|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2000) 1 ΑΑΔ 1590
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 10188
ΕΝΩΠΙΟΝ
: Π. ΑΡΤΕΜΗ, Γ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Ρ. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ, ΔΔΜεταξύ
:Μιχαλάκη Αγκαστινιώτη, από τη Δασούπολη
Εφεσεί οντα/Ενάγοντα
- και -
Φιλιππίδης Σπρινγκ Κο Λτδ, από τη Λευκωσία
Εφεσίβ λητης/Εναγόμενης
- - - - - -
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ
: 25.9.2000Για τον εφεσείοντα: κ. Π. Κακόπιερος.
Για την εφεσίβλητη: κ. Ρ. Σχίζας.
- - - - - -
Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου
θα δώσει ο Ρ. Γαβριηλίδης, Δ.
- - - - - -
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ.
: Η έφεση στρέφεται εναντίον της απόφασης του πρωτόδικου δικαστηρίου με την οποία απορρίφθηκε η αγωγή του εφεσείοντα με την οποία διεκδικούσε ειδικές αποζημιώσεις για παράβαση συμβάσεως και γενικές αποζημιώσεις για την αναστάτωση και ταπείνωση που υπέστη από την παράλειψη της εφεσίβλητης να διευθετήσει όπως η ταφή της γυναίκας του γίνει στον οικογενειακό τάφο του πατέρα του.Σύμφωνα με την έκθεση απαιτήσεως, ο εφεσείων συμφώνησε προφορικά με την εφεσίβλητη, που είναι εργολάβος κηδειών, να αναλάβει την κηδεία της συζύγου του. Η συμφωνία περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, την ετοιμασία της σορού, την αγορά φερέτρου, τη μεταφορά της σορού στην εκκλησία και το άνοιγμα του οικογενειακού τάφου της οικογένειας Αγκαστινιώτη στο κοιμητήριο Στροβόλου. Η εφεσίβλητη,
κατά παράβαση της συμφωνίας, παρέλειψε να μεριμνήσει για το άνοιγμα του οικογενειακού τάφου, με αποτέλεσμα η ταφή να γίνει σε άλλο τάφο τον οποίο ο εφεσείων αναγκάστηκε να αγοράσει αντί του ποσού των £600 και να κατασκευάσει νέο μνημείο αξίας £756.Σύμφωνα με την έκθεση υπερασπίσεως, η εφεσίβλητη πράγματι ανέλαβε την κηδεία της συζύγου του εφεσείοντα, πλην όμως δεν της υποδείχθηκε ως τόπος ταφής ο οικογενειακός τάφος της οικογένειας Αγκαστινιώτη. Ο τόπος της ταφής δεν καθορίστηκε με αποτέλεσμα αυτή να γίνει σε ένα από τους ανοικτούς τάφους που υπήρχαν στο κοιμητήριο.
Προς υποστήριξη της αγωγής κατέθεσε ο εφεσείων και τέσσερις άλλοι μάρτυρες, μεταξύ των οποίων τα αδέλφια του εφεσείοντα Νίκος και Ευριπίδης.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του εφεσείοντα, η σύζυγός του απέθανε στις 28.8.1993. Την κηδεία της ανέλαβε, με προφορική συμφωνία, η εφεσίβλητη μέσω της κας Ε. Φιλιππίδου. Παρόντες κατά τη σύναψη της συμφωνίας ήσαν και οι δύο αδελφοί του. Σε σχέση με τον τόπο ταφής δόθηκαν σαφείς οδηγίες στην κα Φιλιππίδου
