρησε στη Λευκωσία. Η δίωξη ασκήθηκε από τον Άνθιμο Δημητρίου, αδελφό του Χριστάκη Δημητρίου.
Προς απόδειξη της κατηγορίας ο συνήγορος του κατήγορου κάλεσε στο πρωτόδικο Δικαστήριο τρεις μάρτυρες.
Πρώτος μάρτυρας ήταν ο κατήγορος. Κατέθεσε ότι, τέλος του 1955, διέμενε με τον αδελφό του Χριστάκη Δημητρίου στην Παλλουριώτισσα. Ήταν τότε μαθητής της Αγγλικής Σχολής ενώ ο αδελφός του, που ήταν 22 χρονών, εργαζόταν ως λογιστής στην Ελληνική Εταιρεία. Ο αδελφός του ήταν μέλος της ΕΟΚΑ με το ψευδώνυμο "Ψιλογένης". Είχε δει και όπλα στο σπίτι και γνώριζε για τη δράση του αδελφού του. Άλωστε και ο ίδιος ήταν μέλος της ΕΟΚΑ. Η τελευταία φορά που είδε τον αδελφό του ήταν στις 15/12/1955. Έκτοτε, όπως και οι υπόλοιποι συγγενείς, πίστευε ότι ο αδελφός του βγήκε αντάρτης στα βουνά. Μάλιστα, σε κάποιο στάδιο, ο αδελφός του επικηρύχθηκε από τους Άγγλους για το ποσό των £5.000. Είδε τοιχοκολλημένη την επικήρυξη με τα μάτια του. Όταν τέλειωσε ο αγώνας, και οι καταζητούμενοι επέστρεψαν στα σπίτια τους, τρία πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και ο αδελφός του, δεν επέστρεψαν. Έκτοτε, και για 43 ολόκληρα χρόνια, ο αδελφός του δεν έδωσε σημεία ζωής. Όλες οι προσπάθειες, τόσον του ιδίου όσον και των άλλων συγγενών, να μάθουν τι έγινε ο Χριστάκης απέβησαν άκαρπες. Μέσα στο 1994 πληροφορήθηκε για το βιβλίο "ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ" που εξέδωσε και κυκλοφόρησε ο εφεσίβλητος οπότε, συνοδευόμενος από τον εξάδελφο του Κωστάκη Δημητρίου, τον επισκέφθηκε για να του ζητήσει εξηγήσεις. Ο εφεσίβλητος απολογήθηκε για τα όσα προσβλητικά έγραψε για το Χριστάκη Δημητρίου και υποσχέθηκε να ανακαλέσει. Δεν τήρησε όμως την υπόσχεση του και, ως εκ τούτου, ασκήθηκε η εναντίον του ποινική δίωξη.
Δεύτερος μάρτυρας κατέθεσε ο Κωστάκης Δημητρίου. Στα ουσιώδη σημεία της μαρτυρίας του επιβεβαίωσε τα όσα είπε ο πρώτος μάρτυρας αναφορικά με τη στάση του εφεσίβλητου όταν τον επισκέφθηκαν.
Τρίτος μάρτυρας κατέθεσε ο Γιαννάκης Επαμεινώνδας. Είπε ότι ήταν και αυτός μέλος της ΕΟΚΑ. Ο Χριστάκης Δημητρίου ήταν συναγωνιστής και φίλος του. Είχε το ψευδώνυμο "Ψιλογένης". Ο μάρτυρας έλαβε μέρος, μαζί με το Χριστάκη Δημητρίου, σε δύο αποστολές της ΕΟΚΑ.
Το βιβλίο του εφεσίβλητου με τον τίτλο "ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ" κατατέθηκε ως Τεκμήριο. Σε αυτό αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής σχετικά:-
"Η αντικατασκοπεία του διαβοήτου Αστυνόμου Κυριάκου Αριστοτέλους και της κλίκας του και άλλων μυστικών πρακτόρων του, εξουδετερώθη υπό των ιδικών μου αστυνομικών, ους εμύησα. Αι κινήσεις και αι επαφαί των παρηκολουθούντο στενώς, και ενημερούτο περί των πληροφοριοδοτών ή πρακτόρων των δι' εμού πάραυτα η Οργάνωσις μέσω των συνδέσμων ή δι΄ εκθέσεων απ' ευθείας προς τον Αρχηγόν.
Το σχέδιον του Κυριάκου Αριστοτέλους να γίνη μέλος της Οργανώσεως με σκοπόν την σύλληψιν του Αρχηγού της ΕΟΚΑ και την διάλυσιν της Οργανώσεως, το εματαίωσα δια προσωπικής μου επεμβάσεως και των συνεχών κατατοπιστικών μου εκθέσεων. Ο χρησιμοποιηθείς ως σύνδεσμος του Κυριάκου, ο Χριστάκης Δημητρίου, «Ψιλογένης», εξετελέσθη υπό της Οργανώσεως, μετά δε από 5-6 μήνες εξετελείτο και ο Κυριάκος Αριστοτέλους (15.4.1956)."