ότι αυτή θα γινόταν στον οικογενειακό τάφο. Μάλιστα ο αδελφός του Νίκος παρουσίασε στην κα Φιλιππίδου απόδειξη αγοράς του οικογενειακού τάφου από την οποία η τελευταία αντέγραψε το συγκεκριμένο αριθμό του τάφου με σκοπό να διευθετήσει το άνοιγμά του από κάποιον νεκροθάφτη. Όταν ο εφεσείων έφθασε στο κοιμητήριο διαπίστωσε ότι ο οικογενειακός τάφος δεν είχε ανοιχθεί και ότι είχαν γίνει διευθετήσεις ώστε η ταφή να γίνει σε άλλο τάφο. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε νεκροθάφτης για να σκάψει τον οικογενειακό τάφο έγκαιρα, ο εφεσείων αναγκάστηκε να συγκατατεθεί όπως η ταφή γίνει σε νέο τάφο, πράγμα που του προκάλεσε αισθήματα εξευτελισμού και ταπείνωσης. Πέραν τούτου, αναγκάστηκε να αγοράσει το νέο τάφο και να υποστεί τη δαπάνη κατασκευής νέου μνημείου.Οι Νίκος και Ευριπίδης Αγκαστινιώτης (ΜΕ3 και 5) έδωσαν μαρτυρία πάνω στις ίδιες γραμμές όπως και ο εφεσείων. Μάλιστα ο τελευταίος κατέθεσε ως τεκμήριο φωτογραφία του τάφου του πατέρα του, που είχε βγάλει ο ίδιος την 31.3.1997, και στην οποία, πάνω από το σταυρό
, φαίνεται η επιγραφή «Οικογενειακός Τάφος» και, αμέσως κάτω από το σταυρό, σε δύο γραμμές, η επιγραφή «Κυριάκος Μ. Αγκαστινιώτης, Θανών 22.2.1981, Ετών 76».Εκ μέρους της εφεσίβλητης έδωσε μαρτυρία η διευθύντριά της Ε. Φιλιππίδου. Αφού παραδέχθηκε ότι ανέλαβε την κηδεία της συζύγου του εφεσείοντα, αρνήθηκε ότι της δόθηκαν οι οδηγίες να γίνει η ταφή στον οικογενειακό τάφο ή ότι της υποδείχθηκε οποιαδήποτε απόδειξη αγοράς του οικογενειακού τάφου ή του αριθμού του. Οι διευθετήσεις για την κηδεία δεν γίνονταν με ένα άτομο αλλά με τέσσερα-πέντε άτομα. Ο εφεσείων είχε επιλέξει απλώς το φέρετρο και ζήτησε μια αξιοπρεπή κηδεία. Το μόνο που της λέχθηκε αναφορικά με τον τόπο ταφής ήταν ότι θα γινόταν στο κοιμητήριο Στροβόλου. Δεν ειδοποίησε οποιονδήποτε στο κοιμητήριο για το άνοιγμα τάφου καθότι γνώριζε ότι εκεί υπήρχε σειρά ανοικτών τάφων. Ο εφεσείων της παραπονέθηκε για πρώτη φορά αναφορικά με τον τόπο ταφής όταν του ζήτησε να της εξοφλήσει το λογαριασμό της κηδείας.
Αξιολογώντας τη μαρτυρία που δόθηκε από πλευράς του εφεσείοντα, το πρωτόδικο δικαστήριο είπε τα ακόλουθα:
«Έχω εξετάσει με πολλή προσοχή τους μάρτυρες και τον τρόπο που κατάθεταν και έχω καταλήξει ότι η μόνη ουσιαστική διαφορά μεταξύ τους ήταν κατά πόσον είχαν δοθεί οδηγίες στη ΜΥ να γίνει η ταφή στο τάφο του πατέρα του ενάγοντα και πόσο είχαν στοιχίσει οι δημοσιεύσεις της αγγελίας θανάτου στις τρείς εφημερίδες.
Ο ενάγοντας δεν με έχει εντυπωσιάσει με τη μαρτυρία του και από τη κατάθεση του δημιουργούνται ορισμένα ερωτηματικά ως προς την αξιοπιστία του.
Ο ενάγοντας αναφέρθηκε στις δημοσιεύσεις των αγγελιών στις εφημερίδες και ενώ στη κυρία εξέταση του επαρουσιάσθηκε ότι εγνώριζε θετικά από δική του εμπειρία πόσο εχρεώνοντο οι αγγελίες μετά στην αντεξέταση του φάνηκε ότι δεν ήταν τόσο σίγουρος για τις χρεώσεις και τα ποσά που ανάφερε ήταν από δικούς του υπολογισμούς.
Το άλλο σημείο που με έχει προβληματίσει είναι ότι στην επιστολή που απέστειλε μέσω του δικηγόρου του, Τεκ.6, ημερ. 5.2.94, απειλεί ότι θα αξιώσει γενικές αποζημιώσεις για τη ταπείνωση και τον εξευτελισμό ύψους Λ.Κ.10.000 και ειδικές αποζημιώσεις για αγορά τάφου και μνημείου Λ.Κ.3.000 ενώ ήδη εγνώριζε από 4.9.94 ότι η αγορά τάφου είχε στοιχίσει μόνο Λ.Κ.600.- Η δικαιολογία που έδωσε ότι είχε πρόθεση να αγοράσει διπλό τάφο που θα
άξιζε Λ.Κ.1.200 δεν με πείθει καθότι είχε ήδη αγοράσει και εξοφλήσει το μονό τάφο. Ο ενάγοντας παραδέχθηκε δε ότι αν δεν του ζητούσαν τα έξοδα της κηδείας ο ίδιος πολύ πιθανόν να μη καταχωρούσε ποτέ τη παρούσα αγωγή.Το άλλο θέμα δε από τη μαρτυρία του που μου προκαλεί αμφιβολίες ως προς την αξιοπιστία του είναι το γεγονός ότι το μνημείο εστοίχισε Λ.Κ.500.- ενώ ο ίδιος με την αγωγή του και κατά τη πρώτη μέρα της κυρίας εξέτασης του απαιτούσε Λ.Κ.765- Η δικαιολογία που έδωσε στο Δικαστήριο ήταν ότι το τιμολόγιο «
proforma» ανέγραφε το ποσόν των Λ.Κ.765.- δεν με ικανοποιεί. Ο ενάγοντας ήταν τραπεζίτης, από την κατάθεση του φαινόταν ότι ήταν άτομο που εγνώριζε την αξίαν των χρημάτων και εκτός τούτου το τιμολόγιο Τεκμήριο 3, έγραφε επίσης ότι οι διαστάσεις του μνημείου θα ήταν 6 Χ 9 πόδια ενώ ο ίδιος εγνώριζε και το είπε και στο Δικαστήριο ότι το μνημείο που κατασκευάσθηκε τελικά ήταν 3 Χ 9 πόδια, για μονό τάφο. Οι διαστάσεις και μόνο του τάφου όπως αναγράφοντο στο τιμολόγιο έπρεπε να τον είχαν προειδοποιήσει ότι το τελικόν ποσόν που καταβλήθηκε για τη κατασκευή του μνημείου δεν ήταν Λ.Κ.765.- Η απόδειξη δε για το ποσόν των Λ.Κ.500.- εκδόθηκε πριν την καταχώρηση της αγωγής και αυτή όπως και το τιμολόγιον βρισκόταν στη κατοχή του ενάγοντα.Τα αδέλφια του ενάγοντα ΜΕ3 και ΜΕ5 επιβεβαίωσαν όσα είπε ο αδελφός του αναφορικά με τη συμφωνία για τον τόπο ταφής, τη μαρτυρία τους όμως δεν μπορώ να τη θεωρήσω ανεξάρτητη καθότι ήσαν πολύ στενοί συγγενείς του ενάγοντα και υπήρχε ισχυρισμός από την υπεράσπιση ότι η ταφή
της σωρού της Νίκης Αγκαστινιώτη δεν έγινε στον τάφο του πατέρα τους γιατί υπήρχε διαμάχη μεταξύ των αδελφιών ποιοι θα εθάβοντο στον τάφο εκείνο.Εκδηλη δε ήταν η προσπάθεια του ΜΕ5 με τη προσκόμιση της φωτογραφίας του τάφου του πατέρα να πείσει το Δικαστήριο ότι ο τάφος εκείνος ήταν οικογενειακός. Η μαρτυρία δε του ΜΕ5 στο σημείο αυτό δεν συνάδει με την μαρτυρία του ΜΕ3.