Μετά το κλείσιμο της υπόθεσης του κατήγορου, ο συνήγορος του εφεσίβλητου εισηγήθηκε ότι δεν αποδείχθηκε εκ πρώτης όψεως υπόθεση εναντίον του πελάτη του και ζήτησε την απαλλαγή του. Επικέντρωσε την αγόρευση του σε δύο ζητήματα. Το πρώτο ζήτημα αφορούσε τις προϋποθέσεις καταχώρισης ποινικής δίωξης βάσει του άρθρου 202(Α). Ήταν η εισήγηση του ότι, σύμφωνα με το εδάφιο 2 του ίδιου άρθρου, η καταγγελία του αδικήματος συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση της ποινικής δίωξης ανεξάρτητα του κατά πόσο αυτή ασκείται ιδιωτικά ή εκ μέρους της Πολιτείας. Τέτοια καταγγελία δεν έγινε. Το δεύτερο ζήτημα αφορούσε τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος. Ήταν η εισήγηση του ότι ο κατήγορος απέτυχε να αποδείξει εκ πρώτης όψεως ότι ο Χριστάκης Δημητρίου ήταν νεκρός αφού δεν παρουσίασε στο Δικαστήριο οποιοδήποτε πιστοποιητικό θανάτου ούτε έγινε οποιαδήποτε υποκατάστατη διαδικασία.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την πρώτη εισήγηση του συνήγορου του εφεσίβλητου με το ακόλουθο αιτιολογικό.
"Το εδάφιο 2 ομιλώντας για καταγγελία δεν καθορίζει προς ποιον αυτή να απευθύνεται, ούτε τον τρόπο ή τύπο που πρέπει να έχει.
Το Δικαστήριο μελετώντας το ανωτέρω άρθρο και έχοντας υπ' όψη την ιδιαιτερότητα και τη φύση του δικαιώματος που προστατεύει κρίνει ότι η διάταξη αυτή και όρος ετέθη, όπου η ποινική δίωξη γίνεται από την Αστυνομία, την Πολιτεία. Σε τέτοια περίπτωση, χρειάζεται καταγγελία από συγγενή για έναρξη ποινικής δίωξης και δε λειτουργεί αυτεπάγγελτα."
Η πιο πάνω ερμηνεία είναι ορθή και μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους.
Όσον αφορά τη δεύτερη εισήγηση του συνήγορου του εφεσίβλητου, ότι δηλαδή δεν αποδείχθηκε εκ πρώτης όψεως ο θάνατος του Χριστάκη Δημητρίου, ως συστατικό στοιχείο του αδικήματος, το πρωτόδικο Δικαστήριο την αποδέχθηκε με το αιτιολογικό ότι, εφόσον ο θάνατος δεν έγινε αποδεκτό γεγονός σύμφωνα με τον περί Αποδείξεως (Τροποποιητικό) Νόμο του 1986 (Νόμος 86 του 1986), ο κατήγορος όφειλε να τον αποδείξει είτε με την κατάθεση πιστοποιητικού θανάτου, που να εκδόθηκε βάσει των περί Καταχωρήσεως Γεννήσεων και Θανάτων Νόμων του 1973 έως 1999, είτε με άλλο πιστοποιητικό που να αποδεικνύει ότι ο Χριστάκης Δημητρίου κηρύχθηκε νεκρός ύστερα από διαδικασία βάσει του άρθρου 14 του περί Διαθηκών και Διαδοχής Νόμου, Κεφ. 195. Ακολούθως, αφού απέκλεισε τη δυνατότητα, πάντοτε για τους σκοπούς του αδικήματος, να αποδειχθεί ο θάνατος, έστω και εκ πρώτης όψεως, με περιστατική μαρτυρία, όσο ισχυρή και αν είναι, και αφού σημείωσε ότι, με την προσαχθείσα μαρτυρία, δεν θα μπορούσε να αποφασίσει ούτε και σε ποια ημερομηνία πέθανε ο Χριστάκης Δημητρίου, κατέληξε ότι ο κατήγορος απέτυχε να αποδείξει εκ πρώτης όψεως υπόθεση και αθώωσε τον εφεσίβλητο.
Κρίνουμε ότι η πιο πάνω προσέγγιση του πρωτόδικου Δικαστηρίου δεν ήταν ορθή. Οι τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να αποδειχθεί εκ πρώτης όψεως ο θάνατος του Χριστάκη Δημητρίου δεν ήταν μόνο εκείνοι που υπέδειξε. Για τους σκοπούς της ποινικής διαδικασίας ο θάνατος θα μπορούσε να αποδειχθεί εκ πρώτης όψεως και με άλλη μαρτυρία, άμεση ή περιστατική. Στην προκείμενη περίπτωση το πρωτόδικο Δικαστήριο είχε ενώπιον του περιστατική μαρτυρία στη βάση της οποίας θα μπορούσε, εφόσον την έκρινε ικανοποιητική, να θεωρήσει ότι αποδείχθηκε εκ πρώτης όψεως o θάνατος, και άρα υπόθεση εναντίον του εφεσίβλητου, έστω και αν δεν μπορούσε να καθορισθεί με ακρίβεια η ημερομηνία του θανάτου. Ήταν η μαρτυρία ως προς τις συνθήκες εξαφάνισης του Χριστάκη Δημητρίου, τα 43 χρόνια που διέρρευσαν έκτοτε χωρίς να δώσει σημεία ζωής, οι άκαρπες προσπάθειες για την ανεύρεση του, και το γεγονός ότι, ο ίδιος ο εφεσίβλητος, τον παρουσίαζε στο βιβλίο του ως νεκρό εξηγώντας, μάλιστα, και τον τρόπο και τους λόγους που θανατώθηκε, λόγους που δεν ήταν άσχετοι και με το δικό του ρόλο στην όλη υπόθεση.
Η έφεση επιτρέπεται με έξοδα υπέρ του εφεσείοντα.
Η αθωωτική απόφαση παραμερίζεται.
Διατάσσεται η επανεκδίκαση της υπόθεσης ενώπιον άλλου Δικαστηρίου.
H έφεση επιτρέπεται με έξοδα. H αθωωτική απόφαση παραμερίζεται. Διατάσσεται επανεκδίκαση ενώπιον άλλου Δικαστηρίου.