Τη 6.3.97 όταν κατάθετε ο ΜΕ.3, Νίκος Αγκαστινιώτης και ερωτήθηκε τι έγραφε στο μνημείο του πατέρας τους ήταν σαφής στην απάντηση του. Ο μάρτυρας είπε κατά λέξη «Κυριάκος Μ. Αγκαστινιώτης απεβίωσε 21.2.81, ετών 76» Ο ΜΕ3 ουδέποτε ανάφερε ότι στο μνημείο αναγράφετο η φράση «οικογενειακός τάφος».
Εικοσιπέντε μέρες μετά την κατάθεση του ΜΕ3 και λίγες μέρες πριν την επόμενη δικάσιμον ο ΜΕ5 επισκέπτεται το νεκροταφείο για να βγάλει φωτογραφία τον τάφο του πατέρα τους γιατί υπήρξε δήθεν συζήτηση μεταξύ του ιδίου και του αδελφού ΜΕ3 κατά πόσον το μνημείο ανέγραφε πάνω «οικογενειακός τάφος». Οι πιο πάνω εξηγήσεις που έδωσε ο ΜΕ5 δεν πείθουν το Δικαστήριο και λαμβάνοντας υπόψιν τον τρόπο που είναι γραμμένη η φράση «οικογενειακός τάφος», θα μπορούσε να είχε αναγραφεί εκ των υστέρων, το Δικαστήριο διατηρεί τις επιφυλάξεις του κατά πόσον η φράση αυτή αναγράφηκε κατά τον ίδιο χρόνο με τις υπόλοιπες επιγραφές.
Οι άλλοι δύο μάρτυρες του ενάγοντα ΜΕ2 και ΜΕ4 ήσαν ανεξάρτητοι, ήσαν θετικοί και αντικειμενικοί στις απαντήσεις τους και ως εκ τούτου δέχομαι τη κατάθεση τους στο σύνολο της.»
Όσον αφορά τη μάρτυρα υπεράσπισης το πρωτόδικο δικαστήριο είπε ότι του έκανε καλή εντύπωση και ότι εξέθεσε τα γεγονότα χωρίς αντιφάσεις και υπερβολές.
Υπό το φως της πιο πάνω αξιολόγησης της μαρτυρίας, το πρωτόδικο δικαστήριο κατέληξε ως εξής:
«Είναι παραδεκτό γεγονός ότι η συμφωνία ήταν προφορική. Ο ενάγοντας σε αυτή τη περίπτωση είχε το βάρος να αποδείξει ότι ήταν όρος της συμφωνίας όπως η ταφή της σωρού της συζύγου του γίνει στον τάφο του πατέρα του. Από την προσκομισθείσα μαρτυρία όμως και ενόψει των ερωτηματικών που μου δημιουργεί η κατάθεση του ενάγοντα
όσο και των αδελφών του δεν έχω πεισθεί με βάση το ισοζύγιο των πιθανοτήτων ότι υποδείχθηκε στην εναγομένη συγκεκριμένος τόπος ταφής.»Ακολούθως απέρριψε την αξίωση του εφεσείοντα.
Ο πρώτος και δεύτερος λόγος έφεσης αφορούν την αξιολόγηση της μαρτυρίας από το πρωτόδικο δικαστήριο. Είναι η θέση του δικηγόρου του εφεσείοντα ότι εσφαλμένα, και χωρίς επαρκή αιτιολογία, το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε τη μαρτυρία του εφεσείοντα, και των αδελφών του Νίκου και Ευριπίδη, ως προς το κατά πόσο δόθηκαν ή όχι σαφείς οδηγίες στην εφεσίβλητη για το συγκεκριμένο τόπο ταφής της συζύγου του εφεσείοντα. Για να καταδείξει ότι το δικαστήριο όφειλε να αποδεχθεί, αντί να απορρίψει
, τη μαρτυρία του εφεσείοντα και των αδελφών του, ο δικηγόρος του εφεσείοντα μας παρέπεμψε σε διάφορα σημεία της μαρτυρίας τους.Οι αρχές με βάση τις οποίες το Eφετείο επεμβαίνει για να ανατρέψει ευρήματα του πρωτόδικου δικαστηρίου αναφορικά με την αξιοπιστία των μαρτύρων είναι γνωστές. Το ζήτημα της αξιοπιστίας των μαρτύρων ανήκει στο πρωτόδικο δικαστήριο. Το Eφετείο επεμβαίνει μόνο αν τα ευρήματα ή τα συμπεράσματα του πρωτόδικου δικαστηρίου αντιστρατεύονται την κοινή λογική ή δεν δικαιολογούνται από τη μαρτυρία ή από τα ίδια τα ευρήματά του. Στη βάση των σημείων που μας υποδείχθηκαν, δεν διαπιστώσαμε ότι το πρωτόδικο δικαστήριο, απορρίπτοντας τη μαρτυρία του εφεσείοντα και των αδελφών του, έσφαλε καθ΄ οιονδήποτε τρόπο ώστε να δικαιολογείται η επέμβασή μας. Το πρωτόδικο δικαστήριο, αφού επεσήμανε πλείστες όσες αντιφάσεις και κενά στη μαρτυρία του εφεσείοντα και των αδελφών του, εύλογα οδηγήθηκε στην κατάληξη ότι η μαρτυρία τους δεν ήταν αρκούντως πειστική για να αποδείξει την υπόθεση στο αναγκαίο επίπεδο. Οι δύο πρώτοι λόγοι έφεσης δεν ευσταθούν.
Ο τρίτος λόγος έφεσης είναι ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο πιθανολογεί, αντί να καταλήγει σε συγκεκριμένο εύρημα, αν δόθηκαν ή όχι σαφείς οδηγίες στην εφεσίβλητη αναφορικά με τον τόπο ταφής και, ως εκ τούτου, εσφαλμένα απορρίπτει τον ισχυρισμό του εφεσείοντα για παράβαση του συγκεκριμένου όρου της συμφωνίας. Ούτε ο λόγος αυτός ευσταθεί. Το πρωτόδικο δικαστήριο δεν είχε υποχρέωση να καταλήξει σε συγκεκριμένο εύρημα ότι δόθηκαν ή δεν δόθηκαν σαφείς οδηγίες στην εφεσίβλητη αναφορικά με
τον τόπο ταφής. Η υποχρέωση του πρωτόδικου δικαστηρίου ήταν απλώς να αποφασίσει κατά πόσο η μαρτυρία που προσκομίστηκε από πλευράς του εφεσείοντα ήταν ικανοποιητική σε βαθμό που να πείθει το δικαστήριο, στο ισοζύγιο των πιθανοτήτων, ότι υποδείχθηκε στην εφεσίβλητη, και ήταν όρος της συμφωνίας, ο συγκεκριμένος τόπος ταφής. Εφόσον, κατά την κρίση του, και για τους λόγους που εξήγησε, τέτοια μαρτυρία δεν προσκομίστηκε, ορθά απέρριψε την αγωγή.Ο τέταρτος λόγος έφεσης είναι ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο δεν στηρίχθηκε στη φωτογραφία του οικογενειακού τάφου, που κατατέθηκε ως τεκμήριο, και εσφαλμένα θεώρησε ότι, ως είχαν τα γεγονότα, η επιγραφή «Οικογενειακός Τάφος» στον τάφο του Κυριάκου Μ. Αγκαστινιώτη θα μπορούσε να είχε αναγραφεί εκ των υστέρων. Ούτε και αυτός ο λόγος ευσταθεί. Οι σοβαρές επιφυλάξεις του πρωτόδικου δικαστηρίου αναφορικά με το κατά πόσο η επιγραφή «Οικογενειακός Τάφος», στον τάφο του Κυριάκου Μ. Αγκαστινιώτη, αναγράφηκε κατά τον ίδιο χρόνο με τις υπόλοιπες επιγραφές ή εκ των υστέρων, για τους λόγους που εξηγούνται στο απόσπασμα από την πρωτόδικη απόφαση που παραθέσαμε πιο πάνω, ήταν, ως είχαν τα γεγονότα, απόλυτα δικαιολογημένες.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα εις βάρος του εφεσείοντα.
Δ.
Δ.
Δ.
/ΧΤΘ